1, 2. a) ¿Imayna kasqantam Jehová Diosqa qawachirqa Israel runakunaman? b) ¿Imamantam kay yachachikuypi qawasun?

NEHEMIASPA tiemponpim Leviy castamanta wakiqninkuna, Diosta mañakuspanku reqsikurqaku Israel runakuna Diospa kamachikuyninkunata sapa kuti mana kasukusqankumanta. Chayna kaptinpas, sapa kutim Jehová Diosqa paykunaman qawachirqa ‘huchakuna pampachaq Dios’ kasqantawan ‘llampu sonqo kuyapayakuq hinaspa anaq piñakuq Dios’ kasqanta. Nehemiaspa tiemponpipas Diosqa hinallam kuyakuyninta qawachirqa Jerusalenman kutimuq judiokunamanpas (Neh. 9:16, 17).

² Chaymi sapakama tapukuchwan: “¿Imaynataq Jehová Diospa pampachakuyninqa?”, nispa. Kay tapukuyta kutichinapaq qatiqninpi qawasun rey Davidmantawan rey Manasesmanta, paykunapa hatun huchankutam Jehová Dios pampachaykurqa.

3-5. ¿Imaynatam Davidqa hatun huchakunata rurarurqa?

³ Davidqa Diosta respetaspanpas hatun huchakunatam rurarurqa. Chaykunamanta wakinmi karqa Betsabeywan huchapakusqan hinaspa qosan Uriasta wañuchisqanpas. Chayna huchallikusqanwanmi llakipi tarikurqaku. Chayna kaptinpas, Davidta Dios imayna yanapasqanqa allintam qawachiwanchik Diospa pampachakuynin imayna kasqanmanta. Chaymanta qatiqninpi qawasun.

⁴ Davidmi Israel tropankunata kamachirqa Raba llaqtapa muyuriqninpi campamentonkuta churaspanku paykunawan peleanankupaq, Raba llaqtaqa Jerusalenmanta karu-karupim tarikurqa (80 kilometropi), Jordan mayupa chimpanpiraq. Hinaspanmi Davidqa palacionpa qatanmanta Betsabeyta bañakuchkaqta rikururqa, paypa qosanqa Israel tropakunawanmi kachkarqa. Chaymi  Betsabeyta munapayaruspan Davidqa qayarachimurqa hinaspanmi paywan huchapakururqa (2 Sam. 11:1-4).

⁵ Wiksayakurusqanta yacharuspanmi, Davidqa Betsabeypa qosan Uriasta Jerusalenman kutimunanpaq qayarachimurqa chaynapi Betsabeywan puñunanpaq. Uriasmi ichaqa mana wasinmanqa rirqachu David kallpanchachkaptinpas. Hinaptinmi Davidqa Joabman cartata qellqarqa hinaspam apachirqa kikin Uriaswan. Cartapim nirqa: “Uriasta churaruy llumpay peleaq tropakunapa puntanman hinaspa paymanta suchurikuychik chaynapi heridasqa wañunanpaq”, nispa. Davidpa kamachisqanman hina ruraruptinkum, Uriasqa wañuchisqa karqa (2 Sam. 11:12-17). Davidqa Betsabeywan huchapakuspanpas mana huchayoq runatamá wañurachirqa.

6. a) ¿Imatam Jehová Diosqa rurarqa Davidpa hatun huchankunamantaqa? b) ¿Imatam Jehová Diosmanta yachachiwanchik?

⁶ Jehová Diosqa qawarqamá Davidpa lliw rurasqantaqa (Prov. 15:3). Betsabeywan casarakuruptinpas, Davidpa “chay rurarusqanmi Tayta Diosta mana agradarqachu” (2 Sam. 11:27). ¿Imatam Jehová Diosqa rurarqa Davidpa chay hatun huchankunamantaqa? Diosqa willakuq Natantam Davidman rinanpaq kamachirqa. Chaynata ruraspanqa yaqapaschá Diosqa, ‘huchakuna pampachaq’ kasqanrayku, Davidpa sonqonpi ima kasqanta qawaspan pampachaykuyta munarqa. ¿Manachu kallpanchawanchik Jehová Diospa chayna kasqanqa? Diosqa manamá Davidtaqa hikutarqachu huchankunata willakunanpaqqa, aswanqa Natanwanmi huk willakuyta nichirqa chaynapi hatun hucha rurarusqanmanta musyakunanpaq (leey 2 Samuel 12:1-4). Chayna rurasqanqa allinpunim karqa Davidpa sonqonpi imapuni kasqanta yachananpaq.

