Allin hinaspa mana allin rurasqankupi reparasun

“[Jehová Diosmi] yachachiwasun paypaq hina kawsanapaq. Yachachiwasunchikmi paypa munasqanman hina kawsanapaq” (ISA. 2:3).

1, 2. ¿Imakunatam yachachwan Bibliapi rikuriq runakunapa rurasqankumanta?

YACHANCHIKMI Bibliapi willakuykuna allinninchikpaq kasqanta. Willawanchikmi qatipakunapaq hina Diosman sonqo qarikunamantawan warmikunamantapas (Heb. 11:32-34). Willawanchiktaqmi mana allin runakunamantapas, paykunapa imayna kawsasqankutam ichaqa mana qatipakunanchikchu.

² Chaymantapas, Bibliaqa willawanchikmi runakunapa allin rurasqankumantawan mana allin rurasqankumantapas. Piensasun Davidpi, paymi oveja michiq kasqanmanta ancha reqsisqa reyña rikurirurqa. Jehová Diosman sonqo kachkaspanpas, hatun huchakunamanmi wichiykurqa. Betsabeywan huchapakuruspanmi qosan Uriastañataq wañurachirqa, hinaspapas Israel naciontam Dios mana kamachichkaptin yupachirqa. Ichaqa kunanqa manam paymantachu yachasun aswanmi churin Salomonmanta, paypas reymi karqa hinaspa Bibliatapas qellqarqa. Puntata qawasun ima iskay ruraykunapi allin ejemplo kasqanmanta.

“Salomonpa yachaynin”

3. ¿Imanasqam Salomonqa allin ejemplo?

³ Salomonwan rikchanachisqa Jesuspas, allintam kay reymantaqa rimarqa qatipakunapaq hina kasqanta qawachispan. Nirqam: “Saba nacionniyoq reinapas juicio punchawpi kaypi kaq runakunapiwan kawsarimuspanmi paykunata acusanqa. Payqa hamurqa karu-karu llaqtamantaraqmi Rey Salomonpa yachaynin uyariq. Salomonmantapas aswan yachayniyoqmi kaypiqa kachkani”, nispa (Mat. 12:42). Salomonqa yachayninwanmi ancha reqsisqa rikurirurqa hinaspam lliwta kallpancharqa yachayta maskanankupaq.

4, 5. ¿Imaynatam Salomonqa yachayta hayparqa, hinaspa imaynatam ñoqanchikpas haypachwan?

⁴ Salomon kamachikuyta qallarisqanpim, Jehová Diosqa mosqoyninpi rikuriykuspan imam munasqanta mañakunanpaq nirqa. Mana ancha yachayniyoq kasqanta reqsikuspanmi payqa yachayta mañakurqa (leey 1 Reyes 3:5-9). Chayna mañakusqanqa Jehová Diospa agradonpaqmi karqa, chayraykum qoykurqa ‘yachaytawan entendimientota’, qorqataqmi achka qori-qollqetapas (1 Rey. 3:10-14). Jesuspa nisqanman hinam ancha yachayniyoq kasqanqa Saba nacionniyoq reynakama chayarurqa, payñataqmi chayta uyariruspan rirqa chayna kasqanta qawananpaq (1 Rey. 10:1, 4-9).

⁵ Kunan tiempoqa manamá milagrota hinaqa yachaytaqa chaskisunchu. Arí, Salomonpa nisqanman hinaqa Diosmi yachaytaqa qowanchik, ichaqa nirqataqmi chayta haypanapaq ima ruranamanta, nirqam: “Yachaytayá uyarispa atiendey [. . .], entiendenaykipaqyá piensay”, nispa. Qawachirqataqmi kallpanchakuspalla yachaytaqa haypanamanta, chaymi servichikurqa “qayakuy”, “maskay” niq palabrakunata (Pro. 2:1-6). Chaynaqa llapanchikmi yachayniyoq kaytaqa atichwan.

6. ¿Imakunata ruraspam Salomon hina Diospa yachaynin chaninchasqanchikta qawachichwan?

