1. ¿Imatam Jehova Diosqa ruwanman munaynin ruwakunanpaq?

JEHOVA DIOSQA munaynin ruwakunanpaqmi tukuyta ruwan. Wakinpiqa kikinmi yupaychaqninkunaman tukuy imata yachachiq, sunqunkuta tiyaykachiq hinaspa imapas kananmanta willakuq (Is. 48:17; 2 Cor. 7:6; Gal. 3:8). Chaywanpas, runakunatam saqin munayninta ruwaypi yanapanankupaq (Mat. 24:14; 28:19, 20; 2 Cor. 1:3, 4). Payqa, yupaychaqninkunamanqa qunmanmi kallpatawan yachayta, chaynapi munayninta ruwanankupaq. Tukuy kaykuna ruwasqanqa sutinpa nisqanman hinam.

2. (1) ¿Imanasqataq wakiqninchikqa iskayrayachwan Jehova Diospaq llamkasqanchikmanta? (2) ¿Imakunamantam yachasun kay yachachikuypi?

² Llapallanchikchá munachkanchik Diospaq astawan llamkaytaqa, chaywanpas wakiqninchikqa iskayrayanchikraqpaschá paypaq imapas ruwasqanchikmantaqa. ¿Imanasqa? Ichapas pisi kallpaña kasqanchikrayku utaq ima ruwaytapas mana atisqanchikrayku. Wakiqninchikqa ichapas Diospaq imapas ruwasqallanchikwan hawka tarikuchkanchik, chayrayku ichapas manaña kallpanchakunchikchu Diospaq astawan llamkanapaqqa. Chaykunaraykum kay yachachikuypi yachasun munaynin ruwanapaq Jehova Dios imayna yanapawasqanchikmanta. Yachasuntaqmi ñawpaq tiempopi qarikunatawan warmikunata Jehova Dios imayna yanapasqanmanta. Chaymantapas yachasunmi Jehova Diospaq astawan llamkanapaq ima ruwanamanta.

3. Filipenses 2:13 nisqanman hinaqa, ¿imatam ruwananchik Jehova Dios yanapawananchikpaq?

³ (Qaway Filipenses 2:13). * Jehova Diosqa paypaq astawan llamkanapaqmi yanapawanchik. ¿Imaynata? Chaypaqqa  ichapas uyariruchwan iñiqmasinchikkuna ukupi imapas ruway kasqanmanta, utaq huk lawpi yanapakunapaq willakuymanta. Chayta uyariruspaqa ichapas yuyaymanachwan imata ruwaspa yanapakunapaq. Utaq mana atisqanchik kaqta ruwananchikpaq niykuwaptinchik imayna ruwanapaq yuyaymanachwanchik. Utaq, bibliapi sumaq yachachikuyta tariruspa hukkunata imayna yanapanapaq yuyaymanachwanchik. Chaywanpas Jehova Diosqa manam hikutawasunchu paypaq astawan llamkanapaqqa. Ichaqa, paypaq astawan llamkayta munaptinchikqa paymi yanapawasun.

4. ¿Imaynatam Jehova Diosqa kallpata quwachwan?

⁴ Jehova Diosqa kallpatam quwachwan paypaq imatapas astawan ruwanapaq (Is. 40:29). Atiyninwanmi yanapawachwan imatapas allinta ruwanapaq (Ex. 35:30-35). Llaqtanpi punta apaqkunawanpas yanapawachwanmi imapas niwasqanchikta ruwanapaq. Imapas niwasqanchikta mana ruwayta atispaqa, yanapakuytayá maskasun. Asuykusuntaqyá taytanchik Jehova Diosmanpas hinaspayá mañakusun ‘runakunapa mana haypay atisqan hatu-hatun atiyta’ quwananchikpaq (2 Cor. 4:7; Luc. 11:13). Bibliapim qawanchik, Jehova Dios payman sunqu qarikunata hinaspa warmikunata munaynin ruwaypi astawan yanapakunankupaq imayna yanapasqanmanta hinaspa kallpa qusqanmanta. Qawasunyá wakinta chayna yanapasqanmanta, hinaspayá yuyaymanasun paykunata hina ñuqanchiktapas munaynin ruwaypi astawan yanapakunapaq imayna yanapawananchikpi.

