1, 2. a) ¿Imatam wakin runakuna ninku cheqap kusikuy haypaymanta? b) ¿Imatam rurawaq cheqap kusikuy haypaymanta ima piensasqaykita yachanaykipaq?

¿IMAMANTAM kanqa vidanchikpi cheqap kusikuyta haypanapaq? Wakin runakunam ninku chaypaqqa qollqesapa otaq allin estudioyoq kanamanta. Wakinkunañataqmi ninku chaypaqqa familianchikwan, amistadninchikkunawan otaq llamkaqmasinchikkunawan allin apanakuymanta kasqanta. Dios serviqkunamanta wakiqninkupas ninmankum cheqap kusikuyta haypanapaqqa, congregacionpi ima llamkayniyoqpas kanamanta otaq Diosta servinankupaq achka runakunata yanapanamanta kasqanta.

² Qampa piensasqaykiman hinaqa, ¿pi runakunataq vidankupi cheqap kusikuyta hayparunku? ¿Yaqachu sutinkuta qellqawaq? ¿Imapitaq tupanku? ¿Yaqachu apu otaq ancha reqsisqa runakuna kanku? Chay tapukuykunata kutichisqaykiqa qawachisunkimanmi sonqoykipi ima kasqanta, hinaspam chayman hina vidaykipi imatapas tanteanki otaq imatapas ruranki (Luc. 6:45).

3. a) ¿Imatam Josueyqa ruranan karqa tukuy rurasqankuna allinpi tukunanpaq? b) ¿Imamantam qawasun qatiqninpi?

³ Tukuy imamantapas aswan allinqa Jehová Diospa qayllanpi imayna kasqanchikmi, paymantamá vidanchikqa penden. Prometesqa Allpaman Israel runakunata pusananpaq Josueyta kamachispanmi, Diosqa nirqa Moisesman qosqan Kamachikuykunata “tuta-punchaw” leenanpaq hinaspa kasukunanpaqpas. Nirqataqmi: “Hinaptinqa tukuy rurasqaykipas allinmi kanqa”, nispa (Jos. 1:7, 8). Yachasqanchikman hinaqa, Josueypa rurasqankunaqa allinpimá tukurqa. ¿Ima nichwantaq ñoqanchikmanta? ¿Imaynatam cheqap kusikuyta haypachwan? ¿Yaqachu chaymanta piensasqanchik Jehová Diospa piensasqanwan tupan? Chaymanta yachanapaq, Bibliapa willakusqanman hina iskay runakunamanta qawasun.

4. ¿Imanasqam nichwan Salomonqa cheqap kusikuy haypasqanmanta?

⁴ Salomonqa imaymanapim cheqap kusikuytaqa hayparqa. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Payqa achka watakunam Jehová Diosta kasukurqa, chaymi achka bendicionkunata chaskirqa. Jehová Diosqa imapas munasqanta mañakunanpaq rey Salomonta niptinmi, payqa llaqtanta kamachinanpaq yachayta mañakurqa. Diosqa manam mañakusqallantachu qorqa, qorqataqmi qori-qollqetapas (leey 1 Reyes 3:10-14). Salomonqa “intipa qespimunan lawpi yachayniyoqkunamantapas chaynataq Egipto nacionpi llapallan yachayniyoqkunamantapas aswan yachayniyoqraqmi” karqa. Chaymantapas, “yachayniyoq kasqanmantam muyuriqninpi llapallan nacionkuna allinta” reqsirqaku (1 Rey. 4:30, 31). Salomonqa sapa watataqmi 22 masnin tonelada qorita chaskiq (2 Cron. 9:13). Payqa alli-allin negocio ruraqtaqmi karqa, allintataqmi tanteaq imakunapas sumaqllaña hatarichisqa kananpaq. Diosman sonqo kaptinmi Salomonpa tukuy ima rurasqankunaqa allinpipuni tukurqa (2 Cron. 9:22-24).

