1, 2. ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

SASACHAKUYKUNAPI kaspanchikmi hukmanyasqallaña tarikunchik (Job 14:1). Ñawpaq tiempopi Diosman sunqu runakunapas chaynam tarikurqaku. Wakinkuqa wañuytapas munarqakum (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Chayna tarikuptinkum Jehova Diosninchik yanapaykurqa. Chaymantapas, kikinmi bibliapi paykunamanta qillqachirqa yanapawananchikmanta mana iskayrayanapaq (Rom. 15:4).

² Kay yachachikuypim yachasunchik Joseymanta, Noemiymantawan Rutmanta, Salmos 73 kaqta qillqaq Leviypa miraynin runamanta hinaspa apostol Pedromanta. Paykunam sasachakuykunapi tarikuspanku hukmanyasqallaña tarikurqaku. ¿Imaynatam Jehova Dios paykunata kallpancharqa? ¿Imatam paykunamanta yachachwan? Paykunamanta yachaspam mana iskayrayasunchu ‘Jehova Diosqa llakisqa sunquyuqkunapa hichpallanpi kasqanmanta’ hinaspa yanapasqanmanta (Sal. 34:18).

3, 4. ¿Imakunam Joseyta pasarqa musullaraq kachkaptin?

³ Josey 17 watanpi kachkaptinmi musquyninpi Jehova Dios willarqa ancha riqsisqa kananmanta (Gen. 37:5-10). Ichaqa chaymanta qipallamanmi wawqinkuna chiqnispanku rantikururqaku. Hinaptinmi Egipto nacionpi Potifarta wasinpi servirqa (Gen. 37:21-28). Joseyqa taytanpa kuyasqanmi karqa. Chaymantam ichaqa Jehova Diosta mana riqsiq runapa serviqninña karqa (Gen. 39:1).

 ⁴ Manam chayllachu. Joseytaqa Potifarpa warminmi yanqamanta niykurqa ‘abusawananpaqmi yaykuramuwan’ nispan. Chaymanta allinta mana yachaykuspanmi Potifarqa presocharachirqa Joseytaqa (Gen. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). Chayna yanqamanta tumpaykuptinqa imaynaraq tarikurqa Joseyqa. Chaymantapas, runakunaqa imataraqya ninmanku karqa Jehova Diosmantaqa. Tukuy chaykunawanchá Joseyqa llakisqa tarikurqa.

5. ¿Imataq Joseyta yanaparqa mana llumpayta hukmanyarunanpaq?

⁵ ¿Imataq Joseyta yanaparqa Potifarpa sirvienten kaspan hinaspa carcelpi kaspan mana llumpayta hukmanyarunanpaq? Sasachakuyllanpi piensananmantaqa imapas ruwananta allinta ruwananpaqmi kallpanchakurqa. Chaymantapas, Jehova Diostam kawsakuyninpiqa imamantapas puntapi churarqa. Chaymi Diosqa imapas ruwasqanpi yanaparqa (Gen. 39:21-23).

6. ¿Imaynatam Joseyta kallpancharqa musqukusqanpi yuyaymanaynin?

⁶ Joseyqa musquyninpi Jehova Diospa ima nisqanta yuyarispanpas kallpanchasqataqchá tarikurqa. Chay musquyninta yuyarispanmi Joseyqa yacharqa ayllunwan kaqmanta tupaykunanmanta hinaspa sasachakuypi manaña kananmanta. Chaynamá karqa. 37 watanpi kachkaptinmi musqukusqanqa cumplikuyta qallaykurqa (Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. 1 Pedro 5:10 nisqanman hinaqa, ¿imataq yanapawachwan Josey hina tarikuptinchik?

