1. ¿Imapitaq mana chaynallachu Diospa nisqan runakunapa nisqanwan?

JEHOVÁ DIOSQA ‘cheqap Diosmi’ (Sal. 31:5). Runakunaqa pantaq kasqanchikraykum tukuy imakunapipas mana confiachwanchu. Diosmi ichaqa “mana llullakuq” (Heb. 6:18; leey Numeros 23:19). Chaymi imapas prometewasqanchiktaqa cumplinqapuni. Piensariy: qallariypi imapas unanchasqankunaqa nisqanman hinam karqa, chaymi soqta kaq punchaw tukuyta ‘Diosqa qawarqa lliw rurasqankuna sumaqllaña’ kasqanta (Gen. 1:6, 7, 30, 31).

2. ¿Imataq Diospa samanan punchawqa, hinaspa imanasqataq qanchis kaq punchawtaqa sapaqcharqa?

² Lliw unanchasqankunata qawaspanmi Jehová Diosqa nirqa qanchis kaq punchaw qallaykunanmanta. Ichaqa manam kunan qawasqanchikman hina huk punchawllamantachu rimachkarqa, aswanqa unay watakunamantam. Chaypiqa samaspanmi kay Pachapiqa imatapas manaña unancharqachu (Gen. 2:2). Chay ‘punchawqa’ manaraqmi tukunraqchu (Heb. 4:9, 10). Bibliaqa manamá ninchu haykapipuni chay qanchis kaq punchaw qallaykusqanmantaqa, chayqa qallaykurqachá Eva unanchasqa kasqan qepa tiempota, yaqa soqta waranqa wata ñawpaqtaraq. Ñamá Jesuspa Waranqa Wata Kamachikuyninqa qallaykunqaña, chaypim runakuna wiñaypaq sumaq huertapi kawsanankupaq Diospa munaynin cumplikunqa (Gen. 1:27, 28; Apoc. 20:6). Chaynaqa, ¿iskayrayachwanchu Diospa chay nisqankuna cumplikunanmanta? Manamá, hina “Diosmi qanchis kaq punchawta bendecirqa hinaspam kikinpa punchawninpaq sapaqcharqa”. Chayna rurasqanmi qawachiwanchik imaña kaptinpas Diospa samanan punchaw tukuruptin munaynin cumplikunanmanta (Gen. 2:3).

3. a) ¿Imataq pasakurqa Diospa samanan punchaw qallaykuptin? b) ¿Imaynatam Diosqa nirqa Satanaspa rikurichisqan sasachakuyta imayna allichananmanta?

 ³ Diospa samanan punchaw qallaykuptinmi, Satanasqa Evaman llullakuykunata nispan Diospa contranpi hoqarikururqa, hinaspanmi Unanchaqninta qepancharachirqa (1 Tim. 2:14). Evapas qosantam wichiykachirqa Diosta mana kasukunanpaq (Gen. 3:1-6). Chayna pasakusqanqa llumpay llakikunapaqmi karqa. Jehová Diospa nisqanta Satanas iskayrayachiptinpas, Diosqa manam jurarqaraqchu kay Pachapaq munaynin cumplikunanpaqqa. Aswanmi entiendenankupaq hina rimaykunallawan chay sasachakuyta imayna allichananmanta nirqa. Satanastam nirqa: “¡Warmitawan qamtam cheqninachisqayki, cheqninachisaqtaqmi miraynikitawan miraynintapas! Mirayninmi umaykita chamchasunki, qamñataqmi talonninpi kachunki”, nispa (Gen. 3:15; Apoc. 12:9).

4, 5. ¿Imatam Abrahamqa wakinpi rurarqa?

⁴ Runakunapa qallariyninpiqa manachá haykapipas juraqkuchu rimasqanku cheqap kasqanta qawachinankupaqqa. Diosman sonqo hinaspa payta qatipakuq runakunaqa, manam imapaqpas juranankuraqchu, haykapipas cheqapta rimaspankum anchata confianakunku. Ichaqa Adanwan Eva huchallikuruptinkum tukuy imapas cambiakururqa. Tiempopa risqanman hinam lliw runakuna llullakuqku, chaymi runakunaqa ima nisqankutapas cumplinankupaq jurananku karqa.

