1, 2. ¿Imaynanpitaq ninchik, Jesucristoqa qatiqninkunaman allintapuni yachachisqanta?

 PIENSARIY huk sumaq llaqtata allin riqsiq runapi hinaspa chay llaqtata riqsinaykipaq pusasusqaykipi. Qampas nitaq riqmasikikunapas chay llaqtamanqa manaraqmi haykapipas rirqankichikraqchu, chaynaqa pusasuqnikichikpa imapas nisusqaykichiktachá allinta uyarinkichik. Wakinpiqa piensankichikchá chay llaqta imayna kasqanpi. Pusasuqnikichikta tapuptikichikñataq chay llaqta imayna kasqanmantaqa ni imatapas nisunkichikchu, ichapas willasunkichik chay llaqtapa hichpanpiña kaptikichik. Llapallaykichikchá pusasuqnikichikwanqa admirakunkichik allin yachayniyuq hinaspa allinta pusasusqaykichikmanta, payqa imamantapas willasunkichik yachanaykichikpaq kaptinñam.

² Jesucristopi iñiqkunapas chaynam tarikunchik. Astawanmi yachayta munanchik suma-sumaq llaqtamanta utaq Dios imayna kamachimunanmanta (Heb. 11:10). Chaymantam Jesucristoqa qatiqninkunaman kay pachapi kaspan allintapuni yachachirqa. Ichaqa manam lliw tapusqankutachu kutichirqa, manataqmi llapallantachu willarqa, aswanqa kaynatam nirqa: “Achkaraqmi ninay kachkan qamkunaman ichaqa manaraqmi entiendewaqchikchu”, nispa (Juan 16:12). Jesusqa manam willarqachu manaraq yachanankupaq kaqkunamantaqa.

3, 4. (1) ¿Imaynatam Jesusqa qatiqninkunaman astawan yachachirqa Dios kamachimunanmanta? (2) ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

³ Wañukunanpaq chisinkuy tutatam Jesus rimarqa Juan 16:12 nisqanpi willakuyta. Ichaqa, ¿imaynatam wañukusqan qipataqa qatiqninkunaman hinalla yachachinman karqa Jehova Dios imayna kamachimunanmanta? Apostolninkunamanmi nirqa: ‘Chiqap espiritum yachachisunkichik imapas chiqap kaqkunamanta’, nispa (Juan 16:13). a Jesusqa Diospa chuya espiritunwanmi  qatiqninkunaman Dios imayna kamachimunanmanta tiempollanpi yachachinan karqa.

⁴ Qatiqninpim yachasunchik imaynatam Jesucristoqa qatiqninkunata Diospa chuya espiritunwan yanapasqanmanta. Puntatam yachasun haykapi kamachiy qallarisqanmanta. Chaymantapas yachasunmi kamachiqkunamanta chaynataq pikunata kamachimunankumanta hinaspa hanaq pachapaq chaynataq kay pachapaq kaqkuna ima suyakuyniyuq kasqankumanta. Yachasuntaqmi kamachiwaqninchikman imayna sayapakunamantapas.

5, 6. (1) ¿Imanasqataq biblia estudiaq iñiqmasinchikkuna pantasqata yachachirqaku Diospa kamachimuynin haykapi qallarisqanmanta, chaynataq cosecha tiempomanta? (2) ¿Imanasqam chayna pantasqankuwanqa mana piensanachu qatiqninkunata Jesus mana yanapasqanmanta?

⁵ Kay libropa 2 kaq yachachikuyninpi yachamusqanchikman hinam, bibliata estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa unay watakuna ñawpaqtaraq willakurqaku 1914 watapi bibliapi willakuykuna imayna cumplikunanmanta. Chay tiempopim piensarqaku Jesucristoqa 1874 watapi ñuqanchikwanña kayta qallaykusqanmanta, chaynataq 1878 watapi hanaq pachapi kamachiy qallarisqanmantapas, 1914 watapa octubre killanpiñataq llapanpiña kamachinan kasqanta. Piensarqakum cosecha tiempoqa 1874 watamanta 1914 watakama kananta, chay cosecha tiempom tukunan karqa hanaq pachapaq kaqkunata huñuyta tukuruptinku. ¿Chayna pantasqankuraykuchu nichwan, Jesucristoqa qatiqninkunata Diospa chuya espiritunwan mana yanapasqanta? Manam.

