1. ¿Imatam Diosta yupaychaqkunaqa yachananchik, hinaspa imanasqa?

 JESUSMI nirqa: ‘Chiqap yupaychaqkunaqa espirituman hina chaynataq chiqap kaqman hinam hanaq pacha taytata yupaychananku, hanaq pacha taytaqariki chayna runakunatam maskan yupaychaqninkuna kananpaq’, nispa (Juan 4:23; 6:44). Jesuspa qatiqninkunaqa allintam yachananchik Diospa munasqankuna “imakuna kasqanmanta” (Efesios 5:10). Manachayqa Diospa chiqnisqan kaqkunatam ruwaruchwan, chaytam satanasqa munachkan (Apocalipsis 12:9).

2. Sinai urqupa hichpanpi ima pasakusqanmanta willarimuy.

² ¿Imaynatam satanasqa pantachiwanchik? Mana allin kaqkunata allinpaq hina qawachiwaspanchikmi. Yuyaymanay Sinai urqupa hichpanpi Israel runakuna samaptinku ima pasasqanpi. Moises urquman qispiruptinmi runakunaqa carpankupa kasqan lawllapi payta suyarqaku. Hinaptinmi suyayta amiruspanku Aaronta nirqaku huk diosta ruwapunankupaq, payñataqmi malta toroman rikchakuq taytachata ruwarurqa. Hinaptinmi Israel runakunaqa chay taytachapa muyuriqninpi tusurqaku hinaspa ñawpaqninpi qunqurakurqaku. Chayta ruwaspankum paykunaqa piensarqaku Jehova Diospaq fiestata ruwasqankuta, ichaqa manam chaynachu Jehova Diospaqqa karqa. Chaywanqa  taytachatam yupaychachkarqaku, chaymi Israel runakunaqa achka wañururqaku (Exodo 32:1-6, 10, 28). Kayqa yachachiwanchikmi satanas pantachiwananchikta mana saqikunanchikpaq. Jehova Diosmi niwanchik: “Millakuypaq kaqkunataqa ama llapchaychikchu”, nispa. Kaywanqa nichkanmi pantay religionpa imapas ruwasqankunata mana ruwananchikpaq. Chaymi imam allin hinaspa imam mana allin kasqanmanta Jehova Diospa yanapakuyninwan allinta yachananchik (Isaias 52:11; Ezequiel 44:23; Galatas 5:9).

3, 4. ¿Imanasqam allin kanman wakin fiestakunapa imayna rikurimusqanmanta yachayninchik?

³ Kay allpa pachapi kachkaspanmi Jesusqa apostolninkunaman yachachirqa Diosta munasqanman hina yupaychanankupaq. Apostolkunapas Jesuspa wañukusqan qipatam Jehova Diospa munasqanmanta hukkunaman hinalla yachachirqaku. Apostolkuna wañukuptinmi ichaqa Diospa llaqtanpi rikurirurqa pantay yachachikuqkuna, paykunam mana allin costumbrekunatawan fiestakunata ruwayta qallaykurqaku. Chaymantapas wakin mana allin fiestakunapa sutintam cambiarurqaku chaynapi Diospaq hinaraq allin rikchakunanpaq (2 Tesalonicenses 2:7, 10; 2 Juan 6, 7). Chay fiestakunatam yaqa llapanta kunankama hinallaraq ruwanku. Chay fiestakunaqa pantay yachachikuykunaman hina hinaspa demoniokunapa munasqanman hinam kachkan (Apocalipsis 18:2-4, 23). *

⁴ Enteron allpa pachapim runakunaqa tukuy rikchaq fiestakunata ruwanku. Ichaqa Jehova Diospa ima piensasqanta yachasqaykiman hinam musyakunki wakin fiestakunata mana ruwanaykimanta. Chay fiestakunata saqiyniki sasa kaptinpas, Jehova Diosmi yanapasunki.  Yachaykusunyá wakin fiestakuna imayna rikurimusqanmanta, chaynapim yachasun Jehova Dios chay fiestakunamanta ima piensasqanta.

5. ¿Imaynatam yachanchik diciembre killapa 25 punchawninpi Jesus mana nacesqanta?