7. ¿Imatam Davidqa nirqa Natanpa willakusqanmanta?

⁷ Rey Davidqa sinchitam piñakururqa Natanpa willakusqanpi chay apu runa mana allin rurarusqanmanta, chaymi Natanta nirqa: “Juranim kawsaq Tayta Diosrayku, chayna ruraq runaqa wañunanpunim”, nispa. Nirqataqmi chayna rurasqanmanta tawa ovejachakunata sayachipunanpaq. Hinaptinmi qonqaymanta Natanqa nirqa: “Qanmi kanki chay runaqa”, nispa. Davidpa chayna rurasqanmantam Diosqa nirqa familianpi hatun sasachakuykuna kananmanta hinaspa penqaypi kananmantapas. Hinaptinmi Davidqa hatun hucha rurarusqanmanta musyakururqa hinaspanmi hukmanyasqallaña nirqa: “Huchallikurunim Tayta Diospa contranpi”, nispa (2 Sam. 12:5-14).

8, 9. ¿Davidpa imayna tarikusqantam qawachin Salmo 51 kaq taki, hinaspa imatam Jehová Diosmanta yachachiwanchik?

⁸ Tiempopa risqanman hinam Davidqa Salmo 51 kaq takita qellqarqa. Chay qellqasqanpim qawakun llumpay llakisqa tarikusqanmanta, chaymi Jehová Diosta mañakurqa. Davidqa manamá hatun hucha rurarusqanmantaqa reqsikuyllachu-reqsikurqa, aswanqa sonqomantam wanakurqa. Payqa Jehová Dioswan amistadnintam imamantapas astawan chanincharqa, chaymi nirqa: “Qampa contraykipipunim ñoqallayqa huchallikuruni”, nispa. Nirqataqmi: “Diosnilláy, chuyanchasqa sonqotañayá ruraykapullaway. Diosnilláy, mana hukmanyaq sonqotañayá mosoqyaykachipuway [. . .]. Salvawasqaykirayku kusikusqaytayá kutichipuway. Kasukuq sonqoyoqtañayá ñoqallaytaqa uywakullaway”, nispa (Sal. 51:1-4, 7-12). ¿David hinachu ñoqanchikpas lliw pantasqanchikkunamanta Jehová Diosman willanchik?

⁹ Jehová Diosqa manamá Davidtaqa harkarqachu huchallikusqanrayku sasachakuykunapi tarikunanmantaqa. Ichaqa “wanakusqa  sonqoyoq” kasqanta qawaspanmi Diosqa huchankunata pampachaykurqa (leey Salmo 32:5; Sal. 51:17). Tukuy atiyniyoq Jehová Diosqa yachanmi runakuna imayna kasqankuta hinaspa imanasqa huchaman wichisqankutapas. Leypa nisqanman hina runakuna Davidta hinaspa Betsabeyta juzgaspanku wañuchinankumantaqa, kikin Jehová Diosmi llakipayaykuspan juzgarqa (Lev. 20:10). Saqerqataqmi iskayninkupa churi-wawanku Salomon, Israel nacionpa reynin kanantapas (1 Cron. 22:9, 10).

10. a) ¿Imanasqaraqtaq Jehová Diosqa Davidta pampachaykurqa? b) ¿Imata ruraptinchiktaq ñoqanchiktapas Diosqa pampachawasun?

¹⁰ Chaymantapas, Jehová Diosqa yaqapaschá Davidtaqa pampachaykurqa rey Saulta llakipayaspan mana wañurachisqanrayku (1 Sam. 24:4-7). Jesuspa nisqanman hinaqa, Jehová Diosqa runamasinchikta imayna rurasqanchikman hinataqmi ñoqanchikwanpas ruranqa, paymi nirqa: ‘Amayá runamasikichiktaqa kamiychikchu [otaq juzgaychikchu] chaynapi Dios mana juzgasunaykichikpaq. Mana allin rimasqaykichikman hinam Diospas juzgasunkichik. Imaynam rurasqaykichikman hinataqmi Diospas qamkunawan ruranqa’, nispa (Mat. 7:1, 2). ¡Maynatamá kusikunchik hatun huchanchikkunatapas Jehová Dios pampachawasqanchikmantaqa! Ichaqa, chaynata pampachawananchikpaqqa ñoqanchikpas runamasinchiktam pampachananchik, Diosmanpas willakunanchikmi, hinaspapas wanakusqanchiktam qawachinanchik. Pipas sonqomanta wanakuspanqa Diospa hawkayaynintam chaskin (leey Hechos 3:19).

