1. ¿Imaynatam Jehova Diosqa qawan hatun tukuq runakunata?

JEHOVA DIOSQA chiqninmi hatun tukuq runakunataqa. Hinaspapas chayna runakunataqa mam rikuytapas atinchu (Sal. 138:6). Uchuychakuq utaq mana hatun tukuq runakunatam ichaqa kuyan. Chayraykum kallpanchakunanchik uchuychakuq utaq mana hatun tukuq kanapaq.

2. ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?

² Kunanmi yachasun kay tapukuykunamanta: ¿Imaynam uchuychakuq runaqa? ¿Imanasqataq uchuychakuq runa kananchik? Hinaspa, ¿imaynatam qawachichwan uchuychakuq kasqanchikta? Kaykunamanta yachayqa yanapawasunmi Jehova Diosta kusichinapaq hinaspa allin kawsakunapaq (Prov. 27:11; Is. 48:17).

3. ¿Imaynam uchuychakuq runaqa?

³ Uchuychakuq runaqa mana hatun tukuqmi. Chaymantapas Jehova Dios tukuy atiyniyuq kasqantam riqsikun, hinaspapas hukkunatam kikinmanta aswan allinpaq qawan (Filip. 2:3, 4).

4, 5. ¿Rikchayninchikpichu qawakun hatun tukuq utaq uchuychakuq kasqanchikqa? ¿Imaynanpi?

⁴ Wakin runakunaqa mana hatun tukuq kasqankupaqmi rikchakapuwachwan. ¿Imaynanpi? Kuyakuqllaña kasqankurayku, hinaspa asi-asillaña kasqankuraykum. Ichaqa, sunqunkupim hatun tukuqllaña kanmanku. Imayna kasqankuqa sutillam qawakunqa tiempopa risqanman hina (Luc. 6:45).

⁵ Wakin runakunañataqmi hatun tukuq kasqankupaq rikchakapuwachwan imamantapas chaylla niykuwasqanchikrayku utaq chaylla imatapas tantiasqankurayku, ichaqa manam  chayraykuchu hatun tukuq kasqankutaqa nichwan (Juan 1:46, 47). Chaywanpas, chayna kaqkunaqa allintam qawakunanku imapas yachasqankupi utaq imapas ruway atisqankupi mana hapipakunankupaq. Chaynaqa, imayna runaña kaspapas llapallanchikmi kallpanchakunanchik mana hatun tukuq kanapaq.

6. 1 Corintios 15:10 nisqanman hinaqa, ¿imayna runataq karqa apostol Pabloqa? Hinaspa, ¿imatam paymanta yachachwan?

⁶ Apostol Pablomantayá yachasun. Jehova Diosmi paytaqa akllarqa achka llaqtakunaman rispa willakunanpaq, chaynapi chaypi runakuna Jesuspa qatiqninña kanankupaq. Pay hinaqa, manachusmi mayqin apostolpas ruwarqachu. Chaykunata ruwachkaspanpas manam “kayta-waktam ruwarqani” nirqachu. Aswanqa nirqam: “Ñuqaqa lliw apostolkunamantapas menosmi kani, chaymantapas ñuqaqa manam “apostol” nispa sutichasqa kanaypaq hinachu kani Diospi iñiqkunata qatikachasqayrayku”, nispa (1 Cor. 15:9). Chaymantapas, riqsikurqam tukuy ima ruwasqankunaqa mana kikillanmanta kasqanta (qaway 1 Corintios 15:10). Tukuy chaykunawanmi qawachirqa mana hatun tukuq kasqanta, hukkuna chiqnichkaptinkupas (2 Cor. 10:10).