⁶ Tapukusun: “¿Allinpaqchu hapini Salomonpa ejemplonta hinaspa pay hinachu Diospa yachayninta chaninchani?”, nispa. Qollqemanta sasachakuymi kunanqa runakunata llamkayllamanña hinaspa qollqe maskayllamanña  apan, tanqantaqmi ancha educacionniyoq kanankupaq hinaspa unay tiempota estudianankupaqpas. ¿Imatam nichwan ñoqanchikmantawan ayllunchikmanta? ¿Tanteasqanchikkuna qawachinchu Diospa yachaynin chaninchasqanchikta hinaspa chay maskaypi kallpanchakusqanchiktapas? ¿Atichwanchu tanteasqanchikkuna cambiayta aswan yachayniyoq kanapaq? Diospa yachayninta tariyqa hinaspa chayman hina kawsayqa allinkunatam apamun. Salomonmi nin: “Chaynaqa entiendenkim allin rurayta. [. . .] Reglamenton kasukuyta. [. . .] Diospa munasqanman hina ruraytapas. Entiendenkitaqmi tukuy allinman hina kawsaytapas”, nispa (Pro. 2:9).

Dios yupaychayninta hatunchaspanmi hawkayayta apamurqa

7. ¿Imaynatam Diospa templonqa rurasqa karqa?

⁷ Kamachisqanpa qallariyninpim, Salomonqa Moisespa tiemponmantaraq Diosta yupaychanankupaq servichikusqanku karpapa rantinpi sumaqllaña hatun templota rurarqa (1 Rey. 6:1). Reqsisqam karqa Salomonpa templonwan, ichaqa manam chay templota rurananpaq tantearusqanraykuchu nitaq ancha reqsisqa kananpaq rurasqanraykuchu. Chay templo rurakunanpaqqa taytan Davidmi tantearurqa hinaspam kikin tukuy imata qorqa rurakunanpaq. Imayna rurasqa kananpaqñataqmi Jehová Dios nirqa (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cro. 22:14-16). Chaywanpas Salomonmi templo hatarichisqa kananpaqqa kamachirqa. Chaytam qespichirqaku qanchis wata partenpi (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).

8, 9. a) ¿Ima sumaq ejemplotam Salomonqa saqewarqanchik? b) ¿Imaynam tarikurqaku Diospa templonta qespirachiptinku?

⁸ Arí, Salomonqa sumaq ejemplotam saqewarqanchik allin kaqkunata puntapi churanapaq hinaspa chay ruraypi hinalla kallpanchakunapaqpas. Templo rurayta qespirachispa Diospa baulninta ukuman apaykuruptinkum, Salomonqa Jehová Diosta kaynata mañakurqa: “Tuta punchawyá qaway kay templota, kay sitiomantam nirqanki: ‘Sutiymi chaypi reqsisqa kanqa’ nispa, chaynaqa uyariykullawayá kay sitioman qawarispa kay serviqnikipa mañakusqayta”, nispa (1 Rey. 8:6, 29). Israelitakunawan forasterokunapas Jehová Diospa sutin hatunchasqa kananpaqmi chay sitio lawman qawarimuspa mañakuyta atinmanku karqa (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).

⁹ Hinaptinqa, ¿imaynam tarikurqaku Diospa templonta qespirachiptinku? Llapallankum ‘kusikurqaku serviqnin Davidpaqpas chaynataq Israel casta runankunapaqpas Dios tukuy  allinkuna rurasqanrayku’ (1 Rey. 8:65, 66). Salomonpa 40 wata kamachisqanpim ancha hawkayay hinaspa tukuy imapas karqa (leey 1 Reyes 4:20, 21, 25). Chayna kawsasqankum Salmo 72 nisqanpi qawakun, kaymi qawachiwanchik Salomon hina Jesucristo munaychakuptin achka bendicionkuna kananmanta (Sal. 72:6-8, 16).

Salomonpa mana kasukusqan ima yachachiwasqanchikmanta

10. ¿Salomonpa ima rurarusqanmantam chaylla yuyarinchik?

