Kay tiempokunapim ancha riqsisqa nacionkunapi, ayllukunapa kawsayninku anchata cambiarun. Ñawpaqqa tayta-mamakunam warmankuta kamachiqku, paykunañataqmi kasukuqku. Kunanqa maman chaynañachu, aswanqa warmakunam tayta-mamankuta kamachinku paykunañataq kasukunku. Chayna kasqanmanta qatiqninpi qawasun:

• Huk kutipim 4 watachayuq warmacha tiendapi pukllanapaq jugueteta hapikuruspan kachariyta munarqachu. Mamanñataqmi saqinanpaq nirqa: “Achkañam kachkan jugueteykikunaqa”, nispan. Chayta uyariruspanmi warmachaqa qaparkachayta qallaykurqa hinaspam nirqa: “¡Manam, kaytam munani!”, nispa. Yapamanta mana qaparkachananpaqmi mamanqa chay jugueteta rantiykapurqa.

• Huk kutipiñataqmi huk tayta rimachkarqa, hinaspam qunqayllamanta 5 watachayuq warmi churin piñasqallaña niykurqa: “Pasakuytañam munani”, nispa. Taytanñataqmi kurkuykuspan sumaq rimayllawan kaynata nirqa: “¿Churillay, manachu huk ratochatawan suyaykuwankiman?”, nispa.

• 12 watanpi kaq Jaimitotam, profesoranta mana respetasqanmanta kaqmanta qaqcharurqaku. Chayraykum taytanqa llumpayta piñakururqa ichaqa manam Jaimitowanchu, aswanqa profesoranwanmi. Chaymi churinta kaynata nirqa: “Chiqnisusqaykiraykum chaytaqa ruwasunki, directorwanmi rimasaq”, nispa.

Kay willakuykunaqa manam yanqa willakuyllachu. Achka tayta-mamakunam warmankunapa mana allin ruwasqankuta qawaylla-qawanku, ima munasqankutapas quylla-qunku hinaspa imamantapas harkanku. Huk qillqam nin: “Sutillam qawakun tayta-mamakunamantaqa warmakuna aswan kamachiq kasqankuqa [...]. Ñawpaqpiqa warmakunam yachaqku tayta-maman kamachiq kasqankuta”, nispa (The Narcissism Epidemic).

 Achka tayta-mamakunam kallpanchakunku warmanku allinta wiñanankupaq. Chayraykum paykunaqa kikinku imayna kasqankuwan warmankuta yachachinku, corregina kaptinpas kuyakuywan correginku. Ichaqa, rimamusqanchik qillqapa nisqanman hinaqa, chayta ruwaq tayta-mamakunaqa mana allin qawasqam kanku.

¿Imanasqataq chayna rikurirun? ¿Imanasqataq warmakunata mana correginkuchu?

Wakin runakunam ninku 1960 watamantapacha tayta-mamakuna manaña warmankuwan kasuchikusqankuta. Chayqa karqa yachay tukuqkuna warmakunata manaña imananankupaq nisqankuraykum. Nirqakum tayta-mamakunaqa warmankuwan imamantapas aswan amistad kanankupaq. Nirqakutaqmi imapas ruwasqankumanta corregiymantaqa alabaykuy aswan allin kasqanta. Tayta-mamakuna warmankuta sumaqllata correginankumantaqa, nichkarqakum corregiptinkuqa warmanku mana allin wiñanankumanta hinaspa hamuq tiempopi chiqninankumanta.

Manapas unaymantam yachayniyuq runakuna astawan rimayta qallaykurqaku warmakuna kikinku kuyakunankupaq. Paykunaqa piensarqakum warmakunata allinta uywanapaqqa warmakuna kikinku kuyakuyninku ancha allin kasqanta. Allinmá warmakuna kuyakuspanku allin hapikusqankuqa, ichaqa chayqa pisi-pisimantam mana allinpiña tukururqa. Tayta-mamakunatam nirqaku warmankuta corregiptinkuqa manam hinaspa mana allinmi niq rimaykunata mana servichikunankupaq. Aswanqa yuyarichinankum karqa ancha valorniyuq kasqankuta hinaspa imapas munasqankuta haypay atisqankumanta. Huk rimaypiqa paykunapaqqa aswan allinmi karqa warmakuna allin sientekuyninku imatapas allinta ruwanankumantaqa.

Wakin runakunam ichaqa ninku llumpayta warmakunata alabayqa kikillankupaq munaq kanankupaq hinaspa tayta-mamankumantapas utaq pimantapas aswan allin hapikunankupaq kallpanchasqanta. Huk qillqapa nisqanman hinapas warmakuna kayna uywasqa kaptinkuqa hatunyaruspankus imapas kaptin hukmanyayman wichinmanku hinaspa sasachakuyninkutapas allichayta atinmankuchu. Chay qillqapi rikuriq huk taytam nin: “Llamkasqaykipiqa manam pipas imayna tarikusqaykipiqa reparanchu.  Llamkasqaykipi papelkunata mana allinta huntachispayki patronnikiman quspaykiqa, payqa manam nisunkichu: ‘Sumaqcham papelkunapa colorninqa’”, nispaqa. Hina chay taytam nin warmakunata imapas ruwasqanku allin lluqsinanmanta niyqa mana imapipas yanapasqanta.

Watakuna pasasqanman hinam, runakunapa imayna piensasqanku cambian chaymi warmankuta imayna uywayninkupas cambian. Warmakunata imayna uywanamanta rimaq Ronald Morrish runam nin: “Warmakuna corregiyqa sapa kutim cambiachkan, chayqa qawachinmi runakunapas imayna kawsasqankupi cambiasqankuta”, nispa. * Chayraykum tayta-mamakunaqa “wayrawan apachikuchkaq hina runakunapa yachachisqanwan” aysachikuchkanku (Efesios 4:14).

Tayta-mamakuna warmankupa imapas munasqanta ruwanankupaq saqisqanku mana allinpi tukusqanmi, kunan tiempopi anchata qawakuchkan. Manaña kasuchikuspankupas warmankutam allin tanteaq kanankupaq hinaspa ima sasachakuytapas atipanankupaq mana yanapachkankuchu.

¿Kanmanchu ima yanapakuypas warmakunata allinta uywanapaq?