5. Salomonpa nisqanman hinaqa, ¿imamantam kanqa cheqap kusikuyta haypanapaqqa?

⁵ Eclesiastes libropi Salomonpa qellqasqanmi sutillata qawachin cheqap kusikuyqa mana apu otaq reqsisqa kaymanta kasqanta. Kikinmi nirqa: “Yachasqayman hinaqa runapaqa manam imapas allinqa kanchu aswanqa kusikuyllam hinaspa kawsakunankama allin rurayllam. Runapaq allinqa kanman mikukuyllam, tomakuyllam chaynataq llamkasqanmanta kusikuyllam. Tukuy chaykunapas Diosmantam hamun”, nispa (Ecl. 3:12, 13). Salomonqa entienderqam pipas Jehová Dioswan allin amistad kaptillan allintapuni chaykuna kusichinanmanta. Chayraykuchá kaynata nirqa: “Chaynaqa Diostayá respetay qamqa. Paypa kamachikuyninkunatayá kasukuy qamqa. Chayllam runapa tukuy rurananqa”, nispa (Ecl. 12:13).

6. ¿Imapim Salomonpa imayna kasqanqa yanapawanchik?

⁶ Salomonqa achka watakunam Jehová Diosta kasukuspan kawsarqa. Bibliapa nisqanman hinaqa, ‘Diostam kuyarqa taytan Davidpa decretonkunata kasukuspan’ (1 Rey. 3:3). ¿Manachu kaywanqa sutillata qawanchik Salomonqa cheqap kusikuyta haypasqanta? Jehová Diospa yanapakuyninwanmi sumaqllaña templota rurarqa, qellqarqataqmi Bibliapi kimsa librokunatapas. Salomonpa rurasqankunata mana rurayta atiptinchikpas, imayna kasqanmi yanapawananchik cheqap kusikuy ima kasqanmanta musyakunapaq hinaspa haypanapaqpas. Diosmi Salomonta qellqachirqa apu kayqa, yachayniyoq kayqa, reqsisqa hinaspa kamachiq kaypas yanqalla kasqanmanta, chaynataq chaykunata haypanapaq kallpanchakuypas ‘wayrata hapirunapaq qatikachay hinalla’ kasqanmanta. Qollqella kuyaqkunaqa astawanraqmi imatapas munanku. Paykunaqa manataqmi hawkachu tarikunku llumpay kapuqniyoq kasqankurayku. Tiempopa risqanman hinataqmi tukuy kapuqninkunaqa huk runapa makinpi qepan (leey Eclesiastes 2:8-11, 17; 5:10-12).

7, 8. ¿Imaynatam Salomonqa Jehová Diosta qepancharurqa, hinaspa imatam chayrayku Dios nirqa?

⁷ Salomonqa tiempopa risqanman hinam Jehová Dios kasukuyta saqerurqa. Bibliam nin: “Machuyaruptinmi [. . .] warmikunaqa taytacha-mamachakunataña Salomonta adorachirqaku chaynapim payqa yupaychasqan Tayta Diospaqqa hawa sonqollaña karqa, manañam taytan David hinachu adorarqa tukuy sonqonwan. [. . .] Chaynapimá Salomonqa Tayta Diospa qayllanpi mana allinta rurarqa, manam taytan David hinachu mana pantaspa Tayta Diosta qatirqa”, nispa (1 Rey. 11:4-6).

⁸ Hinaptinmi Jehová Diosqa Salomonta kaynata nirqa: “Chaynata kawsaspa kamachisqay contratotawan decretoykunata mana kasukusqaykiraykum gobiernasqayki nacionta partispa serviqnikiman qosaq”, nispa (1 Rey. 11:11). ¡Mayna llakikunapaqmi  chayqa! Salomonqa vidanpi kusisqallaña kawsakuchkaspanpas, Jehová Diostam qepancharurqa. Payqa Jehová Diosman sonqo kaytam saqerurqa. Chaymi sapakama kaynata tapukunanchik: “¿Yanapachikusaqchu Salomonpa vidanmanta yachasqaywan cheqap kusikuyta haypanaypaq?”, nispa.

9. ¿Imanasqam runakunaqa ninmanku karqa cheqap kusikuyta Pablo mana haypasqanmanta?

