1. a) ¿Imaynam runakunaqa tarikunku kamachikuykunata chaskispanku, hinaspa imanasqa? b) ¿Imaynatam hatun tukuq runaqa qawanman consejo chaskisqanta?

RUNAKUNAQA manam chaynallatachu qawanku kamachikuykunata chaskispankuqa. Ichapas wakinkuqa upallalla kasukunku patronninkupa kamachisqanta, ichaqa mana patronnin kaptin otaq kamachisqallan runa kaptinqa manam paykunataqa kasukunkuchu. Chaymantapas, wakiqninkuqa llakisqam otaq penqaypim tarikunmanku. Wakinñataqmi aswan kallpanchasqa tarikunmanku kasukunankupaq. ¿Imanasqataq runakunaqa mana chaynallatachu qawanku kamachikuyta chaskispankuqa? Wakinpiqa hatun tukuq kasqankuraykum. Chayna kasqankum wakinpiqa consejokunata kasukunanpaq mana yanapanchu otaq allin yachachikuyta qepanchanku (Prov. 16:18).

2. ¿Imanasqam cheqap cristianokunaqa agradecekunchik Bibliapa nisqanman hina pipas consejawasqanchikmanta?

² Cheqap cristianokunam ichaqa anchata agradecekunchik pipas consejo qowasqanchikmanta, astawanraqmi Bibliapa nisqanman hina kaptinqa. Diospa yuyarichikuyninkunaqa yanapawanchikmi yachayniyoq kanapaq, qollqellata mana maskanapaq, mana huchapakunapaq, mana sinkakunapaq hinaspa mana drogakunapaqpas (Prov. 20:1; 2 Cor. 7:1; 1 Tes. 4:3-5; 1 Tim. 6:6-11). Chaymantapas, Diospa kamachikuyninkunata kasukusqanchikraykum ‘sonqonchikpi kusisqa’ tarikunchik (Is. 65:14).

3. ¿Salmos qellqaqpa imayna kasqantam qatipakuchwan?

³ Jehova Dioswan amistadninchik hinalla allin kananpaqqa, consejonkunatam kasukunanchik. Salmos qellqaq hinam kananchik, paymi nirqa: “Kamachikuynikikunam [otaq yuyarichikuynikikunam] wiñaypaq herenciay  hinaña kapuwachkan. Sonqoyta kusichisqanraykum herenciay hinaña kapuwachkan”, nispa (Sal. 119:111). ¿Pay hinachu Diospa kamachikuyninkunawan kusikunchik, icha sasa kasukuyta hinachu qawanchik? Wakinpi sasa kasukunapaq hina rikchakuwaptinchikpas ama hukmanyasunchu. Jehova Diospa tukuy kamachiwasqanchikqa allinninchikpaqmi, chayna kasqanmanta mana iskayrayanapaqmi achka yanapakuykuna kan. Qatiqninpim kimsa yanapakuykunamanta qawasun.

4. ¿Imatam Davidqa haykapipas qawachirqa?

⁴ Rey Davidqa allinpi otaq mana allinpi tarikuspanpas, tukuy sonqonwanmi haykapipas Jehova Diospi hapipakurqa. Paymi nirqa: “Dios Taytalláy, ñoqallayqariki qamllatam mañakullayki. Diosnilláy, ñoqallayqariki qamllapim hapipakuni”, nispa (Sal. 25:1, 2). ¿Imataq Davidta yanaparqa Jehova Diospi anchata hapipakunanpaq?

5, 6. ¿Imatam Davidpa mañakusqanqa qawachin Jehova Dioswan amistadninmanta?

⁵ Achka runakunam sasachakuypi tarikuspallanku Diosta mañakunku. ¿Imaynataq qam tarikuwaq huk amistadniki imatapas mañakusunallaykipaq qayamusuptiki? Yaqapaschá tiempopa risqanman hina paymanta iskayrayawaq. Rey Davidmi ichaqa mana chaynachu karqa. Payqa allinpi otaq mana allinpi tarikuspanpas tukuy vidanpim Jehova Dios kuyasqanta hinaspa paypi hapipakusqanta qawachirqa (Sal. 40:8).

⁶ Qawariy Davidpa imayna agradecekusqantawan imayna alabasqanta, nirqam: “Hatu-hatun Dios Taytallayku, ¡qampa sumaq sutikiqa kay tukuylla pachapiqa mayna reqsisqam! ¡Suma-sumaq kaynikiqa mastakun cielokunapapas waklawninkamaraqmi!”, nispa (Sal. 8:1). ¿Musyakunkichu Jehova Dioswan allin amistad kasqanta? Jehova Dios tukuy atiyniyoq kasqanta qawaspanmi Davidqa kallpanchasqa tarikurqa ‘tukuy punchaw’ alabananpaq (Sal. 35:28).