⁷ ¿Imatam yachanchik Joseymanta? Joseyta hinam runakunaqa chiqniwaspanchik mana allinta ruwawachwan. Wakinpiqa iñiqmasinchikkunapas sientirachiwachwanmi. Chaywanpas, Jehova Diosta pakaykuwaqninchik qaqata hina qawaspaqa manam hukmanyasunchu. Manataqmi Diosmantaqa karunchakusunchu (Sal. 62:6, 7; qaway 1 Pedro 5:10). Joseyqa musullaraqmi karqa  imayna kananmanta musquyninpi Jehova Dios qawachiptinqa. Chaywanmi yachanchik Jehova Diosqa musu-sipaskunapas payman sunqu kanankumanta mana iskayrayasqanta. Achka musu-sipaskunam Josey hina Diosman sunqu kanku. Wakinkuqa Diosman sunqu kasqankuraykum carcelpi kachkanku (Sal. 110:3).

8. ¿Ima llakipitaq Noemiywan Rut tarikurqa?

⁸ Juda llaqtapi muchuy kaptinmi Noemiyqa qusan Elimelecpiwan hinaspa iskay wawankunapiwan Moab llaqtaman ripukurqa. Chaypi kachkaptinkum qusan Elimelec wañukurqa, chaymi Noemiyqa wawankunallawanña qiparurqa. Chay wawankunam casarakururqaku Rutwan hinaspa Orfawan. Chaymantam paykunapas mana churiyuq wañukurqaku (Rut 1:1-5). Noemiywan llumchuyninkunaqa mayna llakisqachá karqaku. Rutwan Orfaqa atinmankuraqmi karqa casarakuytaqa, Noemiymi ichaqa yuyaqyachkarqaña. Payqa sapallanña kananta yachaspanmi llumpay llakisqa karqa, hinaspanmi kaynata nirqa: ‘Amaña Noemiy niwaychikñachu, aswanqa Mara niwaychikña, tukuy atiyniyuq Diospa sinchi llakirachiwasqanrayku’, nispa. Chayna llakisqa kaspanmi Noemiyqa Belen llaqtaman kutinanpaq tantiarurqa, hinaptinmi Rut riysirqa (Rut 1:7, 18-20).

9. Rut 1:16, 17, 22 nisqanman hinaqa, ¿imaynatam Rutqa Noemiyta kallpanchaykurqa?

⁹ Rutqa Noemiyta anchata kuyasqanraykum paywan qipakurqa. Chaymi Noemiyqa mana llumpay llakisqañachu karqa (qaway Rut 1:16, 17, 22). Belen llaqtapim Rutqa cebadata pallapakuq kikinpaq hinaspa suedran Noemiypaq. Suedranta yanapasqanraykum runakunaqa yacharqaku Rutqa allin warmi kasqanta (Rut 3:11; 4:15).

10. ¿Imatam Jehova Diosqa kamachirqa wakchakunata kuyaspan?

¹⁰ Jehova Diosmi wakchakunata kuyaspan Israel runakunata kamachirqa chakrankupi imatapas cosechaspankuqa ama patankama rutunankupaq hinaspa wichisqankunatapas ama huqarinankupaq, chaynapi wakchakuna pallapakunankupaq (Lev. 19:9, 10). Chaynapim Noemiywan Rutqa mana pimantapas mañakuspallanku mikunankupaq tarirqaku.

11, 12. ¿Imaynatam Boozqa Noemiytawan Rutta yanaparqa kusisqa kanankupaq?

¹¹ Rutpa pallapakusqan chakrapa dueñonmi karqa Booz sutiyuq apu runa. Paymi Noemiyta Rut ancha kuyasqanta qawarqa, hinaspanmi yanapayta munarqa. Chaymi Elimelecpa tukuy imanta rantispan Rutwan casarakurqa (Rut 4:9-13). Paykunapa churi-wawanmi karqa Obed, Obedpa Rutmirayninmantam karqa kamachiq David (Rut 4:17).

¹² Noemiyqa mayna kusisqachá Jehova Diosta agradecekurqa Obed naceruptinqa. Noemiywan Rutqa aswan kusisqaraqchá tarikunqaku kawsariramuspanku Obedpa mirayninmanta Jesus kasqanta yachaspankuqa.

13. ¿Imatam yachanchik Noemiymantawan Rutmanta?

