Conciencianchikta kasukusunchik

“Chuya sonqokunapaqqa allinta piensasqankuraykum tukuy imapas allinlla. Huchawan qanrachasqa mana iñiqkunam ichaqa tukuy imatapas huchallapaq hapinku.” (TITO 1:15.)

1. ¿Reqsirqachu apostol Pablo Creta llaqtapi congregacionkunata?

APOSTOL Pablo kimsa kutikamaña misionero hina illaruptinmi kamachikuqkuna presocharurqaku. Hinaspam Roma nacionman aparurqaku, chaypim iskay wata presochasqa karqa. ¿Imatam rurarqa preso kasqanmanta lloqsiruspan? Tiempo pasasqanman hinam Titowan kuska Creta islapi cristianokunaman watukurqa, chaymantañataqmi Titoman kaynata qellqarqa: “Yachasqaykipi hinapas Creta lawpim qamtaqa saqemurqayki mana ruray tukusqa kaqkunata tukunaykipaq hinaspa [. . .]  ancianokunata churanaykipaq”, nispa (Tito 1:5). Pablopa qellqasqanta allinta cumplinanpaqqa, Creta llaqtapi wakin cristianokunapa concienciankuta hukmanyachiq sasachakuytam Titoqa allichanan karqa.

2. ¿Ima sasachakuytam Tito allichanan karqa Creta islapi?

² Puntatam Pabloqa Titota nirqa qarikuna congregacionpi anciano kanankupaq imakunawan cumplinankumanta. Hinaspam willarqataq, “achkamá kachkanku mana kasukuq, yanqa rimaq hinaspa pantachikuq runakunaqa”, paykunam “mana yachachinankuta yachachispanku achka familiakunataña chaqwarunku”, nispa. Chayraykum Tito yapa-yapamanta correginan karqa (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7). Apostol Pablom nirqa chay runakunapa “piensasqankupas hinaspa concienciankupas qanrachasqa” kasqanmanta. Imaynam huk suma-sumaq pachapas mana allinñachu kanman huk pacha tiñiruptin, chaynam conciencianku karqa (Tito 1:15). Paykunamanta wakinqa ichapas judiokuna karqaku, chaymi Pabloqa nirqa señalasqa kayman otaq circuncisionman hapipakusqankuta. Kunan tiempo congregacionkunapi chay yachachikuyman hapipakuqkuna manaña kaptinpas, concienciamantaqa yachachwanraqmi apostol Pablopa Titoman qellqasqanta estudiaspa.

Qanrachasqa concienciayoq kaqkuna

3. Titoman qellqasqan cartapi, ¿imatataq Pablo nirqa concienciamanta?

³ Qawarisun imamanta rimaspanmi apostol Pablo concienciamanta rimarqa. Paymi nirqa: “Chuya sonqokunapaqqa allinta piensasqankuraykum tukuy imapas allinlla. Huchawan qanrachasqa mana iñiqkunam ichaqa tukuy imatapas huchallapaq hapinku, chaynataqa hapinku piensasqankupas hinaspa concienciankupas qanrachasqa kasqanraykum. Paykunam ninku: ‘Cheqaptam Diosta reqsiniku’ nispa, rurasqankuwanmi ichaqa qawachikuchkanku mana chayna kasqankuta”, nispa. Chay tiempopi wakin runakuna ‘iñisqankupi takyanankupaqqa’ cambianankum karqa (Tito 1:13, 15, 16). Paykunaqa llumpaytam sasachakuchkarqaku mana allin kaqkumanta allin kaqta reqsinankupaq. Kayna sasachakuy kaptinmi conciencianku hukmanyasqa kachkarqa.

4, 5. ¿Ima sasachakuykunataq karqa congregacionkunapi wakin cristianokunapaq, hinaspa imaynatam hukmanyachichkarqa?

