NAMKUMBA (Malaui) llaqtapim 1930 watapa marzo killanpi nacerqani. Wasiypiqa lliwmi Jehova Diospa testigonkuna karqaniku. 1942 watapim Jehova Diosman qukuspay bautizakurqani sumaq mayupi. 70 watapunim kallpanchakurqani Timoteoman apostol Pablopa nisqanta kasukunaypaq. Nirqam: “Diospa palabrantayá willakuy allin tiempopipas chaynataq mana allin tiempopipas”, nispa (2 Tim. 4:2).

1948 watapim, Nathan Knorr hinaspa Milton Henschel iñiqmasinchikkuna Malaui nacionman hamurqaku. Watukamuwasqankum kallpanchawarqa precursor kanaypaq. Chay watakuna qipatam Lidasi iñiqmasinchikta riqsirurqani. Paypas ñuqa hina precursor kaytam munarqa. 1950 watapim casarakurqaniku, 1953 watapaqqa warmi-qarim warmachaykupas karqaña. Achka ruwayniyuq kachkaspaykupas tantearurqanikum precursor kayta qallaykunaypaq. Iskay wata qipatañataqmi precursor especial kanaypaq niwarqaku.

Pisi tiempollamantam llaqtan-llaqtan watukuq anciano karqani, iñiqmasinchikkunata kallpanchanaypaq. Lidasi yanapawasqanraykum paytawan warmaykunata allinta uywayta atirqani hinaspa iñiqmasinchikkunata hinalla watukurqani. * Ichaqa iskayniykum tukuy tiempoykuwan Dios serviyta munarqaniku. Chaypaqmi wasiypi llapallayku tantearqaniku hinaspa pichqa churiykunapa yanapakuyninwan 1960 watapi Lidasi precursora kayta qallaykurqa.

1962 watapim “Ministros valerosos” sutiyuq asambleapa yachachikuyninkuna allinta kallpanchawarqaku. Huk wata pasaytañataqmi iñiqmasinchik Milton Henschel kutimurqa huk asambleapaq, chayqa apakurqa Blantyre (Malaui) llaqtapa hichpanpim, chaymanmi 10.000 masnin runakuna rirqaku. Chay asambleakunapa yachachikuyninkunata yuyarisqaykum yanapawarqaku sasachakuy tiempokunapaq.

1964 watapim, Malaui nacionpi autoridadkuna  Jehova Diospa serviqninkunata qatikacharqaku politicapi mana chaqrukusqankurayku. 100 masnin huñunakuna wasikunata hinaspa 1.000 masnin iñiqmasinchikkunapa wasinkutam kañaykurqaku. Ñuqawan Lidasiqa hinallam iñiqmasinchikkunata watukurqaniku chay nacionpi autoridadkuna harkakuyta qallaykunankukama, chayqa 1967 watapim karqa. Malaui nacionpi autoridadkunam Betel wasita munaychakururqaku, misionero iñiqmasinchikkunata qarqururqaku hinaspa achka iñiqmasinchiktapas presocharurqaku ñuqaykutawan kuskata. Carcelmanta lluqsiramuspaykum autoridadkunawan mana musyachikuspalla iñiqmasinchikkunata hinalla watukurqaniku.

1972 watapa octubre killanpim, huk mozo wasiykuman chayaramurqa. Payqa karqa politicapi chaqrukuq mozokunamanta huk kaqninmi. Paymi willawarqa amistadninkuna wañuchiwayta munasqankumanta. Chaymi señoraytawan warmaykunata nirqani chakra ukupi pakakunankupaq. Ñuqañataqmi sachaman lluqaruspay qawarqani wasiytawan kapuqniykutapas tukuy ima ruwasqankuta.

Astawanmi qatikachayta qallaykuwarqaku, chaymi achka iñiqmasinchikkunapiwan Malaui nacionmanta huk lawman lluptikurqaniku. Ñuqaykuqa Mozambique nacionmanmi chayarurqaniku, chaypim 1974 watapa junio killakama yacharqaniku. Chay killapim niwarqaku Dómue llaqtapi precursor especial kanaykupaq. Ichaqa Malaui nacionniykuman kutinaykupaq autoridadkuna niwasqankuraykum, 1975 watallapi precursor especial kayniykuta saqirurqaniku. Chay nacionpiqa hinallamá Jehova Diospa testigonkunataqa qatikachachkarqaku.

Malaui nacionpa Lilongüe llaqtanpi iñiqmasinchikkunata watukunaypaqmi niwarqaku. Chay llaqtapiqa qatikachasqa hinaspa huk sasachakuykunawan ñakariptinkupas iñiqmasinchikkunaqa astawanmi yapakururqaku.

