38 KAQ YACHACHIKUY
“Ñuqamanyá hamuychik [...], ñuqam samaykachisqaykichik”
“Ñuqamanyá hamuychik llapallan hukmanyasqakuna hinaspa llasaq qipiyuqkuna, ñuqam samaykachisqaykichik” (MAT. 11:28).
17 KAQ TAKI “Munanim”
¿IMAMANTAM YACHASUNCHIK? *
1. Mateo 11:28-30 nisqanman hinaqa, ¿imatam Jesus nirqa?
JESUSMI achkallay-achka runakunawan kachkaspan nirqa: “Ñuqamanyá hamuychik [...], ñuqam samaykachisqaykichik”, nispa (qaway Mateo 11:28-30). Chay nisqanqa manam yanqachu. Payqariki yawarpakuq warmitapas yanapaykurqam.
2. ¿Imaynatam Jesus yanapaykurqa yawarpakuq warmita?
2 Chay yawarpakuq warmiqa chaylla pipas yanapaykunantam munarqa. Payqa achka kutitañam hampichikullarqa, chaywanpas manam allinyarqachu. Chaynam kallarqa 12 watapuni. Chaymantapas Moisespa kamachikuy chaskisqanman hinaqa hukman qawasqam kallarqa (Lev. 15:25). Chaymanta qipallatam Jesus unquqkuna hampisqanmanta yacharurqa, hinaspam chaypunilla maskaq pasarqa. Jesusta rikuruspanmi qipanta asuykuspan pachanpa patanta llachpaykuspa chaylla allinyarurqa. Jesusqa manam allinyayllachu-allinyachirqa, aswanqa kuyakuywanmi kaynataraq nirqa: “Mamáy, iñiyniyuq kasqaykiraykum sanoyarunki, hawkallañayá ripukuy”, nispa. ¡Chayna niykusqanwanqa mayna kusisqaraq tarikurqa! (Luc. 8:43-48).
3. ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?
3 Imaynam chay yawarpakuq warmipas Jesus unquqkuna allinyachisqanta yachaykuspan chaypunilla maskaq pasarqa, chaynam chaypunilla yanapakuyta maskananchik, chaypaqqa kallpanchakunanchikmi kanqa. Kunan punchawkuna payman asuykuqkunataqa manañam Jesusqa allinyachinñachu. Chaywanpas hinallaraqmi niwanchik: “Ñuqamanyá hamuychik [...], ñuqam samaykachisqaykichik”, nispa. Chayraykum yachasunchik kay tapukuykunamanta: ¿Imata ruwaspam Jesusman asuykuchwan? ¿Ima ninantaq yugunta apayqa? ¿Imatam Jesusmanta yachachwan? ¿Imaynanpitaq Diosmanta willakuyqa kusichiwanchik? Hinaspa, ¿imata ruwaspam kusikuyta utaq hawkayayta tarichwan?
“ÑUQAMANYÁ HAMUYCHIK”
4, 5. ¿Imakunatam ruwananchik Jesusman asuykunapaq?
4 ¿Imata ruwaspam Jesusman asuykuchwan? Nisqankunamantawan ruwasqankunamanta yachanapaq kallpanchakuspam (Luc. 1:1-4). Chaynaqa Jesusmantam suma-sumaqta yachananchik. Chaytaqa kikinchikmi ruwananchik, manam hukchu. Jesusmanqa asuykunchiktaqmi qatiqninña kanapaq chaynataq bautizakunapaq tantiakuspa.
5 ¿Imaynatapiwanraqmi Jesusman asuykuchwan? Punta apaqkunata yanapaykuwananchikpaq maskaspam. Paykunataqariki Jesusmi churarqa ñuqanchikmanta nanachikunankupaq (Juan 21:16; Efes. 4:7, 8, 11; 1 Ped. 5:1-3). Ichaqa, manam paykuna ñuqanchikman hamunantaraqchu suyananchik, aswanqa ñuqanchikmi yanapaykuwananchikta munaspaqa maskananchik. Iñiqmasinchik Julianmi willakun: “Unqusqayraykum betel wasimanta lluqsirqani, chayta yacharuspanmi huk kaqnin iñiqmasinchik niwarqa punta apaqkunaman willakunaypaq. Ñuqallamantaqa manam munarqanichu, ichaqa hinatam yanapaykuwanankupaq mañakurqani. Chay yanapakuy maskasqayqa ancha-anchatam kallpanchaykuwarqa”, nispa. Punta apaqkunaqa chaynam yanapawasun tantiayninchikpipas utaq imayna kasqanchikpipas Jesus hina kanapaq (1 Cor. 2:16; 1 Ped. 2:21). Punta apaqkunapa chayna kayninqa ancha-anchatam kusichiwanchik.