7. Iñiqmasinchik Karl Kleinqa, ¿imaynatam qawachirqa mana hatun tukuq kasqanta?

⁷ Iñiqmasinchik Karl Kleinpa vidanmanta yachasqankum, achka iñiqmasinchikkunata kallpancharqa. Payqa karqa Diospa llaqtapi punta apaqmi. Mana hatun tukuq kasqanraykum riqsikurqa tukuy imapi pantasqanta. Chayllaraq Diosmanta willakuyta qallaykuptinsi chay ruway llumpay sasa kasqanpaq rikchakarapusqa. Chayraykus Diosmanta willakuyta saqirusqa yaqa iskay watapuni. Chaymanta qipatas betel wasipi huk kaqnin iñiqmasinchikpa niykusqanwan llumpayta piñakurusqa. Chaymantapas, llumpa-llumpay llakisqallañas tarikusqa, ichaqa pisi-pisimantas allinyarusqa.  Chayna kachkaspanpas ancha kusisqas tarikusqa tukuy imapi yanapakusqanwan. Kay iñiqmasinchikqa mana hatun tukuqmi karqa, chaymi pantasqankunata riqsikurqa. Chayraykum achka iñiqmasinchikkuna kuyakuywan yuyarinku. *

8. 1 Pedro 5:6 nisqanman hinaqa, ¿imaynam Dioswan kasunchik mana hatun tukuq kaspaqa?

⁸ Jehova Dioswan kuyachikunapaqqa uchuychakuqmi utaq mana hatun tukuqmi kananchik. Chayna kasqanmantam apostol Pedropas nirqa (qaway 1 Pedro 5:6). Chaynallatataqmi “Hamuy, qatiway” niq qillqanchikpipas tarinchik. Chaypim nin: ‘Hatun tukuq kayqa veneno hinam. Hatun tukuq kaspanqa ancha yachayniyuq runapas Diospaqqa mana valeqmi rikurirunman. [Uchuychakuq utaq mana hatun tukuq] kaspanmi ichaqa, mayqan runapas Diospaqqa ancha [allin]’, nispa. Ninraqmi: “Ñuqanchiktapas bendeciwasunmi Jesus hina [uchuychakuq utaq mana hatun tukuq] kaptinchikqa”, nispa. * Arí, uchuychakuq kaspaqa Jehova Diostam kusichisunchik (Prov. 23:15).

9. Mana hatun tukuq runakunawan kaspanchikqa, ¿imaynam tarikunchik?

⁹ Uchuychakuq kayqa allinninchikpaqtaqmi, uchuychakuq kaptinchikqa runamasinchikkunapas ñuqanchikwanmi kusisqa kanqaku. ¿Manachu ñuqanchikpas kusisqa tarikunchik chayna runakunawan kaspaqa? (Mat. 7:12). Hatun tukuq runakunamanmi ichaqa ni asuykuytapas munanchikchu. Llakipayarikuq, kuyakuq hinaspa mana hatun tukuq iñiqmasinchikkunawanmi ichaqa kusisqallaña tarikunchik (1 Ped. 3:8). Uchuychakuq kasqankuwan kusisqa tarikuchkaspaqa, ñuqanchikpas uchuychakuqyá kasun chaynapi paykunapas kusisqa tarikunankupaq.

10. Imaña-haykaña kawaptinchikpas, ¿imaynam tarikusunchik uchuychakuq kaspaqa?

¹⁰ Uchuychakuq kaspaqa imaña-haykaña kawaptinchikpas utaq usuchikuwaptinchikpas mam chayllachu hukmanyarusun. Wakinpiqa yaqapaschá Salomonpa nisqanman hinapas pasawasun, paymi nirqa: “Rikurqanim esclavokunata caballopi puriqta, rikurqanitaqmi reypa churinkunatapas [...] chakiwan puriqta”, nispa (Ecl. 10:7). Wakinpiqa Salomonpa nisqanman hinam ruwasqanchiktaqa mana kaqpaqpas hapispa mana imapas  ruwaq kaqkunamanraq chaylla imatapas qunqaku. Chaykuna chayna kasqantam Salomonqa sutillata qawarqa, chaykuna kawaptinchikqa amayá nisunchu “imaynanpitaq ñuqamanqa mana imatapas quwankuchu” nispaqa (Ecl. 6:9). Chaynaqa imaña-haykaña kawaptinchikpas, uchuychakuq kaspaqa mam hukmanyasunchu.