⁵ Yaqa llapan nacionkunapim diciembre killapa 25 punchawninpi navidad fiestata ruwanku, yaqa lliw runakunataqmi ninku chay punchawta Jesus nacesqantapas. Ichaqa bibliaqa manam ninchu imay punchawta nitaq imay killata Jesus nacesqanmantaqa. Aswanmi willawanchik Jesus naceptin Belen llaqtapi michiqkuna chakrapi utaq purunpi kasqankumanta, hinaspa ‘ovejankuta tuta cuidasqankumanta’ (Lucas 2:8-11). Manam diciembre killapiqa michiqkunaqa tukuy tutaqa purunpiqa kanmankuchu karqa. ¿Imanasqa? Belen llaqtapi diciembre killapi llumpayta ritisqanraykum hinaspa chirisqanraykum. Chaymi nichwan Jesusqa diciembre killapi mana nacesqanta, aswanqa mana chirinan tiempopim nacerqa. Bibliapa nisqanman hinaqa chaynataq runakunapa estudiasqankuman hinaqa Jesusqa yaqachusmi septiembre utaq octubre killakunapi nacerqa.

6, 7. (1) ¿Imaynatam navidad fiestaqa rikurimurqa? (2) ¿Imanasqam Diosta yupaychaqkunaqa qukuykuq kanchik?

⁶ Hinaptinqa, ¿imaynatam navidad fiestaqa rikurimurqa? Chayqa mana allin fiestakunamantam rikurimurqa. Huk kaqninmi karqa Saturno sutiyuq Roma nacionpi taytachapaq fiesta, runakunam nirqaku chay taytachaqa kawsaykunata qispichisqanta. Gran Referencia Anaya sutiyuq qillqam nin diciembre chawpi killata Saturno taytachapaq fiestata ruwasqankumanta hinaspa “chay fiestapi velakunata chaynataq antorchakunata ratachisqankumanta”, nintaqmi “chaypi mikusqankumanta, tomasqankumanta hinaspa imatapas qunakusqankumanta”. Chay qillqaqa ninmi  navidad fiestapipas tukuy chaykunata runakuna ruwasqankumantapas. Chaymantapas diciembre killapa 25 punchawninpim Persia runakunapa Mitra sutiyuq taytachanpa santon karqa, chay taytachaqa intitas munaychakuq.

⁷ Navidad fiestata ruwaq runakunaqa manam yachankuchu navidad imayna rikurisqantaqa. Paykunapaqqa navidadqa ayllunkuwan kuska kanankupaqmi, allinta mikunankupaqmi hinaspa imatapas qunakunankupaqmi. Jehova Diosta yupaychaqkunapas kuyanchikmi ayllunchiktaqa hinaspa riqsinakusqanchik runakunatapas, Diosqa munantaqmi qukuykuq kananchikta. 2 Corintios 9:7 nin: “Diosqa  kuyan kusikuywan quqtam”, nispa. Jehova Diosqa munan haykapipas qukuykuq kananchiktam, manam imapas kaptillanchu. Diosta yupaychaqkunaqa kusikunchikmi ayllunchikwan hinaspa riqsinakusqanchik runakunawan kuska kaspanchik, hinaspapas imay punchawpas imallatapas qunakuykunchikmi. Qukuykuqqa kanchik kuyakuq kasqanchikraykum (Lucas 14:12-14).

8. ¿Adivinaq runakuna imatapas qunankupaq Jesusman watuptinkuqa llullu wawachallaraqchu karqa? Willarimuy.

⁸ ¿Imanasqam runakunaqa navidadpi imatapas qunakunku? Jesus chayllaraq naceruptin kimsa runakuna tukuy imata qunankupaq watukusqankuta piensasqankuraykum. Paykunaqa ninkum chay runakunaqa uywakunapa kasqanpi Jesus naceruptillan watukusqankuta. Arí, bibliaqa willakunmi chay runakuna tukuy imata qunankupaq Jesusta watukusqankumanta. Ñawpaq tiempopiqa riqsisqa runakunamanmi imatapas qunankupaq watukuqku (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13). Ichaqa ¿yacharqankichu chay runakunaqa adivinaq utaq layqa ruwaq kasqankuta hinaspa Diosta mana yupaychaq kasqankuta? Bibliaqa ninmi chay runakunaqa adivinaq kasqankuta. Chaymantapas Jesusta watukuqqa rirqaku manam uywakunapa kasqanpi chayllaraq naceruptinchu, aswanqa wasinpi kachkaptinñam. Adivinaq runakunaqa achka killakunachá illarqaku intipa lluqsimunan lawmantaqa. Jesuspa kasqanman chayaruptinkuqa manam llullu wawachallaraqchu karqa, aswanqa hatunchañam (Mateo 2:1, 2, 11).

9. ¿Pikuna santokusqankumantam bibliaqa willakun?

