1, 2. ¿Pikunam Cantares qillqamanta allinta yachanmanku, hinaspa imanasqa? (Qaway kay paginapi dibujota.)

CASARAKUY punchawpim noviowan noviaqa kuyakuywan qawanakuspanku asirinku. Chaypi lliw kaqkunam sutillata qawanku ancha kuyanakusqankuta. Casarakuymanta yachachiq iñiqmasinchikqa paykunata qawarispanmi sunqunpi tapukun sichu wañukunankukama hinalla kuyanakunankumanta. Qariwan warmi sunqumanta kuyanakuspankuqa llumpay sasachakuykunapi kaspankupas hinallam kuska kanqaku. Ichaqa, achka casarasqakunam rakinakuyman chayanku. Chaymi runakunaqa kaynata tapukunku: “¿Atinmankuchu warmi-qari wañunankukama kuyanakuyta?”, nispa.

² Ñawpaq Israel runakunapa tiemponpiqa sunqumanta kuyanakuyqa manam anchachu qawakurqa. Eclesiastes 7:26-29 nisqanpim, rey Salomonqa nirqa chay tiempopi allin ruwaq runakuna aslla kasqankumanta. Paypa nisqanman hinam Jehova Diosqa qallariypi allin runakunata unancharqa, ichaqa mana allinkunatam ruwayta qallaykurqaku. Salomonpa tiemponpiqa huk law llaqtayuq warmikunam Israel runakunawan yachaqku. Chay warmikunaqa Baal  sutiyuq taytachatam yupaychaqku, hinaspapas huchapakuypim puriqku. Chayraykum Israel runakunamanta achka warmikunawan qarikunapas paykuna hina ruwayta qallaykurqaku. * Chay Eclesiastes qillqapi nisqankunata manaraq qillqachkaspanmi, Salomonqa 20 wata ñawpaqtaraq huk warmi-qari ancha kuyanakusqankumanta sumaq takita qillqarqa. Chay takiqa Bibliapa huk kaqnin qillqam, sutichakunmi Cantares nispa. Kay qillqamantaqa allintam yachanmanku solterokunawan solterakunapas chaynataq casarasqakunapas. Arí, kay qillqaqa allintamá yachachiwanchik sunqumanta kuyanakuy imayna kasqanmanta hinaspa imayna qawachinamantapas.

3. ¿Imaynanpim yachanchik sunqumanta kuyakuyniyuq kasqanchikta?

³ (Leey Cantares 8:6). Jehova Dios payman rikchakuqta unanchawasqanchikraykum, sunqumanta kuyakuyniyuq kaytaqa atinchik. Chaymi Bibliaqa nin: “Diosmanta hamuq nina hinam kuyakuyqa”, nispa (Gen. 1:26, 27). Adanta unancharuspanmi Jehova Diosqa Evata warmin kananpaq quykurqa. Adan chayllaraq Evata qawaykuspanmi anchata kusikuspan sumaqllaña rimaykunawan kuyasqanta nirqa. Evapas anchatachá Adanta kuyarqa paypa costillanmanta unanchasqa kasqanrayku (Gen. 2:21-23).

4, 5. ¿Imamantam Cantares qillqaqa willakun?

⁴ Cantares qillqaqa sumaqtam willakun qariwan warmi sunqumanta kuyanakuyta atisqankuta. Kay qillqam willakun michiq mozomantawan Sunem otaq Sulem llaqtachayuq buenamoza sipasmanta. Chay sipasqa turinkunapa uvas huertantam imamantapas qawachkarqa, chayqa karqa Salomonpa samasqan lawpa hichpallanpim. Chay sipasta rikuruspan sunqunta suwachikuspanmi, rey Salomonqa serviqninkunata kamachirqa pusaramunankupaq. Hinaptinmi Salomonqa sipasta kuyayllapaq kasqanmanta niyta qallaykuspan tukuy imata qurqa. Chayna kaptinpas, sipasqa michiq mozota ancha kuyasqanmantawan paywan kay munasqantam reyta nirqa (Cant. 1:4-14). Michiq mozoñataqmi sipasta maskaspan rey Salomonpa kasqanman chayarurqa. Tuparuspankuñataqmi llumpay kuyanakusqankumanta sumaq rimaykunawan ninakurqaku (Cant. 1:15-17).