11. ¿Ima mana allinkunatam Jehová Diospa qayllanpi Manasesqa rurarqa?

¹¹ Jehová Dios mayna pampachakuq kasqanmanta qawanapaq Bibliapi huk willakuytawan qawasun. David kamachiyta qallaykusqanmanta yaqa 360 wata pasaruptinmi, Manasesqa Juda llaqtapi kamachiyta qallaykurqa. Paypa 55 wata kamachikuyninqa llumpay mana allinmi karqa. Mana allinkunata rurasqanraykum Jehová Diosqa mana allinpaq qawarqa. Manasesqa Baal sutiyoq taytachapaqmi altarkunata rurarqa, ‘cielokunapi llapa lucerokunatam yupaycharqa’, churinkunatapas taytachakunapaqmi kañapurqa, qokururqataqmi layqa ruraykunamanpas. Arí, ‘achka mana allinkunatam Tayta Diospa qayllanpi rurarqa’ (2 Cron. 33:1-6).

12. ¿Imaynatam Manasesqa Jehová Diosman kutirikurqa?

¹² Tiempopa risqanman hinam, Manasesqa Babiloniaman apasqa kaspan carcelasqa karqa. Yaqapaschá chaypi kaspan Israel runakunaman Moisespa kayna nisqanta  yuyarirqa: ‘Tukuy chay ñakariykunapi kaspaykichik Tayta Diosman kutirikuspa payta kasukuychik’, nisqanta (Deut. 4:30). Moisespa nisqanman hinam Manasesqa Jehová Diosman kutirikurqa. ¿Imaynatam chayta rurarqa? Pasaypaqta humillakuspanmi Jehová Diosta mañakurqa (qaway 21 paginata) (2 Cron. 33:12, 13). Bibliaqa manamá willakunchu Diosta imayna mañakusqanmantaqa, ichaqa yaqapaschá Salmo 51 nisqanpi Davidpa nisqanman hina mañakurqa. Imayna kaptinpas, Manasesqa sonqomantamá wanakurqa.

13. ¿Imanasqam Jehová Diosqa Manasesta pampachaykurqa?

¹³ ¿Imatam Jehová Diosqa rurarqa Manasespa mañakusqanmanta? ‘Mañakusqanta uyariykuspanmi contestamurqa’. David hinam Manasesqa hatun huchankunamanta reqsikuspan sonqomanta wanakurqa. Chaymi Jehová Diosqa pampachaykuspan Jerusalenpi kaqmanta kamachinanpaq saqeykurqa. Chaynapim ‘Manasesqa reqsikurqa Tayta Diosqa cheqap Dios kasqanta’ (2 Cron. 33:13). ¡Anchatamá kusichiwanchik Manasestapas Dios llakipayaykuspan hatun huchankunata pampachaykusqanqa!

14. ¿Imamantam kanqa Jehová Dios pampachawananchikpaq?

¹⁴ Diospa serviqninkunamanta yaqa llapanchikmi Davidwan Manases hinaqa mana hatun huchakunataqa rurarqanchikchu chaynapi Diosta mañakunapaq. Ichaqa, chay iskay reykunamanta yachasqanchikqa qawachiwanchikmi pipas hatun huchata ruraruspan sonqomanta wanakuptinqa Jehová Dios pampachakuq kasqanta.

15. ¿Imam qawachin Jehová Diosqa lliw runakunapa huchankuta mana pampachaylla-pampachasqanmanta?

¹⁵ ¿Kaywanqa nichkanchikchu lliw runakunapa huchankuta Jehová Dios pampachaylla-pampachasqanmanta? Manamá. Tupachisun Davidpawan Manasespa imayna kasqankuta Israel hinaspa Juda runakunapa  imayna kasqankuwan. David huchallikuruptinqa Jehová Diosmi Natanta kamachirqa mana allin rurasqanmanta qawachinanpaq. Hinaptinmi Davidqa huchanmanta reqsikuspan wanakurqa. Manasespas carcelpi tarikuspanmi tukuy sonqomanta wanakurqa. Israel runakunawan Juda runakunam ichaqa mana wanakuspanku hinalla huchallikuqku, chaymi Jehová Diosqa mana pampacharqachu. Diosqa paymanta willakuqninkunatam sapa kuti kamachiq mana allin rurasqankumanta wanakunankupaq (leey Nehemias 9:30). Babilonia llaqtamanta kutiramuptinkupas hinallam Diosqa payman sonqo willakuqninkunata kacharqa, wakinninmi karqa Esdras hinaspa Malaquias. Jehová Diosta kasukuspankuqa kusisqam tarikuqku (Neh. 12:43-47).