⁹ Wawachakunapa nacesqan punchawqa kusikunapaqmi (Salmo 127:3). Ichaqa kaywanqa manam nichkanchikchu santokuy allin kasqanmantaqa. Kaypi yuyaymanay: Bibliaqa iskay runakunapa santokusqankumantam willakun,  huk kaqninmi karqa Egipto nacionta kamachiq faraon, hukninñataqmi karqa kamachiq Herodes Antipas (qaway Genesis 40:20-22; Marcos 6:21-29). Manam kay kamachiqkunaqa mayqinkupas Jehova Diostaqa yupaycharqakuchu. Bibliaqa manataqmi ninchu Jehova Diosta yupaychaqkuna santokusqankumantaqa.

10. ¿Imatam Jesuspa qatiqninkunaqa yacharqaku santokuymanta?

¹⁰ Las cosas nuestras de cada día sutiyuq qillqapa nisqanman hinaqa, Jesuspa punta qatiqninkunaqa yacharqakum santukuyqa “pantay religionkunapa” rikurichimusqan kasqanta. Ñawpaq Grecia nacionpipas piensaqkum runakuna naceptinku waqaychaqninku espiritu paykunawan kasqanmanta. Piensarqakutaqmi santokusqanku punchawpipas chay dioskuna waqaychananmanta. Chaymantapas santokuyqa layqa ruwaywan hinaspa horoscopo nisqankuwanmi tupan.

11. Jehova Diosqa, ¿haykapi qukuykuq kananchiktam munan?

¹¹ Yaqa llapallan runakunam piensanku santokusqan punchawqa hatun punchaw kasqanta, hinaspam suyanku kuyasqanta pipas qawachinanta. Ichaqa ayllunchikta hinaspa pitapas kuyasqanchiktaqa manam huk punchawllachu qawachinanchik, aswanmi ima punchawpas qawachinanchik. Jehova Diosqa munanmi haykapipas kuyakuq hinaspa qukuykuq kananchikta (qaway Hechos 20:35). Kawsakuyninchik quwasqanchikmantaqa sapa punchawmi Diostaqa agradecekunanchik, manam nacesqanchik punchawta yuyarispallachu (Salmo 8:3, 4; 36:9).

12. ¿Imanasqam bibliaqa nin ‘nacesqanchik punchawmantaqa wañukusqanchik punchaw aswan allin’ kasqanta?

¹² Eclesiastes 7:1 nin: ‘Miski asnaq perfumemantaqa ancha riqsisqa kaymi aswan allinqa. Nacesqanchik punchawmantaqa wañukusqanchik punchawmi aswan allinqa’, nispa. ¿Imanasqataq chaynata nin? Nacespanchikqa manaraqmi allin utaq mana allin kaqtaqa ruwarqanchikraqchu.  Jehova Diospa munayninta ruwaspanchik hinaspa hukkunata yanapaspanchikmi ichaqa allin ruwasqanchikwan riqsichikunchik, Jehova Diosqa chay ruwasqanchikta mana qunqaspanmi wañukusqanchik qipatapas yuyawasun (Job 14:14, 15). Jehova Diosta yupaychaqkunaqa manam santokunchikchu nitaq Jesuspa nacesqantapas yuyarinchikchu. Jesusqa wañukusqanta yuyarinallanchikpaqmi kamachiwarqanchik (Lucas 22:17-20; Hebreos 1:3, 4).

13, 14. ¿Allinchu semana santa fiestata ruwayqa?

¹³ Semana santa sutiyuq fiestata ruwaspankum runakunaqa piensanku Jesuspa kawsarisqanta yuyarisqankuta, ichaqa chay fiestataqa pantay religionkunam rikurichimurqaku. Chay punchawkunapim procesionta muyuchinku hinaspa aychatapas mana mikunkuchu. Manam bibliapiqa maypipas ninchu “semana santa” sutiyuq fiestata ruwanapaqqa. Diosqa kamachiwanchik Jesuspa wañukusqan punchawllata yuyarinanchikpaqmi. Semana santa fiestapi tukuy ruwasqankuqa manam bibliapi nisqanman hinachu kachkan.

¹⁴ ¿Jehova Diosqa munanmanchu mana allin costumbrekunata ruwaspa Jesuspa kawsarisqanta yuyarinanchikta? Manamá (2 Corintios 6:17, 18). Jehova Diosqa manam haykapipas kamachirqachu Jesuspa kawsarisqanta yuyarinanchikpaqqa.

15. ¿Imanasqam Jehova Diosta yupaychaqkunaqa mana imatapas ruwanchikchu wañuqkunapaqqa?