⁵ Hinaptinmi Salomonqa Jerusalenman kutispan sipastaqa pusarqa. Ichaqa, michiq mozoqa qatirqam (Cant. 4:1-5, 8, 9). Salomonqa tukuytam ruwarqa sipaspa sunqunta suwananpaq, ichaqa manam atirqachu warma yananta qunqachiytaqa (Cant. 6:4-7; 7:1-10). Chaymi sipasta saqirqa wasinman kutikunanpaq. Chaymantañataqmi, sipasqa michiq mozota qayarqa luwichu hina utqayllaman kallpamuspan taripaykunanpaq (Cant. 8:14).

6. ¿Imanasqam sasa kanman Cantares qillqapi pi rimasqanmanta yachayqa?

⁶ Salomonpa qillqasqan Cantares qillqaqa ‘sumaqllaña takim’ (Cant. 1:1). Chay takipim Salomonqa sumaqllaña rimaykunata qawachiyta munarqa. Chaymi chay takipiqa mana rikurinchu pipa sutinpas. Chayna kasqanmi wakinpiqa sasachan pi rimasqanmanta yachanapaq.  Chaywanpas atichwanmi pi rimasqanmanta musyakuytaqa. *

7, 8. ¿Imaynatam sipaswan michiq mozoqa kuyanakusqankuta qawachinakurqaku?

⁷ Sipaswan michiq mozoqa kuyanakusqankutam qawachinakurqaku sumaq rimaykunawan. Chayna rimanakusqankumanta wakinqa yaqapaschá hukman rikchakuwachwan. ¿Imanasqa? Yaqa 3.000 wata ñawpaqtaraq qillqakusqanraykum (Cant. 1:2). Chaymantapas, paykunapa imayna kawsasqankuqa manam ñuqanchikpa hinachu karqa. Chaywanpas, musyakunchikmi chay sipaswan michiq mozoqa ancha kuyanakusqankuta. Arí, michiq mozom sipasta nirqa palomakuna hina sumaqllaña ñawichayuq kasqanmanta. Huk rimaypiqa nichkarqam kuyayllapaq ñawiyuq kasqanta (Cant. 1:15). Sipaspas michiq mozotam nirqa ñawinkuna iskay palomakuna hina kasqanta (leey Cantares 5:12). Paypaqqa, lechepi yana palomakuna bañakuchkanmanpas hinam, mozopa yana ñawichankunaqa sumaqllaña karqa.

⁸ Cantares qillqapi sipaswan michiq mozoqa, manam sumaq rikchayniyuq kasqankuraykullachu kuyanakuqku. Mozoqa anchatam sipasta kuyarqa sumaqllaña rimayniyuq kasqanrayku (leey Cantares 4:7, 11). Chaymi nirqa: “Kuyay-yanalláy, miel hinaraqmi qampa rimasqaykiqa. Miskillaña lechem simikipiqa kachkan. Miskillaña mielmi simikipiqa kachkan”, nispa. Arí, sipaspa rimayninqa leche hina chaynataq allinnin miel hinaraqmi suma-sumaq karqa. Michiq mozoqa nirqataqmi: ‘Kuyasqalláy, qamqa lliw kuyayllapaqmi kanki. Kuyasqalláy, qamqa mana defectoyuqmi kanki’, nispa. Chayna nisqanqa qawachintaqmi sumaq kayniyuq kasqanrayku chay sipasta ancha kuyasqanta.

9. (1) ¿Imaynatam casarasqakunaqa qawachinakunku sunqumanta kuyanakusqankuta? (2) ¿Imanasqam ancha allin casarasqakuna kuyanakuyninkuta qawachinakuyninkuqa?

⁹ Kunan tiempopi casarasqa cristianokunaqa manam yanqapaq hinatachu casarasqa kasqankutaqa qawanku. Paykunaqa sunqumanta kuyanakusqankutam qawachinakunku. Ichaqa, ¿imaynatam sunqumanta kuyanakusqankutaqa qawachinakunku? Puntataqa, runamasinkuta kuyasqankuman hina kuyanakuspankum, chaytam Bibliapas nin (1 Juan 4:8). Chaymantapas, ayllunkuta kuyasqankuman hinam kuyanakunanku. Kuyanakunankutaqmi amistadninkunata kuyasqankuman hinapas (Juan 11:3). Chaymantapas, kuyanakunankutaqmi warmi-qari kuyanakusqankuman hinapas (Prov. 5:15-20). Achka  ruwayniyuq kaspapas, chayna kuyanakuyqa ancha allinmi casarasqa kaqkunapaqqa. Chaynata kuyanakuspankum casarasqakunaqa huk sunqulla hinaspa kusisqa kawsakunqaku. Wakin nacionkunapiqa tayta-mamakunam warmanku piwan casarakunanpaq maskapunku. Chayna kaptinpas, ancha allinmi riqsinakusqankuman hina kuyanakusqankuta qawachinakuyninkuqa. Chayna ruwasqankum astawan yanapanqa kuyanakunankupaq hinaspa huk sunqulla kanankupaq.