⁵ Abrahampas chaynatam rurarqa kimsa kutipi (Gen. 21:22-24; 24:2-4, 9). Huknin jurasqanmi karqa Elam nacionpa kamachiqnintawan yanapaqninkunata atiparamusqanmanta kutiramuptin. Chayna kutimuchkaptinmi, Bibliapa willakusqanman hina, Salem hinaspa Sodoma llaqtapa kamachiqninkuna Abrahamta chaskinanpaq lloqsiramurqaku. Salem llaqtata kamachiq Melquisedecqa ‘Diospa sacerdotenmi karqa’, payqa Abrahamta bendecispanmi Diostapas alabarqa enemigonkunata vencerachisqanmanta (Gen. 14:17-20). Sodoma llaqtapa kamachiqninpas runankunata librasqanmanta tukuy imata qoyta munaptinmi Abrahamqa nirqa: “Altokunapi kaq Tayta Diosmanmi, cielokunapas kay pachapas unanchaq Diosmanmi jurarqani kaynata: ‘Sodoma llaqta reypataqa manam imallantapas hapisaqchu, ni huk qaytullantapas nitaq usutapa watullantapas’ nispa. Yanqañataqmi niwaq: Ñoqam Abrahamtaqa apuyachirqani”, nispa (Gen. 14:21-23).

6. a) ¿Imanasqam Abrahamqa qatipakunapaq hina? b) ¿Imanasqataq Abrahampa kasukusqanqa allinninchikpaq kanqa?

⁶ Nisqankunamanta mana iskayrayanapaqmi, Jehová Diospas wakinpiqa kaynata nispan jurarqa: “Ñoqa [Jehová] Diosmi vidayrayku jurani”, nispa (Ezeq. 17:16). Diospa jurasqanqa Bibliapim tawa chunka masninkama tarikun, ñoqanchikqa astawanraqchá yuyarinchik Abrahanman jurasqanmanta. Tiempopa risqanman hinam Diosqa payman achka kutipi jurarqa, llapanpim qawachirqa churin Isaacmanta prometesqa Miray rikurimunanmanta (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Chaymantam Diosqa Abrahamta kamachirqa kuyasqan churinta wañuchispan ofrendata hina qonanpaq. Abrahamñataqmi chaylla kasukurqa, ichaqa wañuchinanpaqña kachkaptinmi huk angel harkarurqa. Hinaptinmi Dios kaynata nirqa: “Sapallan churikitapas ofrecewanaykipaq mana harkakusqaykiraykum kikiyrayku juramentani. Anchallataña bendecispaymi  mirachisqayki lucerokunata hinaspa lamar qochapa patanpi aqota hinaña, chaymi miraynikikuna enemigonkunata vencenqa. Kasuwasqaykiraykum kay pachapi lliw runakuna miraynikirayku bendecisqa kanqa”, nispa (Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18).

7, 8. a) ¿Imanasqataq Jehová Diosqa nisqankunata cumplinanpaq Abrahanman jurarqa? b) ¿Imaynatam “sapaq ovejakunapas” yanapachikunku Diospa jurasqanwan?

⁷ ¿Imanasqataq Jehová Diosqa nisqankunata cumplinanpaq Abrahanman jurarqa? Chaynataqa rurarqa ‘miraypa’ parten kaqkunata kallpanchananpaqmi hinaspa iñiyninkupi yanapananpaqmi, paykunam Jesucristowan kamachimunqaku (leey Hebreos 6:13-18; Gal. 3:29). Pablopa nisqanman hinam Jehová Diosqa “jurarqa prometekusqanrayku hinaspa juramentasqanrayku, chaykunaqa iskayninmi mana imaraykupas cambiakunmanchu. Chayna juramentowanmá kallpanchawanchik”, chaynapi suyakuyninchikpi hapipakunapaq.

⁸ Chay jurasqanqa manamá hanaq pachaman rinankupaq suyakuyniyoq cristianokunallapaqchu. Jehová Diosqa jurarqataqmi Abrahampa ‘miraynintakama’ “kay pachapi lliw runakuna” bendecisqa kanankupaq (Gen. 22:18). Chaypim kachkanku Jesucristopa ‘sapaq ovejankuna’, paykunaqa kay Pachapi wiñaypaq kawsakuytam suyanku (Juan 10:16). Hanaq pachapi otaq kay Pachapi kawsanapaq suyakuyniyoq kaspanchikpas, llapanchikmi Diosta imapipas kasukuspa suyakuyninchikpi hapipakusqanchikta qawachinanchik (leey Hebreos 6:11, 12).

9. ¿Imatam Diosqa prometekurqa Abrahampa mirayninkuna Egiptopi sirviente kaptinku?

⁹ Abrahanman Diospa prometesqankuna cumplikunanpaqmi, tiempopa risqanman hina Jehová Diosqa kaqmanta jurarqa Egiptopi Abrahampa mirayninkunawan rimananpaq Moisesta kachaspan. Paykunaqa chay nacionpim sirviente kachkarqaku (Ex. 6:6-8). Chay kutipi nisqanmantam Diosqa nirqa: “Israel castakunata akllakusqay punchawqa kikiypunim [. . .] prometekurqani paykunataqa Egipto nacionmanta horqonaypaq hinaspa akllapusqay allpaman paykunata pusanaypaq. Chay allpaqariki tukuy imakunapapas kanan allpam”, nispa (Ezeq. 20:5, 6).

