Bibliapa imayna yanapasqantam rikurqani

Kaytam willakun Vito Fraese

MANACHÁ uyarirqankichu Trentinara sutitaqa. Chayqa huk llaqtacham, tarikunmi Italiapi, Nápoles llaqtapa sur lawninpi. Chaymantam kanku tayta-mamay hinaspa mayor wawqey Angelopas. Angelo nacesqan qepallatam Estados Unidosman ripukurqaku hinaspam Rochester llaqtapi (Nueva York) yacharqaku, chaypim 1926 watapi nacerqani. 1922 watapim, taytayqa rimarusqaña Jehová Diospa testigonkunawan, (chay tiempopiqa Biblia Estudiaqkunam sutinku karqa) hinaspam mamaywan cheqapmanta chaylla yacharqaku.

Taytayqa karqa hawkalla hinaspa allin tanteaqmi, manam aguantaqchu hukkunapa mana allin rurasqankuta. Llumpaytam hukmanyachiq religionpi punta apaqkunapa runakunaman mana yachachisqanku, chaymi Bibliamanta rimanan kaptinqa haykapipas willaq. Jubilakuruspanmi Diosta tukuy tiemponwan servirqa, chaynatam rurarqa 74 watanpi saludninrayku hinaspa chay llaqtapi llumpayta chiriptin saqerunankama. Chayna kaptinpas 90 watankamam 40 otaq 60 horata sapa killa predicaq. Ejemplonmi allinta yanapawarqa. Wakinpi asichikuq kaspanpas respetachikuqmi. Chaymi sapa kuti niq: “Manam yanqallata hinaqa cheqaptaqa qawananchikchu”, nispa.

Mamaywanmi kallpanchakuqku 5 warmankuman cheqapmanta yachachiwanankupaq. Bautizakurqanim 1943 wata 23 punchaw agosto killapi hinaspa 1944 wata junio killapi precursor karqani. Carmela sutiyoq paniymi Fern sutiyoq sumaq compañeranwan precursora karqa Nueva York lawpi Geneva sutiyoq llaqtachapi. Chayllam yacharurqani Fernqa vida pasaqmasiy kanan munasqayta, chaymi 1946 watapi agosto killapi casarakurqaniku.

Misionero kasqayku

Casarakuspaykum Nueva York lawpi Geneva hinaspa Norwich llaqtakunapi precursor especial karqaniku. 1948 wata agosto killapim 12 kaq Galaad Escuelaman rirqaniku. Niwarqakum Carl hinaspa Joanne Ridgeway misionerokunawan Nápoles (Italia) llaqtapi servinaykupaq. Chay tiempopiqa guerraraykum llaqtapi tukuy ima chayllaraq allinyachkarqa. Yachanaykupaq wasi mana tarikuptinmi, achka killa 2 cuartochayoq wasipi karqaniku.

Estados Unidos nacionniyoq hina rimaptiypas entiendekuqmi italiano rimasqayqa, chay idioma rimaytaqa yacharqani Nápoles lawpi runakuna hina tayta-mamay rimaptinkum. Fernqa sasachakurqam, tiempo pasaptinmi ichaqa llalliruwarqaraq italiano rimaypi.

Qallariypiqa manam achkachu cheqapmanta uyarirqaku Nápoles llaqtapiqa. Yachaytaqa munarqaku Teresa señorapa 4 familiallanmi, paykunaqa cigarrotam pakanpalla rantikuqku. Sapa semanam Teresapa cuerpon pasaypaq cambiaq. Madrugawnintam poqoy-poqoy lloqsiq, bolsillosapa faldanpi cigarrokunata apasqanrayku, tarden lawñataqmi kutimuq kaspi hinallaña. Bibliamanta yachasqankum kay familiatawan  ayllunkunata astawan cambiarurqa, chaymi ayllunmanta 16 Testigo karqaku. Kunanqa Napolespim 3.700 predicaqkuna kachkan.