10. ¿Imaynatawanmi casarasqakunata yanapanman sapa kuti kuyanakusqankuta qawachinakusqankuqa?

¹⁰ Casarasqakuna kuyanakusqankuta sapa kuti qawachinakusqankuqa, yanapanqataqmi aswan huk sunqulla kanankupaq. Cantares qillqapim willakun rey Salomonqa qurimantawan qullqimanta alhajakunata sipasman qusqanta. Hinaspapas nirqataqmi sipasqa “killa hina kuyayllapaq” kasqanta hinaspa “kancharichkaq inti” hina kasqanmantapas (Cant. 1:9-11; 6:10). Chaywanpas, sipasqa hinallam michiq warma yananta kuyarqa. ¿Imataq sipasta yanaparqa, warma yananmanta karunchasqa kaspanpas Salomonwan sunqunta mana suwachikunanpaq? (Leey Cantares 1:2, 3.) Paytaqa allintam yanaparqa michiq mozopa sumaq rimayninkunata yuyarisqan. Mozopa rimayninkunaqa ‘vinomantapas aswan miskiraqmi’ sipaspaqa rikchakurqa. Arí, sumaq rimayninkunata yuyarisqanwanmi sipasqa suqunta tiyachirqa, chayqa karqa ‘miskillaña asnaq perfumewan’ umanpi tallichkanmankupas hinam (Sal. 23:5; 104:15). ¿Imatam casarasqakunaqa kaymanta yachanmanku? Riqsinakusqanku tiempopi sumaq rimaykunawan ninakusqankuta yuyariyninkuqa, allintapunim yanapanqa karunchasqa kaspankupas hinalla kuyanakunankupaq. Arí, sapa kuti kuyanakusqankuta qawachinakuspankuqa astawan kuyanakuspankum huk sunqulla kanqaku.

11. ¿Imatam yachachwan palaciopi doncellakunaman sipaspa nisqanmanta?

¹¹ Casarakuyta munaqkunaqa allintam yachanmanku Cantares qillqapi willakusqan sipasmantaqa. Chay sipasqa Salomontaqa manam kuyarqachu. Chaymi rey Salomonpa palacionpi doncellakunata mana iskayrayaspan kaynata nirqa: ‘Kuyakuytaqa kikinmanta munanankamayá ama rikchachiychikchu. Kuyakuytaqa kikinmanta munanankamayá ama hatarichiychikchu’, nispa (Cant. 2:7; 3:5). ¿Imatam kayna rimasqanmanta yachachwan? Manam allinchu kanman llutanpi pi iñiqwanpas riqsinakuyta qallaykuyqa. Aswanqa, ancha allinmi sunqumanta kuyanapaq kaq iñiqta tarinanchikkama suyayninchikqa.

12. ¿Imanasqataq sipasqa michiq mozota anchata kuyarqa?

¹² ¿Imanasqataq sipasqa michiq mozota  anchata kuyarqa? Paypaqqa kuyayllapaq “luwichu hinam” karqa. Makinkunapas ‘qurimanta anillokuna hinam’ karqa. “Piernankunapas marmol rumimanta pilarkuna hinam” karqa. Ichaqa manamá allin rikchayniyuqllachu nitaq kallpasapallachu karqa. Chay mozoqa Jehova Diostapas kuyarqam hinaspapas sumaq kayniyuqkunam karqa. Chayraykum sipaspaqa, chay michiq mozoqa ‘monte sachakunapa chawpinpi manzana sacha hina’ karqa (Cant. 2:3, 9; 5:14, 15).

13. ¿Imanasqam michiq mozoqa sipasta anchata kuyarqa?