‘YUGUYTAYÁ APAYCHIK’
6. ¿Ima nichkarqataq Jesus, ‘Yuguytayá apaychik’ nisqanwan?
6 Jesusmi nirqa: ‘Yuguytayá apaychik’, nispa. Chaywanqa, ¿ima nichkarqataq? Yaqapaschá nichkarqa kamachiqninchikta hina riqsikunamanta utaq paywan Jehova Diospaq llamkanamanta. Chaynaqa, Jehova Diospaq llamkaypiyá kallpanchakusun.
7. Mateo 28:18-20 nisqanman hinaqa, ¿imata ruwanapaqmi Jesus niwarqanchik, hinaspa imamantam mana iskayrayananchikchu?
7 Jesuspa yugun apaytam qallaykunchik Diosllapaqña kawsakunapaq tantiakuspanchik hinaspa bautizakuspanchik. Jesusqa lliw runakunapaqmi chayta munan. Payqa manam pitapas qipanchanchu, taytanta yupaychay munaqkunataqa llapallantam chaskin (Juan 6:37, 38). Ancha kusikunapaqmi Jehova Diospa nisqanta Jesuswan kuska ruwayqa. Manam iskayrayanchikchu kay ruwaypi Jesus yanapawananchikmantaqa (qaway Mateo 28:18-20).
‘ÑUQAMANTAYÁ YACHAYCHIK’
Jesus hinayá llapallankuta yanapasun kusikuytawan hawkayayta tarinankupaq (Qaway 8-11 kaqkama). *
8, 9. (1) ¿Imaynanpitaq llapallan runakuna Jesusman asuykuqku? (2) ¿Imaynanpim imayna kasqanchikta qawakunanchik?
8 Wakchapas, apupas utaq huchasapapas, llapallankum Jesusman asuykuqku (Mat. 19:13, 14; Luc. 7:37, 38). ¿Imaynanpitaq Jesusman llapallan runakuna asuykuqku? Kuyakuqllaña hinaspa mana hatun tukuq kasqanraykum. Fariseokunam ichaqa qalaypaq mana kuyakuyniyuq hinaspa hatun tukuqllaña karqaku (Mat. 12:9, 12-14). Chaymantapas fariseokunaqa kikillankupaq munaq hinaspa pimantapas aswan allinpaq hapikuqllañam karqaku. Jesusmi ichaqa mana chaynachu karqa, qatiqninkunatapas nirqam kikillankupaq munaq kanankumantaqa hukkunapaq imachallatapas ruwaykunankupaq, hinaspa mana hatun tukuq kanankupaq (Mat. 23:2, 6-11). Fariseokunaqa runamasinkutam tukuywan manchachiqku paykunapa munasqanta ruwanankupaq (Juan 9:13, 22). Jesusmi ichaqa mana, payqa kuyakuywanmi llapallan runakunata yanapaykuq hinaspapas sumaqta rimapayaspam sunqunkuta tiyaykachiq.
9 ¿Yaqachu Jesusta qatipakuchkanchik? Payta qatipakunapaqqa imayna kasqanchiktam qawakunanchik. Ichapas chaylla piñakuq utaq hatun tukuqllaña kachkanchik, utaq hukkunata imachallawanpas mana yanapaykuq kachkanchik utaq wakinpiqa nanay siminchikwanpas rimachkanchik.
10. ¿Imaynam Jesus karqa qatiqninkunawan?
10 Jesusqa, qatiqninkunawanmi kuyakuqllaña karqa. Kusisqallañam yachachiq (Luc. 10:1, 19-21). Tapukunankupaqmi kallpanchaq, hinaspapas nisqantam sumaqta uyariq (Mat. 16:13-16). Imaynam waytakunapas sumaq waqaychasqa hinaspa allin allpapi kaspanqa suma-sumaqllaña. Chaynam Jesuspa qatiqninkunapas suma-sumaqllaña karqaku, Jesuspa waqaychasqan hinaspa yachachisqan kasqankurayku. Chaymi paykunaqa hukkunamanpas Jesusta qatipakunankupaq yachachirqaku.
