1. ¿Imatam achka runakuna piensanku?

KUNAN tiempopi achka runakunaqa manam Diospa munasqanman hinachu kawsanku. Piensankum piwanpas mana casarakuspa puñuyqa utaq qarimasillanwan chaynataq warmimasillanwan kakuyqa mana hucha kasqanta. Chayna ruwasqankum imaymana qillqakunapi, videokunapi hinaspa takikunapi rikurin (Sal. 12:8). Chayna mana allinllaña kasqanpi yachaptinchikpas, Jehova Diosqa yanapawachwanmi chuya kananchikpaq (leey 1 Tesalonicenses 4:3-5).

2, 3. (1) ¿Imanasqam mana allin piensaykunata qipanchananchik? (2) ¿Imamantam kay yachachikuypi qawasunchik?

² Llapanchikmá pantaq runakuna kanchik. Chayraykum ichapas mana allin munaykunawan aysachikuchwan, imaynam challwakunapas anzuelopi mikuywan aysachikuchkaq hina. Chaynaqa, ¿imatam ruwananchik mana allin munaykuna umanchikman chayamuptin? Chayllam qipanchananchik. Chayta mana ruwaspaqa,  chay mana allin munaykunam sunqunchikpi sapichakurunman, hinaspam chayta ruwananchikpaq hina tarikuspanchik huchallikuruchwan (leey Santiago 1:14, 15). Chaymi Jehova Diosta hinalla kusichiyta munaspaqa, chay mana allin munaykunata umanchikmanta chaylla hurqunanchik.

³ Qawasqanchikman hinaqa, kallpanchakunanchikmi mana allinkunata mana piensanapaq. Mana allin munaykunata qipanchaspaqa, manam chaykunamanqa wichisunchu nitaq chaykunawanqa ñakarisunchu (Gal. 5:16). Kay yachachikuypim qawasunchik kimsa yanapakuykunamanta: 1) Jehova Dioswan amistadninchik. 2) Bibliapa yachachikuyninkuna. 3) Yuyayniyuq iñiqmasinchikkunapa yanapakuyninkuna.

4. ¿Imaynatam Dioswan allin amistad kayqa yanapawanchik?

⁴ Bibliam kaynata niwanchik: ‘Mana allin ruwasqaykichikmantayá chuyanchakuychik, [...] sunquykichiktayá Diosllamanña quychik’, nispa (Sant. 4:8). Kaypi niwasqanchikman hinaqa, Dioswan allin amistad kaqkunaqa paypa munasqantam ruwanchik hinaspa piensanchik. Dioswan hinalla allin amistad kayta munasqanchikraykum, kallpanchakunchik paypa contranpi kaqkunata mana ruwanapaq hinaspa allin kaqkunallata piensanapaq (Sal. 24:3, 4; 51:6; Filip. 4:8). Jehova Diosqa yachanmá pantaq runakuna kasqanchikta hinaspa mana allin munaykunawan wakinpi aysachikusqanchikta. Chaymi llakichiyta mana munaspanchik chayta qipanchanapaq hinaspa allin kaqkunata piensanapaq kallpanchakunchik (Gen. 6:5, 6).

5, 6. ¿Imaynatam Diosta mañakuyninchikqa yanapawanchik mana allin munaykunata atipanapaq?

⁵ Jehova Diosta sapa kuti mañakuyninchikqa yanapawasunmi mana allin munaykunata atipanapaq. Payqa kallpatawan chuya espirituntam quwasunchik chuya kanapaq. Mañakusqanchikpim Diosta nichwan paypa munasqallanta piensay munasqanchikmanta (Sal. 19:14). Chaymantapas, humillakuspam Diosta mañakuchwan sunqunchikpi mana allin munaykuna kasqanta qawachiwananchikpaq (Sal. 139:23, 24). Mañakuchwantaqmi aychapa munayninkunaman mana wichiykunapaq, astawanraqmi tentasqa kaspanchikqa (Mat. 6:13).

