“Mana allintayá venceychik allin kaqkunata ruraspa”

“Amayá mana allinwanqa vencechikuychikchu aswanqa mana allintayá venceychik allin kaqkunata ruraspa.” (ROMANOS 12:21.)

1. ¿Imanasqataq ninchikman mana allinkunata venceyta atikusqanta?

¿AGUANTANCHIKMANCHU Diosta yupaychasqanchikta llumpa-llumpayta michakuwaptinchikqa? ¿Atiparunchikmanchu kay pachapi mana allinkunata rurananchikpaq chaynataq Diosta qepanchananchikpaq hikutawaqninchikkunata? Kay iskaynin tapukuykunataqa arí nispam kutichichwan. ¿Imanasqataq kaynataqa nichkanchik? Apostol Pablopa nisqanman hinam, payqa Roma llaqtapi congregacionman cartaspanmi nirqa: “Amayá mana allinwanqa vencechikuychikchu aswanqa mana allintayá venceychik allin kaqkunata ruraspa” nispa (Romanos 12:21). Jehová Diospi hapipakuspanchikqa hinaspa kay pachapi kaqkunawan mana atipachikunanchikpaq kallpanchakuspanchikqa, manamá mana allin rurayninkunaqa vencewasunchikchu. Ichaqa, “mana allintayá venceychik” nispa nisqanqa qawachinmi mana allinkunata atipananchikpaq astawan kallpanchakuspanchikqa venceyta atinanchikmanta. Manaña kallpanchakuptinchikqa chaynataq kay pachapi mana allinkunaman kutirikuptinchikpas, kay pachapiwan munaychakuqnin Satanaspapas munaychakusqanñam kasunchik (1 Juan 5:19).

2. ¿Imapaqtaq Nehemiaspa imayna kawsakusqanmanta wakillanmantapas yachasunchik?

² Apostol Pablo mana allinkunawan atipanakusqanchikmanta ciertopaq kasqanta willasqanman hinam Diospa serviqnin yaqa pichqa pachaq wata ñawpaqta Jerusalenpi kawsakurqa. Payqa Nehemias sutiyoq runam karqa, paymá Diospa enemigonkunapa michakusqankuta aguantaspan mana allintam vencerqa allin kaqkunata ruraspa. ¿Ima sasachakuykunawanmi atipanakurqa? ¿Imam yanaparqa atipananpaq? ¿Imaynatam rurasqanta qatikuchwan? Kay tapukuykunata kutichinapaq Nehemiaspa imayna kawsakusqanmanta  wakillanmantapas yachasunchikyá. *

3. ¿Imayna llaqtapim Nehemiasqa yacharqa, hinaptin imatataq admirakunapaq kaqtam rurarqa?

³ Persia nacionpi Artajerjes sutiyoq reypa palacionpim Nehemiasqa servirqa. Taytacha-mamachakunata adoraqkunapa llaqtanpi kawsaspanpas chay ‘runakunapa imaynam kawsasqankutaqa manam qatipakurqachu’ (Romanos 12:2). Jerusalenpa murallanta hatarichina kasqanmanta cuentata qokuruspanmi, hawkalla kawsakusqanta saqespan Juda lawkama rirqa sasa illana kaptinpas hinaspa llaqtapa murallanta hatarichinanpaqmi qepakurqa (Romanos 12:1). Jerusalen llaqtapi kamachikuq kachkaspanpas Israelpa miraynin castamasinkunawan “achikyasqanmanta tutaykunankama” llamkarqa. Chaynapimá iskay killallapi murallata qespirachirqaku (Nehemias 4:21; 6:15). Hatarichichkaptinku imaymanata michakusqankuta Israelpa mirayninkuna aguantasqankupi piensaspaqa admirakunchikmi imayna rurasqankumanta. ¿Pikunataq Nehemiaspa enemigonkunaqa karqaku, hinaptin imam munasqankuqa karqa?

4. ¿Imatam Nehemiaspa enmigonkunaqa munarqaku?