Llapallankuwanyá kuyakuqllaña kasun
Kusikuywanyá diosmanta willakusun
Amayá hatun tukusunchu aswanqa tukuyta ruwaspayá Jehova Diospaq llamkasun *
11. Jesusta qatipakuspaqa, ¿imaynam kasunchik?
11 Punta apaq kaspa, tayta-mama kaspa utaq ima ruwayniyuq kaspapas, ¿yaqachu Jesusta qatipakuchkanchik? Jesusta qatipakuspaqa ayllunchikkunawan utaq llamkaqmasinchikkunawanpas kuyakuqllañam kasun, hinaspapas chaylla rimapayawananchikpaq hinam kasun. Chaymantapas, imapas niwasqanchikta uyariykuqmi kasun. Jesusta mana qatipakuspaqa fariseokuna hinam tapukuwaptinchikpas piñapakuchwan, utaq munasqanchikman hina mana ruwaptinkuqa chiqnipakuytaña qallaykuchwan (Mar. 3:1-6; Juan 9:29-34).
“HAWKAYAYTAM TARINKICHIK”
12-14. ¿Imaynanpitaq hawkayayta tarinchik Diospaq llamkaspanchik? Rimarimuy sapakamamanta.
12 ¿Imaynanpitaq hawkayayta tarinchik Diospaq llamkaspanchik?
13 Jehova Dios, Jesus hinaspa punta apaqkuna kuyakuqllaña kasqankuraykum. Jehova Diosqa llapallanchikmantapas aswan kuyakuqllañam, payqa manam chaylla piñakuqchu nitaqmi ruwasqanchikkunatapas yanqapaq hapiqchu. Payqa ruwasqanchikkunataqa anchatam chaninchan (Heb. 6:10). Chaymantapas, yanapawanchikmi paypaq imapas ruwasqanchikpi (2 Cor. 4:7; Gal. 6:5). Kamachiqninchik Jesucristopas qatipakunapaqmi, payqariki kuyakuqllañam (Juan 13:15). Punta apaq iñiqmasinchikkunapas Jesustam qatipakunku, Jesusqariki “alli-allin michiqmi” (Heb. 13:20; 1 Ped. 5:2). Paykunaqa tukuytam ruwanku kallpanchaykuwananchikpaq, kuyakuqllaña kanankupaq, yachachiwananchikpaq chaynataq waqaychawananchikpaqpas.
14 Maymantaña kaspapas llapallan iñiqmasinchikkuna kuyakuqllaña hinaspa mana hatun tukuq kasqankuraykum. Qawa runakunamantaqa manam pipas ñuqanchik hina huk sunqullaqa imatapas ruwankuchu, nitaqmi ñuqanchik hinaqa kuyanakunkuchu. Ñuqanchik ukupi iñiqmasinchikkunam ichaqa llapallanku Jehova Diospa nisqanman hina imatapas ruwanku, manataqmi pimantapas aswan allinpaqchu hapikunku. Wakinkuqa tukuy ima ruwaytam yachanku, ichaqa manam chayraykuchu tukuy imatapas yachasqankupaqña hapikunku. Aswanqa, hukkunatam kikinkumantapas aswan allinpaq hapinku. Manataqmi simillawanchu kuyawasqanchiktaqa qawachinku, paykunaqa ñuqanchikraykum wañuy patanpipas tarikunmanku utaq wañunmankupas.
15. ¿Imaynam tarikunchik Diosmanta willakuspa?
15 Ima ruwaymantapas Diosmanta willakuy aswan allin kasqanraykum. Jehova Diosmantam chiqap kaqta llapallan runakunaman yachachinchik hinaspapas runakunata satanas pantachisqantam sutillata qawachinchik (Juan 8:44). Satanasqa, runakunatam astawanraq ñakarichin ñakarichkaptinkuñapas. Hinaspapas pantachiwanchikmi Jehova Dios mana pampachakuq hinaspa mana kuyakuq kasqanmanta rimaspan. Chay nisqankunaqariki manam chiqapchu, aswanqa hukmanyachiwanchikmi. Jehova Diosqa, churinman asuykuptinchikqa utaq ñuqanchikrayku wañukusqanpi mana iskayrayaspa hapipakuptinchikqa, huchanchikkunamantam pampachaykuwanchik. Hinaspapas ancha-anchatam kuyawanchik (Rom. 8:32, 38, 39). Chayraykum kusisqallaña runakunaman yachachinchik payllapi hapipakunankupaq. Astawanraqmi kusikunchik Diospa munasqanman hina kawsakuyta qallaykuptinkuqa.
