HUK señoram wasinmanta tutapayta lloqsispan wasinpa punkunpi tarirurqa jabon kaqlla wankusqata. Chaytam hoqarirqa kaylawman waklawman qawarikuspan ichaqa manam pitapas callepiqa rikurqachu. Pichá chaytaqa tutapi saqerqa. Kichayta qallaykuspanmi wasinman chaylla yaykuspan punkunta wichqarurqa. ¿Imanasqa? Gobiernopa prohibisqan qellqakuna kasqanraykum. Ichaqa chayta qasqonman ñitiykuspanmi Jehova Diosta anchata agradecekurqa sonqollanpi.

Chaynatam chaskirqaku Bibliamanta qellqakunata Alemania nacionpi. 1933 kaq watapi Hitler gobiernananpaq yaykuruptinmi yaqa enteron nacionpi Testigokunata prohibirurqaku Jehova Dios serviyninkupi. 100 wata masninpiña kaq Richard Rudolph sutiyoq iñiqmasinchikmi * nin: “Runapa leykuna horqosqanqa Jehova Diosmanta willakuyniykuta mana harkawanankupaq kasqanmantam convencisqa karqaniku”, nispa. Nintaqmi: “Bibliamanta qellqakunataqa necesitarqanikum estudianaykupaq chaynataq predicanaykupaqpas. Ichaqa prohibisqa kaptinmi sasata chaskiq kaniku, chaymi piensaq kaniku imaynataraq hinalla predicasunchik”, nispa. Richardqa chayllam tantearurqa sasa purina orqonkunata rispan imaynata yanapakunanpaq (Juec. 9:36).

Elba sutiyoq mayum Montes Gigantes nisqanku orqokunapa kasqanta pasan, chay orqokunam kay tiempopiqa Alemaniata rakin República Checa hinaspa Polonia nacionkunamanta. Chay orqokuna llumpay alto mana kaptinpas chawpi watapim puntankunapi puramenteta ritin kimsa metro sayaykama. Chay orqokunapiqa qonqayllamantam llumpayta puyun, chaymi chay orqokunata reqsinankupaq riqkunaqa tutay-tutayta puyu tapaptin sasachakunku.

Chay orqokunaqa pachaknintin watakunañam llaqtakunata chaynataq nacionkunata rakin. Chay orqonkunata sasallaña puriy kaptinmi policiakunaqa chaylawkunaman mana riqkuchu, chaymi  gobiernopa prohibisqan kaqkunata chayninta pasachiqku. Chayna runakunapa purisqaku ñannintam purirqaku 1933-1936 watakama valorchakuq Testigokuna. ¿Imanasqa? Bibliamanta qellqakunata Alemaniaman apaspankum. Valorchakuq Richardmi chayninta purirqa wakin iñiqmasinchikkunapiwan.

Richardmi nin: “Semana tukuytam mozo kaqkuna chay orqonkunata riq kaniku qanchi-qanchisninka, chay orqokunata reqsinankupaq riqkuna hina pachasqa”, nispa. Chaymantapas ninmi: “Alemania lawmantam Špindlerův Mlýn sutiyoq llaqtaman chay orqonkunata rispayku kimsa horapi chayaq kaniku”, nispa. Chay llaqtapiqa samapakunanku wasikunam otaq hotelkunam achka karqa. Chaypim tiyaqku otaq yachaqku Alemaniamanta kaq runakuna. Chaypi kaq chakrapi llamkaq huk runam Testigokunata yanaparqa. Caballokunapa chutasqan carretanmi karqa chaytam servichikuq chay llaqtaman riqkunata apananpaq. Chay carretanwanmi Špindlerův Mlýn llaqtapa hichpanpi kaq llaqtaman rispan Praga sutiyoq llaqtamanta trenpi apachimusqanku Bibliamanta qellqakunata wasinman apamuspan ichukunawan pakaq. Chay qellqakunatam iñiqmasinchikkunaqa Alemaniaman aparqaku.

Richardmi nin: “Chay runapa wasinman chayaruspaykum achkata qepinapaq mochilaykuman qellqakunata winaq kaniku. Sapakamam qepiq kaniku yaqa 50 kilota”, nispa. Piwanpas mana rikuchikunankuraykum tuta kutimuqku. Inti seqaykuyta pasamuspankum manaraq achikyayta chayamuqku. Congregacionta chay tiempopi watukuq Ernst Wiesner sutiyoq ancianom imakuna ruwasqankumanta willakun: “Iskay qarikunam wakinmanta karu puntata hamuqku, chaymi piwanpas ñanpi tupaspankuqa linternakunata qepa lawman kanchachispanku señaschaqku. Chayta qawaspankum qepankuta qepiyoq hamuqkunaqa chaprakunapa kasqanpi pakakuqku. Chaymantam punta riqkunaqa kutirispanku ima palabratapas tanteanakusqankuman hina niqku, chaywanmi pakakusqankumanta lloqsimuqku, chay palabrakunataqa sapa semanam cambiaqku”, nispa. Paykunataqa manam Alemaniapi azul pachayoq policiakunallachu amenazarqa.