¹³ Sipaspas kuyayllapaqmi karqa. Chaymi rey Salomonpas, paypa ‘suqta chunka reinankuna’ hinaspa ‘pusaq chunka compañerankuna’ chaynataq ‘mana yupay atina doncellankuna’ kachkaptinpas, sunqunta chay sipaswan suwarachikurqa. ¿Kuyayllapaq kasqanraykullachu chay michiq mozoqa sipasta kuyarqa? Manamá. Chay sipaspas Jehova Diostam kuyarqa hinaspapas sumaq kayniyuqkunam karqa. Sipasqa manam hatun tukuqchu karqa, chaymi mana kaqpaq wayta hina kasqanpaq hapikurqa. Chaywanpas michiq mozoqa ‘kichkakunapa chawpinpi kaq amanqay waytata hinam’ kuyarqa (Cant. 2:1, NM, 2; 6:8).

14. ¿Imatam casarakuy munaqkuna Cantares qillqapa willakusqan sipasmantawan michiq mozomanta yachanmanku?

¹⁴ Jehova Diosqa munanmi serviqninkuna ‘Señorpi iñiqllawan’ casarakunanchikta (1 Cor. 7:39). Huk rimaypiqa, Jehova Diospa testigonkunallawanmi riqsinakuspa casarakunanchik. ¿Imanasqam chayqa ancha allin? Piensariy kaypi: Casado vidapiqa wakinpim llumpay sasachakuykuna kanqa. Chaymi iskayninku Jehova Diosta kuyaspankuqa yanapanakuspanku kusisqa kawsakunqaku. Sichu qam casarakuyta munachkanki hinaspaqa, Cantares qillqapi willakusqan sipastawan michiq mozota qatipakuy. Paykuna hinayá sumaq kayniyuq hinaspa sunqumanta Jehova Diosta kuyaq warmita otaq qarita maskakuy.

15. ¿Imatam casarakunankupaq riqsinakuq cristianokuna yachanmanku Cantares qillqapa willakusqan sipasmanta?

¹⁵ (Leey Cantares 4:12). Michiq mozoqa sipasmantam nirqa mana pipapas yaykunan ‘cercosqa huerta hina’  kasqanmanta. ¿Imanasqam chaynata nirqa? Chay mozollapaq sunquyuq kasqanraykum. Arí, paywan casarakunanpaq kasqanraykum rey Salomontaqa qipancharurqa. Chay sipasqa “muralla hinam” karqa, manam kichanalla “punku” hinachu (Cant. 8:8-10). Chaynallataqmi kananku casarakunankupaq riqsinakuq cristianokunapas. Manamá haykapipas huktaqa qawapayanankuchu.

16. ¿Imatam casarakunankupaq riqsinakuq cristianokunaqa yachanmanku Cantares qillqapa willakusqanmanta?

¹⁶ Michiq mozom sipasta puririnankupaq nirqa, ichaqa turinkunam mana munarqakuchu. Aswanqa uvas huertankuta qawananpaqmi sipasta kamachirqaku. Turinkunaqa manamá piensarqakuchu huchapakuy munasqankutaqa. Aswanqa manapunim munarqakuchu iskayninku sapallanku kaspanku mana allin ruwaykunaman wichiykunankuta (Cant. 1:6; 2:10-15). Kunan tiempopipas casarakunankupaq riqsinakuq cristianokunaqa chuya kanankupaqmi kallpanchakunanku. Chaypaqqa, tanteakunankum imakunata mana ruwanankupaq. Manataqmi haykapipas sapallankuqa tarikunankuchu. Chaymantapas, chuya sunqullawanmi kuyanakuyninkutapas qawachinakunanku.

17, 18. ¿Imaynatam Bibliapi Cantares qillqamanta yachasqaykiqa qamta yanapasunki?

¹⁷ Jehova Diosqa munanmi casarasqa kaqkuna kuyanakunankuta hinaspa kusisqa kawsakunankuta. Arí, chayllaraq casarakuspankuqa anchatamá kuyanakunku. Ichaqa, hinalla kuyanakunankupaqqa allintam kallpanchakunanku. Chaynapim kuyanakuyninkuqa mana wañuq nina hina kanqa (Mar. 10:6-9).

¹⁸ Sichu qam casarakuyta munanki hinaspaqa, sunqumanta kuyanaykipaq hina kaqta maskay. Chayna cristianata otaq chayna cristianota tariruspaykiqa, iskaynikichik kallpanchakuychik sunqumanta kuyanakunaykichikpaq. Kay Cantares qillqapi qawamusqanchikman hinaqa, atinmankum sunqumantapuni warmi-qari kuyanakuytaqa. Chayna kuyanakuyqa “Diosmanta hamuq nina hinam” (Cant. 8:6).