⁴ Llumpayta sasachachiq enemigonkunaqa Juda lawpa hichpallanpi yachaq Sanbalat, Tobias hinaspa Gesem sutiyoq ancha reqsisqa runakunam karqaku. Diospa llaqtanpa chay enemigonkunaqa “sinchillataña piñakururqaku, piñakururqakuqa Israelpa mirayninkunata yanapananpaq [Nehemias] hamusqanraykum” (Nehemias 2:10, 19). Paykunaqa Nehemiaspa hatarichisqanta sayarachiytam munarqaku, chayta ruranankupaq maskiña sacrellawanña engañananku kaptinpas. ¿Imaynataq kanman karqa? Nehemiasqa, ¿‘mana allinwanchu vencechikunman’ karqa?

‘Piñakuruspa rabiarurqa’

5, 6. a) Nehemiaspa hatarichisqanmanta yacharuspanku, ¿imatam enemigonkunaqa rurarqaku? b) ¿Imanasqataq Nehemiasqa mana manchakurqachu?

⁵ Qarinchakuspam Nehemiasqa llaqtanta kallpancharqa kaynata: “Hatarispayá Jerusalen llaqtapa murallanta hatarichisunchik”, paykunañataq nirqaku: “Hatarispayá perqasunchik” nispa. Nehemiasqa willantaqmi “chaynapimá kallpanchakurqaku ruranankupaq” nispa. Chaymantam willakun enemigonkunapa rurasqankuta: “Asipayawarqaku hinaspa despreciawarqaku, paykunam nirqaku: ‘¿Imatataq rurachkankichik? ¿Reypa contranpichu hoqarikuchkankichik?’” nispa. Enemigonkuna asipayasqankumanta  chaynataq yanqamanta tumpasqankumantapas Nehemiasqa mana mancharikurqachu. Aswanqa paykunatam nirqa: “Hanaq pachapi munaychakuq, Dios yanapawaptinkum kay sirvientenkunaqa perqasaqku” nispa (Nehemias 2:17-20). Nehemiasqa ‘rurasqankutam’ tukunankama rurayta munarqa.

⁶ Enemigonkunamanta Sanbalat sutiyoq kaqmi llumpayllataña ‘piñakuruspa rabiarurqa’, chaymi astawanraq kamiytapas qallaykurqa. Burlakuspanmi nirqa: “¿Imatataq chay mana kallpayoq judiokunaqa rurachkanku?” nispa, nirqataqmi: “¿Yapamantachu murallakunata hatarichinqaku?” nispa. Tobiasñataqmi burlakuspanpas nirqa: “Wak perqasqanku murallataqariki atoq seqaspanpas tuñirachimunqam” nispa (Nehemias 4:1-3). ¿Imatam Nehemiasqa rurarqa?

7. ¿Imatam Nehemiasqa rurarqa enemigonkunapa yanqa tumpasqankumanta?

⁷ Nehemiasqa burlakusqankuta manam kasukurqachu. Hinaspa Diospa kamachisqanta kasukuspan mana vengakurqachu (Levitico 19:18). Jehová Diospi hapipakuspanmi mañakurqa: “Diosllayku, uyariyá asipayawasqankuta, kikinkumanyá kutirachiy kamikuyninkuta, paykunaqa huklaw nacionman preso pusasqayá kachunku” nispa (Nehemias 4:⁠4). Jehová Diosqa nisqañam: “Mana allin ruraqkunataqa ñoqallam castigasaq. Mana allin rurasqankuman hinam pagapusaq” nispa (Deuteronomio 32:35). Ñehemiasñataqmi chayna nisqanpi hapipakurqa. Chaymantapas, mana harkachikuspanku llaqtanpi kaqkunawan “murallata” hinalla rurarqaku. Hinaptinmi “runakuna ganasllawanña rurasqankurayku chawpikamaña lliw muralla rurasqa karqa” (Nehemias 4:6). Jehová Diospa serviqninkunapa enemigonkunaqa hatarichisqankuta manam harkayta atirqakuchu. Hinaptinqa, ¿imaynatam Nehemiaspa rurasqanta qatikuchwan?