7. ¿Imanasqam ancha allin Diosta mañakuyqa?

⁷ David hinam ñoqanchikpas sapa kuti Jehova Diosta mañakunanchik paypi hapipakunapaq. Bibliam nin: “Diosman asuykuptikichikqa paypas asuykusunkichikmi”, nispa. (Sant. 4:8). Arí, mañakuyninchikqa Diosmanmi asuykachiwanchik, yanapawanchiktaqmi Diosmanta chuya espiritunta chaskinapaqpas (leey 1 Juan 3:22).

8. ¿Imanasqam mana allinchu kanman hina kaqllata mañakuyqa?

⁸ Diosta mañakuspaykiqa, ¿hina kaqllatachu sapa kuti mañakunki? Chayna kaptinqa, manaraq Diosta mañakuchkaspa yuyaymanay ima rimanaykimanta. Sapa kuti amistadnikiwan otaq aylluykiwan tupaspayki hina kaqllata niptikiqa, ¿yaqachu allin tarikunman? Yaqapaschá amiruwachwan. Jehova Diosqa manamá tukuy sonqowan yupaychaq serviqninpa mañakusqantaqa qepanchanqachu, chayna kaptinpas manam allinchu kanman hina kaqllata rimaspa mañakuyqa.

9, 10. a) ¿Imakunamantam rimachwan Diosman asuykuspaqa? b) ¿Imataq yanapawasun Jehova Diosta sonqonchikmanta mañakunapaq?

⁹ Jehova Diosman asuykuyta munaspaqa manachá llutanpiqa imatapas nisunchu. Tukuy sonqowan Diosta mañakuspaqa astawanmi payman asuykusun, astawantaqmi paypi hapipakusun. ¿Imakunamantam rimachwan Diosman asuykuspaqa? Bibliam nin: “Orakuspaykichikyá lliwta Diosman willaychik hinaspayá payman graciasta qoychik”, nispa (Filip. 4:6). Qawasqanchikman hinaqa, Jehova Diosmanqa lliwmantam willachwan, willachwantaqmi paywan amistadninchik aswan allin kananmantapas.

¹⁰ Ancha allintaqmi kanman ñawpaq tiempopi Diospa serviqninkunapa imayna mañakusqankupi yuyaymanaypas, chayqa Bibliapim tarikun (1 Sam. 1:10, 11; Hech. 4:24-31). Salmos qellqapim tarinchik achka  mañakuykunata hinaspa Jehova Diospaq takikunatapas. Chaykunapim qawanchik Diospa serviqninkuna llakipipas hinaspa kusikuypipas tarikuspanku imayna mañakusqankuta. Chaykunamanta allinta yachayqa yanapawasunmi Jehova Diosta sonqomanta mañakunapaq.

11. ¿Imanasqataq Diospa niwasqanchikkunapi yuyaymanananchik?

¹¹ Davidmi nirqa: “Diospa kamachikuyninkunaqa [otaq yuyarichikuyninkunaqa] mayna sumaqllaña confiakunapaqmi. [. . .] Mana yachallaqman yachay qoykuqraqmi”, nispa (Sal. 19:7). Arí, mana ancha yuyayniyoq kaspapas Diospa kamachikuyninkunata kasukuspaqa yachayniyoq runakunam kasun. Wakinpim ichaqa Bibliapa nisqankunapi yuyaymanananchik allinta yanapachikunapaq. Yuyaymanayqa allintamá yanapawasun ima sasachakuypi tarikuptinchikpas. Yanapawasunmá llamkayninchikpi otaq escuelanchikpi ima sasachakuykunatapas atipanapaq, yawarmanta Diospa kamachisqanta kasukunapaq, ima gobiernomanpas mana chaqrukunapaq hinaspa imayna allichakunapaq Bibliapa nisqanta kasukunapaqpas. Tukuy kaykunamanta Diospa imayna piensasqanta yachayqa hinaspa yuyaymanayqa yanapawasunmi allinta tanteanapaq (Prov. 15:28).

12. ¿Ima tapukuykunapim yuyaymanananchik Diospa yuyarichikuyninkunata kasukunapaq?

¹² Diospa tukuy nisqankuna ruwasqa kanankamaqa, ¿hapipakuchkanchikchu paypi hinaspa rikchan-rikchanllachu kachkanchik iñiyninchikpi? Tapurikuy: ¿Iskayrayankichu pantay religionkuna chinkachisqa kananmanta? ¿Yaqachu kay Pachapi wiñaypaq kawsakuyta imayna qawasqayki Biblia estudiasqaykimantapacha kunankamapas hina kaqlla kachkan? ¿Hinallachu kusikuywan Diosmanta willakuchkanchik imawanpas mana harkachikuspa? ¿Hinallachu kusikuywan suyanchik kawsarimunapaq suyakuyta, Jehova Diospa sutin chuyanchasqa kananta hinaspa llapallan kamachiq kasqan hatunchasqa kanantapas? Kay tapukuykunapi yuyaymanayqa yanapawasunmi Diospa yuyarichikuyninkunata ‘wiñaypaq herencianchikta hina’ qawanapaq (Sal. 119:111).

