2007 watapim gobierno willakurqa Amazonas sutiyuq yunkamanta petroleota mana hurqunankupaq qullqi qunanmanta. Kunanqa manañamá harkakunkuñachu petroleo hurqunankumantaqa huklaw nacionkuna qullqiwan mana yanapasqankurayku. Chay yunkapiqa achka plantakunam kan hinaspapas achka animalkunam yachanku.

Huk periodicopim willakun 2013 watapi 60 watayuq runa yawarta churachikusqanrayku sida unquywan hapirachikusqanmanta, chay unquyqa churachikusqan yawarpim karqa. Periodicopa nisqanman hinaqa sasam yawarpi ima unquykuna kasqanta tariyqa, achka killakuna pasaruptinñam tariyta atinku (The Japan News).

Kimsa chunka wata yupayñam Mozanbique nacionpa qichpanpi wañuchinakuy tukusqanqa, chayna kaptinpas hinallaraqmi allpa ukunpi pampasqa bombakuna wañuchichkan hinaspa sasachachkan. “1980 watamantam 1.500 runakuna hinaspa 120.000 uywakuna wañurunku, chaymantapas 2.000 runakunapa chakinkutam qururun chay pampasqa bombakunaqa” (Comité Internacional de la Cruz Roja).

Sapa kutim warmi-qari rakinakuspankuqa astawanña quejanakuchkanku allquchanku otaq misichanku mayqanninkupa makinpi qipananmanta. Wasinkuta hinaspa qullqinkuta rakinakuypi sasachakuspankupas sasachakunkutaqmi allquchanku hinaspa misichanku piwan qipananpaq tanteaypipas.