⁹ Apostol Pablopa kawsakuyninqa manamá tuparqachu Salomonpa imayna kawsakuyninwanqa. Pabloqa manamá Salomon hinachu palaciopi kawsarqa nitaq reykunawanpas hatun convidotaqa mikuqchu. Aswanqa, wakinpim yarqaymanta, yakumanta, chiripi hinaspa pachanmantapas ususqa tarikurqa (2 Cor. 11:24-27). Cristiano rikuriruspanñataqmi ñawpaq religionninpi reqsisqa kasqantapas saqerurqa. Aswanmi ñawpaq religionninpi punta apaqkunaqa cheqniqku. Payqa presochasqa, maqasqa hinaspa rumikunawan chuqapasqam karqa. Reqsikurqataqmi iñiqmasinkunapiwan kuska kamisqa, qatikachasqa hinaspa yanqamanta tumpasqa kasqankuta. Chaymi nirqa: ‘Kay Pachapim qachata hina qawawanku, llapa runapa wischupakusqan hinam rikuriruniku’, nispa (1 Cor. 4:11-13).

10. ¿Imanasqam runakunapaqqa rikchakurqa cheqap kusikuyta Pablo qepanchasqanta?

¹⁰ Pabloqa otaq Sauloqa mozollaraq kachkaspanqa atinmanmi karqa ancha reqsisqa runa kayta. Paypa tayta-mamanqa reqsisqa runakunachá karqa. Ancha reqsisqa Gamaliel sutiyoq runawantaqmi yachachisqa karqa. Chaymi tiempopa risqanman hina nirqa: “Judiokunapa yachachikuyninkunata aswanraq kasukuspaymi wiñaymasiykunatapas llalliqraq karqani”, nispa (Gal. 1:14). Pabloqa rimarqataqmi hebreo hinaspa griego rimaykunatapas, Roma nacionniyoqtaqmi karqa, chaymi chay nacionpa yanapasqan karqa. Sichu ancha reqsisqa runa kananpaq akllakunman karqa, hinaspanqa yaqapaschá chayta haypaspan qollqesapa runa kanman karqa. Chayta akllakunanmantaqa, runakunapa mana valeqpaq hapisqankutam akllakururqa. ¿Imanasqataq chaytaqa akllakurqa?

11. ¿Imakunatam Pabloqa anchata chanincharqa, imatam munarqa hinaspa imanasqa?

¹¹ Pabloqa anchatamá Jehová Diosta kuyarqa, chaymi qollqesapa otaq ancha reqsisqa kananpaq kallpanchakunanmantaqa Diospa chaskisqan kayta anchata munarqa. Jehová Diospa munayninkunamanta allintapuni yacharuspanqa, payqa yaqa lliw runakunamantaqa anchatam chanincharqa Jesucristopa wañukusqanta, Diosmanta willakuyta hinaspa hanaq pachapi kawsananpaq suyakuytapas. Pabloqa yacharqam runakunamanta Satanas ima nisqantaqa. Satanasqa nirqam runakunata Diosmanta karunchay atisqanta. Chayta yachaspanchá Pabloqa Satanas llulla  kasqanta qawachiyta munarqa (Job 1:9-11; 2:3-5). Ima sasachakuypiña tarikunan kaptinpas, payqa Diosman sonqo kaytam munarqa hinaspa cheqap yachasqanman hina kawsaytapas. Chayna kaytaqa manamá kay tiempopi ancha reqsisqa runakunaqa maskankuchu.

12. ¿Imakunaraykum qamqa Jehová Diospi hapipakunki?