8. a) ¿Imaynatam Nehemiaspa rurasqanta qatikuchwan enemigokuna yanqamanta tumpawaptinchik? b) Willamuy kikikipa otaq hukpa pasasqanmanta imaynatam mana vengakuyqa allinpuni kasqanmanta.

⁸ Escuelapi estudiaqmasinchikkunapas, llamkaqmasinchikkunapas otaq ayllunchikpipas yanqamanta tumpawanchikmanmi chaynataq burlakuwanchikmanpas. Wakin kutikunapiqa, allinmi kanman Bibliapa nisqanman hina “upallanapaq tiempo” (Eclesiastes 3:1, 7). Chaymi Nehemiaspa rurasqanta qatikuspaqa, manamá pitapas kutipakusunchikchu (Romanos 12:17). Kutipakuspa insultarunanchikmantaqa, Diosman hapipakuspa mañakunchik, paymá prometerqa: “Mana allin rurasqanman hinam pagapusaq”  nispa (Romanos 12:19; 1 Pedro 2:19, 20). Chaynata ruraptinchikqa enemigonchikkunaqa manamá harkawasunchikchu Diospa Munaychakusqanmanta allin noticiakunata willakunanchikta nitaq runakunata Jesuspa qatiqninkuna kanankupaq yanapasqanchiktapas (Mateo 24:14; 28:19, 20). Ñakarichiwaptinchikpas predicananchikpaq kallpanchakuspanchikmi, Nehemiaspa rurasqanman hinam rurasunchik.

‘Wañurachisunchik’

9. ¿Imatataq Nehemiaspa enemigonkunaqa contranpi rurarqaku, hinaspa imatataq payqa rurarqa?

⁹ Jehová Diospa serviqninkuna ‘Jerusalen llaqtapa murallankunata allicharusqankuta’ uyariruspanku enemigonkunaqa “llaqtapa contranpi” peleanankupaq rirqaku. Chaymi norte lawpi Samaria lawmanta, sur lawpi Arabia lawmanta, chaynataq Amon castankuna inti qespimunan lawmanta, hinaspa Asdod llaqtayoq inti seqaykunan lawmanta enemigonkuna hamusqankuta qawaspanku judiokunaqa hukmanyasqa kachkarqaku. Jerusalenpi runakunaqa enemigonkunamanta mana lluptiy atina hinam tarikurqaku. ¿Imatataq murallata hatarichiqkuna ruranmanku karqa? Nehemiasqa ninmi: ‘Diosniykutam mañakurqaniku’ nispa. Hinaptinmi enemigonkuna rabiaspanku nirqaku: ‘Wañuchimusunchik hinaspa llamkasqankuta sayarachimusunchik’ nispa. Chaymanta Nehemiasqa llamkaqkunata kamachirqa “espadakunawan, lanzakunawan hinaspa flechakunawan” llaqtankuta defiendenankupaq. Jerusalen llaqtapi judiokuna aslla kaspanku manach enemigonkunawanqa mana vencey atina hina kaptinku peleaytaqa atinmankuchu karqa. Chaymi Nehemiasqa llaqtanta kaynata kallpancharqa: “Amayá manchakuychikchu [. . .], amataqyá qonqaychikchu Señorninchikqa hatun kasqanta chaynataq manchakuypaq kasqantapas” nispa (Nehemias 4:7-9, 11, 13, 14).

10. a) ¿Imanasqataq Nehemiaspa enemigonkunaqa mana peleaspanku pasakurqaku? b) ¿Imakunatam Nehemiasqa rurarqa?

¹⁰ Qonqayllamantam ichaqa tukuy imapas cambiarurqa enemigonkuna mana peleaspanku pasakuptinku. ¿Imanasqa? Nehemiasqa ninmi: “Paykunapa rimanakuyninkuta Dios yanqacharu[rqa]” nispa. Chayna kaptinpas, enemigonkunaqa contrankupi mana allinta ruray munasqankumanta cuentata qokuspanmi, defiendekunankupaq hatarichiqkunata prepararurqa. Chay punchawmantam sapakamaqa “huknin makinkuwan llamkanku obrapi huknin makinwanñataqmi espadata hapiqku”. Chaymantapas  Nehemiasqa huknintam akllarurqa enemigonkuna atacanankupaq hamuchkaptinku cornetata tocaspa willamunanpaq. Ichaqa tukuy imamanta llalliriqtaqa llaqtanta astawanraq kallpancharqa kaynata: “Diosninchikmi ñoqanchikpaq peleanqa” nispa (Nehemias 4:15-20). Enemigonkuna atacaptinku peleanankupaq listoña chaynataq kallpanchasqaña kaspanku hinallam murallataqa hatarichirqaku. ¿Imakunatam kay willakuymanta yachanchik?