⁶ Yaqapaschá manaraq testigo kachkaspa mana allin ruwaykunata ruwaq karqanchik. Ichapas chayrayku wakinpiqa munapayanchik chay mana allinkuna ruwayta. Chayna kaptinpas, Jehova Diosqa yanapawachwanmi chayta atipanapaq. Rimarisun Diospa serviqnin Davidmanta. Paymi casado kachkaspa huk warmiwan pierdekururqa. Ichaqa wanakuspanmi Jehova Diosta mañakurqa ‘chuyanchasqa sunqutaña’ qunanpaq chaynataq kasukuq kananpaqpas (Sal. 51:10, 12). Sichu mana allin munaykunata atipanaykipaq kallpanchakuchkanki, Jehova Diosta mañakuy yanapasunaykipaq. Payqa kallpatam qusunki tukuy imapipas kasukunaykipaq (Sal. 119:133).

7. ¿Imaynatam bibliaqa yanapawanchik mana allin munaykunata qipanchanapaq?

⁷ Jehova Diosqa mañakusqanchiktam uyariwanchik bibliawan yachachiwaspanchik. Chaypim suma-sumaq yachachikuyninkuna tarikun Diosllapaqña kawsananchikpaq (Sant. 3:17). Sapa punchaw bibliata leespaqa allin kaqkunallatam piensasun (Sal. 19:7, 11; 119:9, 11). Bibliapa nisqankunaqa allintam anyawanchik, willawanchiktaqmi Diospa serviqninkunamanta chaynapi mana allin munaykunata qipanchanapaq.

8, 9. (1) Proverbios 7 capitulopa willakusqanman hina, ¿imanasqam huk mozo chuchumika warmiwan huchapakururqa? (2) ¿Imakuna ruwaymi mana allinchu kanman?

⁸ Bibliapi Proverbios 5:8 versiculopim  niwanchik aychapa munayninmanta karunchakunapaq. Proverbios 7 capitulopiñataqmi willawanchik huk mozomanta, paymi chuchumika warmipa kasqan lawninta tutapi purikuq lluqsirqa. Chay warmim chay risqan ñanpa esquinanpi munapayanapaq hina pachawan churapakururqa. Chay mozota rikuruspanmi payman asuykuspan muchaykurqa, hinaspam astawan munapayananpaq sumaqllataña rimapayarqa. Mozoqa manamá huchapakuyta piensaspachu wasinmantaqa lluqsirqa. Ichaqa, mana allin munayninta chaylla mana qipanchasqanraykum huchallikururqa hinaspam mana allinpi tukurqa. Sichu aychapa munayninwan aysachikunanmanta piensanman karqa, hinaptinqa yaqapaschá chay warmipa kasqan lawnintaqa mana rinmanchu karqa (Prov. 7:6-27).

⁹ Ñuqanchikpas mana allin munaykunamanmi wichiykuchwan mana yuyaywan tanteaspaqa. Kaypi yuyaymanay: Sichu tutapi televisionta qawaspa yanqapas-yanqa huk qawaykunata maskaspaykiqa, mana allin kaqkunatam qawayta qallaykuwaq. ¿Imanasqa? Ichapas qunqayllamanta millakuypaq qalalla kaqkuna rikuriramunman. Internetpi kaspapas manataqmi allinchu kanman llutanpi imamanpas yaykuyqa, nitaq qalalla kaqkunata qawanapaq willakuykunaman yaykuypas. Chaykunata qawaspaqa, mana allin munaykunam sunqunchikpi sapichakurunman hinaspam huchallikuruchwan.

10. Bibliapi 1 Timoteo 5:2 nisqanta mana kasukuspanchikqa, ¿imatam ruwaruchwan? (Qaway 14 kaq paginapi dibujota).

¹⁰ Bibliaqa niwanchiktaqmi warmi-qari imayna  qawanakunanchikmanta (leey 1 Timoteo 5:2). Diospa llaqtanpi casarasqa kaqkunaqa qusallankupaq utaq warmillankupaq sunquyuqmi kananku. Soltero utaq soltera kaqkunañataqmi casarakunanpaq munasqan sipasllapaq utaq mozollapaq sunquyuq kananku. Wakinkum piensanku piwanpas mana hapinakuspalla imayna qawanakusqankuwan utaq imapas ruwasqankuwan munapayanakuyqa allin kasqanta. Ichaqa, chayna ruwasqankuqa astawanmi mana allin munayninkuta wiñarachinman hinaspam huchallikurunmanku. Chaynapimá achka runakuna tukurqaku, ñuqanchikpas chaynapim tukuruchwan.