¹³ ¿Imatam yachanchik Noemiymantawan Rutmanta? Sasachakuypi tarikuspanchikqa llakisqa kaspachá mana ima ruwaytapas atisunchu. Chayna tarikuspanchikqa taytanchik Jehova Diospiyá tukuy sunqunchikwan hapipakusun. Amataqyá iñiqmasinchikkunamantapas karunchakusunchu. Yaqapaschá Jehova Diosqa ima sasachakuyninchiktapas mana chayllachu chinkarachinqa. Noemiypatapas qusantawan wawankunataqa manam kawsarichirqachu. Ichaqa manam  iskayrayanchikchu sasachakuyninchikpi yanapawananchikmantaqa. Diosqa yanapaykuwachwanmi iñiqmasinchikkunawanpas (Prov. 17:17).

14. ¿Imanasqataq Leviypa miraynin runaqa hukmanyarurqa?

¹⁴ Leviypa mirayninkunaqa Jehova Diosta yupaychaqkunapa kasqanpim karqaku. Chaywanpas, Salmos 73 kaqta qillqaq Leviypa miraynin runam mana allin ruwaqkunapa imayna kawsakusqankuta munapayarqa. Munapayarqaqa manam mana allinkuna ruwayta munaspanchu, aswanqa paykuna hina kawsakuyta munaspanmi (Sal. 73:2-9, 11-14). Paypaqqa chay runakunaqa tukuy imayuq kaspanku kusisqa kawsakusqankupaqmi rikchakurqa. Chaymi hukmanyaruspan kaynata nirqa: ‘Chiqaptapunipas yanqapaqmi sunquytapas chuyanchani, yanqapaqmi mana allinmanta makiytapas mayllakuni’, nispa. Chaynata hinalla piensaspanqa Diosmantam karunchakurunman karqa.

15. Salmos 73:16-19, 22-25 nisqanman hinaqa, ¿imataq Leviypa miraynin runata yanaparqa manaña hukmanyasqa tarikunanpaq?

¹⁵ (Qaway Salmos 73:16-19, 22-25). Chaymantam Leviypa mirayninqa Diospa wasinman yaykurqa. Chaypiqa achkam Jehova Diosta yupaychaqkuna karqaku. Chaypim tukuy ima llakichisqanta Diosman willakurqa, hinaspanñam hawkayarurqa. Yacharurqataqmi mana yuyayniyuq hina piensaspanqa Diosmanta karunchakurunantapas. Chaymantapas, yacharurqam mana allin ruwaqkunaqa lluchka-lluchka ñanpi hina kaspanku mana allinpi kanankumanta. Chaymantam Jehova Diospa munasqanman hinaña piensarqa, chaynapim hukkunapa mana allin kawsakusqankutaqa manaña munapayarqachu. Manañataqmi hukmanyasqachu tarikurqa. Payqa kusisqaña kawsakuspanmi Jehova Diosta kaynata nirqa: “Qanwan kaspayqa manam imatapas kay pachapiqa munanichu”, nispa.

16. ¿Imatam yachanchik Leviypa miraynin runamanta?

¹⁶ ¿Imatam yachanchik Leviypa miraynin runamanta? Mana allin ruwaqkunapa  imayna kawsakusqankutaqa manam munapayananchikchu. Kusisqa kayninkuqa tukuruqllam. Manamá paykunaqa wiñaypaqchu kawsanqaku (Ecl. 8:12, 13). Paykunapa imayna kawsasqankuta munapayaspaqa hukmanyaruchwanmi, hinaspapas Jehova Diosmantam karunchakuruchwan. Leviypa miraynin hina tarikuspanchikqa Jehova Diospa niwasqanchikkunatayá kasukusun. Hinaspapas iñiqmasinchikkunawanyá kuska kasun. Imamantapas astawan Diosta kuyaspaqa kunanpas hinaspa hamuq tiempopipas kusisqam kawsakusun (1 Tim. 6:19).

17. ¿Imakunawanmi apostol Pedroqa hukmanyasqa tarikurqa?