⁴ Diospa llaqtanta dirigiq Cuerpo Gobernante nisqam, chunka wata masña tantearurqaku Diosta servinapaqqa manaña señalasqa kanankumanta, chaynatam llapallan congregacionkunamanpas willarqaku (Hechos 15:1, 2, 19-29). Ichaqa Creta llaqtapiqa  karqaraqmi señalasqa kayman hapipakuqkuna, chaynapim Cuerpo Gobernante nisqapa contranpi kachkarqaku “mana yachachinankuta yachachispanku” (Tito 1:10, 11). Ichapas pantay piensaykunawan, ima mikunamanta chaynataq imayna ruranamantapas Diospa punta Leyninman hina rurachkarqaku. Ichapas Diospa Leyninmanpas yaparqaku kikinkupa piensasqankuta, Jesuspa tiemponpi runakuna hina, chaymantapas yaqapaschá judiokunapa religionninkupa pantay yachachisqankuman hapipakurqaku chaynataq runakunapa kamachikuyninkunamanpas (Marcos 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3).

⁵ Kayna mana allin piensasqankum yuyayninkutawan allin ruray munasqankuta yanqacharurqa, otaq concienciankutam mana allintaña rikurirachirqa. Chayna kasqanmantam Pablo kaynata nirqa: “Huchawan qanrachasqa mana iñiqkunam ichaqa tukuy imatapas huchallapaq hapinku”, nispa. Yachasqanchikman hinam, conciencianku mana allin kasqanrayku mana yanaparqachu ima ruranankupaqpas nitaq tanteanankupaqpas. Aswanraqmi paykunaqa iñiqmasinkupa ima tanteakusqankutapas juzgarqaku, chaytaqa sapa cristianom tanteakunanku karqa, manapas paykunapa piensasqankuman hinachu. Chaynapim Creta llaqtayoqkuna allin kaqkunata mana allinpaqña qawachkarqaku (Romanos 14:17; Colosenses 2:16). Diostaqa reqsinikum nichkaspankupas rurasqankuwanqa mana chayna kasqantam qawachirqaku (Tito 1:16).

Chuya sonqoyoqkunapaqqa tukuy imapas chuyam

6. ¿Imayna runakunamantam apostol Pablo rimarqa?

⁶ ¿Imaynatam yanapawanchik apostol Pablopa Titoman qellqasqan? Kunan qawasunchik imatawanmi chaymanta nirqa: “Chuya sonqokunapaqqa allinta piensasqankuraykum tukuy imapas allinlla. Huchawan qanrachasqa mana iñiqkunam ichaqa tukuy imatapas huchallapaq hapinku, chaynataqa hapinku piensasqankupas hinaspa concienciankupas qanrachasqa kasqanraykum”, nispa (Tito 1:15). Manamá chaywanqa nirqachu allin kawsakuq cristianokunapaqqa llapallan ruraykunam allinllaña nispanchu. ¿Imanasqataq yachanchik mana chayna kasqanta? Pabloqa wakin cartankunapiqa willarqañam huchapakuqkuna, taytacha-mamacha yupaychaqkuna, layqakuna hinaspa kaykunaman rikchakuq ruraqkuna “Diospa munaychakusqanman” mana yaykunankumanta (Galatas 5:19-21). Hinaptinqa, apostol Pabloqa rimachkarqam, espiritualpi chaynataq vidankupi allin kawsakuq runakunamanta hinaspa mana allin kawsaq runakunamantapas.

