Sumaq sonqowan kuyapayakuspayá haykapipas rimasun

“Payqa rimanpas ancha yachaywanmi. Yachachinpas ancha kuyapayakuywanmi.” (PRO. 31:26.)

1, 2. a) ¿Imayna kanapaqmi cristianokuna kallpanchakunanchik? b) ¿Imamantam yachasunchik kay estudiopi?

ÑAWPAQ tiempopim Lemuel sutiyoq rey mamanmanta allin willakuyta chaskirqa, chaypim nirqa allin señora imayna kananmanta. Chay nisqanmanta wakinmi kaynata nin: “Rimanpas ancha yachaywanmi. Yachachinpas ancha kuyapayakuywanmi”, nispa (Pro. 31:1, 10, 26). * Arí, manam yachayniyoq warmikunallachu sumaq sonqowan kuyapayakuspaqa rimananku, aswanqa llapallanchikmi Jehová Diosta agraday munaqkunaqa (leey Lucas 6:45).  Cheqap cristianokunaqa chaynatam rurananku.

² Ichaqa, ¿ima ninantaq sumaq sonqowan kuyapayakuyqa hinaspa pikunamantaq chayta qawachinanchik? ¿Imaynatam sumaq sonqowan ‘kuyapayakuspa’ rimachwan? ¿Imaynatam chayna rimasqanchik yanapawasun ayllunchikpiwan congregacionpipas allin rimariy kananpaq?

¿Imataq sumaq sonqowan kuyapayakuyqa?

3, 4. a) ¿Imataq sumaq sonqowan kuyapayakuyqa? b) ¿Imapitaq mana chaynallachu sumaq sonqowan kuyapayakuyqa hukkunawan sumaq sonqo kaywanqa?

³ Sumaq sonqowan kuyapayakuqqa, sutinpa nisqanman hinam sumaq sonqo hinaspa kuyakuq. Sumaq sonqo kasqantam qawachin, hukkunapi interesakuspan rimasqanwan hinaspa rurasqanwan yanapaspan. Kuyakuq kasqantañataq qawachin, kuyasqanrayku hukkuna allin kanankupaq preocupakuspan. Bibliapa qellqakusqan tiempopiqa, sumaq sonqowan kuyapayakuy palabraqa manam rimachkanchu kuyakuq kaspa sumaq sonqo kayllamantachu. Rimachkantaqmi pimanpas ratakuspa paypaq munasqanchikta tarinakama kallpanchakunamanta.

⁴ Sumaq sonqowan kuyapayakuyqa manam chaynallachu Bibliapa nisqanman hina hukkunawan ‘sumaq sonqo’ kaywanqa. Sumaq sonqo kasqanchiktaqa qawachichwanmi lliw runakunaman, mana reqsisqanchik kaptinpas. Hechos libropim willawanchik Malta islapi runakuna, Pablota hinaspa lamar qochamanta salvakuq iskay pachak qanchis chunka pichqayoq runakunata mana reqsichkaspankupas sumaq sonqowan atiendesqankumanta (Hech. 27:⁠37–​28:⁠2, NM ). Ichaqa, sumaq sonqowan kuyapayakuytaqa qawachichwanmi reqsinakusqanchik runakunallaman. Chayna kasqankutam qawachirqaku Cain casta runakuna ‘Israelpa llapallan mirayninkuna Egipto nacionmanta hamuptinku’ (1 Sam. 15:6).

Orakuywan yuyaymanayqa ancha allinmi

5. ¿Imataq yanapawasun rimasqanchikta controlanapaq?

⁵ Sasam sumaq sonqowan kuyapayaspa rimayqa, chayna kasqanmantam Santiago nirqa: ‘[Simintaqa] manam pipas dominanmanchu. Kayqa pipapas mana controlay atinan mana allinmi, chayqa kachkan wañuchiq venenowan huntasqam’ (Sant. 3:8). ¿Imataq yanapawasun qallunchikta controlanapaq? Chay tapukuymanta yachanapaqmi yanapawanchik religionpi punta apaqkunaman Jesuspa kayna nisqan: “Runaqa riman sonqonpi huntallaña kaqkunamantam” (Mat. 12:34). Chaynaqa, sumaq sonqowan kuyapayakuspa rimanapaqqa, sonqonchikpim puntata chayta wiñachinanchik. Chayta ruranapaq yuyaymanaywan orakuy imayna yanapawasqanchikmanta qawasun.

6. ¿Imanasqataq yuyaymanananchik Diospa sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanta qawachisqanpi?

