TAYTAYMI nacerqa Graz (Austria) sutiyoq llaqtapi 1899 watapi, payqa mozollaraqmi karqa Enteron Pachapi Punta Kaq Hatun Guerra qallaykuptinqa. Ichaqa 1939 watapim Enteron Pachapi Iskay Kaq Hatun Guerra qallaykuptin Alemania soldadokuna aparurqaku soldado kananpaq. 1943 watapim wañukurqa Rusia nacionpi peleachkaspan. Chay watapiqa karqani iskay watayoqllaraqmi. Chaymi taytaytaqa mana reqsirqanichu. Warmallaraq kaspayqa anchatam taytaymanta llakikuq kani estudiaqmasiykuna taytayoq kasqankuta qawaspay. Mozoña kachkaspaymi ichaqa yacharurqani hanaq pachapi mana wañuq huk Taytay kasqanmanta.

Qanchis watayoq kachkaspaymi Movimiento Scout nisqankuman yaykurqani. Boy Scouts nisqawanqa sutichanku mozo-sipaskunapa huñunakuyninkutam. Chaytaqa qallarichirqa Robert Stephenson Smyth Baden-Powell sutiyoq runam 1908 watapi Gran Bretaña nacionpi, payqa karqa chay nacionpi soldadokunapa kamachiqninmi. Qallarichirqataqmi 1916 watapi Lobatos (Wolf Cubs otaq Cub Scouts) nisqawan reqsichikuqkunatapas, chayqa karqa ñoqa hina warmallaraq kaqkunapaqmi.

Semana tukuytam chunniqkunata riq kaniku, chaypim carpakunapi puñuq kaniku hinaspapas niraqkamalla pachayoqkama rispaykum tamborkunata tocastin riq kaniku. Chaykunamantam astawan yuyani warmamasiykunawan sachakunapa kasqan chunniqpi pukllasqaykuta hinaspa takistin inti seqaykuyta ninapi qonikusqaykuta. Chaypiqa yachaqtaqmi kaniku purunpi kaq tukuy imakunamantapas, chaymi yanapawarqa Diospa unanchasqankunata chaninchanaypaq.

Boy Scouts nisqapi kaqkunaqa allinkunata sapa punchaw ruwanankupaqmi kallpanchasqa kanku. “Haykapipas listolla” nispa saludanakusqaykutam yuyarini. Chayna rimakuykuytam munaq kani. Chay grupopiqa karqaniku pachak masnin warmakunam. Chaykunamantam karqaniku catolico hinaspa protestante religionniyoqkuna, hukllam karqa budismo religionniyoq.

1920 watamantapacham Boy Scouts nisqaqa huklaw nacionniyoqkunapaqwan jamborees sutiyoq huñunakuyta ruwanku, chaytaqa ruwanku yaqa iskay-kimsa watamantam. Ñoqaqa rirqani 1951 watapa agosto killanpi Bad Ischl (Austria) llaqtapi apakuq qanchis kaq huñunakuymanmi. Rirqanitaqmi 1957 watapa agosto killanpi Birmingham (Inglaterra) sutiyoq llaqtapa hichpanpi apakuq huñunakuymanpas. Kay huñunakuymanmi 85 nacionkunamanta 33.000 warmakuna rirqaku. Lliw huñunakuqkunaqa karqa 750.000 runakunam, chaypitaqmi karqa Inglaterra nacionmanta reina Isabelpas. Chay huñunakuypi kaspayqa enteron Pachapi amistadniywan hinam tarikurqani. Manam piensayllapas-piensarqanichu  enteron Pachapi Diosta kuyaq runakunapa amistadnin kaytaqa.

1958 watapa marzo otaq abril killankunapim Graz (Austria) llaqtapi Grand Hotel Wiesler nisqa sutiyoq hotelpi atiendeq kani. Chay llamkaypi kasqayta tukuykuchkaptiyñam pastelkunata ruwaq Rudolf Tschiggerl sutiyoq llamkaqmasiy Diosmanta willawarqa. Chayllaraqmi uyarirurqani cheqap yachachikuymanta. Paymi niwarqa hukllapi kimsa dioskuna yachachikuyqa mana Bibliapa nisqanman hina kasqanta. Chaynata niwaptinmi ñoqañataq pantaypi kasqanta qawachiyta munarqani. Rudiwan sutichasqayku Rudolfqa allin runam karqa, chaymi catolico kananpaq kutichiyta munarqani.