7. Hebreos 13:4 nisqanman hina, ¿ima ruraytaq mana allinchu kanman, hinaspa ima tapukuymi kanman?

⁷ Chaynaqa, cristianopaqqa hatun  pantaymi kanman Bibliapi qellqasqa kaqkunallata kasukunanpaq piensasqanqa. Qawasunchik ejemplopaq Bibliapa kay nisqanta: “Casado vidaqa llapallanpa respetasqanyá kachun, respetasqataqyá kachun puñunankupas. Hukwan tupakuruqkunatawan huchapakuqkunataqa Diosmi juzganqa” (Hebreos 13:4). Kay textopa nisqanman hina hukwan pierdekuy mana allin kasqanmanta entiendenapaqqa, manam cristianoraqchu kananchik otaq Bibliamantaraqchu yachananchik. Sutillamá kay texto hinaspa huk textokunapas qawachiwanchik casado kachkaspa hukwan pierdekuy mana allin kasqanta. Hinaptinqa, ¿imatam nichwan iskay manaraq kasarasqa kaqkuna puñuspanku qari kayninwan otaq warmi kayninwan simintakama huchallikusqankumanta? Achka mozo-sipaskunam piensanku chay rurayqa allin kasqanta, paykunam ninku manam warmi-qariwan hina puñuychu nispa. Ichaqa, ¿chuya ruraychu kanman cristianopaq qari kayninwan otaq warmi kayninwan simintakama huchallikuy?

8. Chay millakuypaq ruraymanta, ¿imanasqam mana chaynallachu cristianokunapa piensasqanku huk runakunapa piensasqankuwan?

⁸ Hebreos 13:4 hinaspa 1 Corintios 6:9 nisqanmi sutillata qawachin hukwan pierdekuytawan huchapakuyta Jehová Dios cheqnisqanta. ¿Imataq huchapakuyqa? Griego rimaypim por·néi·a nisqata sutichanku, Diospa qawasqanman hina manaraq kasarakuspa qari kayninwan otaq warmi kayninwan llapallan mana allin ruraykunata otaq millakuypaq kaq ruraykunatapas. Hinaptinqa enteron pachapi achka mozo-sipaskuna chay millakuypaq ruraymanta uyariptinkupas otaq allinpaq qawaptinkupas, kay rurayqa huchapakuymi. Imayna piensanapaq hinaspa ruranapaqpas, cheqap cristianokunaqa manam engañachikunchikchu ‘yanqa rimaq hinaspa pantachikuq runakunapa’ nisqankuwanqa (Tito 1:10). Aswanmi Bibliapa sumaq yachachisqanta kasukunchik. Kay millakuypaq rurayta allinta hina qawanamantaqa, yachanchikmi Bibliapa nisqanman hina chay millakuypaq rurayqa huchapakuymi otaq por·néi·a nisqa ruraymi, chayraykum kallpanchakunchik chay ruraykunawan conciencianchik mana qanrachakunanpaq (Hechos 21:25; 1 Corintios 6:18; Efesios 5:3). *

Concienciapas, imayna tanteaypas manam chaynallachu

9. Bibliapa nisqanman hina conciencianchik kaspanqa, ¿imaynatam yanapawasun? Explicay.

⁹ Ichaqa, ¿ima ninantaq kanman: “Chuya sonqokunapaqqa allinta  piensasqankuraykum tukuy imapas allinlla”, nispa Pablopa qellqasqan? “Chuya” kaqkunamanta Pablo rimasqanwanqa nichkanmi piensayninkupi hinaspa concienciankupi Diospa Palabranman hina kawsaq cristianokunamantam. Kay cristianokunam yachanku Bibliaqa manam willanchu Diospa llapallan cheqnisqan kaqkunataqa, chaymi wakinkunapa concienciankupaq imakunapas allin kanman wakinkunapaqñataq mana allinchu. Hukkunata juzganankumantaqa, yachankum Diospa mana cheqnisqan kaqkunaqa ‘allin’ kasqanmanta. Chaynaqa imakunamantapas Biblia mana sutillata niptinqa, manam suyankuchu llapallan cristianokuna paykuna hina piensanankutaqa. Ejemplokunata qawasunchik.

10. ¿Ima sasachakuymi kanman ayllunpa wañukusqanman otaq casarakusqanman riptin?