¹⁰ Salomon sumaq ejemplota saqewaptinchikpas, yachachwanmi mana allin rurasqankunamantapas. Yaqapaschá chaylla yuyarinchik huklaw nacionniyoq warmikunawan casarakusqanta. Bibliam nin: “Machuyaruptinmi chay warmikunaqa taytacha-mamachakunataña Salomonta adorachirqaku chaynapim payqa yupaychasqan Tayta Diospaqqa hawa sonqollaña karqa”, nispa (1 Rey. 11:1-6). Manamá pay hina ruraytaqa munachwanchu. Ichaqa, ¿chayllapichu kay reyqa huchallikururqa? Manam. Karqataqmi sapaq mana allin rurasqankunapas, chaypim qawasun imakunata qepanchanapaq.

11. ¿Imatam yachachwan Salomonpa punta kaq casarakuyninmanta?

¹¹ Salomonqa 40 watam kamachirqa (2 Cro. 9:30). Kayta yuyarispa, ¿imatam yachachwan 1 Reyes 14:21 nisqanmanta? (Leey.) Kaypi nisqanman hinaqa, pay wañuruptinmi 41 watanpi kaq churin Roboanña kamachiyta qallaykurqa, paypa mamanmi karqa “Amon nacionniyoq Naama”. Kaymi qawachin manaraq kamachiyta qallarichkaspan Salomonqa, taytacha-mamacha yupaychaq nacionniyoq warmiwan casarakurusqanta (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Manamá yachanchikchu kay warmi taytacha-mamachata hinalla yupaychasqantaqa otaq Rahab hinaspa Rut hina pantay religionninta saqespan Jehová Diostaña yupaychasqantaqa (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Imaynaña kaptinpas, Salomonqa wakinpiqa yaqapaschá chay warminpa tayta-mamanwan hinaspa Diosta mana serviq ayllunkunawanpas hukllawakurqa.

12, 13. ¿Ima mana allintam Salomonqa rurarurqa kamachikuyninpa qallariyninpi hinaspa imatam piensanman karqa chayta rurananpaq?

¹² Salomonqa aswan mana allinpim tarikurqa rey kasqanmanta qepata. “Salomonmi aylluchakururqa Egipto nacionpa reynin Faraonwan, Faraonpa churinwan casarakuruspanmi payta pusamurqa” Davidpa llaqtan sutiyoq lawman chaypi yachanankupaq (1 Rey. 3:1). ¿Yaqachu payqa Rut hina haykapipas Jehová Diosta yupaycharqa? Bibliaqa manam niwanchikchu chayna rurasqanmantaqa. Ichaqa niwanchikmi paypa wasinta Salomon rurapuspan, Davidpa llaqtanmanta hawapi rurapusqanta (chaytaqa rurachirqachá Egipto doncellakunapaqwan). ¿Imanasqa? Manam allinchu karqa taytacha-mamacha yupaychaqkuna Diospa baulninpa kasqanpi yachayninkuqa (2 Cro. 8:11).

¹³ Ichapas Salomonqa Egipto reypa churinwan casarakururqa chay nacionwan yanapanakunankupaq piensaspan. Ichaqa, ¿allinchu karqa? Manamá. Diosqa ñawpaqtaraqmi serviqninkunata kamachirqa Canaan lawpi warmikunawan mana casarakunankupaq, willarqaraqmi chaypi kaq llaqtachakunapa sutintapas (Exo. 34:11-16). ¿Egipto nacion chay lawpi mana kasqanraykuchu Salomonqa piensarqa chay rurasqan allin kasqanta? Chayna kaptinqa, manamá kasukuchkarqachu huk law nacionniyoq warmikunawan casarakuy mana allin kasqanmanta Diospa kamachisqantaqa, paykunaqa taytacha-mamacha yupaychaymanmi aparunmanku karqa (leey Deuteronomio 7:1-4).

14. ¿Imaynatam qawachichwan Salomonpa pantasqanmanta yacharusqanchikta?