¹⁷ Apostol Pedroqa wakinpiqa mana yuyaywanmi imatapas ruwaruq utaq imatapas rimaruq, hinaspanmi pesapakuq. Huk kutipim apostolninkunata Jesus nirqa ñakarinanmanta hinaspa wañunanmanta. Hinaptinmi Pedroqa piñakuspan Jesusta nirqa: “Kayqa manapunim qamtaqa pasasunkichu”, nispa (Mat. 16:21-23). Chaynata niptinmi Jesusqa Pedrota anyarqa. Chaymantapas, Jesusta hapinanpaq riptinkum Pedroqa Malco sutiyuq runapa rinrinta espadawan qurururqa. Chaypipas Jesusqa kaqmantam Pedrotaqa anyarqa (Juan 18:10, 11). Pedroqa hatun tukuspantaqmi huk kutipipas Jesustaqa kaynata nirqa: “Llapallanku saqirusuptikipas, ñuqataqa manapunim haykapipas hukmanyachiwanqachu”, nispa (Mat. 26:33). Chaywanpas, Pedroqa runakunata manchakuspanmi Jesustaqa kimsa kutikama negarqa. Chaymi hukmanyaruspan “aminankama waqakurqa” (Mat. 26:69-75). Chayna tarikuspanqa piensarqachá Jesusqa manaña pampachananta.

18. ¿Imaynatam Jesusqa Pedrota yanaparqa mana llumpayta hukmanyarunanpaq?

¹⁸ Chaywanpas Pedroqa mana llumpayta hukmanyaruspanmi wakin apostolkunawan  kuska hinalla Jehova Diosta servirqa (Juan 21:1-3; Hech. 1:15, 16). Pedrotaqa Jesuspa nisqanta yuyarisqanmi yanaparqa. Paymi nirqa: “Ñuqam [...] qampaq Diosta mañakuruni iñiyniki mana chiriyarunanpaq, kutiramuspaykiñataqmi iñiqmasikikunata kallpanchanki”, nispa. Chaymi Jehova Diosqa Pedrota kallpanchaykurqa. Chaymantapas, Jesusmi kawsariramusqan qipaman Pedroman rikuriykuspan kallpanchaykurqa (Luc. 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5). Huk kutipipas apostolkuna challwachkaptinkum Jesusqa rikuriykurqa. Chaypi Pedrowan rimaptinmi payqa kimsa kutikama nirqa Jesusta anchata kuyasqanta. Jesusñataqmi kamachirqa qatiqninkunata yanapananpaq, chayna nisqanwanmi Pedroqa yacharqa Jesusqa pampachaykusqanta (Juan 21:15-17).

19. Salmos 103:13, 14 nisqanqa, ¿imatam Jehova Diosmanta yachachiwanchik? ¿Imaynatam payta qatipakuchwan?

¹⁹ ¿Imatam yachanchik apostol Pedrota ima pasasqanmanta? Jesusqa taytan hina llakipayakuq kasqanraykum Pedrotaqa pampachaykurqa. Chaynaqa, pantaruspanchikqa amayá piensasunchu Jehova Dios mana pampachawananchiktaqa. Satanasmi munan chayta piensaspa Jehova Diosmanta karunchakurunanchikta. Yuyarinanchikmi Diosqa ancha kuyawasqanchikta hinaspa pantaq runa kasqanchikta yachasqanrayku pampachawasqanchikta. Chaynam ñuqanchikpas kananchik hukkuna sientirachiwaptinchik (qaway Salmos 103:13, 14).

20. ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik?

²⁰ Joseymanta, Noemiymantawan llumchuynin Rutmanta, Leviypa miraynin runamanta hinaspa Pedromanta yachasqanchikmi qawachiwanchik ‘Jehova Diosqa llakisqa sunquyuqkunapa hichpallanpi kasqanta’ (Sal. 34:18). Diosqa manam lliw sasachakuykunamantachu harkawasun. Chaywanpas, yanapawasunmi mana llumpayta hukmanyarunapaq. Chayna yanapawaptinchikmi paypi astawan hapipakunchik (1 Ped. 1:6, 7). Qatiqnin yachachikuypim hinalla yachasunchik Jehova Diosqa hukmanyasqa tarikuptinchik imaynataraq yanapawasqanchikmanta.