1. ¿Imamantam Jesusqa llakikurqa manaraq wañukuchkaspan?

 MANARAQ wañukuchkaspanmi Jesusqa qipa punchawkunaman qatiqninkuna imayna kanankumanta llakikurqa. Chaymi nirqa: ‘Manam kay pachapi runakuna hinachu kanaykichik’, nispa (Juan 15:19). Chaymanta qipatam, Jesusqa qatiqninkunapaq Jehova Diosta mañakuspan nirqa: “Ñuqaqa manam kay pachapi runakuna hinachu kani, chaynam paykunapas mana kay pachapi runakuna hinachu kanku”, nispa (Juan 17:15, 16). ¿Imatam Jesusqa chaywan niyta munarqa?

2. ¿Imamantam Jesusqa rimachkarqa ‘kay pachapi runakunamanta’ rimaspanqa?

² ‘Kay pachapi runakunamanta’ Jesus rimaspanqa Diosta mana yupaychaq runakunamantam rimachkarqa, paykunaqa satanaspa munaychakusqanmi kachkanku (Juan 14:30; Efesios 2:2; Santiago 4:4; 1 Juan 5:19). Kay yachachikuypim yachasunchik Diosta mana yupaychaq runakuna hina mana kanapaq kaykunata ruwanamanta: 1) Diostam kamachiqninchik kananpaq akllakunanchik, manam runatachu. 2) Manam runakunapa piensasqanman hinachu piensananchik. 3) Sumaqtam pachakunanchik hinaspa allichakunanchik. 4) Manam qullqilla kuyaqqa kananchikchu. 5) Diospa quwasqanchik kaqkunawanmi yanapachikunanchik (qaway 16 kaq willakuyta).

3. ¿Jesusqa munarqachu runakunapa kamachiqnin kayta?

³ Kay pachapi kaspanmi Jesusqa runakunapa tukuy imaymana sasachakuyninkunata qawarqa, chaymi runakunata llakipayaspan yanaparqa. Ichaqa manam paykunapa kamachiqnin kaytaqa munarqachu. Jesusqa yacharqam Jehova Dios kamachiq kananpaq churaykuptinña runakunapa sasachakuynintaqa allichananmanta. Chaytam runakunamanpas yachachirqa (Daniel 7:13, 14; Lucas 4:43; 17:20, 21). Jesusqa manam llaqtapi kamachiq kaytaqa munarqachu nitaq kay pachapi kamachiqkunamanqa mayqinmanpas sayapakurqachu. Payqa kamachiq Poncio Pilatotapas nirqam: “Munaychakuyniyqa manam kay pachapi kamachiqkunapa hinachu”, nispa (Juan 18:36). Jesuspa qatiqninkunapas manam mayqin kamachiqkunamanpas sayapakurqakuchu. Ñawpaq tiempomanta willakuq huk qillqam nin, Jesuspa qatiqninkunaqa “llaqtapi kamachiq kanankupaq akllaptinkupas mana munasqankumanta” (On the Road to Civilization [Camino a la civilización]). Kunanpas Diosta yupaychaqkunaqa manam kamachiqkunamanqa mayqinmanpas sayapakunchikchu, ñuqanchikqa munanchik Jehova Dioslla kamachiqninchik kanantam (Mateo 24:14).

4. ¿Imaynatam qawachichwan Dioslla kamachiwaqninchik kasqanta?

⁴ Pablom hanaq pachapaq akllasqa iñiqmasinkunata nirqa: ‘Cristopa rantinpi Diosmanta willakuqkunam kanchik’, nispa (2 Corintios 5:20). ¿Imanasqam Pabloqa nirqa ‘Cristopa rantinpi’ kasqankuta? Chaymanta yachaykunapaq kaypi yuyaymanasun: Sapa nacionmantam runakunata akllanku huk law nacionman rispanku nacionninpa rantinpi rimanankupaq. Chaymi chay akllasqakunaqa risqanku nacionpi kamachikuqkunamanqa mayqinmanpas mana sayapakunankuchu. Chaynallataqmi akllasqa iñiqkunapas  kanku. Paykunaqa Cristopa rantinpim kay pachapi akllasqa kachkanku, hinaspapas suyachkankum hanaq pachamanta Jesuswan kuska kamachimuyta. Chaymi paykunaqa ima llaqtapipas kamachiq kaytaqa mana munankuchu, manataqmi kay pachapi mayqin kamachiqmanpas sayapakunkuchu (Filipenses 3:20). Aswanmi paykunaqa wara-waranqantin runakunata yachachichkanku Diosña kamachimunanmanta. ‘Sapaq ovejakunapas’ utaq kay pachapi wiñaypaq kawsakuyta suyaqkunapas, hanaq pachapaq akllasqakunatam yanapachkanku. Paykunapas manam kay pachapi mayqin kamachiqmanpas sayapakunkuchu (Juan 10:16; Mateo 25:31-40). Arí, Diosta yupaychaqkunaqa manam llaqtapi kamachiq kaytaqa munanchikchu nitaq mayqin kamachiqmanpas sayapakunchikchu (qaway Isaias 2:2-4).