¹⁴ Salomonpa mana allin rurasqanmanta yachaspaqa, qepanchasunchá chay rurasqankunataqa. Ichapas huk cristianaqa “Señorpi iñiqwan” casarakunapaq Diospa nisqanta qepanchaspan, imatapas nispan tanteanman Diosta mana serviq runawan reqsinakunanpaq (1 Cor. 7:39). Yaqapaschá hukkunapas chayna  imatapas nispanku, escuelankupi pukllanmanku mana obligasqa kachkaspankupas. Hukkunañataqmi achkata ganachkaspankupas impuesto pagayta mana munanmankuchu otaq llullakunmanku imapas rurarusqankumanta penqaypi mana qepanankurayku. Chaynaqa pipas imatapas nispam otaq imatapas piensaspam Salomon hina Diospa kamachisqanta mana kasukuchwanchu.

15. ¿Imaynatam Diosqa Salomonta llakipayarqa, ichaqa imatam haykapipas mana qonqanachu?

¹⁵ Arí, Bibliaqa ninmi Diosmanta yachayninta hinaspa qori-qollqeta manaraq Salomon chaskichkaspan chay huklaw nacioniyoq reypa churinwan casarakurusqanmanta (1 Rey. 3:10-13). Diospa kamachisqanta mana kasukuptinpas, Bibliaqa manam ninchu Salomonta chaylla Dios castigasqanmantaqa nitaq rey kasqanmanta qepancharusqantapas. Jehová Diosqa yachanmi allpamanta rurasqa kasqanchikta hinaspa pantaq kasqanchiktapas (Sal. 103:10, 13, 14). Ichaqa kaytam mana qonqanachu: imapas rurasqanchikkunaqa allinpi otaq mana allinpim haykapipas tukunqa.

¡Achkallaña warminkunamanta!

16. ¿Ima kamachikuytam Salomonqa mana kasukurqachu?

¹⁶ Cantares libropim Salomonqa nirqa 60 reinakunamantawan 80 reypa compañerankunamantapas huk doncella aswan buenamoza kasqanta (Cant. 6:1, 8-10). ¿Salomonqa reyñachu karqa chaynata nispanqa? Chayna kaptinqa achka warmiyoqñamá karqa. Manam yachanchikchu llapallanku otaq wakinku Jehová Diosta yupaychasqankutaqa. Imayna kaptinpas, Salomonqa manam Israel nacionpi reykunaman Diospa kayna kamachisqantaqa kasukurqachu: “Amam achka warmiwanqa casarakunqachu chaynapi Tayta Diosmanta ama karunchakurunanpaq”, nisqanta (Deu. 17:17). Chaywanpas Diosqa manam qepancharurqachu. Aswanmi paytaqa hinalla servichikurqa Cantares librota qellqachinanpaq.

17. ¿Imatam mana haykapipas qonqanachu?

¹⁷ ¿Kay yachasqanchikkunaqa qawachinchu Salomonqa Diospa kamachisqanta qepanchaspan hawkalla tarikunanmanta otaq ñoqanchikpas chayna ruranamanta? Manamá. Aswanmi qawachin Jehová Diospa pacienciakusqan unay tiempo kasqanta. Ichaqa pipas Diospa kamachisqanta mana kasusqanmanta chaylla imapas mana pasaptinqa, manam nichwanchu tiempopa risqanman hina imapas mana pasanantaqa. Kikin Salomonmi nirqa: “Runata mana allin rurasqanmanta mana chaylla castigasqankuraykum, wakin runakunapas sonqonkupi chaylla kachkanku mana allinta ruranankupaq”, nispa. Nirqataqmi: “Chaywanpas ñoqam yachani: Dios respetaq runakunaqa payta respetasqankuraykum allin kanqaku”, nispa (Ecl. 8:11, 12).

18. ¿Salomonta ima pasasqanmi qawachin Galatas 6:7 nisqan cheqap kasqanta?