13. ¿Imanasqataq Jesuspa qatiqninkunaqa wakin yachachikuyninkunata mana entienderqakuchu?

¹³ Ichapas Bibliapa wakin yachachikuyninta manaraq allintachu entiendenchik. Chayqa kanmanmi Jehova Dios entiendechiwananchikpaq tiempo manaraq chayamusqanrayku. Jesusmi achka kutipi apostolninkunaman nirqa ñakarichisqa kaspan wañuchisqa kananmanta (leey Mateo 12:40; 16:21). Paykunam ichaqa mana entienderqakuchu chayna nisqanmanta. Chayraqmi entienderurqaku Bibliapa nisqanta entiendenankupaq Jesus qatiqninkunapa ‘yuyayninkuta kichaykuptin’, chayqa karqa kawsarimusqan qepatañam (Luc. 24:44-46; Hech. 1:3). Jesuspa qatiqninkunaqa manataqmi entienderqakuchu Diospa Gobiernon hanaq pachapi kananmantapas, Pentecostes 33 watapi chuya espirituwan akllasqa kanankukama (Hech. 1:6-8).

14. Tukupay tiempokunapi imakuna pasakunanmanta mana allinta entiendechkaspankupas, ¿imanasqataq chay iñiqmasinchikkunaqa qatipakunapaq hina kanku?

¹⁴ Chaynallataqmi kunan tiempokunapi cheqap cristianokunapas yaqa pachak wata ñawpaqta, ‘tukupay tiempokunapi’ imakuna pasakunanmanta mana allintachu entienderqaku (2 Tim. 3:1). Chaymi 1914 watapi wakinku piensarqaku hanaq pachaman hoqarisqa kanankumanta. Piensasqankuman hina mana pasakuptinmi Bibliata kaqmanta allinta estudiayta qallaykurqaku, chaynapim musyakururqaku puntataqa Diosmanta willakuyraq tukuy hinastinpi apakunanmanta (Mar. 13:10). Chaymi 1922 watapi Diospa llaqtanpi punta apaq Joseph F. Rutherford sutiyoq iñiqmasinchik, Cedar  Point (Ohio, Estados Unidos) llaqtapi huk law nacionniyoqkunapaqwan asambleapi kaynata nirqa: “¡Qawaychik, Reyqa kamachichkanñam! Qamkunam kankichik willakuqninkuna. Chaynaqa willakuychik, willakuychik, willakuychik Reymantawan gobiernonmanta”, nispa. Chaymantapacham kunan tiempopi Diospa serviqninkunaqa Diospa gobiernonmanta allin noticia willakuywan suti reqsiylla kanku (Mat. 4:23; 24:14).

15. ¿Imaynatam yanapawanchik llaqtanpaq Jehova Dios tukuy imata ruwasqanpi yuyaymanayqa?

¹⁵ Ñawpaq tiempopi hinaspa kunan tiempopi llaqtanpaq Jehova Dios tukuy ima ruwasqanpi yuyaymanayqa, yanapawasunmi tukuy nisqankunata hamuq tiempopi ruwananmanta mana iskayrayanapaq. Chaykunapi yuyaymanayqa yanapawasuntaqmi rikchan-rikchanlla kananchikpaq hinaspa tukuy nisqankuna ruwakunanpi hapipakunapaqpas.

16. ¿Ima bendicionkunatam chaskinchik Diosmanta sapa kuti willakusqanchikrayku?

¹⁶ Unanchawaqninchik Jehova Diosqa tukuy ima ruwayniyoqmi. Salmos qellqaqmi nirqa: “¿Pitaq qam hina atiyniyoqqa kanman?”, nispa. Nirqataqmi: “Kallpayoqmi qampa makikiqa. Tukuy venceqmi alleq makikiqa”, nispa (Sal. 89:8, 13). Arí, Diosqa atiyninwan tukuy ima ruwaq kasqanraykum paymanta willakunapaq kallpanchakusqanchikta chaninchaspan bendeciwanchik. Payqa lliw serviqninkunatam qawachkan debaldella mana mikusqankuta, paykunaqa manam makinkuta chupqakuykuspankuchu tiyakuchkanku (Prov. 31:27). Aswanqa Unanchaqninta qatipakuspankum Dios serviypi imapas ruwayniyoqllaña kanku. Tukuy sonqowan Diosta serviyninkum anchata kusichin hinaspapas Diospa bendicionnintam chaskinku (leey Salmo 62:12).

