Bibliam chayan Hatun Puka Islaman

MADAGASCAR nacionniyoq runakunaqa unay tiempoñam yacharqaku Diospa sutintaqa (kay islaqa tarikun Africamanta 400.000 metropim, intipa qespimunan lawpi, 3 islakunallam sayayninpi masyan). Yaqa 170 wata masninñam rimasqanku malgache idiomapi Biblianku karqaña, chaypim Diospa sutin rikurirqa. Chay rimayman Bibliata tikrasqankuqa admirakuypaqmi karqa, ruranankupaqmi kallpanchakurqaku hinaspa sasachakuykunata atiparqaku.

Chay ruraytaqa qallarirqaku Madagascarpa hichpallanpi Mauricio sutiyoq islapim. Gran Bretaña lawmanta chay islapi kamachikuq Robert Farquhar runam 1813 watapi, malgache rimayman tikrayta qallaykurqa Jesusmanta rimaq 4 librokunata. Chaymantam Madagascarpi kamachiq Radama I sutiyoq reyta nirqa, Londrespi kaq Sociedad Misionera nisqamanta profesorkuna Hatun Puka Islaman otaq Madagascarman hamunankupaq.

1818 wata 18 punchaw agosto killapim, Gran Bretaña lawmanta David Jones hinaspa Thomas Bevan misionerokuna Mauricio islamanta chayarurqaku lamar qochapa patanpi Toamasina llaqtaman. Chaypi runakunaqa abuelonkupa costumbrenkuman hinam kawsarqaku hinaspa wañukuqkunata yupaycharqaku. Rimarqakum Polinesia hinaspa Malayo lawpi rimasqanku idiomakunata.

Toamasinapi escuelata kicharuspankum Joneswan Bevanqa Mauricio llaqtamanta familiankuta pusamurqaku. Ichaqa paludismowanmi llapanku onqorurqaku. 1818 wata diciembre killapim, Jonespa señoran hinaspa warmi churin wañururqa, iskay killamantañataq Bevanpas familiantin wañururqaku.

Jones sutiyoq runallañam chay onqoywanqa mana wañurqachu nitaq hukmanyarqachu. Madagascar lawpi runakunapaqmi Diospa Palabran tikrayta munarqa. Mauriciomanmi kutirqa, onqosqanmanta sanoyaruspanñataqmi anchata kallpanchakurqa malgache rimayta yachananpaq. Chayllam Juan sutiyoq librota tikrananpaq prepararqaña.

1820 wata octubre killapim Madagascarman kutirqa. Hinaspam Antananarivo sitiopi kaspan escuelata kicharqa misionerokuna yachachinanpaq. Escuelapiqa manam karqachu librokuna, mesakuna nitaq pizarrakunapas. Ichaqa allintam yachachiqku, warmachakunapas yachaytapunim munaqku.

Qanchis killam Jonesqa sapallan llamkarqa David Griffiths chayamunankama. Kay Misionerokunapa mana pisipaspa llamkasqankum ancha allin karqa Bibliata tikranankupaq.

Tikraytam qallarirqaku

Chay tiempopiqa, malgache idiomataqa qellqaqku Arabiapi servichikusqanku letrakunawanmi. Sutinmi karqa sorabe, chaytaqa aschallam yacharqaku. Chaymi misionerokunaqa Radama I sutiyoq reyta mañakurqaku latinmanta hamuq letrakunawan ruranankupaq, reyqa allinpaqmi qawarqa.

1823 wata 10 punchaw septiembre killapim tikrayta qallaykurqaku. Jonesmi tikrarqa Genesistawan Mateo librota, Griffiths  sutiyoqñataq Exodotawan Lucas librota. Iskayninkum anchata llamkaqku. Bibliata tikraspankupas, tempranonpas tardenpas escuelapim yachachiqku hinaspa preparakuqku chaynataq religionninkupi yachachiqku 3 idiomakunapi.

Chunka iskayniyoq estudiantenkupa yanapayninwanmi, wata partellanpi tikrarurqaku griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabranta hinaspa hebreo rimaypi kaqmanta wakintapas. Qatiqnin watapaqmi llapantaña Bibliataqa tikrarurqaku. Ichaqa correginataraqmi necesitarqa, chaymi idioma imayna rimanamanta yachayniyoq David Johns hinaspa Joseph Freeman Inglaterramanta chayaramurqaku.

Aswan sasachakuykunam rikurin

Tikrayta tukuruptinkum, Londresmanta Sociedad Misionera nisqan kachamurqa Charles Hovenden runata, librokunata ruranankupaq punta maquinata Madagascarpi armananpaq. Charlesqa chayarurqa 1826 wata 21 punchaw noviembre killapim, manapas huk killapim paludismowan onqoruspan wañururqa chaymi mana pipas karqachu maquina armayta tukunanpaq. Qatiqnin watapiñam Escocia nacionniyoq, negocio ruraq hinaspa maquinakunamanta yachaq James Cameron, maquinata armarurqa imayna armanamanta qellqata qawaspan. 1827 wata 4 punchaw diciembrepaqmi, ancha kallpanchakuywan libropiña rurarqaku Genesispa punta capitulomanta wakinta. *

Kaqllamantam tikrasqanku sasachasqa karqa Radama I rey wañukuptin (27-07-1828), paymi rurasqankuta yanaparqa. David Jonesmi reymanta kaynata qellqarqa: “Rey Radamaqa kuyakuq hinaspa allin runam karqa. Runakuna yachachisqa kanantam munarqa, paypaqqa runakuna allin kanankupaq yachachiyqa qorimantawan qollqemantapas aswan allinmi karqa”, nispa. Reypa señoran Ranavalona I kamachikuyta qallaykuspanqa manam qosan hinachu yanaparqa.