11. ¿Imatam Joseymanta yachachwan?

¹¹ Diospa serviqnin Joseymantam allinta yachachwan. Joseypa patronninpa warminmi paywan puñunanpaq llumpayta hikutarqa. Josey mana munaptinpas chay warmiqa hinallam hikutarqa. Sapa punchawmi paywan sapallankupi tarikunankupaq nirqa (Gen. 39:7, 8, 10, NM). Yachayniyuq runapa nisqanman hinaqa, yaqapaschá chay warmiqa piensarqa sapallankupi tarikuspanku aychapa munayninman Josey wichiykunanta. Joseymi ichaqa sunqunpi tantearurqaña manapuni chay warmipa nisqanta kasunanpaq. Chay ruwasqanmi yanaparurqa sunqunpi mana allin munaykuna mana sapichakunanpaq. Huk kutipim chay warmiqa Joseyta pachanmanta hapiruspan paywan puñunanpaq hikutarqa. Joseymi ichaqa chay ‘warmipa makinpi pachanta’ saqispan hawaman lluptikurqa (Gen. 39:12).

12. ¿Imaynatam qawasqanchikkunaqa mana allin munaykunata ñuqanchikpi rikurichinman?

¹² Imapas qawasqanchikqa mana allin munayninchiktam wiñachinman. Jesusmi nirqa: ‘Pipas warmita munapayaspan qawaqqa sunqunpim hukwan pierdekuy huchata ruwarunña’, nispa (Mat. 5:28). Yuyarisun Davidta ima pasasqanmanta. Bibliapa willakusqanman hinam Davidqa “palacionpa qatanpi paseakuchkaspa bañakuchkaq warmita rikururqa” (2 Sam. 11:2). Chay bañakuq warmiqa qusayuqmi karqa. Huk lawta qawananmantaqa, Davidqa hinalla qawaspanmi paypi piensayta qallaykurqa. Chay warmita munapayasqanraykum paywan huchapakururqa.

13. (1) ¿Imanasqataq ancha allin ñawinchikwan “contratota” ruwayqa? (2) ¿Ima ninantaq ñawinchikwan huk “contratota” ruwayqa?

¹³ Diosta serviq Jobmantapas allintam yachachwan. Paymi nirqa: ‘Kikiypunim contratota ruwarqani doncellakunataqa mana qawapayanaypaq’, nispa (Job 31:1, 7, 9). Ancha allinmi payta qatipakuspa ñawinchikwan huk “contratota” ruwayqa. ¿Imanasqa? Chayqa yanapawasunmi mana allin munaykunawan mana aysachikunapaq. Ichaqa, ¿ima ninantaq ñawinchikwan huk “contratota” ruwayqa? Chay ninanqa pitapas munapayaywan mana qawanapaq tanteaymi. Sichu qalalla kaqkunata televisionpi, internetpi, qillqakunapi utaq maypipas rikuspaqa chayllam huk lawta qawananchik.

14. ¿Imatam ruwananchik chuya kanapaq?

¹⁴ Yaqapaschá kaykama tukuy yachamusqanchikmanta, imapipas kallpanchakunaykipaq musyakurunki. Chayna kaptinqa, kallpanchakuy chaylla ruwayman apanaykipaq. Jehova Diosta kasukuspaqa manam wichisunchu aychapa munayninkunamanqa hinaspapas chuyam kasunchik (leey Santiago 1:21-25).

15. Mana allin munaykunata qipanchayta mana atispaykiqa, ¿imanasqataq ancha allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunapa yanapakuyninta maskayqa?