Harkakuymi karqa

Nápoles llaqtapi 9 killallaraq kachkaptiykum, autoridadkuna 4 misionerokunata niwarqaku llaqtamanta lloqsinaykupaq. Chaymi Suizaman rirqaniku huk killa kanaykupaq, chaymantam turista hina documentoyoq Italiaman kutirqaniku. Ñoqaykutam Turín lawman rinaykupaq niwarqaku. Qallariypiqa huk señoram huk cuartota arriendawarqaku ichaqa cocinatawan bañota hukkunawan servichikunaykupaq. Chaymantam chayaramurqaku Ridgeway misionerokuna hinaptinmi huk wasipiña yacharqaniku. Chaymantañataqmi 10 misionerokunaña chay wasillapi yacharqaniku.

1955 watapim obligaruwarqaku Turinmanta ripunaykupaq, chaypaqqa allin cimientasqa hinañam kachkarqa 4 congregacionkuna, karqañam huñunakuykuna dirigiy atiq chay lawmanta cristianokuna. Autoridadkunam niwarqaku: “Segurom kachkaniku pasakuptikichik, perqa tuñichkaq hina rurasqaykichik tuñinanmanta”, nispa. Rurasqaykuqa astawanmi yapakurqa, chaymi qawachin Diospa bendicionninwan kasqanta. Kunanmi Turinpi kachkan 4.600 Testigokuna 56 congregacionkunapi.

Suma-sumaq Florencia llaqta

Chaymantañam Florenciaman rirqaniku. Kay llaqtamantaqa ñam uyarirqanikuña, chaypim paniy Carmela karqa Merlin Hartzler qosanwan. Chaypi yachaspam admirakurqaniku Piazza della Signoria torrewan, Ponte Vecchio chakawan, Piazzale Michelangelo sutiyoq plazawan otaq Palazzo Pitti hatun wasiwanpas. Florenciapi kaqkunapa cheqapmanta uyarisqankupas admirakuypaqmi karqa.

Bibliamantam yachachirqaniku huk familiaman hinaptinmi warmi-qari bautizakurqaku. Ichaqa cigarro pitaytam qosanqa mana saqerqachu. 1973 watapim La Atalaya revista leeqkunata kallpancharqa cigarro pitayta saqenankupaq, chaymi mayor churinkuna taytanta ruegarqa pitayta saqenanpaq. Payqa prometerqam saqenanpaq ichaqa manam cumplirqachu. Huk tutam, señoranqa iskaynin mellizonkunata costumbrasqankuman hina manaraq orakuchkaspa puñuq rinankupaq kamachirqa. Hinaspam cuartonkuman rirqa. Cuentatam qokurqa kikillanku orakusqankuta, chaymi tapurqa: “¿Imatam mañakurqankichik?”, nispa. Paykunam nirqaku: “Diostam ruegakurqaniku  papayta yanapaykuy pitayta saqerunanpaq”, nispa. Señoranmi qosanta qayaspan nirqa: “Hamuy warmaykikunapa mañakusqanta uyarinaykipaq”. Uyariruspanmi waqaspanraq nirqa ‘kaqmanta haykapipas manaña pitananmanta’. Chay kutipiqa nisqantam cumplirqaña, kunanqa kay familiapim 15 masnin ayllunkuna Testigoña kanku.

Africapim serviniku

1959 watapim niwarqaku Arturo Leveris hinaspa wawqen Angelo sutiyoq misionerokunawan Somaliapi Mogadiscio llaqtaman rinaykupaq. Chayaptiykum chay nacion sasachakuypi kasqa. Naciones Unidas kamachiptinmi Italiapi gobierno Somalia libre kananpaq yanapanan karqa. Ichaqa sasachakuymi aswan karqa. Bibliamanta estudiachisqayku wakin italianokunam nacionmanta pasakurqaku, chaymi huk congregaciontapas mana qallarichirqanikuchu.

Betel wasikuna watukuq cristiano niwaptinmi yanapaqnin karqani. Hinaptinmi chay tiempopiqa hichpallapi tarikuq nacionkunata watukurqaniku. Biblia estudiachisqayku wakin runakunam iñiyninkupi ñawparirqaku, ichaqa nacionninkumantam lloqsinanku karqa harkakuy kasqanrayku. Qepaqkunaqa anchatam ñakarirqaku. * Achka kutitam waqarqaniku Dios kuyasqankutawan payta kasukunankupaq tukuy aguantasqankuta yuyarispayku.