⁶ Kaqmanta piensarisun sumaq llaqtata riqsinankupaq pusaqninku runapi. ¿Allin riqsiq kasqanmantachu iskayrayayta qallaykunmanku imapas tapusqankuta mana kutichisqanrayku? Manachá. Jehova Diosta yupaychaqkunapas wakin kutipiqa chuya espirituwan manaraq willachichkaptinmi Diospa munayninmanta kikinkupa entiendesqankuman hina yachachirqaku, chaywanqa manam nichkanchikchu Jesucristo mana yanapasqanmantaqa. Chaymantapas Diosman sunqu hinaspa mana hatunchakuq kasqankuraykum Diospa yachachisqanman hina yachachinankupaq kallpanchakunku (Sant. 4:6).

7. ¿Imamantam yacharurqaku Jehova Diosta yupaychaqkunaqa?

⁷ Iñiqmasinchikkunam Diospa munayninmanta astawan yacharurqaku 1919 watakuna pasayta (leey Salmo 97:11). 1925 watapim Willakuq qillqapi hurqurqaku “Nacionpa rikurisqan” niq yachachikuyta. Chay qillqapim willakurqa 1914 watapi Jesucristo hanaq pachapi kamachiy qallarisqanmanta. Chaywanmi Apocalipsis libropa  12 rakiyninpi willakuy cumplikurqa, chaypim willakun huk “warmi” hanaq pachapi qari wawata wachakusqanmanta. b Chaymantapas chay qillqam willakurqa, Diabloqa hanaq pachamanta kay pachaman wischumusqa kasqanmanta hinaspa pisi tiempoyuqllaña kasqanrayku Dios yupaychaqkunata guerrapi tukuywan ñakarichisqanmanta (Apoc. 12:12).

8, 9. (1) ¿Imanasqataq Jesucristopa kamachimusqanqa ancha allin? (2) ¿Ima tapukuykunamantam qatiqninpi yachasun?

⁸ ¿Imanasqataq Jesucristopa kamachimusqanqa ancha allin? Pay kamachimuspanmi Jehova Diospa sutinta respetachinqa Dioslla kamachiq kasqanta riqsichinqa hinaspa Diospa lliw munayninta cumplichinqa. 1928 watapi Willakuq qillqapa nisqanman hinam Jesucristopa wañusqanrayku huchamanta hinaspa wañuymanta librakuyninchik ancha allin kaptinpas Jesucristopa kamachimusqanmi aswan allinqa.

⁹ ¿Pikunawantaq Jesucristo kamachimunqa? ¿Pikunatataq kamachimunqaku? ¿Imatam ruwananku karqa Jesusta qatiqkunaqa?

10. ¿Imatam Diosta serviqkunaqa ñawpaq watakunamantaraq yacharqaku 144.000 hanaq pachapaq akllasqakunamanta?

¹⁰ Biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa 1914 watamanta ñawpaq watakunapiraqmi yacharurqaku 144.000 runakuna Jesucristowan hanaq pachamanta c kamachimunankupaq kasqankuta. Iñiqmasinchikkunaqa yacharurqakum 144.000 runakuna ciertotapuni hanaq pachapaq akllasqa kanankumanta, chayqa manam tupachiyllachu karqa. Yacharurqakutaqmi apostolkunapa tiemponmantaraq hanaq pachapaq kaqkunata akllay qallarisqankutapas.

11. ¿Kay pachapi ima ruwanankumantam yacharurqaku hanaq pachapaq kaqkunaqa?