¹⁵ Mana allin munaykunata qipanchayta mana atispaykiqa, yuyayniyuq iñiqmasinchikkunapa yanapakuyninta maskay chaynapi bibliapa nisqanman hina yanapasunaykipaq. Pinqapakunapaq hinamá chaykunamanta  rimayqa, chaywanpas ancha allinmi chay ruwaynikiqa (Prov. 18:1; Heb. 3:12, 13). ¿Imanasqa? Yuyayniyuq iñiqmasinchikkunaqa bibliawanmi qawachisunki imakunapi astawan kallpanchakunaykimanta. Chaynapim hinalla Jehova Diospa amistadnin kanki.

16, 17. (1) ¿Imaynatam ancianokunaqa mana allin munaykunata atipanankupaq kallpanchakuq iñiqmasinkunata yanapanku? (2) ¿Imanasqam millakuypaq qalalla kaqkunata qawaqkunaqa ancianokunapa yanapakuyninta chaylla maskananku?

¹⁶ Pusawaqninchik ancianokunam aswan allintaqa yanapawachwan (leey Santiago 5:13-15). Rimarisun Brasil nacionniyuq mozomanta. Paymi willakun unay watakuna mana allin munaykunawan aysachikusqanmanta. Ninmi: “Musyakurqanim mana allin piensasqaykuna Jehova Diosta llakichisqanmanta. Ichaqa llumpaytam pinqakurqani chaykunamanta piwanpas rimayta”, nispa. Huk ancianom musyakururqa chay mozo hukmanyasqa tarikusqanta, chaymi kallpancharqa ancianokunawan rimananpaq. Chay mozom nin: “Ancianokunaqa kuyakuyninta hinaspa llakipayakuynintam qawachiwarqa. Chayta qawaspaymi ima niytapas atirqanichu, ñuqaqa qaqchawanantam suyarqani. Ancianokunaqa allintam willakusqayta uyariwarqa, bibliata leespankum yuyarichiwarqa Jehova Dios kuyawasqanmanta hinaspam ñuqawan kuska Diosta mañakurqaku. Chayna ruwasqankum yanapawarqa bibliapa nisqanta kasukunaypaq”, nispa. Kunanqa chay iñiqmasinchikqa Jehova Dioswan allin amistadñam kanku. Paymi nin: “Mana allin munaykunata sapallayki atipanaykimantaqa, aswan allinmi hukkunapa yanapakuyninta maskayqa”, nispa.

¹⁷ Millakuypaq qalalla kaqkunata qawaspaykiqa, chayllam ancianokunapa yanapakuyninta maskanayki. ¿Imanasqa? Astawan unaspaykiqa chayllam ima huchamanpas wichiykuwaq. Huchapakuyman wichiruspaqa aylluykikunatawan amistadnikikunatam llumpayta llakichinki. Manam chayllachu, runakunapas Jehova Diosmantam mana allinta rimanqaku. Achkam ancianokunapa yanapakuyninta mañakurqaku hinaspa tukuy nisqankuta kasukurqaku. Chaynata ruwaspankum Jehova Diospa amistadnin chaynataq llaqtanpi hinalla kachkanku (Sal. 141:5; Heb. 12:5, 6; Sant. 1:15).

18. ¿Imata ruwanapaqmi hinalla kallpanchakunanchik?

¹⁸ Satanaspa munaychakusqan runakunaqa aswan mana allin runakunam kanku. Diospa serviqninkunam ichaqa kallpanchakunchik mana allin munaykunata qipanchanapaq chaynataq chuya runakuna kanapaqpas. Chaywanqa anchatamá Jehova Diosqa kusikun. Chaynaqa, hinallayá rimamusqanchik kimsa yanapakuykunawan yanapachikusunchik. Chaynata ruwaspanchikmi kusisqa hinaspa allin concienciayuqmi tarikusun (Sal. 119:5, 6). Hamuq tiempopiqa, satanasmi chinkachisqa kanqa, ñuqanchikmi ichaqa wiña-wiñaypaq sumaq allpa pachapi kawsakusun.