5. ¿Imanasqataq Diosta yupaychaqkunaqa guerraman mana rinanchikchu?

 ⁵ Jehova Diosta yupaychaqkunaqa iñiqmasinchikkunatam ayllunchikta hina qawanchik. Maymantaña kaspapas huk sunqullam kanchik (1 Corintios 1:10). Chaymi guerramanqa mana rinanchikchu, rispanchikqa ayllullanchikwan utaq iñiqmasinchikkunawanmi chiqninakuspa atipanakuchkachwan. Jesuspas paykunata kuyananchikpaqmi kamachiwanchik (Juan 13:34, 35; 1 Juan 3:10-12). Payqa nirqaraqmi enemigonchikkunata kuyanapaqpas (Mateo 5:44; 26:52).

6. Diosta yupaychaqkunaqa, ¿imaynam autoridadkunawan kananchik?

⁶ Kamachiqkunapa imapas ruwasqankupi mana chaqrukuspapas, Diosta yupaychaqkunaqa kallpanchakunchikmi autoridadkunata kasukunanchikpaq. Chaymi autoridadkunata respetasqanchikrayku kamachikuykunata kasukunchik hinaspa impuestotapas paganchik. Ichaqa ‘Diospaq kaqtaqa Diosmanmi qunchik’ (Marcos 12:17; Romanos 13:1-7; 1 Corintios 6:19, 20). ‘Diospaq kaqtaqa’ quchwanmi payta kuyaspa, tukuy imapi kasukuspa hinaspa payllata yupaychaspa. Wañunanchikña kaptinpas Jehova Diostam puntataqa kasukunanchik (Lucas 4:8; 10:27; qaway Hechos 5:29; Romanos 14:8).

7, 8. (1) ¿Imaynam Diosta mana kasukuq runakunapa piensasqankuqa? (2) Runakunapa piensasqanman hina piensaspaqa, ¿imaynam rikuriruchwan?

⁷ Satanaspa munasqanta mana ruwanapaqqa, manam Diosta mana kasukuq ‘runakunapa piensasqankuman’ hinaqa piensananchikchu. Chayna runakunapa piensasqankuqa satanaspa munasqanman hinam kachkan. Pablopa nisqanman hinam piensasqanchikqa kanan Diospa piensasqanman  hina, ‘manam runakunapa piensasqankuman’ hinachu (1 Corintios 2:12; Efesios 2:2, 3; qaway 17 kaq willakuyta).

⁸ Diosta mana kasukuq runakunapa piensasqanman hina pipas piensaspanqa kikillanpaq munaq, hatun tukuq hinaspa mana kasukuqmi rikurirunman. Hinaspapas ninmanmi Diosta kasukuyqa yanqapaq kasqanta. Satanasqa munanmi runakunaqa munasqallankuta ruwanankuta, munantaqmi ruwasqankumanta imapas mana qukunankuta (1 Juan 2:16; 1 Timoteo 6:9, 10). Satanasqa astawanmi munan Diosta yupaychaqkuna pay hina piensanankuta (Juan 8:44; Hechos 13:10; 1 Juan 3:8).

9. ¿Ima ruwaytam qallaykuchwan mana kallpanchakuspaqa?