¹⁵ Runakunaqa wañukuq ayllunkupaqmi tukuyta ruwanku. Wasinkupim churanku mikuyta hinaspa tomanapaq kaqkunatapas. Wakin llaqtakunapiqa noviembre killapa 2 kaq punchawninpim wañukuq ayllunkupaq panteonman apanku velata, waytakunata hinaspa tukuy imatapas, churankutaqmi wañukuqkunapaq mikuytapas. Chaykunataqa ruwanku wañukuq ayllunkupa alman wasinkuman kutimusqanta piensaspankum. Wakinkuqa wañukuqninkupaqmi rezachinku. Wañukuqkunapaq tukuy imapas ruwasqankuqa pantay yachachikuykunaman hinam kachkan, manam bibliapa nisqanman hinachu. Bibliaqa ninmi wañuqkunaqa manaña imatapas ruwasqankuta hinaspa manaña  imatapas yachasqankuta, chaymi Jehova Diosta yupaychaqkunaqa mana imatapas wañuqkunapaqqa ruwananchikchu nitaq wañuqkunataqa mañakunanchikchu (Eclesiastes 9: 5, 10).

16, 17. ¿Imapaqmi kallpanchakunanku casarakuyta munaqkunaqa?

¹⁶ Casarakusqanku punchawqa kusikunapaqmi, hinaspapas enteron pachapiqa manam chaynallatachu casarakunku. Runakunaqa manam tapukunkuchu casarakuspa costumbrekuna ruwasqanku imayna rikurisqanmantaqa, chayrayku ichapas mana yachankuchu pantay religionpa nisqanman hina kasqanta. Chaymi Diosta yupaychaqkuna casarakuspankuqa Diospa munasqanman hina imatapas ruwanankupaq kallpanchakunanku. Casarakuypi costumbrekuna imayna rikurisqanmanta yachaspankuqa, allintam tantianqaku casarakusqanku punchawpi imatapas ruwanankupaq (Marcos 10:6-9).

¹⁷ Wakin runakunaqa chayllaraq casarakuqkuna allin kawsakunankuta munaspankum imapas costumbrekunata ruwanku (Isaias 65:11). Wakin llaqtakunapim casarakuqkunaman arrozta, waytata utaq chayman rikchakuq kaqkunata maqchinku. Piensankum chaykunata maqchiptinku churi-wawayuq kanankuta, kusisqa hinaspa unayta kawsakunankuta, chaynataq imapas mana allinmanta harkasqa kanankuta. Jehova Diosta yupaychaqkunam ichaqa mana chaqrukunchikchu pantay religionwan tupaq costumbrekunawanqa (qaway 2 Corintios 6:14-18).

18. ¿Bibliapa ima yachachikuyninkunapim yuyaymanana casarakunapaqqa?

¹⁸ Casarakuqkunaqa munankum casarakusqanku punchaw sumaq hinaspa kusikunapaq kananta, chaynapi riqkunapas kusisqa kanankupaq. Casarakuyman rispanchikqa  manam casarakuqkunata hinaspa hukkunatapas pinqaypi qipachinapaq hinaqa rimananchikchu nitaq imatapas ruwananchikchu (Proverbios 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27). Casarakuspaqa manataqmi achka qullqipa chanin fiestataraqchu ruwananchik, wakinkum tukuyta ruwanku “payqa apum” ninankuta munaspallan (1 Juan 2:16). Casarakusqayki punchawqa mana qunqanaykipaq sumaq punchawmi kanan, chayraykum allinta tantianayki imakunata ruwanaykipaq (qaway 28 kaq willakuyta).

19, 20. ¿Imanasqataq “salud” ninakunku?

¹⁹ Casarakuypi hinaspa huk fiestakunapi tomaspankum runakunaqa “salud” ninakunku. Copankuta huqarispankum imapas munasqankumanta rimarinku. Ichaqa, ¿allinchu kanman “salud” ninakuyninchik?

²⁰ Tragomanta hinaspa llaqtakunamanta rimaq huk qillqapa nisqanman hinaqa ñawpaqpis Diosta mana kasukuq runakunaqa ‘taytachankuman tragota tinkaspanku’ salud nisqaku. Chayta ruwaspankuqa mañakuqkus ‘unay watakuna kawsanankupaq utaq mana unqunankupaqpas’. Kunanpas chayta qatipakuspankus runakunaqa “salud” ninakunku (International Handbook on Alcohol and Culture). Chaymantapas ñawpaq watakunapim runakunaqa tomaspanku vasonkuta huqariqku taytachankupa bendicionninta mañakunankupaq. Ichaqa manam chaynatachu Jehova Diospa bendicionnintaqa mañakunanchik (Juan 14:6; 16:23).