16. a) ¿Imam pasarqa Israel nacionta mana wanakusqankurayku? b) ¿Imatam Diosqa munan sapakama Israel casta runakunamanta?

¹⁶ Jehová Diosqa kay Pachaman Churinta runakunarayku wañunanpaq kachamusqan qepamanmi, animalkuna kañapusqankutaqa manaña chaskirqañachu (1 Juan 4:9, 10). Jesusqa Taytan imayna kasqantam qawachirqa kayna nisqanwan: “¡Jerusalen, Jerusalen! ¡Qamqa Diosmanta willakuqkunatam wañuchinki! ¡Qanman kachamusqa runakunatam rumiwan chamqapanki! ¡Rapran ukupi chiwchinkunata wallpa huñuykuq hinam achka kutita munarqani runaykikuna huñuykuyta ichaqa manam munarqankichu! Chayraykum wasikichikpas chunninqaña”, nispa (Mat. 23:37, 38). Chayna mana wanakuspa huchallikusqankuraykum Jehová Diosqa chay nacionta qepancharuspan mosoq naciontaña akllarurqa (Mat. 21:43; Gal. 6:16, NM). Ichaqa, ¿imatam nichwan Israel casta runakunapa mirayninkunamanta? Diosqa munanmi sapakama paypi hinaspa Jesuspa wañukusqanpi iñispanku pampachasqa kanankuta. Chayna pampachasqa kaytam atinqaku huchankumanta mana wanakuspa lliw wañukuqkuna mosoq pachapi kawsarimuspanku (Juan 5:28, 29; Hech. 24:15).

17, 18. ¿Imatam rurananchik Jehová Dios pampachawananchikpaqqa?

¹⁷ ¿Imatam rurananchik Jehová Dios pampachawananchikpaqqa? Davidtawan Manasestam qatipakunanchik. Paykuna hinam huchanchikkunata reqsikunanchik, wanakunanchik hinaspa pampachaykuwananchikpaqwan chuya sonqoyoq kanapaq Diosta mañakunanchik (Sal. 51:10). Hatun huchata ruraruspaqa, congregacionpi ancianokunapa yanapakuynintam mañakunanchik (Sant. 5:14, 15). Imaynaña tarikuspanchikpas Moisesman Jehová Diospa nisqantam yuyarinanchik, paymi nirqa: “¡Ñoqaqa llakipayakuq Tayta Diosmi kani, ñoqaqa sumaq sonqo Diosmi kani, ñoqaqa anaq piñakuq sinchi cheqap kuyapayakuq Diosmi kani! Ñoqaqa waranqantin miraykunapa mirayninkama kuyapayakuqmi kani, mana allin ruraqtapas mana kasukuqtapas hinaspa huchallikuqtapas pampachaykuqmi kani”, nispa. Diosqa kunankamapas hina kaqllam (Ex. 34:6, 7).

¹⁸ Allintapuni tupanachispanmi Jehová Diosqa wanakuq Israel runakunata nirqa huchankuta pampachananmanta hinaspa “cochinilla hina guindoña” huchanku kaptinpas ‘ritita hina yuraqyachinanmanta’ (leey Isaias 1:18). Hinaptinqa, ¿imatam nichwan Jehová Diospa pampachakuyninmanta? Payqa lliw huchanchikkunatamá pampachawanchik sonqomanta wanakuptinchikqa.

19. ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi qawasun?

¹⁹ Jehová Dios pampachakuq kaptinqa, ¿imaynam ñoqanchikpas kananchik? ¿Imataq yanapawasun pipas hatun huchata ruraruspan sonqomanta wanakuptin pampachaykunapaq? Qatiqnin yachachikuymi yanapawasun imayna kasqanchikta qawakuspa Jehová Diosta qatipakunapaq, salmistam Diosmanta nirqa: “Hucha pampachaykuq allin sonqom qamqa kanki”, nispa (Sal. 86:5).