1, 2. Huk rikchanachiywan willarimuy honrado kayqa imanasqam Jehová Diosta kusichisqanmanta.

HUK warmacham mamanwan tiendamanta lloqsin. Qonqaymantam sayarun mancharisqa uyallaña. ¿Imanasqa? Mana cuentata qokuspam jugueteta apakusqa. Rantipunanpaqmi mamanta niyta piensarqa, ichaqa qonqarurqam. Waqaytam qallaykun. Mamanmi upallachispan tiendaman warmanwan kutin. ¡Warmachan jugueteta kutichispa disculpakusqanmantam mamanqa ancha kusisqa tarikun!

² Tayta-mamakunaqa kusisqam tarikunku wawa-churinku honrado kasqankuta qawaspanku. Aswanraqmi hanaq pachapi Taytanchikqa, paymiki ‘cheqap Diosqa’ (Salmo 31:5). Jehová Diosqa kusikunmi iñiyninchikpi ñawparispa payman sonqo kananchikpaq kallpanchakusqanchikwan. Diosta kusichiyta hinaspa kuyakuyninpi takyayta munaspanchikmi, Pablopa nisqanman hina ‘tukuy imapi allinta portakuyta munanchik’ (Hebreos 13:18). Qawasunchikyá tawa asuntokunapi honrado kanamanta, chaynataq honrado kayqa allinninchikpaq kasqanmantapas.

3-5. a) Bibliaqa, ¿ima niwanchiktaq kikinchik engañakuymanta? b) ¿Imakunataq yanapawasun imayna kasqanchikta qawakunapaq?

³ Puntataqa kikinchikwan honrado kaytam yachananchik. Pantaq runa kasqanchikraykum kikinchik engañakuchwan.  Chaynam pasarurqa Laodiceapi cristianokunata. Jesusmi nirqa paykuna allinpaq hapikuptinkupas Dioswan allin kayninkupi ‘wakcha, ñawsa hinaspa qalalla kasqankuta’ (Apocalipsis 3:17). Imayna kasqankuqa manam llakipayayllapaqchu karqa, aswanqa peligropim tarikurqaku kikinkupuni engañakusqankumanta.

⁴ Santiagopas nirqataqmi: “Dios kasukuq kasqanta piensachkaspa rimasqan mana controlakuq runaqa kikintapunim engañakuchkan, Dios yupaychasqanpas manam valenchu”, nispa (Santiago 1:26). Rimasqanchikta mana controlaspa Dios servisqanchikta allinpaq hapispaqa engañakuchkanchikmi. Chayna yupaychayqa yanqapaqmi. Manam imapaqpas valenchu. ¿Imatataq rurachwan mana engañakunanchikpaq?

⁵ Diospa leynin alli-allin kasqanmantam Santiagoqa rimarqa, chaytam tupachirqa espejowan hinaspam kallpanchawanchik imayna kasqanchikta ‘qawakuspa’ cambiananchikpaq (leey Santiago 1:23-25). Arí, Bibliaqa yanapawanchikmi imayna kasqanchikta qawakunanchikpaq hinaspa pantasqanchikkunamanta corregikunanchikpaq (Lamentaciones 3:40; Hageo 1:5). Chaymantapas Jehová Diostam mañakunanchik qawariwananchikpaq, pantasqanchikkunata reqsikunanchikpaq hinaspa corregikunapaq kallpanchawananchikpaq (Salmo 139:23, 24). Ichapas mana cuentata qokuspa mana honrado kayta sonqonchikpi hatallichkachwan. Ichaqa, manam qonqananchikchu hanaq pachapi Taytanchik qawawasqanchikta. Proverbios 3:32 nisqanman hina, malvado otaq engañakuq runataqa “Diosqa millakunmi. Ichaqa munasqanman hina ruraqkunapiqa confiakunmi”. Jehová Diosqa yanapawasunchikmi paypa munasqanman hina qawakunanchikpaq hinaspa munasqanman hina rurananchikpaqpas. Chaynapim Pablo hina nisunchik ‘tukuy imapim allinta portakuyta munanchik’, nispa.  Chayna kananchikpaqqa tukuy sonqonchikwanmi kallpanchakunanchik, pantaq runa kasqanchikrayku sasachakuspapas.

6. ¿Imanasqataq casarasqakunaqa honrado kananku, hinaspa ima peligrokunamantam cuidakunanku?