⁹ Imaynam wayraqa maypipas kachkan, chaynam kay pachapi mana allinkunaqa maypiñapas kachkan. Chaymi mana allinkunata atipanapaq anchata kallpanchakunanchik, manachayqa mana allinkunatam ruwayta qallaykuchwan (qaway Proverbios 4:23). Diosta mana kasukuq runakunapa imayna piensasqankuta hinaspa ruwasqankutapas mana musyayllam pisi-pisimanta qatipakuyta qallaykuchwan (Proverbios 13:20; 1 Corintios 15:33). Qallaykuchwantaqmi millakuypaq qalalla kaqkunata qawayta, Diospa llaqtanta qipanchaqkunawan hukllawakuyta hinaspa qullqipaq pukllaytapas (qaway 18 kaq willakuyta).

10. ¿Imatam ruwachwan Diosta mana yupaychaq runakuna hina mana kananchikpaq?

¹⁰ Chaynaqa, ¿imatam ruwachwan Diosta mana yupaychaq runakuna hina mana kananchikpaq? Chaypaqqa Jehova Diostam tukuy sunqumanta kuyananchik hinaspapas kamachikuyninkunatam kasukunanchik. Mañakunanchiktaqmi chuya espiritunwan yanapawananchikpaqpas. Hinaspapas manam saqinanchikchu Diospaq kaqkunata ruwaytaqa. Jehova Diosqa pimantapas aswan atiyniyuqmi, chayraykum mana iskayrayachwanchu mana allinkunata atipananchikpaq yanapawananchikmantaqa (1 Juan 4:4).

11. ¿Imaynatam Diosta mana kasukuq runakunaqa pachakunku hinaspa allichakunku?

¹¹ Chaymantapas Diosta mana kasukuq runakuna hina mana kasqanchiktam qawachinchik imayna pachakusqanchikwan hinaspa imayna allichakusqanchikwan. Achka runakunam mana allintachu pachakunku, wakinkuqa qawapayanankupaq hinam pachakunku tiquy-tiquyta utaq takachalla pachakunawan, wakinñataqmi mana kasukuq kasqankuta utaq qullqisapa kasqankuta qawachinankupaq pachakunku.  Wakinkunataqa manam imapas qukunchu imayna pachakusqankumantaqa, chaymi purinku mana allin pachasqa hinaspa qachay-qachayllaña. Ñuqanchikqa manam chay runakuna hinachu pachakunanchik, manataqmi paykuna hinachu allichakunanchik.

12, 13. Bibliapa nisqanman hinaqa, ¿imaynatam pachakunanchik?

¹² Jehova Diosta yupaychaqkunaqa kallpanchakunanchikmi taqsasqa pachawan hinaspa tupaqninpi pachakunanchikpaq, chaymantapas maypi kasqanchikman hina utaq imapas ruwananchikpaq hinam pachakunanchikqa. ‘Allin yuyaywanmi hinaspa ama pitapas hukmanyachinapaqmi’ pachakunanchikqa, chaynapi maypipas Diosta hatunchananchikpaq (1 Timoteo 2:9, 10; Judas 21).

¹³ Imayna pachakusqanchikta qawaspankum hukkunaqa Jehova Diosmanta hinaspa ñuqanchikmantapas allinta utaq mana allintapas rimanqaku. Chaymi pachakunanchik ‘Diosta hatunchanapaq’ hina (1 Corintios 10:31). Yuyaywan pachakunapaqqa sunqunchikpim tapukunanchik: “¿Imatataq hukkuna ninqaku kaynata pachakuptiyqa? ¿Ichapas kaynata pachakuspayqa hukkunata hukmanyarachisaq?”, nispa. Chaynaqa, imayna pachakunanchikpaqqa piensananchikmi hukkunapas imayna tarikunankupi (1 Corintios 4:9; 2 Corintios 6:3, 4; 7:1).

14. Huñunakuykunaman utaq Diosmanta willakuq rinanchikpaq pachakuspanchikqa, ¿imakunapim yuyaymananchik?

¹⁴ Huñunakuykunaman utaq Diosmanta willakuq rinanchikpaq pachakuspanchikqa kaykunapim yuyaymananchik: “¿Hukkuna qawapayawananpaq hinachu pachakuchkani? ¿Hukmanyachinaypaq hinachu pachakuchkani? ¿Kikillaypi piensaspachu munasqayman hina pachakuchkani?”, nispa (Filipenses 4:5; 1 Pedro 5:6). Sumaq kananchikpaq allinta pachakuyninchikqa allinmi, ichaqa aswan allinqa llampu sunqu hinaspa kuyakuq kaymi, chayna kananchiktam Diosninchikqa astawan munan. Chaymi palabranpi nin: “Suma-sumaq  kaynikichikqa sunquykichikpiyá kachun [...], chayna kayqa [...] Diospa allin qawasqanmi”, nispa (1 Pedro 3:3, 4).