¹¹ Iñiqmasinchikkunaqa cuentatam qukururqaku Jesucristoqa ima ruwayninmantapas astawanqa Diosmanta willakusqanta hinaspa chay ruwayta cosecha tiempowan tupachisqanmantapas (Mat. 9:37; Juan 4:35). Kay libropa 2 kaq yachachikuyninpi yachamusqanchikman hinam iñiqmasinchikkunaqa piensarqaku chay cosecha tiempoqa tawa chunka wata kananmanta, tukunanñataqmi karqa hanaq pachapaq kaqkuna llapallanku hanaq pachapiña kaptinku. Chay tawa chunka watakuna pasaruptinpas hinalla willakusqankuraykum Diospa munayninmanta astawan yachananku karqa. Kunanqa yachanchikñam chay cosecha tiempoqa 1914 watapi qallarisqanmanta. Chay tiempopim trigota cebadilla quramanta rakichkaq hina hanaq pachaman riqkunata pantay  religionkunamanta sapaqcharqaku. Hinaptinqa, ¿imatataq ruwananku karqa hanaq pachapaq akllasqakunaqa? Paykunaqa hanaq pachaman riqmasinkunata huñunankupaqmi anchata kallpanchakunanku karqa.

12, 13. Chunka doncellakunamanta chaynataq qullqi chaskiq sirvientekunamanta Jesuspa rikchanachisqan, ¿imaynatam kay tukupay tiempopi cumplikurun?

¹² Jesucristom 1919 watamantapacha qatiqninkunata chuya espirituwan yanapachkan Diosmanta astawan willakunankupaq. Chayta ruwanankupaqqa apostolninkunamanraqmi kamachirqa (Mat. 28:19, 20). Chaymantapas nirqam chay kamachisqanta ruwanankupaqqa imayna runa kanankumanta. Chaypaqmi Jesucristoqa willarqa chunka doncellakunamanta tupanachiyta, hanaq pachapaq akllasqakunaqa chaypi casarakusqanku convidopi kayta munaspankuqa Diosta yupaychayninkupim qawan-qawanlla kananku karqa. 144.000 hanaq pachapaq kaqkunaqa tupachisqataqmi kanku Jesucristopa novian kasqankuwan (Apoc. 21:2). Chaymantapas willakurqam qullqita chaskiq sirvientekunamanta rikchanachiyta, chaywanmi Jesusqa yachachirqa hanaq pachapaq akllasqakunaqa Diosmanta willakunankupaq kamachisqa kasqankuta (Mat. 25:1-30).

¹³ Pachak wata ñawpaqmantaraqmi hanaq pachapaq akllasqakunaqa qawan-qawanlla kachkanku Diospa kamachisqanman hina ruwaspanku. Chayna kallpanchakusqankuqa manam yanqapaqchu, Diosmi bendecinqa. Ichaqa, ¿144.000 runakunallatachu huñunanku karqa?

14, 15. ¿Imatam ñawpa tiempopi piensarqaku hanaq pachapaq akllasqakunamanta hinaspa kay pachapaq kaqkunamanta?

¹⁴ Ñawpaq watakunamantaraqmi Diosman sunqu iñiqmasinchikkunaqa yachayta munarqaku Apocalipsis 7:9-14 nisqanpi ‘achkallaña’ kaq runakuna pikuna kasqankumanta. Chay runakuna pikuna kasqankumanta Jesucristo manaraq willachiptinqa manam kay tiempopi  yachasqanchikman hinaraqchu yacharqaku. Chayna yachasqanchiktaqa ancha allinpaqmi hapinanchik.

¹⁵ Huk qillqanchikpim 1917 watapi willakurqa, hanaq pachapaq akllasqakunaqa iskay grupo runakuna kasqankumanta, chaynallataq kay pachapaqpas iskay grupo kasqankumanta. Chay tiempopi piensasqankuman hinaqa ¿pikunataq karqaku hanaq pachapaq akllasqa kaq iskay grupokunaqa? Piensarqakum punta kaqqa Jesucristowan gobiernamuq 144.000 runakuna kasqankumanta. Iskay kaqñataq Apocalipsis libropi rimasqan achkallaña kaq runakuna kasqankumanta. Chay tiempopiqa piensarqakum achkallaña kaq runakunaqa pantay religionkunapi kaq cristiano tukuq runakuna hanaq pachapaq kasqankumanta. Piensarqakutaqmi iñiyniyuq kaspankupas Diosta tukuy sunqunkuwan manaraq serviq kasqankurayku punta kaq grupomantaqa mana ancha favorecesqa kasqankuta. Kay pachapaqpas iskay grupo kanankumantam piensarqaku punta kaq grupom karqa Abrahan hinaspa Moises hina Diosman sunqu kaq runakuna, iskay kaqñataq paykunapa kamachisqan runakuna.