Paymi niwarqa Bibliata qowananpaq, ñoqam ichaqa nirqani catolico Bibliallata chaskinaymanta. Qoykuwaptin leeyta qallaykuspaymi ukunpi tarirurqani Jehova Diospa testigonkunapa ruwasqan huk tratadota, chaytaqa Rudim hinarusqa. Chaytaqa manam munarqanichu, chay tratadopa nisqankunam rikchakuwarqa mana cheqap kaqkunatapas cheqapta hina willasqanta. Bibliamantam ichaqa rimayta munarqani. Chaymanta qepamanqa manañam Rudiqa chayna qellqataqa qowarqañachu. Chayna kaptinpas, qatiqnin kimsa killakunam Bibliamanta rimaq kaniku. Wakinpiqa tutakamam rimaq kaniku.

Graz llaqtapi kaq hotelpi llamkayta tukuruptiymi, hotelpi llamkaqkunapaq escuelaman mamay churaruwarqa. Chay escuelaqa karqa Alpes lawpi kaq Bad Hofgastein sutiyoq llaqtapim. Chay escuelapi estudiaqkunam Grand Hotel nisqaman riqku astawan yachanankupaq, wakinpiqa ñoqapas chaymanmi riq kani astawan yachanaypaq.

Rudim Viena Betelman maypi yachasqayta apachirqa, Betelmantañataqmi apachirqaku iskay misionerakunaman. Paykunapa sutinmi karqa Ilse Unterdörfer hinaspa Elfriede Löhr. Huk punchawmi hotelpi atiendeq willaykuwarqa iskay señorakuna ñoqawan rimananpaq hawapi suyawasqanmanta. Pikuna kasqanmanta yachayta munaspaymi lloqsirurqani. Chaymantam yacharurqani paykunaqa Alemania nacionpi testigokunapa Diosmanta willakuyninku harkasqa kaptin qellqakuna apaq kasqankumanta. Chaymantapas, Enteron Pachapi Iskay Kaq Hatun Guerra manaraq qallarichkaptinmi Alemania soldadokuna hapiruspanku Lichtenburg carcelman aparurqaku. Guerra qallaykuptinñataqmi Berlín llaqtapa hichpanpi kaq Ravensbrück llaqtapi carcelman aparurqaku.

Chay iñiqkunaqa karqaku mamaypa wiñaymasin hinam. Paykunataqa ñoqaqa respetaqmi kani hinaspapas manam tiemponkuta usuchinankuta munarqanichu. Manam munarqanichu semanakuna otaq killakuna Bibliamanta yachachiwachkaptin manañam munaniñachu niytaqa. Chaymi catolico religionpa yachachisqanman hina, apostol Pedro punta kaq papa kasqanta hinaspa qatiqnin papa kaqkuna paypa rantinpi kasqankuta yanapaq textokunata apamuwananpaq nirqani. Nirqanitaqmi chay qowasqanku textokunata llaqtapi kaq sacerdoteman qawachinaypaq. Piensarqanim paywan rimaspay pikuna pantaypi kasqanta yachayta.

Mateo 16:18, 19 nisqanta servichikuspankum, catolica religionqa pantaspanku yachachinku apostol Pedro punta kaq papa kasqanta hinaspa qatiqnin papa kaqkuna paypa rantinpi churasqa kasqankuta. Yachachinkutaqmi papa kaqkunaqa tukuy nisqankupi mana pantaq kasqankuta. Chaymi ñoqaqa mana iskayrayarqanichu hukllapi kimsa dioskuna kasqanmanta papa niptinqa. Sichu papa pantaptinqa yachachisqanpas pantaymi kanman. Catolica religionniyoqkunaqa chayna yachachikuytam allinpaq hapinku, chay yachachikuymantam penden huk yachachikuykunapas.

Sacerdoteman riptiyqa manam tapukuyniykunapa kutichiynintaqa kutichiwayta atirqachu. Ichaqa papa kaqkunamanta yachachiq librontam qoykuwarqa. Wasiyman apaspaymi leerurqani hinaspam kaqmanta sacerdoteman kutirqani achka tapukuykunawanña. Tapukuyniykunata mana kutichiwayta atispanmi niwarqa: “Manam creechiyta atikimanchu nitaqmi ñoqatapas creechiwayta atiwankimanchu [. . .]. Qamyá allinlla”, nispa. Payqa manamá religionmantaqa ñoqawanqa rimayta munarqañachu.