15. ¿Imanasqam Jehova Diosqa mana kamachiwanchikchu imaynata pachakunapaqwan allichakunapaqqa?

¹⁵ Jehova Diosqa bibliawanmi yachachiwanchik allinta tantiaspa pachakunanchikpaq hinaspa allichapakunanchikpaq (Hebreos 5:14). Diosqa manam “kaynata utaq waknata pachakuy utaq allichapakuy” nispaqa kamachiwanchikchu. ¿Imanasqa? Payqa munanmi payta hinaspa runamasinchikta kuyasqanchikrayku imapipas allinta tantiananchikta (qaway Marcos 12:30, 31). Chaymantapas enteron pachapim Jehova Diosta yupaychaqkunaqa may lawpi yachasqanchikman hina pachakunchik. Chayqa sumaqmi hinaspapas kusikuypaqmi.

16. (1) ¿Imanasqataq nichwan qullqimanta runakunapa piensayninkuqa Jesuspa yachachisqanman hina mana kasqanta? (2) ¿Imakunatam tapukunanchik?

¹⁶ Satanasqa munanmi qullqiyuq hinaspa imapas kapuqniyuq kaspalla kusisqa kananchikmanta piensananchikta. Ichaqa Jehova Diosta yupaychaqkunaqa yachanchikmi chayqa llulla kasqanta. Jesusmi nirqa: “Runapa vidanqariki tukuy imayuq kaptinpas manam kapuqninkunamantachu kanqa”, nispa (Lucas 12:15). Qullqiqa manam kusikuytaqa quwachwanchu. Manataqmi chiqap amistadtapas, hawkayaytapas nitaq wiñay kawsaytapas quwachwanchu. Arí, wakinpiqa munanchikmi hawka kawsakunanchikpaq imachanchikkunapas kananta. Ichaqa Jesusmi yachachiwarqanchik Jehova Dioswan kuyachikunapaq kallpanchakuspa hinaspa munayninta imamantapas puntapi ruwaspalla kusisqa kananchikmanta (Mateo 5:3; 6:22). Chaymi tapukunanchik: “¿Diosta mana yupaychaqkuna hinañachu ñuqapas qullqillataña maskachkani? ¿Qullqiyuq kayllapiñachu piensani?”, nispa (Lucas 6:45; 21:34-36; 2 Juan 6).

17. Qullqi kuyaq mana kaspanchikqa, ¿imaynataq kawsakusun?

¹⁷ Jehova Diospa munayninta ruwaspanchikqa hinaspa qullqi kuyaq mana kaspanchikqa, kusisqam kawsakusunchik (Mateo 11:29, 30). Imapas kapuqllanchikwan kusisqa kaspam hawka tarikusunchik (Mateo 6:31, 32; Romanos 15:13). Manataqmi llumpaytaqa tukuy kapuqniyuq kanapaqqa afanakusunchu (qaway 1 Timoteo 6:9, 10). Aswanmi qukuykuq kaspa kusisqa kawsakusun (Hechos 20:35). Chaymantapas ayllunchikwanmi astawan kuska kasun, hinaspapas miskitaraqmi puñusun (Eclesiastes 5:12).

18. ¿Imatam satanasqa munachkan?

¹⁸ Satanasqa Diosmanta karunchakunanchiktam munachkan, chayraykum anchata kallpanchakunanchik hinalla  Jehova Dioswan kuyachikunanchikpaq. Ñuqanchikqa ‘peleachkanchiktaqmi [...] mana allin espiritukunapa contranpipas’ (Efesios 6:12). Satanaswan demonionkunaqa manam munankuchu kusisqa kananchiktaqa nitaq wiñaypaq kawsakunanchiktapas (1 Pedro 5:8). Satanaswan demonionkuna atiyniyuq kaptinkupas, Jehova Diospa yanapakuyninwanqa atipasunmi.