¹² ¿Pablo hinachu qampas kallpanchakunki? Diosman sonqo kayqa wakinpi sasaniraq kaptinpas, achka kusikuykunatam apamun hinaspapas Diospa chaskisqanmi kanchik. Chayta tarispanchikmi cheqap kusikuytaqa haypanchik (Prov. 10:22). Kunan tiempopiqa allin kaqkunataqa ñam chaskinchikña, chaymi mana iskayrayachwanchu hamuq tiempopipas astawanraq chaskinanchikmanta (leey Marcos 10:29, 30). Chaynaqa, tukuruqlla qori-qollqepi hapipakunamantaqa Jehová Diospi hapipakusun, “payllam chaninninpiqa llapa imakunatapas kusikunanchikpaq qowanchik”. Chaynata ruraspanchikmi Pablopa nisqanman hina ‘llapa imakunapas hamuq tiempokunapi kapuwasun hinaspam cheqap wiñay kawsayta haypasun’ (1 Tim. 6:17-19). Mana iskayrayaspamá pachak watamanta otaq waranqa watamanta otaq masnin watamantapas yuyarispa nisun: “¡Cheqap kusikuyta haypanapaq ñantamá akllarurqani!”, nispa.

13. ¿Imatam Jesus nirqa qori-qollqe huñuymanta?

¹³ Jesusmi nirqa: “Kay pachapiqa amayá qori-qollqetaqa huñukuychikchu, chaykunaqa puyurachikuqllam hinaspa ismuruqllam, suwapapas wasita yaykuruspa suwarunallanmi. Qori-qollqetaqa huñukuychik hanaq pachapiyá. Chaypiqa manam puyurachikunmanchu nitaq ismurunmanchu, suwapas manam yaykunqachu nitaq apakunqachu. Tukuy kapuqnikichikpa kasqanpim sonqoykichikpas kanqa”, nispa (Mat. 6:19-21).

14. ¿Imanasqataq mana allinchu kay Pachapi ‘qori-qollqeta huñuyqa’?

¹⁴ Kay Pachapi qori-qollqemanta Jesuspa rimasqanqa tupanmanmi hukkunawanpas. Chaykunaqa kanmanmi Salomonpa qellqasqanman hina allin reqsisqa otaq kamachikuq runa kaypas. Chaykunatamá runakunaqa anchata haypayta munanku. Qori-qollqe mana wiñaypaq kasqanmanta Jesuspa rimasqanqa tupanmi Eclesiastes libropi Salomonpa qellqasqanwan. Arí, qawasqanchikman hinaqa qori-qollqeqa chaylla tukuruqllam. Chaymanta rimaspanmi Frederick D. Bruner yachachiq runa kaynata nirqa: “Yachanchikmi reqsisqa kayqa mana unaypaq kasqanta. Pipas kunan reqsisqa runa kaspanqa paqarinkunaqa qonqasqañam rikurirun. Kay watapi alli-allin negocioqa, hamuq watapaqqa manañam chaynañachu. [. . .] Jesusqa kuyanmi runakunataqa, chaymi nirqa reqsisqa runa kanapaq ama kallpanchakunapaq chaynapi hukmanyasqallaña mana qepanapaq. Payqa manamá munanchu qatiqninkuna chayna tarikunankutaqa”, nispa. Chay yachachiq runaqa nirqataqmi sapa punchaw qollqellapi hapipakuspanku reqsisqa runa kanankupaq kallpanchakuq runakunaqa, hukmanyasqalla qepasqankumanta. Jesusqa manamá munanchu qatiqninkuna  chaynapi tukunankutaqa. Ichaqa, ¿hayka runakunataq Jesuspa nisqantaqa kasukunku? ¿Yaqachu qamqa kasukunki?

15. ¿Imapaqmi ñoqanchikqa astawan kallpanchakunanchik?

¹⁵ Religionkunapi wakin punta apaqkunam ninku kawsayninchikpi imatapas haypanapaq kallpanchakuyqa mana allin kasqanta. Ichaqa manamá Jesusqa nirqachu chay munay mana allin kasqantaqa. Aswanmi qatiqninkunata kallpancharqa hanaq pachapi mana chinkaq ‘qori-qollqeta huñunankupaq’. Ñoqanchikqa astawanmi kallpanchakunanchik Jehová Diospa chaskisqan kananchikpaq. Jesuspa niwasqanchikqa qawachiwanchikmi imatapas haypanapaq sapakama tanteanapaq. Arí, runaqa sonqonpa munasqanta haypananpaqmi kallpanchakunqa.

16. ¿Imamantam mana haykapipas iskayrayananchikchu?