5. ¿Imatam yachachwan Moisesta Jehova Dios imayna yanapasqanmanta?

⁵ Jehova Diosqa Moisestam yanaparqa Egipto nacionmanta Israel runakunata hurqunanpaq. Ichaqa, ¿haykapim chayta ruwananpaq nirqa? ¿Moises “Egipto runakunapa tukuy yachachikuyninkunawan yachachisqa” kasqanrayku yachayniyuq kasqanta niptinchu? (Hech. 7:22-25). Manam. Israel runakunata hurqunanpaqqa nirqa, Moises mana hatun tukuq hinaspa llampu sunqu kaptinñam (Hech. 7:30, 34-36). Hinaspam atiyta qurqa mana manchakuspa Egipto nacionta kamachiqwan rimananpaq (Ex. 9:13-19). ¿Imatam yacharunchik Moisesta mana hatun tukuq hinaspa llampu sunqu kaptinña Jehova Dios paypa munasqanman hina ruwananpaq yanapasqanmanta? Yacharunchikmi Jehova Diosqa, paypa munasqanman hina kawsakuqkunata hinaspa payllapi hapipakuqkunata imapipas yanapakunankupaq nisqanmanta (Filip. 4:13).

6. ¿Imatam yachachwan Jehova Dios Barzilaiwan Davidta yanapasqanmanta?

⁶ Pachaknintin watakuna pasaytam Jehova Diosqa Barzilaiwan yanaparqa kamachiq Davidta. Davidqa runankunawan kuskam churin Absalonmanta lluptichkarqa. Paykunaqa pisipasqa, mikuymanta hinaspa yakumantam kachkarqaku. Chaypaqa yuyaqñam Barzilaiqa karqa, chaywanpas pay hinaspa huk runakunam wañuypa patanpi tarikustinpas Davidta yanaparqaku. Barzilaiqa manam yuyaqña kasqanraykuchu mana kaqpaq hina hapikurqa, aswanmi atisqanta ruwarqa Diospa runankunata yanapaykunanpaq (2 Sam. 17:27-29). ¿Imatam Barzilaimanta yachachwan? Yuyaqña kaptinchikpas Jehova Diosqa manam mana kaqpaqta hinachu qawawanchik, aswanmi yanapawanchik wakin iñiqmasinchikkunata yanapaykunapaq (Prov. 3:27, 28; 19:17). Kikinchikpuni yanapaykuyta mana atispanchikpas, atichwanmi cajachakunaman qullqichanchik churaytaqa, chaynapi huk law nacionkunapi imapas kaptin, chaywan iñiqmasinchikkunata yanapaykunankupaq (2 Cor. 8:14, 15; 9:11).

7. (1) ¿Imamanta willakunanpaqmi Jehova Dios Simeonta churaykurqa? (2) ¿Imanasqataq kayqa kallpanchawanchik?

⁷ Simeonpas Jerusalen llaqtapi Diosman sunqu yuyaqmi karqa. Paytam Jehova Dios nirqa  manaraq wañukuchkaspan akllasqan runata utaq Cristota riqsinanmanta. Kay nisqanqa anchatachá kallpancharqa, payqariki unayñam suyachkarqa Cristotaqa. Jehova Diosqa iñiyniyuq kasqanrayku hinaspa payman sunqu kasqanraykum Cristota riqsiykachirqa. Huk punchawmi “Simeonqa chuya espiritupa kallpanchasqan temploman rirqa”, chaypim Jesusta mamanpa marqayninpi qawaykurqa. Hinaptinmi Jehova Diosqa payta churaykurqa chay qawasqan wawa Cristo kananmanta willakunanpaq (Luc. 2:25-35). Simeonqa yaqapaschá wañukurqa Jesus tukuy imata manaraq ruwachkaptin. Ichaqa, kusisqam tarikurqa Jesusta riqsiykusqanwan. Paypaqqa aswan allin kaqkunaraqmi kachkan, mayna kusisqaraq tarikunqa Jesus kay pachata kamachimuptin llapallan kay pachapi runakuna kusisqa kawsakusqankuta qawaspan (Gen. 22:18). Ñuqanchikpas kusikusunyá Jehova Diosta yupaychanapaq imapipas yanapakusqanchikwan.