19. Willarimuy Efesios 6:14-18 nisqanpi Diospa quwasqanchik harkachikunapaq yanapakuykunamanta.

¹⁹ Ñawpaq watakunapim soldadokunaqa peleaq rispanku harkachikunankupaq tukuy imata churakuqku. Chaynallataqmi ñuqanchikpas Jehova Diospa yanapakuykuna quwasqanchikwan harkachikunanchik (Efesios 6:13). Bibliam nin: “Allintayá sayaychik, chiqap kaqwan wiqawnikichikta allinta watakuspa, allinkuna ruwanapaq qasqu harkachikunawan churakuspa, hawkayay qukuq sumaq willakuymanta willakuywan usutasqa hina kaspa. Llapallanmanta aswanqa hapiychik harkachikuna escudota, chayqa iñiymi, chaywanmi satanaspa rupachkaq llapallan flechankunata amachankichik. Chaymantapas salvasqa kanaykichikwanyá cascowan hina churakuychik, hapiychiktaq chuya espiritupa espadantapas, chayqa Diospa palabranmi. Chaymantapas tukuy imaymana mañakuywan hinaspa ruegakuywan Diosta tukuy tiempo mañakuychik espiritupa yanapakuyninwan”, nispa (Efesios 6:14-18).

20. ¿Imatam ruwananchik tukuy imata atipananchikpaq?

²⁰ Peleaq riq soldadoqa enemigonta atipananpaqmi harkachikunankunata lliwta churakuq. Chaymantapas harkachikunankuna imayna kasqantam sapa kuti qawakuq. Chaynallataqmi ñuqanchikpas tukuy imata atipananchikpaqqa harkachikunata churakuchkaq hina Diospa niwasqanchikkunata llapallanta sapa-punchaw ruwananchik, hinaspapas sapa kutillam imayna kasqanchikta qawakunanchik. Hinallamá kallpanchakunanchik mana allin ruwaykuna hinaspa satanaswan demonionkuna chinkanankama (Apocalipsis 12:17;  20:1-3). Chaynaqa, mana allinkunata saqinapaqyá mana amiruspa hinalla kallpanchakusun (1 Corintios 9:27).

21. ¿Imakunata ruwaspam satanasta atipachwan?

²¹ Satanasqa atiyniyuqmi ñuqanchikmantaqa, chaywanpas Jehova Diospa yanapakuyninwanqa satanastaqa atipasunmi. Dios yanapawananchikpaqqa hinaspa paypi hinalla hapipakunanchikpaqqa sapa kutim mañakunanchik, bibliatapas ñawinchananchikmi, hinaspapas iñiqmasinchikkunawanmi huñunakunanchik (Hebreos 10:24, 25). Chaykuna ruwaymi yanapawasun hinalla Diosman sunqu kanapaq chaynataq paymanta mana iskayrayananchikpaq.

22, 23. (1) ¿Imataq yanapawasunchik Diospi hapipakusqanchikmanta haykapipas willakunapaq? (2) ¿Imamantam qatiqninpi yachasunchik?

²² Jehova Diospa testigonkunaqa manam Diosta mana yupaychaq runakuna hinaqa piensanchikchu nitaq ruwanchikchu (Juan 15:19). Chaymi paykuna hina mana kasqanchikmanta hinaspa Diospi imanasqa hapipakusqanchikmanta willakunapaq haykapipas listo kananchik. Chaypaqmi allin kanman kaynata tapukuyninchik: “¿Yachanichu Diosta imanasqa kasukusqaymanta? ¿Iskayrayanichu bibliapa yachachikuyninmanta hinaspa allin ruwaq yuyayniyuq sirvientepa yachachisqankunamanta?” (Mateo 24:45; Juan 17:17). “¿Kusikunichu Jehova Diospa testigon kasqaywan?” (Salmo 34:2; Mateo 10:32, 33). “¿Mana manchakuspaychu Diosmanta willakuni?”, nispa (qaway 1 Pedro 3:15).

²³ Wakinpiqa yachanchikñam ima ruwaykuna mana allin kasqanmanta, wakinpiñataqmi mana chaynachu. Satanasqa tukuytam ruwan pantachiwananchikpaq, chaypaqmi valekun kusirikuykunatapas. Chayraykum imawan kusirikunanchiktaqa sumaqta akllananchik. Qatiqninpim chaymanta yachasunchik.