16. ¿Imamantataq astawan yacharurqaku 1923 hinaspa 1932 watakunapi?

¹⁶ ¿Imaynatam Jesucristoqa chuya espirituwan yanapawarqanchik Apocalipsis libropi rimasqan achkallaña runakunamanta imam kaqta yachanapaq? Chaykunataqa pisi-pisimantam allinta yacharurqaku. 1923 watapim Willakuq qillqa rimarqaña Jesucristo kay pachapi kaq runakunata kamachimunanmanta, paykunaqa manam hanaq pachapaq akllasqachu karqaku. 1932 watapim Willakuq qillqa rimarqa Jonadab hina kaq runakunamanta. Jonadabqa israelitakunata kamachiq Jehu sutiyuq kamachiqtam taytacha-mamacha yupaychaqkunata wañuchiypi yanaparqa (2 Rey. 10:15-17). Chay qillqam nirqa kunan tiempopipas Jonadab hina kaq runakuna kasqankumanta, paykunatam Diosqa hatun guerranpi sasachakuykunamanta libranqa kay pachapi kawsanankupaq.

17. (1) ¿Imamantam yacharurqaku 1935 watapi? (2) ¿Imaynatam yanaparqa Diosman sunqu iñiqmasinchikkunata achkallaña kaq runakuna pikuna kasqankumanta yachasqanku? (Qaway 59 paginapi “ Manañam iskayrayarqakuñachu” niq yachachikuyta).

¹⁷ Jonadab hina kaq runakunamantam 1935 watapi astawan yacharurqaku. Washington llaqtapi hatun huñunakuyta ruwasqankupim yachachirqaku achkallaña kaq runakunaqa kay pachapi kawsanankupaq kasqankumanta. Jesusmi willakurqa ovejawan hinaspa cabrawan rikchanachiymanta, chay achkallaña kaq runakunaqa karqaku chay rikchanachiypi kaq ovejakunam (Mat. 25:33-40). Paykunamantam Jesus nirqa: ‘Kachkantaqmi sapaq ovejaykunapas. Paykunatapas pusamuptiymi  vozniyta uyarinqaku’, nispa (Juan 10:16). Chay huñunakuypi yachachiq iñiqmasinchik Rutherfordmi chaypi kaqkunaman nirqa: “Kay pachapi wiñaypaq kawsakuyta munaqkuna ama hina kaspa sayariychik”, nispa. Hinaptinmi chaypi kaqkunamanta yaqa llapallanku sayarirurqaku. Chaymi iñiqmasinchik Rutherford nirqa: “¡Kaymi achkallaña kaq runakunaqa!”, nispa. Chayna nisqanta uyariruspankum iñiqmasinchikkunaqa anchata kusikurqaku, chaywanmi yacharqaku hanaq pachapi utaq kay pachapi kawsanankupaq suyakuyniyuq kasqankumanta.

18. (1) Pikunata huñunankupaqtaq Jesucristoqa qatiqninkunata astawan kallpanchachkan? (2) ¿Imaytam Diosqa bendecirqa chayna kallpanchakusqankuta?

¹⁸ Chaymantapacham Jesucristoqa qatiqninkunata astawan kallpanchachkan achkallaña kaq runakunata utaq kay pachapaq kaqkunata huñunankupaq, paykunaqa llumpa-llumpay ñakariymantam librasqa kanqaku. Ñawpaq watakunapiqa manam achkallaña kanankutaqa piensarqakuchu, chaymi iñiqmasinchik Rutherford nirqa: “Bibliapa achkallaña nisqan runakunaqa manachusmi llumpay achkachu kanqaku”, nispa. Kunanqa yachanchikmi, chay tiempomantapacha cosechapi huñuchkaq hina kay pachapaq kaqkunata huñunankupaq Jehova Dios mayna bendecisqanmanta. Jesucristom Diospa chuya espiritunwan yanapawachkanchik “aslla” kaq ovejakuna “sapaq” kaq ovejakunawan huk sunqulla kananchikpaq, chaymi Jesucristopa willakusqanman hina ‘chulla kanchallapiña hinaspa chulla michiqniyuqllaña’ kachkanchik.