Chaymi Ilsewan hinaspa Elfriedewan Bibliata estudianaypaq tantearurqani. Paykunam yanapawarqa cheqap Diosmanta allinta yachanaypaq, sutinmi Jehova (Juan 17:11). Chay lawpiqa manam ima congregacionpas karqaraqchu, chaymi paykunalla Bibliamanta yachay munaq runakunapa wasinpi huñunakuyta ruwaqku. Chay huñunakuymanqa aschallam riqku. Pi bautizasqa qaripas yachachinanpaq mana kasqanraykum Ilsewan Elfriedella yaqa lliw huñunakuyta ruwaqku. Qarikunaqa wakillanpim hamuq yachachinankupaq, chaypaqqa localtam alquilaq kaniku.

1958 watapa octubre killanpim Ilsewan Elfriedeqa Bibliamanta yachachiwayta qallaykurqaku. Bautizakurqaniñataqmi 1959 watapa enero killanpi. Manaraq bautizakuchkaspaymi wasin-wasin imayna predicasqankuta qawanaypaq paykunawan lloqsinaypaq nirqani (Hech. 20:20). Chayllaraq predicaq lloqsiruspaymi predicanaypaq sitiota mañakurqani. Chaymi enteron llaqtata predicanaypaq niykuwarqa. Chay llaqtaman rispaymi sapallay wasin-wasin predicaq kani hinaspapas Bibliamanta yachay munaq runakunamanmi kaqmanta watukuq kani. Qari iñiqmasiywan chayllaraq predicaq lloqsisqayqa karqa congregacionkunata watukuq ancianom, paymi chaymanta qepaman watukamuwarqaku.

1960 watapi estudiayta tukuruspaymi wasiyman kutirqani Bibliamanta yachasqaykunata familiayman willanaypaq. Paykunamanta wakinninkum Bibliamanta uyarinku, ichaqa manam mayqenninkupas Testigochu.

1961 watapim Betelmanta congregacionkunaman apachirqa huk cartata, chaypim kallpancharqa iñiqkuna precursor kanankupaq. Ñoqaqa solterom karqani hinaspapas manam imawanpas onqorqanichu, chaymi tantearurqani precursor kanaypaq. Congregacionkunata watukuq Kurt Kuhn sutiyoq ancianowanmi rimarqani. Paymanmi willarqani carrota rantinaypaq iskay-kimsa killakunaraq llamkanaymanta, chaynapi precursor kaspay servichikunaypaq. Payñataqmi niwarqa: “¿Carrotaraqchu munarqaku Jesuswan apostolninkunaqa tukuy tiemponkuwan Diosta servinankupaq?”, nispa. Chayna niwasqanmi allinta yuyaymanachiwarqa. Hinaptinmi precursor kanaypaq chaylla tantearurqani. Ichaqa 72 horata sapa semana hotelpi llamkasqayraykum as horalla llamkanaypaq tanteanay karqa.

Patronniytam nirqani 60 horata llamkanaypaq. Payqa chayna horalla llamkanayta saqewaspanpas  hina kaqllatam pagawarqa. Chaymanta qepaman 48 horallata llamkanaypaq niykuptiypas arí niwarqam hinaspapas hina kaqllatam pagawarqa. Chaymanta qepamanpas nirqanitaqmi 36 horallataña llamkanaypaq, chaypipas arí niykuwarqam. Chayna horallataña llamkaptiypas, ¡pagoyqa hina kaqllamá karqa! Patronniyqa manachusmi munarqachu llamkayniymanta lloqsinayta. Chayna horalla llamkasqayraykum precursor kayta qallaykurqani. Chay tiempopi precursorkunaqa 100 horatam sapa killa predicaqku.

Tawa killa pasaytam precursor especial hinaspa congregacionpi ancianomasinkunawan ruranankupaq yanapaq kanaypaq niwarqaku. Chayqa karqa Carintia lawpi kaq Spittal an der Drauuna sutiyoq llaqtapim. Chay watakunapiqa precursor especial kaqkunaqa sapa killam 150 horata predicananku karqa. Ñoqapaqa manam predicaqmasiy precursorqa karqachu. Ichaqa Gertrude Lobner sutiyoq cristianam allinta yanapawarqa, paymi congregacionpi secretariopa ruwayninta ruwarqa.