¹⁰ Achka ayllukunapim warmillan otaq qosallan Diosta servinku (1 Pedro 3:1; 4:3). Chayna kasqanmi ima ruraykunapipas sasachan, ayllunkupa wañukusqanman otaq casarakusqanman riptinku. Piensarisun kaypi, huk paninchikpa qosanmi mana cristianochu. Qosanpa huk kaqnin ayllunmi pantaq religionpa iglesianpi casarakunqa. (Otaq huk kaqnin ayllun, ichapas taytan otaq maman wañukunman hinaptin iglesiapi misachinqaku.) Iskayninkum rinankupaq invitasqa kachkanku, qosanpas munachkantaq warmin paywan rinanta. ¿Ima ninqataq warmita conciencian? ¿Rinqachu icha manachu? Piensarisun imatam ruranmanku iskay cristianakuna.

11. ¿Imatam huk cristiana tantearunman iglesiapi casarakuyman invitasqa kaspan, hinaspa imayna piensasqantaq chayna tanteananpaq yanapanman?

¹¹ Loida paninchikmi yuyaymanan “hatu-hatun Babilonia” otaq llapallan pantasqa religionmanta Bibliapa kamachisqanman hina lloqsinamanta (Apocalipsis 18:2, 4). Puntataqa paypas chay iglesiapim karqa, chaymi yachan casarakuy kachkaptin takinankupaq, rezanankupaq otaq imatapas iglesiapi ruranankupaq llapallan chaypi kaqkunata invitanankuta. Diospa contranpi imatapas rurananpaq hikutasqa kayta mana munaspanmi, payqa tantearun mana rinanpaq chaynapi costumbrenkunawan mana chapukunanpaq. Loidaqa qosantam respetan hinaspa kasukuytam munan Bibliapa nisqanman hina uman kasqanrayku; ichaqa manam munanchu Bibliapa yachachisqanpa contranpi imatapas rurayta (Hechos 5:29). Chaymi sumaqllata rimapayan, munaspaykiqa riwaqmi, ñoqam ichaqa mana atiymanchu nispa. Ichapas ninman, rispayqa mana allin costumbrekuna rurasqankuta mana ruraspaymi runapa qayllanpi penqayman churaruykiman nispa, chaynaqa  sapallan riytachá qosan munanqa. Loidam tantearusqanwan hawkalla conciencianpi tarikun.

12. ¿Imatam pipas tantearunman iglesiapi casarakuyman invitasqa kaspan, hinaspa imayna piensasqantaq chayna tanteananpaq yanapanman?

¹² Rut sutiyoq paninchikpas chayna sasachakuypim tarikun. Paypas qosantam respetan, hinaspa tantearuntaq Diosman sonqo kananpaq chaynataq kasukuytapas munan Bibliawan yachachisqa conciencianta. Loida hina yuyaymanaruspanmi, Rut sutiyoq cristianaqa Jehová Diosta mañakun hinaspam qawan 2002 watapi 15 de mayo La Atalaya revistapi “Pregunta de los lectores” nisqanta. Yuyarinmi hebreo kastamanta kimsa mozokunapa rurasqankuta, paykunam kamachikuyta kasukuspanku Babilonia llaqtapa taytachanku yupaychana sitioman rirqaku, ichaqa Dios kasukuyninkupim qaqa hina takyarqaku, manataqmi rurasqankupipas chapukurqakuchu (Daniel 3:15-18). Chaymi, Rutqa conciencianta kasukuspan tantearun qosanwan kuska rinanpaq, ichaqa iglesiapi ima rurasqankuta mana rurananpaqpas. Sumaqllatam qosanta rimapayan, conciencianman hina imakuna rurananta chaynataq mana ruranantapas. Rutqa munanmi qosan entiendenanta pantasqa religionwan cheqap religion mana kaqlla kasqanta (Hechos 24:16).

13. ¿Imanasqataq mana llumpayta preocupakunanchikchu iskay cristianokuna mana chaynallata imatapas tanteaptinku?