21. ¿Imayna fiestakunamanmi mana rinanchikchu?

²¹ Ima fiestamanpas manaraq richkaspanchikmi yuyaymanananchik chay fiestaman riqkuna imayna runa  kasqankupi hinaspa imakuna ruwasqankupi. Rimarisun carnaval fiestamanta. Carnavalpiqa hinaspa wakin fiestakunapiqa runakunaqa cuerponkuta munachispankum tusunku, llumpaytam tomanku hinaspapas huchapakunkum. Chay fiestakunapiqa allinpaq hinam qawanku qarimasillanwan utaq warmimasillanwan kaytapas chaynataq nacionninkuta hatunchaytapas. Chay fiestakunamanqa manam rinanchikchu, rispanchikqa Jehova Diospa chiqnisqan kaqkunatam ruwachkachwan (Salmo 1:1, 2; 97:10; 119:37).

22. ¿Imakunapim yuyaymanananchik ima fiestamanpas manaraq richkaspa?

²² Diosta yupaychaqkunaqa manam rinanchikchu Diospa chiqnisqan fiestakunamanqa. Yuyaymanananchikmi apostol Pablopa nisqanpi, paymi nirqa: “Mikuspaykichikpas, tomaspaykichikpas utaq imataña ruwaspaykichikpas, llapallanta ruwaychik Dios hatunchasqa kananpaq”, nispa (1 Corintios 10:31; qaway 29 kaq willakuyta). Manam llapan fiestakunapichu runakunaqa huchapakunku, nacionninkuta hatunchanku utaq pantay religionwanqa hukllawakunku. Sichum huk kaqnin fiesta bibliapa yachachisqanpa contranpi mana kaptinqa, sapakamam Diosta yupaychaqkunaqa tantiakunanchik rinanchikpaq utaq manapas. Yuyaymanananchiktaqmi riptinchikqa hukkuna imayna tarikunankumanta.

23, 24. ¿Imaynatam ayllunchikkunaman willachwan wakin fiestakunaman imanasqa mana risqanchikta?

²³ Jehova Diospa chiqnisqan fiestakunaman manaña riptikiqa, wakin aylluykikunaqa ichapas Diospi mana iñiq kasqankurayku piensanmanku paykunata manaña  kuyasqaykita hinaspa paykunawan kuska kayta manaña munasqaykita. Paykunaqa ninkuchá: “Kay fiestallapim tupaykunchikqa”, nispa. Ichaqa atiwaqmi paykuna kuyasqaykita qawachiytaqa, chay fiestaman mana richkaspallayki. Ichapas niwaq huk punchawkuna paykunawan kuska kanaykipaq (Proverbios 11:25; Eclesiastes 3:12, 13).

²⁴ Wakin fiestakunaman imanasqa manaña risqaykita aylluykikuna yachayta munaptinkuqa, imaynata willanaykipaqmi qillqanchikkunata hinaspa jw.org nisqantapas qawawaq. Aylluykikunawanqa manam atipanakunaykichu utaq qam hina piensanankupaqqa manam hikutanaykichu. Aswanqa sumaqllata willay imanasqa chaykunata mana ruwanaykipaq tantiakusqaykimanta. Kuyakuyllawan rimapayay hinaspa kallpanchakuy rimasqayki “kachiwan kachichasqa hina” kananpaq (Colosenses 4:6).

25, 26. ¿Imaynatam tayta-mamakuna warmankuta yachachinmanku Jehova Diospa kamachikuyninkunata kuyanankupaq?

²⁵ Allintam yachananchik wakin fiestakunata imanasqa mana ruwasqanchikmanta (Hebreos 5:14). Astawanqa Jehova Dios kusichiytam munanchik. Churi-wawanchik kaptinqa, yanapananchikmi bibliapa yachachikuyninkunata entiendenankupaq hinaspa kuyanankupaq, chaypaqqa tiempochakunanchikmi. Jehova Diosmanta mana iskayrayaspankuqa payta kusichiytam warmaykikunapas munanqaku (Isaias 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

²⁶ Jehova Diosqa kusikunmi munasqanman hina yupaychaptinchikqa. Munantaqmi “chiqap” yachachikuyman hina yupaychananchikta (Juan 4:23). Kunanqa runakunam mana allin ruwaqllaña kanku, chaymi ninku allin ruwaq runakunaqa manaña kasqanta. Ichaqa kanraqmi allin ruwaq runakunaqa, chaymi qatiqninpi yachachkasun imakunapi allin ruwaq kanamanta.