⁶ Bibliam nin Jehová Dios sinchi “kuyapayakuq” kasqanta (Exo. 34:⁠6). Salmo libropipas ninmi ‘kuyapayakuynin tukuy kay pachapi’ huntarusqanta (Sal. 119:64). Chaymantapas, Bibliaqa achka kutitam willawanchik serviqninkunawan Jehová Dios chayna kasqanmanta. Rurasqankunapiwan imayna kasqanpi yuyaymananapaq tiempochakuspaqa kallpanchasqam tarikusun ejemplonta qatipakunapaq (leey Salmo 77:12).

7, 8. a) ¿Imaynatam Diosqa Lotman hinaspa familianman qawachirqa sumaq sonqowan kuyapayasqanta? b) ¿Imaynataq Davidqa tarikurqa Jehová Diospa sumaq sonqowan kuyapayasqanmanta?

⁷ Ejemplopaq, piensarisun Abrahampa  sobrinon Lotta hinaspa familianta huk kutipi Dios librasqanpi. Sodoma llaqtapa puchukachisqa kanan asuykamuptinmi, willananpaq riq angelkuna nirqaku, wasinta saqenanpaq hinaspa familianwan huklawman lluptinankupaq. Bibliam kaynata willawanchik: “Lot mana apuraptinmi Tayta Diospa kuyapayakuyninman hina chay iskaynin runakuna [otaq angelkuna] Lotta, warminta hinaspa iskaynin warmi churinkunata makinmanta aysarqa llaqtapa hawa lawninman”. Kayna salvasqanpi yuyaymanaspa, ¿manachu admirakunchik sumaq sonqowan kuyapayakuq Dios kasqanmanta? (Gen. 19:16, 19.)

⁸ Piensarisuntaq Davidpa kayna takisqanpi: “ [Diosmi] tukuy mana allin rurasqaymanta pampachaykuwan. Paymi tukuy onqoymanta ñoqallayta sanoyachiwan”. ¡Maynatachá Israel nacionpa reynin Davidqa agradecekurqa, Betsabeywan huchapakusqanmanta Dios pampachaykuptinqa! Chaymi kaynata alabarqa: “Imaynam cielokuna allpamanta alto-altopi kachkan, chaynam respetaqninkunapaq kuyapayakuyninpas hatu-hatun kachkan”, nispa (Sal. 103:3, 11). Kayna textokunapi yuyaymanaspam, sonqonchikpi agradecesqa tarikunchik Dios sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanmanta hinaspa alabayta munanchik. Astawan agradecekuspanchikqa, astawanmi ejemplonta qatipakuyta munasun (Efe. 5:1).

9. ¿Imanasqataq Diosta serviqkunaqa sapa punchaw kananchik sumaq sonqowan kuyapayakuq?

⁹ Kay textokunawan Bibliapi wakin willakuykunam qawachin, chaskisqan runakunata Dios sumaq sonqowan kuyapayasqanta. Ichaqa, ¿imatam ruran mana amistadnin kaqkunawanqa? ¿Ñakarichinchu? Manam. “Payqa kuyapayanmi mana reqsikuqninkunatapas chaynataq huchasapakunatapas”, chaymi “intitapas qespichimun allin otaq mana allin runakunapaqpas, paytaqmi parachimun justo runakunapaqpas chaynataq mana justo runakunapaqpas” (Luc. 6:​35; Mat. 5:45). Diosmanta manaraq yachaspanchikpas, lliwmi yanapachikurqanchik Jehová Diospa sumaq sonqo kasqanwanqa. Payta serviyta qallaykuptinchikmi ichaqa qawachiwarqanchik sumaq sonqowan kuyapayakuyninta (leey Isaias 54:10). ¡Mayna agradecesqam kachkanchik! Chayna tarikusqanchikmi kallpanchawanchik rimasqanchikpiwan sapa punchaw rurasqanchikpi Diospa chayna kasqanta qawachinapaq.

10. ¿Imanasqataq orakuyqa ancha allin sumaq sonqowan kuyapayakuq kananchikpaq?

¹⁰ Orakuyqa ancha allinmi sumaq sonqowan kuyapayakuq kanapaq. Kaytam yuyarinanchik: sumaq sonqo hinaspa kuyakuq kayqa chuya espiritupa rurunpa partenmi (Gal. 5:​22). Chaymi espirituman hina kawsaspanchikqa sumaq sonqowan kuyapayakuyta sonqonchikpi wiñachisun. ¿Imaynatam chaskinchik chuya espirituta? Diosta mañakuspanchikmi (Luc. 11:13). ¡Mayna allinmi chuya espiritunta qowananchikpaq sapa kuti mañakuyqa hinaspa chaywan yanapachikuyqa! Qawasqanchikman hinaqa, orakuywan yuyaymanayqa ancha allinmi sumaq sonqowan kuyapayakuspa rimananchikpaq.