Kamachiq yaykuruptillanmi Inglaterramanta watukamuq runa tikrasqankumanta paywan rimanankupaq mañakurqa, ichaqa manam munarqachu. Huk kutipipas, misionerokunam reinata nirqaku runakunaman achkataraq yachachinankuta, ejemplopaq griegotawan hebreo rimayta, ichaqa reinam nirqa: “Manam munanichu griegomantawan hebreomanta yachachinaykichiktaqa. Allinqa kanman runa servichikunanpaq imatapas yachachiymi, jabon rurayllatapas”, nispa. Cameronqa cuentatam qokurqa misionerokuna manaraq Biblia rurayta tukuchkaspan qarqosqa kanankumanta, chaymi reinata nirqa huk semanapi nisqanmanta piensananpaq.

Qatiqnin semanatam, Cameronqa reinapa serviqninkunaman 2 jabonkunata qoykurqa, chay llaqtapi imapas kaqkunawan rurasqata. Runakunapa allinninpaq chayna rurasqankum reinata hawkayachirqa, chaymi misionerokunata saqerqa Bibliata horqonankupaq, hebreo rimaypi Diospa Palabranmanta wakillantañam mana horqorqakuchu.

Admirakuypaq ruraymi llakipi tukurqa

Qallariypi imaynata reina piensaspanpas, mayo 1831 watapim admirakuypaq kamachikuyta horqomurqa: kamachisqan runakunam atinmanku karqa bautizakuyta hinaspa cristiano kaytapas. Chayqa manam unaypaqchu karqa. A History of Madagascar qellqapa nisqanman hinaqa, “achkallaña bautizakuptinkum autoridadkuna mancharikuspanku, reinata convencichirqaku chay kamachiy qosqanqa Gran Bretaña gobiernota kasukuy hina kasqanta”. Chaynapim bautizakunankupaq nisqanmanta 6 killa pasaruptin, 1831 wata tukuypaq chayta ruranankupaq manaña saqerqachu.

Reinapa iskay-kimsa piensasqanwan hinaspa gobiernopi runakunapa hikutasqanraykum,  misionerokunaqa kallpanchakurqaku Biblia rurayta tukunankupaq. Tukururqakuñam Griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabran rurayta, waranqantintaq aypusqaña karqa. Ichaqa 1835 wata 1 punchaw marzo killapim, reinaqa prohibirurqa paykunapa religionninta hinaspam kamachirqa librokunata autoridadkunaman qonankupaq.

Reinaqa kamachirqataqmi misionerokunawan estudiaq malgache rimaqkuna Diospa Palabran ruraypi mana yanapanankupaq. Chaypi aslla misionerokunam tuta-punchaw llamkarqaku, chaymi 1835 wata junio killapi Biblia rurayta tukururqaku. ¡Chayraqmi malgache rimaypi Biblia rurasqa karqa!

Hinalla prohibiptinkum, misionerokunaqa utqayllaman Bibliata aypururqaku hinaspam 70 Bibliata pamparurqaku wakinta kañaptinkupas hinalla kananpaq. Chayna rurasqankuqa ancha allinmi karqa, 2 wata pasaruptinmi qarqosqa karqaku, iskay misionerollañam Madagascarpi qeparqaku. Chayna kaptinpas Puka Hatun Islapim Diospa Palabranmanta willayqa hinalla karqa.

Diospa Palabran kuyaq llaqta

¡Maynatachá kusikurqaku islapi kaqkunaqa rimasqanku idiomapi Bibliata leespanku! Kunanqa yaqa lliw wasikunapim Bibliaqa tarikun, chaymi achka runakuna sapa kuti leenku. Tikrasqankumanta wakinqa manayá imam kaqchu nitaq kunan tiempopi imayna rimasqankuman hinachu. Ichaqa Hebreo rimaypi Diospa Palabranpim achka kutita Jehová Diospa sutin rikurimun. Griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabranmanta punta rurasqankupipas Diospa sutinqa rikurirqam. Chaymi Diospa sutintaqa yaqa llapan runakuna yachanku.

Griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabranmanta tikrasqankuta libropiña horqoruptinkum, islapi kaqkunapa kusikuyninta qawaspa librokuna ruraq maquinata manejaq Baker apellidoyoq runa nirqa: “Manam hamuq tiempomantachu willayta munani, ichaqa manachusmi Bibliaqa kay nacionmanta chinkachisqachu kanqa”, nispa. Chaynamá karqa. Manam onqoypas, idioma mana yachasqankupas nitaq prohibisqankupas harkarqachu Hatun Puka Islapi lliw runakuna Bibliamanta yachanankutaqa.

Kunanqa aswan allinmi. ¿Imanasqa? 2008 watapim malgache rimaypi rurakurun Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras sutiyoq Biblia. Kay Bibliaqa manam sasa entiendenapaqchu hinaspa kunan imayna rimasqankupim qellqasqa kachkan. Chaymi Madagascarpiqa Diospa Palabran ima tiempomantapas aswan sapichasqa kachkan (Isa. 40:8).

[Willakuy]

[31 kaq paginapi dibujo]

“Traducción del Nuevo Mundo” sutiyoq Bibliam malgache idiomapi Jehová Diospa sutinta reqsichin