Huk kutipim chayarurqaniku uchuy llaqtachaman, chaypim politicapi kaqkuna huñunasqa kachkasqaku. Wakin runakunam Jehova Diospa testigon kasqaykuta yacharuspanku chay huñunakuyman mana munachkaqta yaykurachiwarqaku, hinaspam politicapi kaq mozokunawan kuskata tiyaykachiwarqaku. Jehova Diostam mañakurqaniku yanapaykuwanankupaq. Chay huñunakuy tukuytam politicapi kaq mozokuna maqayta qallaykuwarqaku. Ichaqa, yuyaqña warmim kallpaylla hamuruspan harkakuruwarqaku hinaspa turinpa churin kasqayta nirqa. Manam yachanikuchu  imaynanpi chayna nisqanmantaqa, manamá aylluykuchu karqa. Hinaptinmi politicokunapa umalliqnin nirqa kachariwanankupaq. Manam iskayrayarqanikuchu Jehova Dios mañakusqaykuta uyariykuwasqankumanta.

1981 watapim kaqmanta politicapi kaq runakuna tariruwarqaku. Kay kutipiqa tukuy imaykutam apakurqaku: bicicletaykuta, qillqaykuta hinaspa huk documentokunatapas. Chaywanpas lluptiruspaykum chayarurqaniku huk ancianopa wasinman, chaypim pakakurqaniku. Ichaqa llakisqam kachkarqaniku chay documentokunapa ima nisqanta yacharunankumanta. Chay runakunaqa enteron nacionmanta ancianokunapa apachimuwasqanku cartakunata qawaruspankum, gobiernopaq llamkaq runa kasqayta piensaspanku mancharikururqaku. Chaymi documentokunataqa chay llaqtapi kaq ancianokunaman kutichimurqaku.

Huk kutipiñataqmi mayuta chimpachkarqaniku buquewan. Chay buqueyuq runaqa politicapi llamkaq kasqanraykum, partidonta yanapaqkunapa tarjetanta mañakuyta qallaykurqa. Ñuqaykuman chayaykamuchkaspanmi, policiapa maskasqan suwata tarirurqa. Chaymi wakiqniykutaqa manaña tarjetataqa mañawarqakuñachu, llapallan runakuna suwarayku chaqwakuyta qallaykuptinku. Kaqmantam musyakurqaniku Jehova Dios waqaychawasqankumanta.

1984 watapa febrero killanpim Lilongüe llaqtaman illarqani Zambia nacionpi Betel wasiman documentokunata apachinaypaq. Ñanpiñataqmi policia tukuy imayta maskaruspan tarirurqa qillqanchikkuna apasqayta, hinaspanmi cuartelman aparuwaspan maqaparuwarqa. Chaymantañataqmi makiykunata wataruwaspan suwakunatawan kuskata wichqaruwarqa.

Paqarintintam policiakunapa jefen huk cuartoman pusaruwaspan papelta quwarqa firmanaypaq. Chay papelpiqa nirqa Jehova Diospa testigon kasqayta saqiy munasqaymantam, chaynapi carcelmanta kacharisqa kanaypaq. Ñuqaqa mana firmayta munaspaymi policiata nirqani presochawananku utaq wañuchiwananku kaptinkupas, Jehova Diospa testigon kasqayta mana haykapipas saqinaymanta. Chaymi piñakuruspan mesata kallpawan takarqa, hinaptinmi huk policia hamurqa ima pasakusqanta qawananpaq. Hinaspanmi policiapa jefenqa niwarqa hinalla Jehova Diospa testigon kasqaymanta huk papelpi firmanaypaq. Nirqataqmi huk policiata Lilongüe llaqtapi carcelman apawanankumanta. Tukuy kaykuna pasawasqantaqa manam señorayqa yacharqachu. Tawa punchawmantañam iñiqmasinchikkuna willarqaku.

Lilongüe llaqtapi policiakunaqa manam maqawarqachu. Aswanmi jefenqa huk plato mikuyta haywaykuwaspan niwarqa: “Kaypi kaqkunaqa  suwa kasqankuraykum presochasqa kachkanku, qanmi ichaqa Diospa palabranmanta yachachisqaykirayku kaypi kachkanki”, nispa. Chaymantam, Kachere sutiyuq carcelman pusawarqaku. Chaypim pichqa killa karqani.

Carcelmanta encargakuq runaqa kusikurqam chayman chayaruptiyqa. Payqa munarqam chay carcelpi pastorpa rantinpi ñuqaña presokunapa pastornin kanayta. ¿Imanasqa? Chaypi kaq pastorqa suwakusqanraykum presochasqa karqa. Chayraykum sapa semana huñunakuykuna ruwayta qallaykurqani Bibliamanta yachachinaypaq.