11. Predicanankuta michakuq nacionkunapi, ¿pimanmi cristianokunaqa hapipakunku ñakarisqankumanta aguantanankupaq, hinaptin imatam ruranku mana allinkunata vencenankupaq allin kaqkunata ruraspa?

¹¹ Wakin kutikunapiqa, cristianokunata llumpaytam ñakarichimanku. Wakin nacionkunapiqa Diospa serviqninkunata rabiapakuspa ñakarichiqkunaqa mana vencey atina hinam kanman. Chaymi qawasqalla hinaqa wawqe-paninchikkunaqa manam venceytaqa atinmankuchu. Ichaqa chay wawqe-panikunaqa ‘Diosninchik paykunapaq peleananpim’ hapipakunku. Aswanqa, iñisqankumanta ñakariqkunaqa yachankupunim Jehová Diosqa mañakusqankuta uyarisqanta chaynataq enemigonkupa rimanakuyninkuta yanqachasqantapas, mayna atiysapa kaptinkupas. Predicanankumanta autoridadkuna michakuq nacionkunapiqa, tukuy imatapas ruranku allin noticiakunamanta hinalla willakunankupaq. Qawasqanchik hina, Jerusalenpi hatarichiqkuna llamkasqankuta cambiarurqaku. Kunapas predicasqankumanta ñakarichichkaptinkupas mana ima armata hapispanku Jehová Diospa testigonkunaqa imayna predicasqankutam cambianku (2 Corintios 10:4). Ñakarinanku kaptinpas manam predicanankutaqa saqenkuchu (1 Pedro 4:16). Aswanqa: chay qarinchakuq wawqe-paninchikkunaqa ‘mana allinta vencechkanku allin kaqkunata ruraspa’.

‘Hamuy huñunakunanchikpaq’

12, 13. a) ¿Imaynatam enemigonkunaqa Nehemiasta engañaruyta munarqaku? b) ¿Imanasqataq Nehemiasqa mana rirqachu huñunakunankupaq qayachimuchkaptinkupas?

¹² Enemigonkuna tukuy ima rurasqanku Nehemiasta mana imanarusqanta qawaspanku, kimsa mana musyaylla kaqkunataña engañarunankupaq rurayta qallaykurqaku. ¿Imakunataq karqa?

¹³ Puntataqa Nehemiasta engañaruyta munaspanku nirqaku: “Hamuy Ono Pampapa huk kaqnin llaqtachanpi huñunakunanchikpaq” nispa. Ono pampaqa Jerusalenmanta Samaria lawman riq ñampi tarikuptinmi, paykunaqa Nehemiasta nichkarqaku tanteasqanku sitiopi  huñunakuspanku contratota ruranakupaq. Nehemiasqa piensanmanchiki karqa: “Nisqankuqa allinchusmi; imayna kaptinpas peleanamantaqa allinpunim rimanakuykuyqa” nispa. Ichaqa manamá rirqachu. ¿Imanasqa? Kikin willasqanman hina ‘mana allinta rurarunankupaq’ tanteanakuptinku. Mana allinta ruraruyta munasqankuta musyakuspanmi mana engañachikurqachu hinaptinmi tawa kutikamam nichimurqa: “Hamuytaqa mana atiramuymanchu, qamkunaman rispay kay obrata saqeruptiyqa kay obram sayarunman” nispa. Nehemiaspa enemigonkunaqa manam atirqakuchu rurasqanta saqerachiytaqa, hinaptin payqa murallata hatarichiypi hinallam afanakurqa (Nehemias 6:1-4).