Somaliapiwan Eritreapiqa llumpa-llumpaytam rupaq, wakin killakunapiqa imapas nuyullañam tarikuq. Mikusqayku picantekunapas llumpayta qayakuptinmi astawan rupapakurqaniku. Biblia estudiaqpa wasinpi chayllaraq chayna picanteta mikuchkaptiykum, señorayqa nirqa rinrin llumpayta pukayarusqanta.

Tiempo pasaptinmi Angelowan Arturo huk lawman rinankupaq kamachisqa karqaku, chaymi iskayllaykuña qeparqaniku. Sasam karqa, manañam pipas yanapawaqniyku karqachu. Ichaqa, chayna tarikuspaykum Diospi aswan confiarqaniku hinaspa paywan amistadniykupas aswan allin karqa. Wakin nacionpim predicacion prohibisqa karqa, chay nacionkunaman risqaykum kallpanchawarqaku.

Somaliapiqa achka sasachakuypim tarikurqaniku. Mikuyta waqaychanaykupaq refrigeradora mana kapuwaptinkum sapa punchaw rantipakuq rirqaniku: martillo sutiyoq challwapa umanta, mangota, papayata, toronjata, cocota, platanota hinaspa huk frutakunatapas. Chaynataq, pawaq uruchakunawanmi sapa kuti peleachkaq hina karqaniku, wakinpim Bibliamanta estudiachichkaptiyku kunkaykupi tiyaruq. Huk motochaykum kapuwarqaku, chaywanmi yanapachikurqaniku rupaypi chakiwan unay tiempo purinaykumantaqa.

 Italiamanmi kutirqaniku

1961 watapim platano apaq buquepi viajanaykupaq pasajeykuta rantirqaniku iñiqmasinchikkunapa yanapayninwan, chaynapi Turinpi (Italia) huk law nacionniyoqkunapaqwan asambleaman rinaykupaq. Chaypim niwarqaku huk lawpi predicanaykupaq rinaykumanta. 1962 watapim Italiaman kutimurqaniku ichaqa chayllapiña kanaykupaq, hinaptinmi nombrasqa karqani congregacionkuna watukuq anciano kanaypaq. Taksa carrochatam rantirurqaniku, chaywanmi 5 watantin rirqaniku congregacionta watukuq 2 ancianokunapa watukunam achka congregacionkunaman.

África lawpi rupaypi kankakuruspaykum kunanqa llumpay chirinan lawpi kanayku karqa. Alpes sutiyoq orqo lawpi congregacionta, chiri tiempopi watukuspaykum kawsaykunata waqaychana cuartochapi puñurqaniku. Llumpayta chirimuptinmi rakta pachantin puñurqaniku. Chay tutallam chaypi 2 allqokunawan 4 wallpakuna chiripi wañururqaku.

Chaymantañam superintendente de Distrito karqani. Chay tiempopiqa enteron Italiamanmi riq kaniku. Calabria, Sicilia hinaspa wakin llaqtakunatam achka kutita waturqaniku. Mozokunatam nirqaniku iñiyninkupi ñawparinankupaq hinaspa anciano, betelita otaq congregacionkuna watukuq anciano kanankupaq.