8. ¿Imakunata ruwanapaqmi Jehova Diosqa yanapaykuwachwan?

⁸ Apostolkunapa tiemponpipas, karqam huk allin runa, sutinmi karqa Josey. Payqa anchatam munarqa Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaq imapipas yanapakuyta (Hech. 4:36, 37). Paytaqa Jesuspa qatiqninkunam Bernabeywan suticharurqaku, Bernabey ninanqa “sunqu tiyachiqpa churin” ninanmi. Yaqapaschá chaynataqa suticharqaku llakisqa sunquyuqkunata yanapaykusqanrayku. Chayqa sutillam qawakurqa apostol Pablota yanapasqanpi. Jesuspa qatiqninña Pablo rikuriruptinmi, achka iñiqkuna asuykuyta manchakuqku. Manchakuqkuqa iñiqkuna qatikachasqanta yachasqanraykum. Ichaqa, Bernabeymi chayna kachkaptin yanapaykurqa. Chayqa anchatachá kusichirqa (Hech. 9:21, 26-28). Chaymanta qipallatam, Jerusalenpi punta apaqkuna yacharurqaku Siria law Antioquia llaqtapi iñiqkuna hukmanyasqallaña tarikusqankumanta. ¿Pitam kacharqaku paykunata kallpanchaykunanpaq? Bernabeytam. Bernabey rinanpaq tantiasqankuqa allinmi karqa, bibliapas ninmi: ‘Llapallantam kallpancharqa tukuy sunqunkuwan kallpanchakuspanku señormanta mana rakikunankupaq’, nispa (Hech. 11:22-24). Kunanpas, Jehova Diosqa yanapawachwanmi iñiqmasinchikkunata kallpanchaykunapaq. Yanapawachwanmi wañukuqpa ayllunta kallpanchaykunapaq. Utaqmi yanapawachwan unquqkunata watukuykunapaq utaq celularwan qayaykunapaq, utaq hukmanyasqa kaqkunata yanapaykunapaq. ¿Yaqachu Jehova Dios imapas munasqanpi yanapakunapaq hina kachkanchik? (1 Tes. 5:14).

9. ¿Imatam yachachwan iñiqmasinchik Vasilyta Jehova Dios imayna yanapasqanmanta?

⁹ Jehova Diosqa iñiqmasinchik Vasilytapas yanapaykurqam iñiqkunamanta allinta nanachikunanpaq. Vasilyqa punta apaq kaytam qallaykurqa 26 watanpi kachkaspan, payqa iñiqkuna yanapayta mana atisqanpaqmi hapikurqa, astawanraqmi sasachakuypi tarikuq iñiqkunataqa. Ichaqa, anchatam yanapaykurqa punta apaqkuna hinaspa punta apaqkunapaqwan yanapaqninkunapaq escuela. Kikinpas anchatam kallpanchakurqa. Chaypaqqa cuadernonpim qillqarqa imapi astawan kallpanchakunanmanta. Chay qillqasqanman hina ruwasqanmi yanaparqa manaña manchakunanpaq. Vasilym nin: “Iñiqmasiykunamanta allinta nanachikunaypaqmi Jehova Dios yanapaykuwarqa, chayqa anchatam kusichiwan. Jehova Diosqa yanapawantaqmi bibliapi kallpanchanapaq hina textokuna tarinaypaq, chaynapi chaywan iñiqmasinchikkunata kallpanchaykunaypaq, chaypas ancha-anchatam kusichiwan”, nispa. Chaynaqa wawqikuna, iñiqmasinchik Vasily hina kallpanchakuptinchikqa hinaspa imapipas yanapakunapaq Jehova Diospa makinman churakuptinchikqa, kikin Jehova Diosmi yanapawasun iñiqkuna ukupi imapipas astawan yanapakunanchikpaq.

10. ¿Imatam Abigail ruwarqa, hinaspa imatam paymanta yachachwan?

