Ñawpa tiempopiqa achka llaqtakunapim runakunataqa wañuchiqku qerupi warkuspanku. Mana allin ruwaq runakunatam Roma nacionniyoq runakunaqa qeruman wataqku otaq takaqku, hinaptinmi paykunaqa wañunankukama achka punchawkuna nanaywan, yakumanta, mikuymanta, chiripi hinaspa rupaypi ñakariqku. Chayna wañuchisqankuqa penqaypaqmi karqa, chaymi llumpay mana allin ruwaqkunallapaq karqa.

¿Israel nacionpipas chaynata ruwaspankuchu wañuchiqku? Moisespa chaskisqan Kamachikuypim kaynata nirqa: “Sichu pitapas mana allin ruwasqanmanta sentenciasqaykichikman hina wañurachispaykichikqa hinaspa qerupi warkuruspaykichikqa, tukuy tutaqa amam chaypiqa cuerponta saqerunkichikchu aswanqa chay punchawllam pamparunkichik”, nispa (Deut. 21:22, 23, NM). Kaypi nisqanman hinaqa, chay tiempopiqa wañunanpaq sentenciasqa runataqa wañuchiqkuraqmi, hinaspañam qerupi otaq sachapi warkuqku.

Levitico 20:2 nisqanpipas nintaqmi: “Sichu Israel runakunamanta otaq paykunawan yachaq forasterokunamanta pipas huk kaqnin churinta qonqa ofrendapaq Moloc sutiyoq taytachaman hinaspaqa wañuchisqam kanqa. Llapallan chayna ruraq runataqa nacionniyoq runakunam rumiwan chamqaparunqa”, nispa. Pipas “adivinaq espirituyoq kaspaqa otaq qayaq kaspaqa” rumiwan chamqapasqam wañunanku karqa (Lev. 20:27).

Chaynallataqmi Deuteronomio 22:23, 24 nisqanpipas nin: “Sichu doncella sipas rimapayasqaña kanqa casarakunanpaq ichaqa huk kaqnin runa llaqtapi tariruspan chay doncellawan puñuruptinqa, iskaynintam pusankichik llaqtapi autoridadkunaman hinaspam rumiwan chamqapaspa wañurachinkichik. Sipasqa wañunqa llaqtapi kachkaspan mana qaparisqanraykum. Qariñataqmi wañunqa runamasinpa casaranan warmita penqayman churasqanrayku. Chaynata ruraspam qamkunamanta chinkachinkichik mana allin ruraqkunata”, nispa. Qawasqanchikman hinaqa, ñawpaq tiempopi israelitakunaqa yaqa llapanpim mana allin ruwaq runakunataqa rumiwan chamqapaspa wañuchiqku. *

Deuteronomio 21:23 (NM) nisqanmi nin: “Qerupi warkusqa runaqa Diospa ñakasqan runam”, nispa. Chaymi runakunapa qayllanpi “Diospa ñakasqan” mana allin runa qerupi otaq sachapi warkusqa kasqanqa, israelitakuna manchakunankupaq hina karqa.