¹³ Qawasqanchikman hinam, cristianokunaqa manam chaynallatachu imatapas tanteanku. ¿Concienciankuchu mana allin kachkanman otaq manachu imapas qokun imayna tanteasqanku? Manam chaynachu. Loidapa rurasqanpi piensasun. Ñawpaq iglesianpi imakunapas rurasqanpi hinaspa takisqanpi piensaspanmi, Loidaqa cuentata qokun chayman rispanqa sasachakuypi pay tarikunanmanta. Chaymantapas mana rinanpaq ichapas conciencianta yanapan sapakama religionniyoq kasqankumanta sasachakuykuna pasasqanku. Chaymi seguro kachkan tanteasqan paypaq allin kasqanmanta.

14. ¿Imatataq mana qonqananchikchu sapakama tanteakuymanta?

¹⁴ Hinaptinqa, ¿Rut pantarunchu tanteasqanpi? Chaytaqa manam mayqanninchikpas ninchikmanchu. Manam pipas juzgananchu nitaq mana allintaqa rimananchu, iglesiaman rispan paykunapa rurasqankunapi mana chapukuptinqa. Amayá qonqasunchu Pablopa nisqanta ima mikunapaq otaq mana mikunapaq sapakama tanteanamanta, paymi nirqa: “Chaynaqa tukuy imapas mikuqqa amayá penqachunchu wakinkunata, aychata mana mikuqpas amataqyá juzgachunchu tukuy ima mikuqtaqa [. . .]. Señorninchikmi  sirvientenkunataqa juzganqa allin otaq mana allin kasqanmantapas. Paymi sirvientenkunataqa atiyninwan allinta sayachinqa”, nispa (Romanos 14:3, 4). Chaymi cheqap cristianokunaqa mana pitapas kallpanchananchu allin yachachisqa conciencianpa nisqanta mana kasukunanpaqqa, chayta ruraspaqa concienciankupa nisqantachá mana uyarichichkanmanchu ichapas allin kaqta willachkanman salvakunanpaq.

15. ¿Imanasqam hukkunapa concienciankupi chaynataq ima nisqankupipas piensananchik?

¹⁵ Yapamanta yuyarisun Loidapa hinaspa Rutpa tanteasqankumanta. Iskayninkum piensananku imaynatam hukkunata tarichinman chayna rurasqanku. Apostol Pablom niwanchik ‘wawqe-paninchikta ama hukmanyachinapaq nitaq huchaman urmaykachinapaqpas’ (Romanos 14:13). Loidaqa yachanpaschá congregacionninpi otaq ayllunpi chaynakuna pasakusqanrayku llumpay sasachakuy kasqanmanta. Hinaspa, entiendentaqmi ima rurasqanpas wawankunapa allinninpaq otaq mana allinninpaq kanantapas. Chaynallataqmi Rutpas yachan pasaq tiempopi hukkunapa chayna rurasqanku, congregacionpi hinaspa llaqtapi runakunatapas mana hukmanyachisqanmanta. Iskaynin paninchikkunam yachananku —chaynataq ñoqanchikpas— allin yachachisqa concienciaqa manam hukkunataqa hukmanyachinanchu. Jesusmi nirqa: “Ñoqapi iñiq kay taksachakunamanta hukninta pipas huchallichiqpaqqa allinchá kanman molino rumita kunkanman wataruptinku lamar qochaman wischusqa kaynin”, nispa (Mateo 18:6). Chaynaqa, runamasinta urmarachinanmanta mana cuidakuq cristianoqa, Creta llaqtapi wakin cristianokunapa hinam conciencian qanrachasqa kanman.