19. ¿Imaynatam yanapakuchwan achkallaña kaq runakunata huñuypi?

¹⁹ Diosman sunqu runakunaqa yaqa llapallankum kay pachapi kawsanqaku, paykunatam Jesucristowan 144.000 yanapaqninkuna kamachimunqaku. Mayna kusikuypaqmi bibliapa yachachisqanta entiendenankupaq Dios serviqkunata Jesucristo yanapasqanqa, chayqa ¿kusichiwanchikchu? Chay allin noticiamanta hukkunaman willakunapaqmi favorecesqa kanchik. Chaymi tukuy sunqunchikwan atisqanchikman hina yachachinanchik, chaynapi Apocalipsis libropi rimasqan achkallaña runakuna astawan yapakuspa Jehova Diosta huk sunqulla yupaychananchikpaq (leey Lucas 10:2).

20. (1) ¿Imakunamantam satanasqa munaychakun? (2) ¿Imanasqam chaykunawanqa mana chapukunanchikchu?

²⁰ Dios imayna kamachimunanmanta astawan yachasqankuman hinam iñiqmasinchikkunaqa yachayta munarqaku kamachiwaqninchik Jesucristoman imayna sayapakunankumanta. Chaymanta allinta entiendenankupaqmi  Willakuq qillqa 1922 watapi nirqa Diospa yupaychaqninkuna hinaspa satanaspa munaychakusqan runakunapas kay tiempopi kananmanta. Satanasmi munaychakun hatun negociokunamanta, pantasqa religionkunamanta chaynataq kay pachapi autoridadkunamantapas. Kamachiq Jesucristota kasukuqkunaqa manam chapukunankuchu satanaspa munaychakusqanpi kaqkunawanqa, manachayqa Dioswan allin kayninkutam yanqacharunmanku (2 Cor. 6:17). ¿Ima ninantaq chayqa?

21. (1) ¿Imatam consejarqa allin yuyayniyuq confianza sirviente qullqi kuyaq kaymanta? (2) ¿Ima nirqataq Willakuq qillqa 1963 watapi “hatun babiloniamanta”?

²¹ ‘Allin yuyayniyuq confianza sirvientem’ qillqanchikkunapi willawanchik hatun negociokunaqa mana allin kasqanmanta, chaymi yaqa sapa kutilla niwanchik qullqilla kuyaq kaymanta cuidakunanchikpaq (Mat. 6:24). Chaymantapas willawanchikmi satanaspa munaychakusqan pantay religionkunaqa imayna kasqanmanta. 1963 watapim Willakuq qillqa qawachirqa ‘hatu-hatun babiloniapiqa’ cristiano tukuqkunawan llapallan pantay religionkuna chaypi kasqankumanta. Chaymi iñiqmasinchikkunaqa may law nacionmanta utaq may law llaqtamanta kaspankupas yanapakuyta chaskirqaku pantay religionmanta lluqsikunankupaq, chaynataq paykunapa ruwasqankuta manaña ruwanankupaqpas. Chaymantam astawan yachasunchik kay libropa 10 kaq yachachikuyninpi (Apoc. 18:2, 4).

22. Enteron pachapi punta kaq hatun guerra kasqan tiempopiqa, ¿imatam wakin iñiqmasinchikkuna piensarqaku Romanos 13:1 nisqanmanta?

²² ¿Ima nichwantaq satanaspa munaychakusqan autoridad kay munaqkunawan chapukuymantaqa? ¿Jesucristopi iñiqkunaqa metekunankuchu guerrakunapi utaq kamachiqkunapa contranpi sayariptinkupas? Enteron pachapi punta kaq hatun guerra kaptinqa biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa allintam yacharqaku runamasinkuta wañuchiyqa mana allin kasqanmanta (Mat. 26:52). Ichaqa wakinmi piensarqaku soldado kaspa, soldadokunapa pachanwan churakuspa hinaspa armata hapispa Romanos 13:1 nisqanman hina ‘autoridadkuna kasukusqankuta’, ichaqa enemigonkuta wañuchinankupaq kamachiptinkuñam huk lawman baleanankupaq piensarqaku.