⁶ Familiapipas honradom kananchik. Casarasqakunaqa mana llullakuspankum cheqapta willanakunanku. Manam huk qarita otaq warmitaqa munapayanankuchu nitaq hukwan kananpaqqa Internet nisqantakamaqa rimanankuchu, manataqmi millakuypaq kaqta otaq qalalla kaqkunataqa qawanankuchu. Llakikunapaqmi casarasqa wakin cristianokuna chaykunata ruranku. ¡Mana confianapaq kasqankutam qawachinku! Amayá haykapipas warminchikta otaq qosanchiktaqa engañasunchu. Aswanqa rey Davidpa ejemplontayá qatikusun, paymi nirqa: “Llulla rimaq runakunawanqa manam kawsakullarqanichu. Iskay uya runakunawanqa manam kuskanchakurqanichu”, nispa (Salmo 26:4).

7, 8. ¿Bibliapi mayqen ejemplokunawantaq wawa-churikunaman yachachichwan honrado kaymanta?

⁷ Tayta-mamakunaqa wawa-churinkutam honrado kaymanta yachachinanku. Chaypaqqa Bibliapa yachachikuyninwanmi  yanapachikunanku. Bibliaqa willawanchikmi mana honrado kaqkunamanta. Ejemplopaq, willawanchikmi Acan sutiyoq runa suwakuspan mana willakusqanmanta; qollqeta hinaspa pachakunata chaskinanpaq Giezi llullakusqanmanta; willawanchiktaqmi Jesuspa qatiqnin Judasmanta, payqa manam suwayllachu-suwakurqa aswanqa wañuchinankupaqmi Jesusta traicionarqa (Josuey 6:17-19; 7:11-25; 2 Reyes 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Juan 12:6).

⁸ Bibliapiqa willawanchiktaqmi honrado kaqkunamantapas. Ejemplopaq Jacobmantam willawanchik, churinkuna costalninkupi qollqe tarisqankuta yacharuspanmi kutichinankupaq kamachirqa. Jefteymanta hinaspa warmi churinmantapas willawanchikmi, paymi papanpa prometekusqanta cumplirqa sasa kaptinpas. Willawanchiktaqmi piñallaña runakunapa qayllanpi Jesus tarikuspan mana manchakuspa pim kasqanta willakusqanmanta, chaywanmi qawachirqa Diospa nisqan cumplikunanpaq munasqanta, hinaspa qatiqninkunapa allinninta munasqantapas (Genesis 43:12; Jueces 11:30-40; Juan 18:3-11). Tayta-mamakuna wawa-churinkunata honrado kaymanta yachachinankupaqqa Bibliapim achka ejemplokunataraq tarinmanku.

9. ¿Imanasqataq wawa-churikunaman honrado kaymanta ejemplowan yachachiyqa allinpuni, hinaspa imatam mana ruranachu?

⁹ Honrado kanankupaqqa manam rimayllawanchu yachachina. Aswanqa ejemplowanmi. Chaymi apostol Pablo tapurqa: “Wakinkunata yachachichkaspaykiqa, ¿imanasqamá manaqa kasukunkichu yachachisqaykitaqa?”, nispa (Romanos 2:21). Wakin tayta-mamakunaqa ninkum manam llullakunachu nispa, chaywanpas wakinpiqa manam cheqaptachu rimanku, hinaspa mana kikinpa kaqtapas hapikunkum. Llullakusqankumantam ninku: “Llullakusqayqa allinpaqmi manam pitapas imananqachu”,  nispa. Chaynata rimaspankuqa wawa-churinkutam iskayrayachichkanku. Imatapas kikinchikpa mana kaqta apakuyqa suwakuymi chaymantapas imaraykuña mana kaqta rimayqa llullakuymi (leey Lucas 16:10). * Chaymantapas, wawa-churikunaqa cuentatam qokunku iskay uya runakunamanta, chayqa manam allinninkupaqchu (Efesios 6:4). Tayta-mamanku allin ejemplota qoptinkuqa wawa-churinkuqa wiñaspankupas Jehová Diostam kay mana allin mundopi hinalla hatunchanqaku (Proverbios 22:6).

10. ¿Imayna rimaymantam cuidakunanchik iñiqmasinchikkunawan rimaspanchikqa?