17, 18. ¿Imanasqam ninchik Jehova Diosta kasukuyqa astawan paypi hapipakunapaq yanapawasqanchikta? Rimarimuy Israel runakunamanta.

 ¹⁷ ¿Imaynatam Jehova Diospi astawan hapipakunchik kamachikuyninkunata sapa kuti kasukuspanchik? Piensarisun Israel runakuna Prometesqa Allpaman imayna yaykusqankupi. Jehova Diosmi baulta apaq sacerdotekunata kamachirqa Jordan mayuman yaykunankupaq. Chayaruptinkum ichaqa Jordan mayuqa tukuy patankama huntarusqa. ¿Imatataq Israel runakunaqa ruwarqaku? ¿Yaqachu mayu asllayanankama semanantin mayu patanpi tiyakurqaku? Manamá. Jehova Diospi hapipakuspankum kamachikuyninta kasukurqaku. ¿Imapim kasukuyninkuqa tukurqa? Bibliam nin: “Baul apaq runakunam mayuman yaykuykurqaku chaymi baul apaq sacerdotekunapas mayupa patan yakuta saruykurqaku [. . .]. Chaymi hanaymanta hamuq yaku qocharurqa [. . .]. Sacerdotekunam ichaqa mayupa chawpin chaki allpapi allinta sayarqaku. Chaymi llapallan runakuna chakichisqa mayuta chimparqaku tukunankukama”, nispa (Jos. 3:12-17). ¡Maynatachá admirakurqaku chay hatun mayu sayaruptinqa! Hinaspapas, ¡astawanraqchá Jehova Diospi hapipakurqaku! Tukuy chaykunaqa karqa kamachisqankunata kasukusqankuraykum.

¹⁸ Kunanqa manamá Jehova Diosqa ñoqanchikpaqqa chayna milagrokunataqa ruwanchu, ichaqa paypi hapipakuspa kasukusqanchikmantam bendeciwanchik. Chuya espiritunwanmi yanapawanchik enteron Pachapi Gobiernonmanta willakunapaq. Qatiqninkunatam Jesucristopas nirqa Diosmanta willakusqankupi yanapananmanta. Kawsariramusqan qepamanmi paykunata nirqa: “Chaynaqa llapallan nacionpi runakunaman rispayá willamuychik qatiqniykunaña kanankupaq [. . .]. Sapa punchawmi ñoqaqa qamkunawan kasaq kay pacha puchukanankama”, nispa (Mat. 28:19, 20). Achka iñiqmasinchikkunam manchakuqku mana reqsisqanku runakunaman Diosmanta willakuyta, ichaqa chuya espiritupa yanapakuyninwanmi chayta atiparqaku (leey Salmo 119:46; 2 Corintios 4:7).

19. ¿Imatam mana qonqanachu Dios serviyninchikpi imawanpas sasachakuspanchik?

¹⁹ Wakin iñiqmasinchikkunañataqmi onqosqankurayku otaq yuyaqña kasqankurayku sasachakunku Dios serviyninkupi. Ichaqa manamá qonqanankuchu sapakamapa imayna tarikusqanta Jehova Dios yachasqantaqa, “payqa llakipayakuq Taytam hinaspa sinchi kallpanchaqninchik Diosmi” (2 Cor. 1:3). Jehova Diosqa anchatamá chaninchan servinanchikpaq tukuy ima ruwasqanchikta. Ama qonqasunchu ñoqanchikrayku Jesucristopa wañukusqanpi iñispa salvakunamanta. Chaypaqqa tukuy atisqanchiktayá hinalla ruwasun Dios serviyninchikpi (Heb. 10:39).

20, 21. ¿Imakunata ruwaspam Jehova Diospi hapipakusqanchikta qawachichwan?

²⁰ Arí, Jehova Diosta yupaychayqa tukuy tiemponchikta, kallpanchikta hinaspa imapas kapuqninchikta servichikuymi. Tukuy sonqonchikwanmi munanchik Jehova Diosmanta hinalla willakuyta (2 Tim. 4:5, NM). Anchatamá kusikunchik ‘cheqap yachachikuyta’ haypanankupaq runamasinchikta yanapaspanchik (1 Tim. 2:4). Jehova Diosninchikta yupaychayqa anchatamá kusichiwanchik (Prov. 10:22). Yanapawanchiktaqmi tukuy sonqonchikwan Jehova Diospi hapipakunapaq (Rom. 8:35-39).

²¹ Qawasqanchikman hinaqa, Jehova Diospa yuyarichikuyninkunapi hapipakunapaqqa kallpanchakunam. Chaypaqqa Diostayá mañakusun, yuyaymanasuntaqyá ñawpaqpi hina hamuq tiempopipas munaynin ruwasqa kananmanta hinaspapas kasukusunyá. Chaynaqa, Diospa yuyarichikuyninkunata kasukuspanchikqa wiñaypaqmi kawsakusun.