¹⁶ Jehová Diospa chaskisqan kanapaq sonqonchikpi munaptinchikqa, paymi imapas pisipuwaqninchikta qowasunchik. Ichapas wakinpiqa apostol Pablo hina yarqaymanta otaq yakumanta kananchikta saqewasunchik (1 Cor. 4:11). Ichaqa ama haykapipas iskayrayasunchu Jesuspa nisqanmantaqa, paymi nirqa: “Chaynaqa amayá afanakuychikchu: ‘¿Imataraq mikusun? ¿Imataraq tomasun? ¿Imawanraq pachakusun?’ nispaykichikqa. Dios mana adoraqkunam tukuy chaykunamantaqa afanakunku, qamkunapaqariki kachkanmi hanaq pachapi kaq Taytaykichik. Paymi yachan tukuy imapas pisipususqaykichikta. Puntataqa maskaychik Diospa munaychakusqantawan paypa munasqan allin ruraytayá hinaptinqa qosunkichikmi tukuy ima pisipusuqnikichikta”, nispa (Mat. 6:31-33).

17, 18. a) ¿Imamantam kanqa cheqap kusikuyta haypanapaqqa? b) ¿Ichaqa imamantam mana kanqachu?

¹⁷ Hinaptinqa, cheqap kusikuyta haypanapaqqa manamá kay Pachapi reqsisqa runa kaymantachu nitaq qori-qollqeyoq kaymantachu. Manataqmi congregacionpi ima llamkayniyoq kaymantachu. Congregacionpi ima llamkaypas Jehová Diosman sonqo kasqanchikrayku hinaspa payta kasukusqanchikrayku chaskisqallanchikmi. Diosmi niwanchik: “Allin mayordomoqa patronpa kamachisqantam cumplin”, nispa (1 Cor. 4:2). Chaymi hinalla payman sonqo kananchik, Jesusmi nirqa: “Kay pachapa tukupayninkama ñoqapi takyaqtam Diosqa salvanqa”, nispa (Mat. 10:22). ¿Manachu Dios salvawaptinchikqa qawachisun cheqap kusikuy hayparusqanchikta?

¹⁸ Yachamusqanchikman hinaqa, Diosman sonqo kanapaqqa manamá apu, estudioyoq, qollqesapa, reqsisqa, yachayniyoq chaynataq imapas ruray atiq kasqanchikmantachu. Imayna tarikuspanchikpas, llapanchikmi atichwan Diosman sonqo kaytaqa. Cristianokunapa tiemponpiqa, Diospa wakin serviqninkunaqa wakcha hinaspa apu runakunam karqaku. Pablom apu kaqkunata nirqa allin ruraykunapi kallpanchakunankupaq hinaspa qokuykuq kanankupaqpas. Apuña otaq wakchaña kaptinkupas, llapankupa makillanpim karqa “cheqap wiñay kawsayta” haypayninkuqa (1 Tim. 6:17-19). Ñoqanchikpas llapanchikmi chay haypaytaqa atichwan. Chaypaqqa, ‘allinkuna ruraypim’ kallpanchakunanchik. Chaynata ruraspanchikmi Jehová Diospa chaskisqan kasunchik hinaspapas sonqontam kusichisunchik (Prov. 27:11).

19. ¿Imapaqmi qamqa kallpanchakunki?

¹⁹ Ichapas mana atinkichu imayna tarikusqaykita allichayta, ichaqa atiwaqmi imayna atipanaykipaq kallpanchakuyta. Imayna tarikuspaykipas kallpanchakuy Diosman sonqo kanaykipaq, chayqa manam yanqapaqchu kanqa. Jehová Diosqa kunan hinaspa hamuq tiempopipas achka bendicionkunatam qosunki. Ama haykapipas qonqaychu hanaq pachaman rinankupaq suyakuyniyoq cristianokunaman Jesuspa kayna nisqanta: “Ichaqa qaqa hina sayaptikiqa wiñay kawsay premiotam qosqayki”, nisqanta (Apoc. 2:10). ¡Chaymi cheqap kusikuy haypayqa!