¹⁰ Iñiqmasinchikkunawanpas honradom kananchik. 12 kaq yachachikuypi yachasqanchikman hina, iñiqmasinchikkunawan rimaspanchikqa cuidakunanchikmi hukkunamanta mana kaqta otaq yanqakunata rimaymanta. Hukkuna mana allinta yachachkaspa willawasqanchikta willakuspaqa mana cuentata qokuspanchikmi llullakuchkachwan. Chaynaqa manaraq imatapas rimachkaspam  allinta piensananchik (Proverbios 10:19). Rimasqanchik cheqap kaptinpas piensarinanchikmi. ¿Imanasqa? Hukkunapa vidanmantachá willakachakuchkachwan (1 Tesalonicenses 4:11). Amayá cheqap kaq rimasqanchikraykuqa nanay simiwan otaq sientichinapaq hinaqa rimasunchu, atichwanmi sumaqllata hinaspa kuyapayakuywan rimaytaqa (leey Colosenses 4:6).

11, 12. a) ¿Imata ruraspankum hatun hucha ruraqkunaqa aswan sasachakuypi tarikunku? b) ¿Imakunata nispanmi Diabloqa hatun huchakunamanta llullakun, hinaspa imaynatam chaykunawan mana engañachikuchwanchu? c) ¿Imata ruraspanchikmi Diospa llaqtanwan honrado kanchik?

¹¹ Congregacionpi ancianokunawanqa aswan honradoraqmi kananchik. Sichum pipas huchanta pakanman hinaspa chay rurasqanmanta tapuptinku mana kaqta willakuspaqa aswan sasachakuypim tarikunqa. Iskay uya runam rikurirunman, Jehová Diosta serviq tukuspanpas huchallikuypim purichkanman (Salmo 12:2). Chaymantapas manam allinchu kanman huchallikusqanmanta wakillanta otaq munasqallanta ancianokunaman willakuyninqa (Hechos 5:1-11). Chayna ruraqkunaqa Satanaspa yachachisqanwanmi engañarachikunku (qaway  “Diablopa yachachisqan hatun huchakunamanta” niq yachachikuyta).

¹² Honradotaqmi kananchik informenchikta otaq ima formulariota huntachispapas. ¿Imaynata? Ejemplopaq, informenchikpi sapa killa imam kaqta qellqaspa, hinaspa Diosta astawan servinanchikpaq formulariokunapi imam kaqta qellqaspanchikpas (leey Proverbios 6:16-19).

13. ¿Imaynatam honrado kasqanchikta qawachinchik iñiqmasinchikwan llamkaymanta otaq negociokunamanta acuerdota ruraspa?

¹³ Iñiqmasinchikkunawan llamkaymanta otaq negociokunamanta ima acuerdota ruraspanchikpas honradom kananchik. Chaykunamantaqa manam rimananchikchu  huñunakunanchik Salonpiqa nitaq predicaspanchikpas. Iñiqmasinchik llamkapuwaptinchikqa acuerdo rurasqanchikman hinam pagapunanchik, derechonkunatapas respetananchikmi (1 Timoteo 5:18; Santiago 5:1-4). Iñiqmasinchikpaq llamkaspanchikqa ima rurayninchikkunatapas allintam rurananchik (2 Tesalonicenses 3:10). Manam suyananchikchu iñiqmasinchik kasqanrayku llamkaqmasinchikkunamanta ñoqanchikta astawan favorecewananchiktaqa (Efesios 6:5-8).

14. ¿Imakunatataq rurananchik iñiqmasinchikwan negocio ruranapaq acuerdota ruraspanchik, imanasqa?

¹⁴ ¿Ima nichwantaq iñiqmasinchikunawan negociopi kuska llamkanapaq arreglokuna ruraymantaqa? Bibliaqa acuerdo rurasqanchikmanta documentota qellqananchikpaqmi yachachiwanchik. Chaynatam Jeremias rurarqa chakrata rantispan, hukkunapa qayllanpim documentota copiayoqta qellqarqa hinaspam allinta waqaycharqa (Jeremias 32:9-12; qawaytaq Genesis 23:16-20). Negociota ruranapaq documentota rurayqa hinaspa autoridadpa qayllanpi firmachiyqa manam iñiqmasinchikkuna mana confianapaq kaptinchu, aswanqa problemapi mana tarikunapaq yuyaywan tanteaymi. Iñiqmasinchikkunawan negociokunata ruranapaq acuerdota ruraspaqa, cuidakunanchikmi congregacionpi hawkalla hinaspa huk sonqolla kawsakusqanchik yanqacharuymanta (1 Corintios 6:1-8). *

15. ¿Imaynatataq Jehová Diosqa qawan negociokunapi engañayta, hinaspa imaynam kananchik cristianokunaqa?