1963 watapim congregacionkunata watukuq kanaypaq niwarqa. Wakinpim congregacionkunata watukuspay trenwan riq kani. Yaqa lliw iñiqkunapam mana carronku karqachu, chaymi mana hamuyta atiqkuchu trenpa sayananmanta hoqariwaqniy. Riymanmi karqa taxiwan, ichaqa iñiqmasiykuna mana hukmanyanankupaqmi, chakiwan riq kani samapakunay wasikama.

1965 watapim solterollaraq kachkaptiy invitasqa karqani 41 kaq Galaad Escuelaman. Chayman riqkunamanta yaqa llapankum karqaku solterokuna. Escuela tukuruptinmi Austria nacionman kaqmanta kamachisqa karqani. Chaypim hinalla congregacionkunata watukuq karqani. Ichaqa manaraq richkaptiymi congregacionkunata watukuq Anthony Conte sutiyoq ancianota huk killa riysinaypaq niwarqa. Watukunaykuqa karqa Nueva York llaqtapa Cornwall lawnintam. Paywan predicaspayqa ancha kusisqam tarikurqani. Payqa Diosmanta allin willakuqmi karqa hinaspapas chay ruwaytam anchata kuyaq.

Austria nacionpi congregacionkunata watukuq kanaypaq kamachisqa kasqaypim, reqsirurqani sumaq buenamoza Tove Merete sutiyoq cristianata. Payqa pichqa watachanmantam tayta-mamanwan uywasqa karqa Diospa llaqtanpi. Imaynata reqsinakusqaykumanta iñiqmasiykuna tapuwaptinkuqa asirispaykum niniku: “Betelmi reqsinarachiwarqaku”, nispa. Huk watallamantam casarakurqaniku, chayqa karqa 1967 watapa abril killanpim. Chaymantam kuskaykuña congregacionkunata watukuq karqaniku.

Qatiqnin watamanmi yacharurqani hanaq pachapaq churin kanaypaq Jehova Dios akllaruwasqanta. Chaymantapacham hanaq pachapi kaq Taytaywanqa aswan amistad karqani. Romanos 8:15 nisqanman hinaqa, hanaq pachaman riqkunaqa Jehova Diostam kaynata ninku: “Taytalláy”, nispanku.

Meretewan ñoqaqa 1976 watakamam congregacionkunata watukuq karqaniku hinaspa congregacionkuna watukuqta watukuqninpas. Chiri tiempopiqa wakin samapakusqayku wasipim chirillapiña tuta puñuq kaniku. Huk kutipim puñusqaykumanta hatariykuptiyku samayniykuwan qatayku qasarusqa. Chaymi tantearurqaniku qonikunapaq maquinachata apanaykupaq, chaynapi tuta qonipi puñunaykupaq. Wakin lawkunapiqa tuta ispakuq rinaykupaqqa  wasipa waklawnintaraqmi ritillapiña riq kaniku, chay bañopiqa wayrapas siwsiwyaqraqmi. Wasiyku mana kasqanraykum lunes punchawtapas hina samapakusqayku wasillapi qepaq kaniku. Chaymantam martestaña riq kaniku huk congregacionta watukuq.

Señorayqa tukuypim anchata yanapawarqa. Manam haykapipas Diosmanta willakuq lloqsinaykupaqqa niqraqchu kani. Payqa anchatam munaq Diosmanta willakuytaqa. Lliw iñiqkunatam anchata kuyan hinaspapas runamasinkunatam sonqomanta yanapayta munan. Chayna kasqanmi anchata yanapawan.

1976 watapim Austria Betelpi servinaykupaq invitawarqaku, chaypim Betel Wasimanta Encargakuq karqani. Chay Betelmi Europa lawpi wakin nacionkunapi Diosmanta willakuyta qawarqa hinaspapas qellqakunatam iñiqkunaman apachiq mana pipa yachasqallanta. Ñoqaqa Jürgen Rundel sutiyoq iñiqmasinchikwanmi llamkarqani, paymi chay llamkaymanta encargakuq. Tiempopa risqanman hinam, Europa lawpi kaq nacionkunapi 10 rimayman qellqakuna tikrakusqanta qawaq kani. Jürgenwan señoran Gertrudeqa hinallam Jehova Diosta tukuy sonqonkuwan servichkanku, paykunaqa Alemania nacionpim precursor especialkuna kachkanku. 1978 watapim Austria Betelqa soqta rimaykunapi qellqakuna ruwayta qallaykurqa. Chaymantapas, qellqakunata mañakuq nacionkunamanmi apachiq kaniku. Alemania Betelpi señoranpiwan serviq Otto Kuglitschmi chay llamkaypi allintapuni yanapakuq.