HAWKALLA UTAQ KUSISQALLA KANAPAQQA JESUSPA NISQANMAN HINAYÁ RUWASUN
16. Jesuspa niwasqanchikta ruwayqa, ¿imaynanpitaq mana runapaq llamkapakuy hinachu?
16 Jesuspa niwasqanchikta ruwayqa manam wakin ruwaykuna hinachu. Huk runapaq llamkaspanchikqa utaq llamkapakuspanchikqa anchatam pisipachiwanchik, manataqmi Diosmanta willakuyninchik hinachu kusichiwanchik. Wakinpiqa llamkasqanchikraykum llumpay pisipasqa tarikunchik, chaywanpas huñunakuyman riruspaqa, kallpanchasqa hinaspa kusisqallañam kanchik. Chaynam tarikunchik Diosmanta willakuq lluqsispanchikpas utaq Jehova Diosmanta astawan yachanapaq kallpanchakuspanchikpas.
17. ¿Imayna runa kasqanchiktam riqsikunanchik, hinaspa imanasqataq allinta tantiakunanchik kallpanchikta mana yanqa usuchinapaq?
17 Ñuqallanchikmantaqa tukuy imatam ruwachwan, ichaqa pisipaq runa kasqanchikraykum riqsikunanchik llapallanmanqa mana haypakusqanchikta. Chaynaqa, allintam tantiakunanchik ima ruwayta puntapi churanapaq. Yaqapaschá kallpanchikta yanqapas-yanqa usuchichkachwan kay pachapi tukuy imata haypanapaq kallpanchakuspa. Jesuspa tiemponpi musupas tukuytam ruwarqa kapuqniyuq kananpaq. Kasukurqataqmi Moisespa chaskisqan kamachikuykunatapas, chaymi huk punchaw Jesuswan tuparuspan tapukurqa wiñay kawsayta haypananpaq ima ruwananmanta. Jesusñataqmi chay musuta kuyapayasqanrayku nirqa: ‘Rispayá tukuy imaykita rantikaramuy [...] hinaspayá qatiqniyña kay’, nispa. Chay musum ichaqa achkallaña “kapuqniyuq” kasqanrayku chayna niykusqanwan hukmanyarurqa, payqa kapuqninkunatam astawan kuyarqa Jesusmantaqa (Mar. 10:17-22). Jesuspa nisqanta ruwananmantaqa kay pachapi kaqkunata maskaypim karqa (Mat. 6:24). Ñuqanchikqa, ¿imatam ruwachwan karqa ‘rispayá tukuy imaykita rantikaramuy [...] hinaspayá qatiqniyña kay’ Jesus niwaptinchik?
18. ¿Imapim yuyaymanananchik, hinaspa imaynanpi?
18 Ima ruwaykunatam puntapi churachkanchik, ¿yaqachu yuyaymanarqanchik chaykunapi? Allinmi kanman chaykunapi yuyaymanayninchikqa, ¿imaynanpi? Kallpanchiktawan tiemponchikta mana usuchinapaqmi. Iñiqmasinchik Markpas chaytam ruwarqa. Paymi willakun: “Achka watam kapuqllaywan kawsakusqaypaq hapikurqani. Diosmantapas 70 horatam willakurqani, ichaqa qullqillapi umayuqmi karqani hinaspa tukuy imayuq kaytam munarqani. Qullqita hinaspa kay pachapi kaqkunata puntapi churasqayraykum sasachakuyta qallaykurqani, manam chayllachu, munasqaykunata puntapi churasqayraykum Jehova Diospaqqa yanqa-yanqallataña ruwachkasqani”, nispa. Iñiqmasinchik Markqa paypaq kaqkunata saqispanmi, Jehova Diospaq kaqkunata puntapi churarqa. Markqa ninraqmi: “Wakinpiqa, hukmanyasqallañam tarikuni. Ichaqa, Jehova Diospa hinaspa churin Jesuspa yanapakuyninwanmi Diospaq kaqkunata puntapi churanaypaq kallpanchakuchkani”, nispa.
19. ¿Imaynanpitaq mana munasqanchikman hinachu imatapas ruwananchik?