Ichaqa pisi tiempollamantam, carcelpi soldadokunaqa tapuwarqa Jehova Diospa testigonkuna Malaui nacionpi hayka kasqaykumanta. Mana willakuyta munasqayraykum maqaparuwaspanku yaqalla wañurachiwarqaku. Huk kutipiñataqmi tapuwarqaku Jehova Diospa llaqtanpi punta apaqninkuna maypi kasqankuta. Ñuqañataqmi nirqani chay tapukuyninta Biblia kutichisqanmanta. Chaymi kusisqallaña tapuwarqaku maypi kasqanmanta.

Nirqanim Isaias 43:12 nisqanpi kasqanta, chaypim nin: ‘Qamkunaqa testigoymi kankichik’, nispa. Kimsa kutikama leeruspankum niwarqaku: “Diospa llaqtanpi punta apaqkunaqa manam Bibliapiqa kanmankuchu, Estados Unidospim kachkanku”, nispa. Ichaqa nirqanim chay nacionpi Jehova Diospa testigonkunata tapuptinkupas hina chay textollata paykunapas qawachinankumanta. Yachay munasqankuta mana willaptiymi Dzaleka sutiyuq carcelman aparuwarqaku, chayqa Lilongüe llaqtapa norte lawninpim kachkan.

1984 watapa julio killanpim, Dzaleka sutiyuq carcelman aparuwarqaku, chaypim 81 Jehova Diospa testigonkunaqa karqaku. Chay carcel taksalla kasqanraykum 300 presokuna ñiti-ñiti pampapi puñuq kaniku. Punchawkuna pasasqanman hinam, as-aschalla huñunakurqaniku Bibliapa huk kaqnin textonta sapa punchaw estudianaykupaq. Chayta ruwasqaykum anchata kallpanchawarqaku.

1984 watapa octubre killanpim, Jehova Diospa testigonkunataqa llapaykuta juicioman apawarqaku hinaspam iskay wata carcelpi kanaykupaq sentenciawarqaku. Kaqmantam Diosta mana serviqkunatawan kuskata carcelman hinaruwarqaku. Ichaqa carcelmanta encargakuqmi presokunatawan soldadokunata nirqa: “Jehova Diospa testigonkunaqa manam cigarrotaqa pitankuchu, chaymi soldadokunaqa mana kamachinankuchu carbonta apamuspanku cigarronkuta ratachinankupaqqa. ¡Paykunaqa Diospa runankunam kanku! Diosta kasukusqankuraykum kaypi kachkanku, manam mana allinta ruwasqankuraykuchu, chaymi iskay kutikama mikunqaku”, nispa.

 Diospa kamachisqanman hina kawsakusqaykuraykum, wakin presokunamantaqa ñuqaykupi astawan confiaqku. Soldadokunaqa manam presokunataqa lluqsinankupaq saqiqkuchu parapiqa nitaq tutapiqa. Ichaqa ñuqaykum imay horapas lluqsiq kaniku. Huk kutipim chakrapi llamkachkarqaniku, hinaptinmi cuidawaqniyku soldado qunqaymanta unqururqa. Chaymi carcelman aparqaniku yanapanankupaq. Allinkuna ruwasqaykuta qawaspankum soldadokunaqa Jehova Diosmanta allinta rimaqku (1 Ped. 2:12). *

1985 watapa mayo killanpa 11 punchawninpim, Dzaleka carcelmanta lluqsimurqani. ¡Kusisqamá tarikurqani kaqmanta aylluywan kuska kasqaymanta! Jehova Diospa yanapakuyninwanmi payman sunqu karqaniku sasachakuykunapi tarikuspaykupas. Apostol Pablo hinam tarikuniku, paymi nirqa: ‘Manañam kallpaykupas karqañachu aguantanaykupaq manataqmi kawsaytapas piensarqanikuñachu. Wañuypa patanpiñam karqaniku, ichaqa chayqa karqa wañusqakuna kawsarichiq Diosllamanña hapipakuy yachanaykupaqmi hinaspa mana kikillaykupi confiakunaykupaqmi. Diosmi librawarqaku wañuymanta, paytaqmi qipatapas librawanqaku’, nispa (2 Cor. 1:8-10).

Wakinpiqa wañunaykutañam piensarqaniku. Ichaqa Jehova Diostam sapa kuti mañakurqaniku yachayta, llampu sunqu kayta hinaspa mana manchakuq kanaykupaq, chaynapi Jehova Diospa sutinta hinalla hatunchanaykupaq.

Jehova Diosqa manam haykapipas saqiwarqakuchu. 2000 kaq watapim, Lilongüe lawpi Betel wasi ruwayta tukururqaku hinaspa waranqa masnin huñunakunapaq wasikunatapas. Tukuy kaykunata Jehova Dios ruwasqanta qawaspaykum Lidasiwan kuska anchata kusikuniku. *