¡Achkatam yacharqaniku tukuy sonqomanta servispa Diosta kasukuq cristianokunamantaqa! ¡Mayna sumaq kayniyoqkunam karqaku! Admirakurqanikum Diosta haykapipas kasukusqankumanta, qokuykuq kasqankumanta, iñiqmasinkuna kuyasqanmanta hinaspa maymanpas rinankupaq imatapas saqey munasqankumanta. Chaymantapas Italiapiqa Huñunakunanchik Salonpi casarakuykunamanmi rirqaniku, chaytaqa gobiernopa autorizasqan Jehová Diospa testigonkunam rurarqaku, chayna kanantaqa manam piensarqanikuchu. Iñiqmasinchikkunaqa manam Turinpi hinañachu wasikunapa cocinanpichu nitaq tablakunapi tiyaspañachu huñunakunku. Kunanqa yaqa lliwmi huñunakunku Jehová Diosta hatunchaq sumaq Salonkunapiña. Asambleakunapipas manam imatapas qawanankupaq rurasqa mana allin allichasqa sitiokunapiñachu huñunakunku, aswanqa Asambleakuna Rurana Wasikunapiñam. Chaynataq, ¡kusikuypaqmi Italia nacionpi 243.000 predicaqkunapa kasqanqa! ¡Chayaptiykuqa karqa 490 predicaqkunallam!

Allintam tantearqaniku

Sasachakuykunaqa karqam, onqoykunawan llumpay llakikuykunapas. Fernmiqa lamar qochata qawaspanmi llaqtanta yuyarirqa. Chaymantapas 3 kutitam operachikurqa. Huk kutipim Bibliamanta yachachiq richkaptin huk runa maqarurqa horqueta hina herramientawan, hinaptinmi hospitalpi karqa.

 Wakinpim hukmanyaypas hapiwaqku, ichaqa Lamentaciones 3:24 nisqantam kasukurqaniku hinaspa tukuy consuelo qokuq Diospi ‘confiarqaniku’ otaq suyarqaniku. Huk kutipim Fern llumpay hukmanyasqa kachkaptin Nathan Knorr iñiqmasinchikpa sumaq cartanta chaskirurqa. Nirqam Pensilvania llaqtayoq Alemania nacionniyoqkunapa miraynin hina kallpanchakuq hinaspa valorchakuq kasqanta. Allintam chaymantaqa yacharqa, Nathanqa Bethlehem llaqtapa hichpam Pensilvaniapim nacerqa, chaypim precursora kayta señoray qallarirqa. Pay hinam achka iñiqmasinchikkuna tukuy rikchaqta kallpanchawarqaku.

Sasachakuykuna kaptinpas tukuy sonqoykuwan predicaytaqa manam saqerqanikuchu. Fernmi Diosta tukuy sonqowan serviyta tupachiq Italiapi rurasqanku posoqoyoq miskillaña vinoman, sutinmi Lambrusco. Chaymi asispam niq: “Ama saqesunchu tukuy sonqowan serviyninchikpa gasnin chinkananta”, nispa. Congregacionta watukuq anciano hinaspa superintendente de Distrito kaspay yaqa 40 wataña Italiapi viajaspaykum, ancha favorecesqa karqaniku huk idioma rimaq grupokunatawan congregacionkunata yanapanaykupaq hinaspa watukunaykupaq, paykunam predicanku Bangladesh, China, Eritrea, Etiopía, Filipinas, Ghana, India, Nigeria hinaspa Sri Lanka nacionniyoqkunaman. Achka librokunapim qellqaymanku Diospa llakipayasqanwan hinaspa Palabranpa atiyninwan runakuna admirakuypaq cambiasqankumanta (Miq. 7:18, 19).

Sapa kutim orakuniku kallpatawan kusikuyta Dios qowaptinku predicanaykupaq. Kusikuy qowasqankum kallpanchawanku. Chaymi kusikuspa convencisqa kaniku, cheqapmanta willanaykupaq vidaykuta servichikunaykupaq tanteasqayku allin kasqanmanta (Efe. 3:7; Col. 1:29).

[Willakuy]

[27-29 kaq paginakunapi dibujokuna]

(Imayna kasqanmanta yachanapaq qaway kay qellqata)

Tayta-mamay, Rochester llaqtapi (Nueva York)

1948

Galaad Escuelapaq 12 kaq grupo South Lansingpi

1949

Fern hinaspa ñoqa Italiaman manaraq richkaspayku

Capri (Italia)

1952

Turín hinaspa Nápoles lawpi huk misionerokunawan

1963

Fern hinaspa Biblia estudiaqkuna

“Ama saqesunchu tukuy sonqowan serviyninchikpa gasnin chinkananta”