11. ¿Imatam ruwananchik pipas rimapayaykuwaptinchikqa?

¹¹ Sapa punchawmi qawachinanchik uchuychakuq kasqanchiktaqa. ¿Imakunapi? Pipas rimapayaykuwaptinchik. Uchuychakuq kayninchikqa yanapawasunmi pantasqanchikmanta pipas rimapayaykuwaptinchik. Qawasqallanchikman hinaqa ruwasqanchikqa ichapas allin hina kanman, hukkunapaqmi ichaqa hukman kanman, chaymi imamantapas rimapayaykuwaptinchikqa chaskikunanchik. Manataqmi hukmantaqa qawanachu rimapayawaqninchiktaqa. Uchuychakuq kaspaqa niwasqanchiktam uyarikusun.

12. Proverbios 27:5, 6 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq agradecekunanchik pipas rimapayaykuwaptinchik? Wakiqninpiqa imam pasaruwachwan.

¹² Uchuychakuq utaq mana hatun tukuq runaqa, rimapayaykusqankumantam agradecekun. Ñuqanchikqa, ¿yaqachu chayta ruwachwan? Imam pasanman iñiqmasinchikkunawan kusisqallaña rimachkaptinchik, huk kaqnin iñiqmasinchik qayaykuwaspanchik, “kiruykipim mikuy kachkan” niykuwaptinchik. Chaywanqa yaqapaschá pinqaparikusun, ichaqa agradecekusunchá niykuwasqanchikmanta. Ichapas sunqunchikpiqa nichwanraq: “Ñaqaraq pipas niykullawanman karqa”, nispa. Chaynam sunqumanta agradecekunanchik pipas pantasqanchikmanta rimapayaykuwaptinchikqa. Amayá nisunchu: “Chiqniwasqanraykum chaynataqa niwachkan”, nispaqa. Aswanqa nisunyá: “Kuyawasqanraykum chaykunamantaqa rimapayawachkan”, nispa (qaway Proverbios 27:5, 6; Gal. 4:16).

13. Uchuychakuq kaspaqa, ¿imatam mana haykapipas nisunchu?

¹³ Diospa llaqtanpi astawan yanapakunankupaq pitapas niptinku. Punta apaq iñiqmasinchik Jasonmi willakun: “Iñiqmasiykunata Diospa llaqtanpi astawan yanapakunankupaq niptinkum sunquypi nirqani, ‘¿imanasqataq mana ñuqatachu niwarqaku?’”, nispa. Yaqapaschá ñuqanchikpas chaynata nirqanchik. Ichaqa, amayá chaywanqa hukmanyasunchu. Diospa llaqtanpi astawan yanapakuy munayninchikqa allinmi (1 Tim.  3:1). Ichaqa, chaykunallata munaspanchikqa hatun tukuq rikuriruchwan. Hinaspapas rimapakuytam qallaykuchwan, yaqapaschá nichwan: “Paymantaqa, ñuqaqa allintaraqmi ruwaruyman”, nispa. Utaqmi warmichanchikpas rimapakuyta qallaykunman, yaqapaschá ninman: “Qusayqa, hukkunamantaqa aswan allintam ruwanman karqa”, nispa. Uchuychakuq kaspaqa, manamá haykapipas chaytaqa nisunchu.

14. ¿Imatam Moisesmanta yacharunchik?