¹⁵ Jehová Diosta mana serviqkunawanpas cristianokunaqa honradom kananchik. Pablo hinam ‘tukuy imapi  allinta portakuyta munanchik’ (Hebreos 13:18). Piwanpas negociokunata ruraspaqa Diospa munasqanman hinam rurananchik, chayna rurananchiktam payqa munan. Proverbios libropim Jehová Diosqa tawa kutita qawachin mana cabalta pesaspa engañasqankumanta (Proverbios 11:1; 16:11; 20:10, 23). Ñawpa tiempopiqa balanzakunatawan pesokunatam servichikuqku rantinankupaq, rantikunankupaq, hinaspa pagasqanku qorita otaq qollqeta cabal otaq mana cabal kasqanta yachanankupaq. Achka negociantekunam rantiqkunata engañaqku mana cabal pesakunawan hinaspa mana cabal pesaq balanzakunawan. * Jehová Diosqa chayna ruraytaqa cheqninmi. Kuyakuyninpi takyayta munaspaqa manam imapipas engañananchikchu.

16, 17. ¿Imakunata ruraspankum runakunaqa engañanku, hinaspa imayna kanapaqmi cristianokunaqa kallpanchakunchik?

¹⁶ Cristianokunaqa sapa kutim mana allinta ruranapaq tentasqa kanchik. Manamá admirakunapaqchu, kay pacha Satanaspa makinpi kasqanraykum yaqa lliw runakuna mana honradochu kanku. Llamkayta tarinankuraykum yachasqanmanta hinaspa experiencianmanta mana penqakuspa llullakunku otaq engañanku. Impuesto paganankupaq, segurakunankupaq hinaspa huklaw nacionman rinankupaq documentota ruraspankupas llullakunkum. Examenta qospa otaq tareata ruraspankupas engañankum, Internetmanta copiaruspam kikinkupa rurasqankupaqña hapinku. Pagankum mana allin autoridadkunamanpas. ¿Imataraqtaq suyachwan ‘mana llakipayakuq’, ‘kikillanpaq munaq’, hinaspa ‘qollqella kuyaq’ runakunamantaqa? (2 Timoteo 3:1-5.)

¹⁷ Wakin kutikunapiqa honrado kayqa sasam kanman.  Piensachwanpaschá engañakuqkunalla kapuqniyoq hinaspa allin kasqankumanta, hinaspa Diospa serviqninkuna ‘tukuy imapi allinta portakusqankurayku’ mana qollqeyoq tarikusqankumanta (Salmo 73:1-8). Chayna kaptinpas, honrado kanapaq kallpanchakusqanchikqa allinpunim. ¿Imanasqa? Qawasunchikyá.

18. ¿Imanasqataq ancha allinpuni honrado kayqa?

¹⁸ Imamantapas aswan allinmi honrado hinaspa confianapaq kayqa (qawariy  “¿Honradochu kani?” niq yachachikuyta). Llapanchikmi honrado kaytaqa atichwan. Honrado kanapaqqa manam yachaysapachu, qollqesapachu, sumaq rikchayniyoqchu nitaq allin reqsisqaraqchu kananchik. Honrado kayqa paka hina ancha valorniyoqmi (Miqueas 7:2). Wakinkuna honrado kasqanchikmanta burlakuptinkupas hukkunaqa respetawasunmi hinaspa confianzapaqmi hapiwasun. Wakin kutipiqa mana honrado kaqkunata llamkasqankumanta horqoptinkum, Jehová Diospa testigonkunaqa llamkayninkupi hinalla llamkanku otaq confianapaq kaq llamkaykunapipas llamkankum.

19. ¿Imaynataq conciencianchik tarikun, hinaspa imaynataq Jehová Dioswan amistadninchikpas kanqa honrado kaptinchikqa?

¹⁹ Honrado kasqanchikta runamasinchik mana allinpaq hapiptinpas, kanmi huk razonkuna honrado kananchikpaq. Puntataqa, kusisqam tarikunchik apostol Pablopa nisqanman hina ‘allin concienciayoq kasqanchikrayku’ (Hebreos 13:18). Chaymantapas kusikunchikmi Diospa kuyakuyninpi takyasqanchikmanta, payqa chaninchanmi serviqninkuna honrado kasqankutaqa (leey Salmo 15:1, 2; Proverbios 22:1). Chayqa manam imamanpas igualanchu. Qatiqninpim yachasunchik llamkayta Jehová Dios imayna qawasqanmanta.