14. ¿Imaynatam Nehemiasqa yanqa tumpasqankumanta defiendekurqa?

¹⁴ Chaymantaqa, rey Artajerjespa contranpi ‘hoqarikuyta piensasqanmanta’ tumpaspanku Nehemiasmanta yanqakunata willakuyta qallaykurqaku. Hinaptinpas huktawan nichimurqaku: “Hamuypuni rimanakunanchikpaq” nispa. Ima munasqankuta musyakuspanmi rinpunichu. Nehemiasqa nintaqmi: “Ñoqaykuta mancharichiypi kawaspankum nirqaku: ‘Paykunapa kallpanqa obra rurasqankupim pisirunqa chaymi mana tukunqakuchu’ ” nispa. Chay kutipiñataq ichaqa, yanqa tumpasqankumanta defiendekurqa kaynata: “Manam chay nisqaykiman hinachu, chaykunataqa umallaykimantam horqorunki” nispa. Chaymantapas, yanapaykunanpaqmi Jehová Diosta ruegakurqa. Diospa yanapasqanman hina chay mana allin piensasqankumanta librakunanta chaynataq obratapas qespirachinankama ruranantapas yachaspam mañakurqa: “Aswanraqyá kallpanchaykullaway” nispa (Nehemias 6:5-9).

15. ¿Imata rurananpaqmi Diosmanta llullata willakuqqa Nehemiasta consejarurqa, hinaptin imanasqataq mana engañarachikurqachu?

¹⁵ Chaymantañataq, Diospa Leyninta mana kasukunanpaq Nehemiasta engañananpaq Israel castamanta Semaias sutiyoq runaman pagarurqaku. Chay traicionero runañataq nirurqa: “Diospa templonpa santuarionpi huñunakuspayá punkunkunata wichqarusunchik, wañuchisunaykipaqmi hamuchkanku” nispa. Chaynata rimaspanmi Nehemiasta wañurachinankumanta templopi pakakunanpaq nichkarqa. Ichaqa Nehemiasqa manamá sacerdotechu karqa, chaymi Diospa wasinpi pakakuspanqa huchallikurunmanmi karqa. ¿Salvakunanpaqchu Diospa Leyninta yanqacharunman karqa? Manam, aswanqa kaynatam nirqa: “‘Manam santuarioman, yaykuymanchu vidayta  salvanaypaqqa, manam yaykusaqchu” nispa. ¿Imanasqataq Nehemiasqa mana engañarachikurqachu? Payqa yacharqa Semaiasqa maskiña judio castamasillan kaptinpas “Dios mana kachamusqanta”, Diosmanta willakuqqa manamá consejarunmanchu karqa Jehová Diospa Leyninta mana kasukunanpaq. Chaynata ruraspa Nehemiasqa manamá enemigonkunawan vencerachikurqachu. Chaymantañam willakamurqa: “Murallamá tukusqa karqa Elul killapa iskay chunka pichqayoq punchawninpi. Chay obratam qespichirqaniku pichqa chunka iskayniyoq punchawpi” nispa (Nehemias 6:10-15; Numeros 1:51; 18:7).

16. a) ¿Imatam rurananchik amigo tukuqkuna, yanqa tumpawaqninchikkuna chaynataq wawqe tukuqkuna contranchikpi hoqarikuptinku? b) ¿Imaynatam wasipi, escuelapi otaq llamkaypipas reqsichikunchik iñisqanchikman hina rurasqallanchikta?