Europa lawpa wakin nacionninkunapipas kikinkum mimeógrafo nisqakunata otaq microfilme nisqata qawaspanku qellqakunata ruwaqku. Chayna kaptinpas, huklaw nacionkunapa yanapakuynintam necesitarqaku. Jehova Diosmi waqaycharqa chayna llamkaykuna ruwasqankuta. Chaymi Betelpi kaqkunaqa anchata kuyaq kaniku sasachakuy tiempopipas tukuy sonqonkuwan hinalla Diosta serviqkunataqa.

1989 watapim Diospa Llaqtanpi Punta Apaq Theodore Jaracz sutiyoq iñiqmasinchikta riysirqani Rumania nacionta riptin. Rirqanikuqa Diospa llaqtanman kutirinankupaq achka iñiqkunata yanapaqmi. 1949 watamantapacham paykunaqa Diospa llaqtanmanta karunchakuruspanku huk congregacionkunataña kikinkumanta rikurirachirqaku.  Ichaqa hinallam Diosmanta willakuspanku runakunata bautizarqaku. Chaymantapas, Diospa llaqtanpi kaq iñiqkuna hina gobiernokunaman mana sayapakusqankuraykum presochasqa karqaku. Rumania nacionpiqa hinallaraqmi gobiernoqa Diosmanta willakuyta harkakurqa, chaymi pakallapi huñunakurqaniku Diospa llaqtanmanta rakikuq iñiqkunapa rantinpi tawa ancianokunawan hinaspa chay nacionpi predicacionmanta cuentallikuq ancianokunapiwan. Chay huñunakuytaqa ruwarqaniku Pamfil Albu sutiyoq iñiqmasinchikpa wasinpim. Riysiwarqakutaqmi Austria nacionmanta Rolf Kellner sutiyoq iñiqmasinchikpas, paymi rimasqaykuta tikrarqa.

Iskay kaq tuta huñunakusqaykupim iñiqmasinchik Albuqa chay tawa ancianomasinkunata entienderachirqa Diospa llaqtanman kaqmanta kutimunankupaq. Paymi nirqa: “Diospa llaqtanman kunan mana kutiykuspaqa ichapas manaña haykapipas atisunñachu”, nispa. Chay huñunakusqanku qepamanmi yaqa 5.000 iñiqkuna Diospa llaqtanman kutiykamurqaku. Chaywanqa mayna kusisqachá Jehova Diosqa tarikurqa, Satanasñataqchá piñakuymanta kiruntapas kirichichirqaraq.

1989 watapa tukupaynintam ñoqatawan señorayta invitaruwarqaku Brooklyn Betelpi llamkanaykupaq. ¡Ancha kusikunapaqmá chayqa karqa! Chaymi 1990 watapa julio killanpi llamkayta qallarirqaniku. 1992 watapim Allpantinpi Predicacionmanta Encargakuqkunapa yanapaqnin kanaypaq churasqa karqani. 1994 watapa julio killanmantapacham Diospa Llaqtanpi Punta Apaqkunapa huknin kani.

Hotelpi mikuyta apaspay llamkasqaymantaqa una-unay watañam pasarun. Kunanñataqmi huk iñiqmasiykunawan enteron Pachapi Diospa serviqninkunata mikuchichkaq hina iñiyninkupi yanapaspay kachkani (Mat. 24:45-47). Pichqa chunka wata masninña Jehova Diosta tukuy tiempoywan servisqaypim qawarqani enteron Pachapi serviqninkunata imayna bendecisqanta. Chaypi piensaspaymi ancha kusisqa tarikuni. Huklaw nacionniyoqkunapaqwan asambleakunaman riymi anchata gustawan, chaypim yuyarichiwanchik Jehova Diostawan Palabranta astawan reqsiyninchik ancha allin kasqanmanta.

Jehova Diostam mañakuni millonnintin runakuna Bibliamanta yachanankupaq hinaspa serviqninkunawan huk sonqolla payta yupaychanankupaq (1 Ped. 2:17). Kusikuywantaqmi suyachkani hanaq pachamanta kay Pachapi kawsarimuqkunata qawayta chaynataq kay Pachapi wañukuq taytayta rikuytapas. Munanim taytay, mamay hinaspa lliw familiaykuna sumaq huertapi Jehova Diosta yupaychanankuta.