Sumaq sonqowan kuyapayakuspa warmi-qari rimaychik

11. a) ¿Imaynatam yachanchik señorankuta qosakuna sumaq sonqowan kuyapayanankuta Dios munasqanta? b) ¿Imaynatam sumaq sonqowan kuyapayakuy kayqa qosakunata yanapan rimasqankuta controlanankupaq?

¹¹ Pablom qosakunata nin: “Cristom iñiqkunata kuyaspan paykunapaq entregakurqa, chaynayá qosakunapas warmikichikta kuyaychik”, nispa (Efe. 5:​25). Pabloqa yuyarichintaqmi Adanmanwan Evaman Diospa  nisqanta: “Qariqa tayta-mamanta saqespan hukllawakunqa warminmanña chaymi iskayninku huk runa hinallaña kanqaku” (Efe. 5:​31). Qawasqanchikman hinaqa, Diosqa munanmi qosakuna señorankuta sumaq sonqowan kuyapayanankuta hinaspa payllapaq kanankutapas. Kuyapayakuywan rimaspanqa manam pantasqanmanta nitaq mana allintaqa paymanta rimanqachu. Aswanqa allin rurasqankunamantam kusisqa alabanqa (Pro. 31:28). Sasachakuykuna kaptinpas, sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanmi yanapanqa mana nanay simi kananpaq.

12. ¿Imaynatam señoraqa qawachin tukuy ima rimasqanpi sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanta?

¹² Allin warmiqa sumaq sonqowan kuyapayakuspanmi haykapipas riman, Diospa kamachisqanman hinam imatapas ruran. Qosanta ancha ‘respetasqantam’ qawachin runakunapa qayllanpi allinta rimaspan, chaynatam yanapan runakuna astawan respetananpaq (Efe. 5:33). Qosanta wawankuna respetananta munaspanmi, paykunapa qayllanpiqa tanteasqanpa contranpiqa mana rimanchu. Aswanqa iskayllankupim chaykunamantaqa rimapayan. Allintam Bibliaqa nin: “Familianmantam nanachikun yachayniyoq warmiqa”, nispa (Pro. 14:⁠1). Arí, chaynapim familianta yanapan hawkalla kawsakunanpaq.

13. ¿Maypim astawanqa sumaq sonqowan kuyapayakuq kananchik, hinaspa imaynatam chayta rurachwan?

¹³ Wasinkupipas casadokunaqa respetowanmi rimananku. Pablopa nisqanman hinam saqenanku ‘piñakuyta, piñasqalla kayta, mana allinllapi kawsayta, insultanakuyta [. . .] hinaspa mana allin rimaytapas’. Chaynataq ‘mosoq pachawan pachakuchkaq hinam allinkunata ruraspa reqsichikunanku llakipayakuspa, sumaq sonqo kaspa, humillakuspa, llampu sonqo kaspa hinaspa pacienciakuspa’. Astawanqa kuyakuywanmi pachakunanku, “kuyanakuyllam tukuy imatapas sumaqtaqa allinyanachin” (Col. 3:8, 12-14). Tayta-mamakuna kuyakuywan rimapayanakuptinkuqa, wawa-churinkuqa manam kusisqallachu kanqaku aswanqa ejemplonkutachá qatipakunqaku.

14. ¿Imaynatam taytakunaqa rimasqankuwan familianta yanapanmanku?

¹⁴ Salmos qellqaqmi Diosta mañakurqa: “Kay serviqnikita kuyapayariwaspaykiyá consuelaykullaway”, nispa (Sal. 119:76). Diosmi serviqninkunata consuelan kallpanchaspan hinaspa yachachispan (Sal. 119:105). Taytakunaqa allintam ruranku ejemplonta qatikuspankuqa. ¿Imaynatam rimasqankuwan familianta yanapanmanku? Yachachispanku hinaspa kallpanchaspanku. Chaypaqmi kachkan Familiawan Diosta Yupaychanapaq Tuta, chaypim pakata tarichkaq hina Bibliamanta yachanmanku (Pro. 24:4).

 Sumaq sonqowan kuyapayasun iñiqmasinchikkunata

15. ¿Imaynatam ancianokunawan experienciayoq cristianokunaqa hukkunata cuidananku rimasqankuwan?