¹⁸ ¡Llakikunapaqmi Diospa chayna nisqanta Salomonpa mana kasukusqanqa! Payqa allin kaqkunata ruraspanpas chaynataq achka watakuna Diospa bendicionninta chaskispanpas, tiempopa risqanman hinam aswan mana allinkunata rurarurqa. Achka watakuna pasaruptinmi apostol Pablo qellqarqa: “Amayá qamkunaqa pantachinakuychikchu, Diostaqa manam pipas burlakunmanchu runaqa imapas tarpusqantam cosechanqa”, nispa (Gal. 6:7). Salomonqa Diostam mana kasukurqachu, payqa casarakurqam Faraonpa churinwan hinaspa Moab, Amon, Edom, Sidon llaqtayoq warmikunawan chaynataq Het casta warmikunawanpas (1 Rey. 11:1). Wakiqninkuqa yaqachá hinalla taytacha-mamachakunata yupaycharqaku, chaymi Salomonpas pisi-pisimanta chay ruraypi wichiykurqa. Watakuna pasasqanman hinam chay mana allin rurasqanrayku Diospa favorninta chinkarachirqa (leey 1 Reyes 11:4-8).

Reparasun allin hinaspa mana allin rurasqankupi

19. ¿Ima allin ejemplokunam Bibliapi tarikun?

¹⁹ Ancha kuyakuyninpim Jehová Diosqa Pablowan kayta qellqachirqa: “Bibliapi imapas qellqasqa kaqkunaqa yachananchikpaqmi  kachkan. Chaynapi pacienciakuspa hinaspa kallpanchakusqa, confianzallawanña suyananchikpaq”, nispa (Rom. 15:4). Tukuy qellqachisqanpiqa tarikunmi Diosman sonqo achka qarikunawan warmikunapas. Pablom nirqa: “¿Imapaqñataq hukkunamantapas willakuyman? Manam tiempo kanchu, Gedeonmanta, Baracmanta, Sansonmanta, Jefteymanta, Davidmanta, Samuelmanta chaynataq Diosmanta willakuqkunamantapas rimanaypaq. Paykunaqa iñiyninkuwanmi huklaw nacionkunata vencerqaku, justiciawan gobiernarqaku, Diospa prometesqankunata chaskirqaku [. . .], mana kallpayoq kachkaspankupas kallpanchakurqakum”, nispa (Heb. 11:32-34). Chaynaqa yanapachikunanchikmi Bibliapa willakusqan Diosman sonqo runakunapa rurasqankuwanqa. Chaypaqqa yachananchikmi ima rurasqankunamanta hinaspam rurayman churananchik.

20, 21. ¿Imanasqataq kallpanchakunanchik Bibliapa willakusqanwan yanapachikunapaq?

²⁰ Bibliaqa willawanchiktaqmi wakin qarikunawan warmikuna Diosta servichkaspankupas tiempopa risqanman hina karunchakurusqankuta. Bibliata leespam yachasun haykapi hinaspa imaynata karunchakurusqankumanta, chaynapi mana qatipakunapaq. Wakinpiqa qawasunmi imaynam pisi-pisimanta mana allin rurayta qallaykuspanku yanqachakurusqankumanta. ¿Imatam paykunamanta yachachwan? Tapukusun: “¿Imam chayman aparqa? ¿Ñoqatapas chayna pasaruwanmanchu? ¿Imatam rurayman pantasqankumanta yachaspay qepanchanaypaq?”, nispa.

²¹ Allinmi kay willakuykunapi reparayqa, Pablom nirqa: “Tukuy chaykunam abuelonchikkunata sucederqa ejemplopaq hinaptinmi Dios qellqachirqa qepa tiempokunapi yuyarichiwananchikpaq”, nispa (1 Cor. 10:11).

¿Imatam yacharunchik?

• ¿Imanasqam nichwan allin hinaspa mana allin ejemplokuna Bibliapi tarikusqanta?

• ¿Imanasqam Salomonqa sapa kuti pantarqa?

• ¿Imatam yachachwan Salomonpa pantasqankunamanta?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[9 kaq paginapi dibujo]

Salomonqa Diospa yachayninwanmi yanapachikurqa

[12 kaq paginapi dibujokuna]

¿Qepanchanchikchu Salomonpa mana allin rurasqankunata?