 Richardmi nin: “Huk kutipim llamkayniypi tardekama llamkarqani. Hinaptinmi riqmasiykunawan saqerachikurqani. Tutayaramuptinmi llumpay puyu karqa. Puramente chiri parapim katkatatastin rirqani. Hinaptinmi pino sachallaña montepi ñanta chinkarachirqani, achka horapim ñanta kaqmanta tarirurqani. Chay orqokunata reqsinankupaq riqkunam chayna chinkasqankuwan wakinqa wañururqaku. Ñoqamanta punta riqkunawanqa achikyaq lawtañam tuparurqani, paykunaqa kutimuchkasqakuñam”, nispa.

Chay valorchakuq iñiqmasinchikkunaqa yaqa iskay watam chay orqonkunata sapa semana rirqaku. Chiri tiempopiqa ritipa hawanta sullmanapaq kaqwan churakuruspam otaq ritipi aysanapaq carretapim qellqakunata apamuqku. Wakinpiqa punchawpim chay orqokunata reqsinankupaq riqkunapa ñanninta iskay chunka sapa grupopi riqku. Orqokunata reqsinankupaq risqankuta runakuna piensanankupaqmi wakin kutipiqa hermanakunatapas pusaqku. Paykunaqa ñawpaqta rispankum ima peligropas kaptinqa sombreronkuta altoman wischuqku.

Tutapi chayna apamusqanku qellqakunataqa chayllam aypuqku. ¿Imaynata? Jabon sayayta wankiruspankum trenpa kasqan Hirschberg llaqtaman apaqku. Chaymantam Alemaniapi huklaw llaqtakunaman apachiqku, chayta chaskiq iñiqmasinchikkunañataqmi qallariypi yachamusqanchikman hina mana musyachikuspalla aypuqku. Chay qellqakuna aypuypi yanapakuqkunaqa llapallankum peligropi tarikurqaku. Huk kutipim yaqachalla hapirachikurqaku.

1936 kaq watapim Berlín llaqtapa hichpanpi pakasqanku qellqakunata tarirurqa chaynataq Hirschberg llaqtamanta apachimuqpa jabon hina wankusqa kimsa paquetepa hawanpi qellqamusqantapas. Chaymi pipa letran kasqanta tupachispanku qellqakuna aypuypi yanapakuq huknin iñiqmasinchikta policiakuna presocharurqaku. Chaymanta qepatam iskaytawan hapirurqaku, hukninmi karqa Richard. Kimsallanku qellqakuna aypusqankumanta willakusqankuwanmi wakinqa hinalla qellqakunata apamunankupaq orqonkunata rirqaku, ichaqa astawan peligropim sapa kuti tarikurqaku.

Montes Gigantes nisqanku orqonkunata mochilankupi apasqanku qellqakunam Alemaniapi iñiqmasinchikkunata Jehova Diosta serviyninkupi wakin watakunapi yanaparqa. Ichaqa manam chay orqonkunallatachu qellqakunataqa yaykuchirqaku. 1939 kaq watakama Checoslovaquia nacionta Alemaniamanta kaq tropakuna munaychakuptinkupas Alemaniapi kaq iñiqmasinchikkunaqa hinallam qellqakunata chaskirqaku. Wakin iñiqmasinchikkunam vidankutapas peligropi churaspanku Francia, Países Bajos hinaspa Suiza nacionkunamanta Alemaniapi kaq iñiqmasinchikkunaman Bibliamanta qellqakunata aparqaku.

Ñoqanchikpaqa yaqa llapallanchikpam kapuwanchik tukuy rikchaq qellqanchikkuna otaq videonchikkuna. Huñunakunanchik Salonpi chaskispaqa otaq jw.org nisqanmanta horqospaqa reparananchikmi chaykunata chaskinapaqqa wakin iñiqmasinchikkuna mayna kallpanchakusqankupi. Riti orqonta chawpi tutata manaña apamuspankupas chaskisqanchik qellqakunataqa achka iñiqmasinchikkunam tukuy tiemponkuwan chaynataq tukuy sonqonkuwan ruwaspa apachimuwanchik.