¹⁰ Kamachiq Saul Davidtawan runankunata wañuchinanpaq maskasqanraykum, Davidwan runankunaqa pipas yanapaykunanta munarqaku. Huk kutipim Davidpa runankuna mikuyta quykunanpaq mañakurqaku Ismael kasta Nabal runata. Nabaltaqa mañakurqaku, chunniqpi ovejankunata waqaychasqankuraykum. Nabalmi ichaqa kikillanpaq munasqanrayku mana imatapas qurqachu. Chayqa Davidtam piñarachirqa, chaymi Nabalta hinaspa llapallan runankunata wañuchinanpaq tantiarurqa (1 Sam. 25:3-13, 22). Chaytam, Nabalpa warmin Abigail yacharurqa. Abigailqa imatapas allin ruwaq kasqanraykum mana manchakuspa Davidpata rirqa. Chaypim Davidpa ñawpaqninpi qunqurakuykuspan mañakurqa, qusanta hinaspa mana huchayuq runakunata ama wañuchinanpaq, chaynataq chay ruwaywan ama huchallikunanpaq. Rimapayaspanmi nirqa Jehova Diospa makinpi chaykunata saqinanpaq. Abigailpa nisqanwan hinaspa ruwasqanwanqa manam ima niytapas atirqachu Davidqa, chaywantaqmi musyakurqa Abigailta Jehova Dios kachamusqantapas (1 Sam. 25:23-28, 32-34). Abigailpa imayna kasqanqa sumaqmi karqa Jehova Diospaq. Kunanpas Jehova Diosqa Abigail hina warmi iñiqmasinchikkunawanmi kallpanchanman ayllunkunata hinaspa iñiqkunata (Prov. 24:3; Tito 2:3-5).

11. ¿Imatam ruwarqaku Salumpa churinkuna, hinaspa pikunam kunan Salumpa churinkunata qatipakunku?

¹¹ Chaymanta, pachaknintin watakuna pasaytapas Salumpa warmi churinkunatawan hukkunatam Jehova Diosqa yanaparqa Jerusalenpa pirqankunata hatarichiypi yanapakunankupaq (Neh. 2:20; 3:12). Salum kamachiq kachkaptinpas, churinkunaqa chay ruwaypim sasa kaptinpas yanapakurqaku (Neh. 4:15-18). Paykunaqa manam Tecoa llaqtayuq runakunapa kamachiqninkuna hinachu karqaku. Chay kamachiqkunaqa ‘manam yanapakuyta munarqakuchu’ (Neh. 3:5). Salumpa churinkunaqa maynataraq kusikurqaku Jerusalenpa pirqankuna pichqa chunka iskayniyuq punchawllapi qispiruptin (Neh. 6:15). Kunanpas achka warmi iñiqmasinchikkunam yanapakuchkanku yupaychana wasikunata ruwaypi hinaspa allichaypi. Imapas ruway atisqanku, kusisqa kasqanku hinaspa tukuy sunqunkuwan ruwasqankuraykum imapas sumaq qispin.

12. Tabitata hina, ¿imapaqmi Jehova Dios yanapawachwan?

¹² Jehova Diosqa Tabitatapas yanaparqataqmi ‘allinkunata ruwaq, hinaspa wakchakunata yanapaykuq’ kananpaq (Hech. 9:36). Qukuykuqllaña kasqanraykum, wañukuptinqa achka runakuna waqarqaku. Ichaqa, anchatam kusikurqaku apostol Pedro kaqmanta kawsarirachiptin (Hech. 9:39-41). ¿Imatam Tabitamanta yachachwan? Musu-sipasña kaspa utaq yuyaqña kaspapas, qari kaspa utaq warmi kaspapas llapallanchikmi tukuyta ruwaspa iñiqmasinchikkuna yanapayta atichwan (Heb. 13:16).

13. ¿Imaynatam Jehova Diosqa iñiqmasinchik Ruthta yanapaykurqa hinaspa imatam pay nin?