¹⁶ Amigo tukuqkuna, yanqa tumpawaqninchikkuna chaynataq wawqe tukuqkuna contranchikpi hoqarikuptinku ñoqanchikpas Nehemias hinam atiparuchwan. Wakinchá kallpachawasunchik iñisqanchikman hina mana rurananchikpaq. Icharaqpas engañawananchikpaq niwanchikman Jehová Diosta manaña astawan kallpanchakuspa servispanchikqa kay pachapi ima ruraytapas atinanchikmanta. Ichaqa, Diospa Munaychakusqanta puntata maskaypi kallpanchakuspanchikmi manam munanchikchu Diosta qepancharuytaqa (Mateo 6:33; Lucas 9:57-62). Chaymantapas cristianokunata yanqamanta tumpawanchik. Imaynam reypa contranpi hoqarikusqanmanta Nehemiasta yanqata tumpasqankuman hina, wakin nacionkunapiqa Gobiernopa contranpi hoqarikusqanchikmantam yanqallata tumpawanchik. Wakin kutikunapiqa juezkunapa qayllanpim tumpawasqanchikmanta defiendekuyta atinchik wakinpiñataq mana. Ichaqa Jehová Diostam mañakunchik  munasqanman hina nanachikunanpaq (Filipenses 1:7). Chaymantapas Jehová Diosta serviq tukuqkunapas engañawananchiktam munanqaku. Nehemias salvakunanpaq Diospa Leyninta qepancharunanpaq castamasillan umacharuyta munasqanman hina, ñoqanchiktapas Diosta qepanchaq Testigokunam imaymanatapas ruranman engañawaptinchik Diosta mana kasukunanchikpaq. Ichaqa, manamá wiñay kawsaytaqa haypanchikchu Diospa leyninkunata mana kasukuspachu aswanqa kasukuspam, chaymi Diosta qepanchaqkunataqa mana uyarinchikchu (1 Juan 4:⁠1). Chaynaqa, Jehová Dios yanapawaptinchikmi imaña kaptinpas mana allintaqa vencesunchik.

Mana allinkuna kaptinpas allin noticiakunamanta predicachkanchik

17, 18. a) ¿Imatam Satanasqa yanapaqninkunawan munanku? b) ¿Imata rurananchikpaqmi astawan kallpanchakuchkanchik, hinaptin imanasqataq?

¹⁷ Diospa Palabranqa ninmi Jesucristopa sapaqchasqan wawqenkunaqa Satanasta “vencerqaku [. . .] willakusqanku palabrawanmi” (Apocalipsis 12:11). Chaynaqa, sutillam mana allinlla ruraq Satanasta vencenapaqqa Diospa Munaychakusqanmanta predicananchikmi. Chaymi manamá hukmanyanchikchu sapaqchasqa kaqkunatawan “achkallaña runakunata” Satanasqa qatikachaspan ñakarichiptin (Apocalipsis 7:9; 12:17).

¹⁸ Yacharunchikmi imaynam enemigonchikkunaqa kamiwaspanchik, imanawaspanchikpas otaq mana musyaylla kaqkunawanpas ñakarichiwananchikta. Imayna kaptinpas, Satanasqa predicananchikta saqerunanchiktam munan. Ichaqa pasaypaqtam atiparachikunqa, Diospa llaqtanmá Nehemiaspa rurasqanman hina kallpanchakuchkanku ‘mana allinta vencenankupaq allin kaqkunata ruraspa’. Chaynataqa rurasunchikmi Jehová Diosqa allin noticiakunata predicasqanchikta tukurusqanta ninankama mana amispa predicaypi kallpanchakuspanchik (Marcos 13:10; Romanos 8:31; Filipenses 1:27, 28).

[Willakuy]

¿Yuyarichkankiraqchu?

• ¿Imaynatam Diospa serviqninkunaqa ñawpa tiempopipas chaynataq kay tiempopipas michakusqankuta atiparunku?

• ¿Imatam Nehemiaspa enemigonkunaqa munarqaku, hinaptin imatataq kunanpas Diospa enemigonkunaqa munanku?

• ¿Imaynatam kay tiempopiqa mana allinta vencenchik allin kaqkunata ruraspa?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[31 kaq paginapi dibujo hinaspa recuadro]

Nehemias libromanta yachachikuykuna

Diospa serviqninkunaqa atipanku

• burlakusqankuta

• michakusqankuta

• engañokunatapas

Engañaqkunaqa kanku

• amigo tukuqkuna

• yanqa tumpaqkuna

• wawqe tukuqkuna

Diospa serviqninkunaqa mana allinta vencenku

• Diospa munasqanmanta predicaypi kallpanchakuspanku