¹⁵ Rey Davidmi Diosta kaynata mañakurqa: ‘Tukuy tiempo waqaychallawachun qampa kuyapayakuynikiwan [. . .] confiakuna kaynikiqa’, nispa (Sal. 40:11). ¿Imaynatam ancianokunawan experienciayoq cristianokunaqa qatipakunmanku Jehová Diospa kuyakuywan cuidasqanta? Chaypaqqa congregacionpi iñiqmasinkunatam yuyarichinanku Bibliapa yachachisqanta. Chaynatam sumaq sonqowan kuyapayakuspa rimanmanku (Pro. 17:17).

16, 17. ¿Imaynatawanmi qawachichwan rimaspa sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanchikta?

¹⁶ ¿Imatam rurananchik iñiqmasinchik mana allin rurayta qallaykusqanta qawaspaqa? ¿Manachu sumaq sonqowan kuyapayaspaqa rimapayachwan corregikunanpaq? (Sal. 141:5, NM.) Huk iñiqmasinchik hatun hucha rurasqanmanta yacharuptinchikqa, sumaq sonqowan kuyapayakuq kaspanchikmi ‘ancianokunata qayananpaq’ ninanchik, chaynapi Jehová Diospa sutinpi ‘mañakuspanku’ yanapanankupaq (Sant. 5:​14). Ancianokunaman mana willakuptin ñoqanchikpas upallalla kaspanchikqa, manam qawachichkanchikchu sumaq sonqo nitaq kuyakuq kasqanchiktaqa. Chaymantapas wakinkuqa mana allinmi tarikunku sapallanku hinaspa hukmanyasqa kaspanku, kikinku mana kuyakuspanku chaynataq piensasqankuman hina imapas mana rurakuptin. Sumaq sonqowan kuyapayakuq kaspa rimasqanchiktaqa qawachisuntaqmi ‘hukmanyasqakunata kallpanchaspapas’ (1 Tes. 5:14).

¹⁷ ¿Imaynam tarikunanchik enemigonchikkunapa rimasqankuman hapipakuspa hukllata otaq achka iñiqmasinchikkunata pipas imamantapas tumpaptin? Iñiqmasinchikkunamanta mana allinta piensanamantaqa tumpaq runawanmi manaña rimananchikchu otaq entiendeq kaptinqa tapuchwanmi imanasqa chayna rimasqanmanta. Chaymantapas, Jehová Diospa llaqtanpa enemigonkuna iñiqmasinchikta mana allinta ruranankupaq maskaptinkuqa, kuyasqanchikraykum mana willananchikchu (Pro. 18:24).

 Sumaq sonqowan kuyapayakuq runaqa kawsaytam tarinqa

18, 19. ¿Imanasqataq sumaq sonqowan kuyapayakuspa iñiqmasinchikkunawan haykapipas rimananchik?

¹⁸ Kuyapayakuq kasqanchiktaqa tukuy tiempopim iñiqmasinchikkunaman qawachinanchik. Sumaq sonqowan kuyapayaspam tukuy tiempo rimananchik, llumpay sasachakuy kaptinpas. Yuyarisunchik, Jehová Diosqa llakikurqam israelitakunapa sumaq sonqowan kuyapayakuyninku ‘achikyayta chakiruq sulla hinalla’ kasqanmanta (Ose. 6:4, 6). Ichaqa, kusikurqam serviqninkuna sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqankuta haykapipas qawachiptinku hinaspa chayna kasqankumanta bendecirqa. ¿Imaynata?

¹⁹ Proverbios 21:21 nin: “Allin rurayta munaspa kuyapayakuq runaqa cheqap kawsaytam tarinqa. Payqa allinta ruraspanmi allin reqsisqa kanqa”, nispa. Qawasqanchikman hinaqa, sumaq sonqowan kuyapayakuq runaqa wiñaypaq kawsakuytam tarinqa, manam kunan tiempopi kawsasqanchikta hinallachu. Arí, Diosmi yanapanqa ‘cheqap wiñay kawsayta haypananpaq’ (1 Tim. 6:12, 19). Yachamusqanchikman hinaqa, llapallanchikmi ‘kuyapayakuq hinaspa llakipayakuq kananchik’ (Zac. 7:9).

[Willakuy]

¿Imaynatam explicachwan?

• ¿Imataq sumaq sonqowan kuyapayakuyqa?

• ¿Imaynatam rimaspanchik haykapipas qawachichwan sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanchikta?

• ¿Imaynatam casadokuna rimasqankupi qawachinmanku sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqankuta?

• ¿Imataq qawachinqa iñiqmasinchikwan rimaspa sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqanchikta?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[23 kaq paginapi dibujo]

Diospa sumaq sonqowan kuyapayakuq kasqantam Davidqa hatuncharqa

[24 kaq paginapi dibujo]

¿Sapa semanachu tiempochakunchik Familiawan Diosta Yupaychana Tutapaq?