10. ¿Imatam Diosqa jurarqa Israel runakunaman librasqan qepata?

¹⁰ Egipto nacionmanta Israel runakunata librasqan qepallantam, Diosqa kaqmanta  jurarqa: “Nisqayta kasuspaykichikqa chaynataq contratoytapas cumplispaykichikqa qamkunamá kankichik wakin runakunamanta akllakusqay runaykuna. Kay pachaqa ñoqapam. Llapallaykichikmi ñoqapaq kankichik reyta serviq [otaq kamachiq] sacerdotekuna, ñoqallata serviwanaykichikpaq sapaqchasqa nacion”, nispa (Ex. 19:5, 6). ¡Mayna kusikunapaqmi chayqa karqa! Kasukuptinkuqa yaqa llapankutam Diosqa servichikunan karqa kamachiq sacerdotekuna kanankupaq, chaynapi lliw runakunata yanapanankupaq. Chaymantañataqmi, paykunata librasqanmanta rimaspan Jehová Diosqa nirqa: “Huktawanmi [. . .] contratota ruraspa juramentarqayki”, nispa (Ezeq. 16:8).

11. ¿Imatam israelitakunaqa nirqaku akllasqan llaqtanña kanankupaq Dios niptin?

¹¹ Jehová Diosqa manam israelitakunataqa hikutarqachu kasukunankupaqwan amistadnin kanankupaqqa. Kikillankumantam israelitakunaqa nirqaku: “Diospa tukuy kamachisqantaqa rurasaqkum”, nispanku (Ex. 19:8). Kimsa punchawmantam Diosqa nirqa akllasqan llaqtanña kaspanku ima ruranankumanta. Puntatam uyarirqaku Chunka Kamachikuykunata, chaymantañataqmi Moisesnintakama huk kamachikuykunatapas qorqa (Ex. 20:22–23:33). ¿Imatam rurarqaku? ‘Chulla runa hinallam llapallanku nirqaku: ¡Tayta Diospa tukuy nisqankunataqa rurasaqkum!’, nispanku (Ex. 24:3). Chay qepamanmi Moisesqa chay kamachikuykunata ‘contrato libropi’ qellqarqa hinaspam Israel runakuna kaqmanta uyarinankupaq leerqa. Chaymantam kaqmanta kimsa kutipiña Diosman prometekurqaku: “Diospa tukuy nisqanta ruraspam kasukusunchik”, nispanku (Ex. 24:4, 7, 8).

12. ¿Imatam Diosqa hinaspa akllasqan runakunaqa rurarqaku jurasqankuwan?

¹² Jehová Diosqa chayllam cumpliyta qallaykurqa israelitakunaman jurasqantaqa, chaypaqmi Diosqa yupaychanankupaq karpanta rurarachirqa hinaspa sacerdotekunatapas churarurqa chaynapi huchayoq runakuna Diosman asuykunankupaq. Israelitakunam ichaqa Diosman prometekusqankuta qonqarurqaku. Mana kasukusqankuwanmi ‘Israelpa chuya Diosninta llakichirqaku’ (Sal. 78:41). Sinai orqopi kamachikuykunata Moises chaskinankamam israelitakunaqa piensarqaku Dios saqerusqanmanta, suyayta amiruspankum Diospiqa manaña tukuy sonqonkuwanchu iñirqaku. Chayraykum qorimanta malta torota ruraruspanku nirqaku: “¡Yaw Israel runakuna, kaymi Egipto nacionmanta horqomuwaqninchik dioskuna!”, nispanku (Ex. 32:1, 4). Hinaspam paykunaqa “Tayta Diospaq fiesta” nispanku malta toromanta taytachata yupaychaspanku animalkunatapas kañapurqaku. Chayta qawaspanmi Moisesta Dios nirqa: ‘Chayllam kamachikuyniykunamanta rakikurunku’, nispa (Ex. 32:5, 6, 8). Llakikunapaqmi chaymanta qepaman israelitakunapa rurasqankuqa karqa, paykunaqa Diosman juraspankupas manam cumpliqkuchu (Num. 30:2).

13. ¿Imatam Diosqa Davidman jurarqa hinaspa imapim tupan prometesqa Miraywan?