¹³ Iñiqmasinchik Ruthqa runapa qayllanpi rimayta manchakuchkaspanpas huk law nacionpi Diosmanta willakuytam munarqa. Sipascha kaspanmi utqayllamanña wasin-wasin qillqanchikkunata aypuq. Paymi nirqa: “Diosmanta willakuyqa anchatam kusichiwaq”, nispa. Ichaqa, anchatam sasachakuq punkunkupi runakunawan Diospa munaychakuyninmanta rimayta. Chayna kachkaspanpas, 18 watanpi kachkaspanmi qallaykurqa precursora regular hina Diosmanta willakuyta. 1946 watapiñataqmi, galaad escuelaman rirqa hinaspam Hawaipiwan Japon nacionpi Diosmanta willakurqa. Jehova Diosmi paytaqa yanaparqa munaychakuyninmanta chay nacionkunapi runakunaman willakunanpaq. Yaqa 80 wata Diosmanta willakusqanpim,  Jehova Dios yanapasqanmanta musyakururqa. Paymi nin: “Jehova Diosmi kallpanchaqniy. Paymi yanapawarqa mana manchakuq kanaypaq. Payqa, payllapi hapipakuptinchikqa, llapallanchiktam munaynin ruwaypi astawan yanapakunanchikpaq yanapawasun”, nispa.

14. Colosenses 1:29 nisqanman hinaqa, ¿imatam ruwananchik Jehova Diospa munaynin ruwaypi astawan yanapakunapaq?

¹⁴ Ñawpaqmanta kunankamam, Jehova Diosqa munaynin ruwaypi astawan yanapakunankupaq yupaychaqninkunata imaymanata yanaparqa. Ñuqanchikpas, ¿imatam ruwachwan Jehova Diospa munaynin ruwaypi astawan yanapakunapaq? Chaypaqa anchatam kallpanchakunanchik kanqa (qaway Colosenses 1:29). Jehova Diospaq ruwaypi imapipas astawan yanapakuyta munaptinchikqa, paymi yanapawasun kusikuywan willakunapaq, runakunaman allinta yachachinapaq, llakisqakunapa sunqunta tiyaykachinapaq, imatapas allinta ruwanapaq, llakipayarikuq kanapaq utaq imata ruwanapaqpas, chaynapi munaynin ruwakunanpaq.

15. 1 Timoteo 4:12, 15 nisqanman hinaqa, ¿imapaqmi musukuna Jehova Diosta mañakunmanku?

¹⁵ ¿Yaqachu musuyachkankiña? Kallpanpi qarikunatam munanchik Diospa llaqtanpi astawan yanapakunankupaq hinaspa punta apaqkunapa yanapaqnin hina kanankupaq. Achka hawaqpim, punta apaqkunalla achka kanku punta apaqkunapa yanapaqninkunamantaqa. Chaynaqa, ¿atiwaqchu huñunakusqayki lawpi imapipas astawan yanapakuyta? Wakin iñiqmasinchikkunaqa ninkum: “Kaynallam allin kachkani”, nispa. Qampas chayna tarikuspaykiqa, Jehova Diostayá mañakuy yanapaykusunaykipaq. Chaynapi punta apaqkunapa yanapaqnin kanaykipaq hinaspa munaynin ruwakunanpaq imapipas astawan yanapakunaykipaq (Ecl. 12:1). Yanapaykuwanaykikutam munaniku (qaway 1 Timoteo 4:12, 15).

16. ¿Imapaqmi Jehova Diosta mañakunanchik hinaspa imaynanpi?

¹⁶ Jehova Diosqa tukuyta ruwaspam yanapawasun munaynin ruwaypi astawan yanapakunanchikpaq. Chaynaqa, mañakusunyá munaynin ruwaypi astawan yanapakunapaq hinaspa chayta ruwanapaq kallpata quwananchikpaq. Musu-sipas kaspa utaq yuyaqña kaspapas Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaqyá yanapakusun, tiemponchikwan, kallpanchikwan, imapas yachasqanchikwan hinaspa imapas kapuqninchikwan (Ecl. 9:10). Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaq imapipas yanapakunapaq kachkaptinqa ruwasunyá, amayá saqisunchu manchakusqanchikraykuqa utaq imapas ruwayta mana atisqanchikraykuqa. Achkata utaq pisillata ruwaspapas, llapallanchikmi yanapakuchkanchik taytanchik Jehova Dios hatunchasqa kananpaq.