¹⁴ ¿Imaynam Moisesqa tarikurqa ruwayninpi yanapananpaq 70 runakunata Dios akllaruptin? Chaymantayá yachaykusun. Jehova Diosqa Moisestam akllarqa llaqtanta umallinanpaq. Chay ruwayninwanmi Moisesqa ancha kusisqa tarikurqa. Chaywanpas, payqa manam hukmanyarqachu nitaqmi piñakurqachu ruwasqankunata hukkunaña ruwaysinanpaq Jehova Dios kamachiptinqa (Num. 11:24-29). Manataqmi hukmanyarqachu nitaqmi piñakurqachu hukkunaña llaqtapa sasachakuyninkunata allichaypi yanapananpaq Dios niptinpas (Ex. 18:13-24). Achkaña yanapakusqanraykum Israel runakunapa sasachakuyninkunaqa chayllaña allichakuq. Moisespas chaytam munarqa, chaymi saqirqa hukkuna yanapaykunanta. Hukkuna yanapaptin mana piñapakusqanwanmi Moisesqa qawachirqa mana hatun tukuq kasqanta, chayqa qatipakunapaqmi. Ñuqanchikpas Jehova Diospa llaqtanpi hinalla yanapakunapaqqa uchuychakuqmi utaq mana hatun tukuqmi kananchik. Salmo 138:6 nin: “Tayta Diosqa hatu-hatunmi, uchuychakuqkunatam yanapan”, nispa.

15. Qayna watakunalla, ¿imatam wakin iñiqmasinchikkunata nirqaku?

¹⁵ Qunqayllamanta imapas kawaptinchik. Qayna watakunallam nirqaku iñiqmasinchikkuna huk ruwaykunapiña yanapakunankupaq. 2014 watapim, llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikkunata nirqaku huk ruwaykunapiña yanapakunankupaq. Hina chay  watapitaqmi nirqaku, llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikkunapas 70 watanman chayaruspankuqa chay ruwayninkuta saqinankumanta. Nirqakutaqmi, pipas punta apaqmasinkunata yanapaq kaspanqa 80 watanman chayaspan chay ruwaynin saqinanmanta. Betel wasipi wakin yanapakuqkunatapas nirqakum precursor hinaña kanankupaq. Wakin iñiqmasinchikkunañataqmi Diospa llaqtanpi ruwayninkutaqa saqirurqaku unqusqankurayku, ayllunkuta yanapanankurayku utaq imapas qunqayllamanta karusqanrayku.

16. ¿Imaynatam iñiqmasinchikkunaqa qawachirqaku mana hatun tukuq kasqankuta?

¹⁶ Achka iñiqmasinchikkunam llakisqa tarikurqaku Diospa llaqtanpi imapas ruwayninkuta saqinankurayku, ¿imaynanpi? Chay ruwasqankuwan kusisqa kasqankurayku hinaspa chay ruwasqankuta achka wataña ruwasqankuraykum. Paykunaqa kaqllamantam kusisqaña kachkanku, ¿imanasqa? Jehova Diosta kuyasqankurayku huk ruwaykunapiña yanapakusqankuraykum. Paykunaqa tukuy imatapas ruwanku manam riqsisqa kayta munasqankuraykuchu, aswanqa Dioswan kuyachikuyta munasqankuraykum (Col. 3:23). Mana hatun tukuq kasqankuraykutaqmi Diospa llaqtanpi ima ruwaykunapipas kusisqallaña yanapakuchkanku. Paykunaqa Diospi hapipakusqankuraykum ‘llakinkutaqa Diospa makinpi saqinku’ (1 Ped. 5:6, 7).

17. ¿Imaynanpitaq bibliaqa niwanchik uchuychakuq kanapaq?

¹⁷ Diospa palabranmi yachachiwanchik uchuychakuq utaq mana hatun tukuq kanapaq, chayqa allinninchikpaqmi. ¿Imaynanpi? Ñuqanchikta hinaspa hukkunata yanapasqanraykum. Chaymantapas, uchuychakuq utaq mana hatun tukuq kaspaqa sasachakuykunatam atipasun hinaspapas Dioswanmi kuyachikusun. Jehova Diospas palabranpim niwanchik: ‘Ñuqaqa alto-altopim, chuyay-chuyay sitiopim yachani, wanakuspa uchuychakuqkunawanmi yachani, hinaspaymi paykunata kallpanchani’, nispa. Kayqa ancha-anchatam kusichiwanchik (Is. 57:15).