¹³ Israel nacionta David kamachichkaptinmi, Jehová Diosqa kaqmanta iskay kutipi jurarqa kasukuq serviqninkunata bendecinanpaq. Puntatam Davidman jurarqa gobiernon wiñaypaq kananmanta (Sal. 89:35, 36; 132:11, 12). Chaywanqa nichkarqam Davidpa mirayninmanta prometesqa Miray rikurimunanmanta, chaymi Jesusta sutichananku karqa ‘Davidpa miraynin’ nispa (Mat. 1:1; 21:9). Arí, Davidqa hamuq tiempopi mirayninmanta rimaspanmi nirqa ‘Señorniy’ nispan, chay miraymi  otaq Jesucristom Davidpa rantinpi aswan allin kamachiq kanan karqa (Mat. 22:42-44).

14. ¿Imatam Jehová Diosqa jurarqa prometesqa Miraymanta hinaspa imapim yanapawanchik?

¹⁴ Chaymantapas, Jehová Diospa yanapakuyninwanmi Davidqa willakurqa chay Kamachikuqqa Sacerdotekunapa Jefen kananmantapas. Israel nacionpi kamachikuq reykunaqa manam chaynallachu karqaku sacerdotekunawanqa. Sacerdotekunaqa Leviy ayllumantam karqaku, reykunañataqmi Juda ayllumanta. Ichaqa rantinpi kamachiqmantam David kaynata willakurqa: “Diosmi señorniyta nirqa: Enemigoykikunata vencenaykamayá alleqniypi tiyaykuy. Enemigoykikunata saruchinaykamayá alleqniypi tiyaykuy. [. . .] Diosmi kaynata jurarqa. Rimarispanqa mana qepaman kutiqmi jurarqa: Qamqa wiñaypaq sacerdotem kanki, nispa. Qamqa Melquisedecman rikchakuqmi kanki”, nispa (Sal. 110:1, 4). Kay willakuypa nisqanman hinaqa, Jesusqa otaq prometesqa Mirayqa ñam kamachichkanña hanaq pachapiqa. Chaymantapas, Sacerdotekunapa Jefen kaspanmi huchankumanta wanakuq runakunata yanapan Dioswan allin amistad kanankupaq (leey Hebreos 7:21, 25, 26).

15, 16. a) ¿Ima iskay Israel nacionkunamantam Bibliaqa riman, hinaspa mayqantam Diosqa kunan yanapachkan? b) ¿Ima kamachikuytam Jesusqa qatiqninkunaman juraymanta nirqa?

¹⁵ Jesucristota qepancharuspankum Israel llaqtaqa Diospa runankuna kasqankuta hinaspa kamachiq “sacerdotekuna” kanankuta chinkarachirqaku. Paykunatam Jesus nirqa: “Diospa munaychakusqanqa qamkunamantam qechusqa kanqa, hinaspam kasukuq nacionmanña qosqa kanqa”, nispa (Mat. 21:43, NM). Chay mosoq nacionqa cristianokunapa tiemponpi Pentecostes 33 watapim rikurirurqa, chaypim Jesuspa 120 qatiqninkuna chuya espirituta chaskirqaku Jerusalenpi huñunasqa kachkaspanku. Paykunam karqaku mosoq nacion otaq “Diospa Israelnin”. Manapas unaymantam waranqantin runakuna huklaw nacionkunamanta Diospa Israelninman hukllawakurqaku (Gal. 6:16, NM).

¹⁶ Israel nacionmantaqa chay mosoq nacionmi otaq hanaq pachaman rinankupaq suyakuyniyoq cristianokunam Diosta kasukuspanku allinkunata ruranku. Rimasun juraymanta: Jesuspa tiemponpiqa achka runakunam yanqapas-yanqa juraqku (Mat. 23:16-22). Chaymi Jesusqa qatiqninkunata nirqa: “Amam jurankichikchu imaraykupas [. . .]. Cheqap kaptinqa rimankichikqa ‘arí’ nispam, mana cheqap kaptinñataqmi ninkichik ‘manam’ nispa, imatapas kayna rimayman yapaptikiqa diablomantam”, nispa (Mat. 5:34, 37). Arí, kay kamachikuytamá mosoq nacionpi kaqkunaqa kasukunku.

17. ¿Ima tapukuykunamantam yachasun qatiqnin yachachikuypi?

¹⁷ Chaynaqa, ¿mana haykapipas juranamantachu Jesusqa nichkarqa? Hinaspa, ¿ima ninantaq “arí” niyqa? Kay tapukuykunamantam qatiqnin yachachikuypi qawasunchik. Diosta hinalla kasukunapaqyá Bibliapa nisqankunapi yuyaymanasun. Chaynata ruraptinchikqa, jurasqanman hinam Diosqa wiñaypaq bendeciwasun.