23, 24. (1) Imaynanpatam entienderqaku Romanos 13:1 nisqanta iskay kaq hatun guerra kasqan tiempopi? (2) ¿Imaynatam chaymanta astawan yacharurqaku Jesucristopa qatiqninkunaqa?

²³ Enteron pachapi iskay kaq hatun guerra qallaykuptinmi 1939 watapi Willakuq qillqa allintapuni yachachirqa pimanpas mana sayapakunamanta. Chay qillqam sutillata yachachirqa Jesucristopa qatiqninkunaqa satanaspa hatarichisqan guerrakunaman mana rinankupaq  chaynataq nacionkunapa ruwasqan chaqwakunapi mana chapukunankupaq. Chaymanta allinta yacharuspankum iñiqmasinchikkunaqa kasukurqaku, chaymi guerrakunapi wañusqakunamanta mana huchayuq karqaku. Chaymantapas 1929 watamantapacham qillqanchikkunapi willakurqaku Romanos 13:1 nisqanpi autoridadkunaqa Jehova Dioswan Jesucristo kasqankumanta. Chaynata nisqankuwanpas manaraqmi allintaraqchu entienderqaku, chaymi hamuq watakunapi astawanraq entiendenanku karqa.

²⁴ Chuya espiritupa yanapayninwanmi Jesucristopa qatiqninkunaqa Romanos 13:1-7 nisqanpi “autoridadkuna” pikuna kasqankumanta qillqanchikkunapi hurqusqankuwan allinta entienderurqaku. Chay yachachikuykunatam hurqurqaku 1962 watapi 15 noviembre hinaspa 1 diciembre killapaq lluqsimuq Willakuq qillqapi. Chay qillqakunapi yachachikuykunawanmi Diosta yupaychaqkunaqa allinta yacharurqaku Jesuspa nisqanta, paymi nirqa: ‘[Kamachiq] Cesarpa kaqtaqa paymanyá quychik, Diosmanñataq paypaq kaqta’, nispa (Luc. 20:25). Chaywanmi iñiqmasinchikkunaqa entienderurqaku chay ‘autoridadkunaqa’ nacionkunapi hinaspa llaqtakunapi kamachiq  runakuna kasqankumanta, hinaspa paykunata kasukunankumantapas. Diospa contranpi kamachiptinkum ichaqa mana kasukunankuchu karqa. Jehova Diosta mana kasukunapaq autoridadkuna kamachiwaptinchikqa ñuqanchikpas apostolkuna hinam ninchik: ‘Runakunamanta puntataqa Diostam kasukuna’, nispa (Hech. 5:29). Kay libropa 13 hinaspa 14 kaq yachachikuyninpim astawan yachasunchik Jehova Diosta yupaychaqkunaqa kay pachapi autoridadkunaman imaynata mana sayapakusqanchikmanta.

25. ¿Imaynam sientekunki Dios imayna kamachimunanmanta allinta entiendenaykipaq Diospa chuya espiritunwan Jesucristo yanapasusqaykimanta?

²⁵ Dios imayna kamachimunanmanta pasaq pachak watakunapi astawan yachasqanchikpiyá piensarisun. Yachanchikmi Jesucristo hanaq pachamanta haykapi kamachimuy qallarimusqanta chaynataq imanasqa ancha allin kasqanmantapas. Allintam yacharunchik hanaq pachapaq pikuna kasqankumanta chaynataq kay pachapaq pikuna kasqankumantapas. Yacharunchiktaqmi autoridadkunapa kamachisqanku Diospa contranpi mana kaptillan kasukunapaq kasqanmanta, chaywanmi qawachinchik kamachiwaqninchik Jesucristollaman sayapakusqanchikta. Chaymi sapakama tapukunanchik: “¿Yachaymanchu karqa tukuy kaykunamanta ‘allin yuyayniyuq confianza sirvienteta’ allinta entiendespa yachachiwananchikpaq Jesucristo mana yanapaptinqa?”, nispa. ¡Mayna kusikunapaqmi Diospa chuya espiritunwan Jesucristo yanapawasqanchikmanta!