19 Kusisqa utaq hawkalla kanapaqqa, manam munasqanchikman hinachu ruwananchik. Ruwachkanchikqa Jehova Diospa kaqtam, chayraykum paypa munasqanman hina imatapas ruwananchik. Ñuqanchikqa llamkapuqllanmi kanchik (Luc. 17:10). Munasqanchikman hina ruwaspaqa, sasachakuypichá tarikusun. Toropas yapuchkaspan hapiqninta aparuspanqa yugunta utaq takllantam pakirun utaqmi kunkanta qiwirun utaq takllapa rejillanwanpas hapirachikun. Ñuqanchikqa manam chayna sasachakuypi kaytaqa munanchikchu. Jehova Diospa nisqanman hina ruwaspaqa sumaqtam ima ruwayninchiktapas ruwasun hinaspapas manam llumpaytachu sasachakusun. Manam pipas harkakunmanchu Jehova Diospa munaynin ruwakunantaqa (Rom. 8:31; 1 Juan 4:4).
20. ¿Imaynanpitaq tukuy sunqunchikmanta imatapas ruwananchik?
20 Kusisqalla utaq hawkalla kanapaqqa, sunqumantam Jehova Diospa tukuy ima niwasqanchikta ruwananchik. Ñuqanchikqa tukuy ima ruwasqanchikwanmi Jehova Diosta hatunchananchik. Jesuspa tiemponpi runakunam ichaqa mana tukuy sunqunkumanta imatapas ruwasqankurayku utaq kikillankupaq munaq kasqankurayku hukmanyasqa tarikurqaku. Chayna tarikuspankum Jesuspa nisqankunata saqiruspa huk ruwaykunamanña qukururqaku (Juan 6:25-27, 51, 60, 66; Filip. 3:18, 19). Ichaqa, karqataqmi tukuy sunqunkumanta Diospaq llamkaq hinaspa runamasinkuta kuyapayaq runakuna. Kay runakunaqa kusisqam Jesuspa nisqankunata ruwarqaku wañukunanku punchawkama. Manataqmi iskayrayarqakuchu hanaq pachamanta Jesuswan kuska kamachimunankumantapas. Ñuqanchikpas kusisqam kasunchik tukuy sunqunchikmanta Diospaq llamkaspanchikqa.
21. Mateo 6:31-33 nisqanman hinaqa, ¿imaynanpim Jehova Diosllapi hapipakunanchik?
21 Kusisqalla utaq hawkalla kanapaqqa, Jehova Diosllapim hapipakunanchik. Ñuqanchikqa tantiakurqanchik ñakaristinpas Jehova Diosllapaqña kawsakunapaqmi hinaspa payllapaqña imatapas ruwanapaqmi. Jesusqariki nirqañam runakuna chiqniwananchikmanta. Chaywanpas, Jehova Diosllapi hapipakuspaqa maynaña sasachakuytapas atipasunmi. Ñakarispapas Jehova Diosllapi hapipakuspaqa, iñiyninchikpim allinta takyasunchik (Sant. 1:2-4). Jehova Diosqariki quwasunmi pisipuwaqninchik kaqkunata, Jesus hinaspa iñiqmasinchikkunapas anchatataqmi yanapawasun (qaway Mateo 6:31-33; Juan 10:14; 1 Tes. 5:11). ¿Manachu chayqa kusikunapaq?
22. ¿Imaraykum kusisqa tarikunchik, hinaspa imaynanpi?
22 Yawarpakuyninmanta Jesuspa allinyarachisqan warmiqa chay punchawmi kusisqa hinaspa hawkayaypi tarikurqa. Ichaqa, wiñaypaq hawkayaytawan kusikuyta tarinanpaqqa Jesuspa qatiqninmi kanan karqa. ¿Yaqachu chayta ruwarqa? Jesuspa qatiqninña kananpaq tantiakuspanqa, Jesuswan kuskachá hanaq pachapi kachkan. Imaynaña kaptinpas, imapas ruwasqanmantaqa chaskisqankunam aswan kusikunanpaqraq karqa. Ñuqanchikpas, hanaq pachapi utaq kay pachapi kawsananchik kaptinpas kusisqa hinaspa hawkallam tarikusun Jesuspa “ñuqamanyá hamuychik” niwasqanchikta kasukusqanchikrayku.
13 KAQ TAKI Jesustayá qatipakusun
^ par. 5 Kay yachachikuypim qawasun Jesuspa “ñuqamanyá hamuychik [...], ñuqam samaykachisqaykichik”, nisqanta kasukuspaqa ima ruwananchikmanta, hinaspa paywan llamkay imayna kasqanmanta.