16. Tiempopa risqanman hina, ¿imakunam cristianopaq aswan allin kanan?

¹⁶ Cristianoqa hinallam tiempopa risqanman hina espiritualpi wiñanan, chaynallataqmi conciencianpa nisqanta uyariyninpas chaynataq kasukuyninpas aswan allin kanan. Huk ejemplotawan qawasunchik. Marcosmi chayllaraq saqerurqa taytacha-mamacha  yupaychayta, yawar servichikuyta hinaspa Diospa mana munasqan ruraykunatapas (Hechos 21:25). Bautizakurusqanraykum conciencian manaña chaykuna rurananta saqenñachu. Chaymantapas allintapunim kasukun, Diospa cheqnisqankunaman pisillapipas rikchakuqkunata mana rurananpaq. Ichaqa manam entiendeyta atinchu imanasqam paypaq allin kaqkuna hukkunapaq mana allin kasqanmanta, ejemplopaq televisionpi wakin qawasqankuna.

17. Tiempopa pasasqan hinaspa Diosmanta astawan yachay tarisqan, ¿imaynatam yanapanman cristianopa conciencianta hinaspa ima tanteasqantapas?

¹⁷ Tiempopa risqanman hinam Marcos astawan Diosmanta yachan hinaspa astawan asuykunpas (Colosenses 1:9, 10). Chayraykum conciencian aswan allin yachachisqa tarikun. Chaynataqmi conciencianpa nisqanta kasukunanpaq kallpanchasqa kachkan, hinaspa Bibliapa nisqanman hina allinta tanteananpaqpas. Chaymi, “Diospa cheqnisqankunaman pisillapipas rikchakuqkunata” ñawpaqpi mana rurayta munaspanpas, kunanqa yacharunmi chay ruraykunamanta wakinqa Diospa contranpi mana kasqanta. Conciencianta Diospa yachachisqanman hina kasukunanpaq allinyarachiptinmi allin yachachisqa conciencianqa manaña ñawpaqpi hinañachu. Chaymi Marcos kunanqa tantearun ñawpaqpi allin kasqanta piensaspan televisionpi qawasqankunata manaña qawananpaq. Hinaptinqa conciencianmi allinyarun (Salmo 37:31).

18. ¿Imawantaq anchata kusikuchwan?

¹⁸ Yaqa llapallan congregacionkunapim tarinchik cristianokunapa espiritualpi wiñasqanku mana kaqlla kasqanta. Ejemplopaq, chayllaraq bautizasqa kaqkunapa conciencian ichapas hukkunapiqa imatapas mana musyachinchu, hukkunapiñataq chaylla musyarachinqa. Kay wawqe-paninchikkunaqa concienciantam Jehová Diospa nisqanman hina allinyachinanku, hinaspa conciencianku kasukuytapas yachananku, chaypaqqa cheqaptamá necesitanku tiempotawan yanapakuyta (Efesios 4:14, 15). Kusikunapaqmi congregacionkunapi kan achka wawqe-paninchikkuna ancha yachayniyoq hinaspa unay tiempoña Bibliapa nisqanman hina kawsaqkuna, chaynataq concienciankupas Diospa munasqanman hina kachkan. ¡Mayna kusikunapaqmi “chuya” wawqe-paninchikkunawan hinaspa Jesuspa agradonpaq kaqkunata ‘allinpaq’ qawaqkunawan kuska kayninchikqa! (Efesios 5:10.) Llapanchikyá kallpanchakusun espiritualpi poqosqa hinaspa allin concienciayoq kananchikpaq, kayqa kanan cheqap yachasqanchikman chaynataq Diosta yupaychasqanchikman hinam (Tito 1:1).

[Willakuy]

¿Imaynatam kutichichwan?

• ¿Imanasqam Creta llaqtapi wakin cristianokunapa conciencianku qanrachasqa karqa?

• ¿Imanasqataq iskay cristianokunapa conciencianku alli yachachisqa kachkaptinpas mana chaynallatachu imatapas tanteanmanku?

• Tiempopa pasasqanman hina, ¿imayna concienciayoqtaq kananchik?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]