1, 2. (1) ¿Imanasqataq concienciayuq kanchik? (2) ¿Imanasqataq concienciayuq kasqanchikmantaqa agradecekunchik?

JEHOVA DIOSQA ima ruwanapaqpas kikinchikmanta tanteakunapaqmi unanchawarqanchik. Chaypaqmi concienciayuqta unanchawarqanchik. ¿Imataq chay concienciaqa? Imam allin hinaspa mana allin kasqanta sunqunchikpa musyasqanmi (qaway “¿Ima ninantaq?”, niq yachachikuyta). Conciencianchik allin kaspanqa mana allin kaqkunata qipanchaspa allin kaqkunata ruwanapaqmi yanapawasun. Jehova Diosqa kuyawaspanchik hinaspa kusisqa kawsakunanchikta munaspanmi concienciayuqtaqa unanchawarqanchik.

² Diospa kamachisqankunata mana riqsiq wakin runakunapas mana allinkunata qipanchaspankum allin kaqkunata ruwanku (leey Romanos 2:14, 15). ¿Imanasqa? Concienciankum yanapan imapas allin utaq mana allin kasqanta musyakunankupaq. Runakuna mana concienciayuq kaspankuqa qalaypaqchiki kawsakunmanku. Chaymi Jehova Diosta agradecekunanchik concienciayuqta unanchawasqanchikmanta.

3. ¿Imapim iñiqmasinchikkunata yanapasun allin concienciayuq kanapaq kallpanchakuspanchikqa?

 ³ Yaqa lliw runakunam conciencianku imayna kasqanmantaqa mana imapas qukunkuchu. Jehova Diosta yupaychaqkunam ichaqa allin concienciayuq kananchikpaq kallpanchakunchik, chaynapi imapas allin kasqanta hinaspa mana allin kasqanta sunqunchikpi chaylla musyakunanchikpaq. Allin concienciayuq kanapaqqa bibliatam leena hinaspam ima nisqankunamanta allinta yachananchik. Chaymantapas Diospa kamachikuyninkunatam sunqumanta kasukunanchik, allinninchikpaq kasqanmanta mana iskayrayaspa. Chaymi apostol Pablo qillqarqa: ‘Kay kamachikuykunaqa chiqaptapuni kuyanakunanchikpaqmi, chay kuyanakuyqa hamun, chuya sunqumantawan allin concienciayuqmantam’, nispa (1 Tim. 1:5, CQ12). Allin concienciayuq kanapaq kallpanchakuspa hinaspa chayman hina tanteaspanchikqa iñiqmasinchikkunatam yanapasun llapallanchik huk sunqulla kawsakunanchikpaq. Astawanmi Jehova Diostapas kuyasun hinaspam paypi iñisun. Chaymantapas Diospa amistadnin kasqanchiktawan payta kusichiy munasqanchiktam qawachisun. Chaynapim riqsichikusun imayna runa kasqanchikta.

4. Allin concienciayuq kayta munaspaqa, ¿imatam ruwananchik?

⁴ Allin concienciayuq kanapaqqa, manam bibliataqa leeyllachu leena nitaq umallamantachu imatapas yachana. Aswanqa sapa kutim estudiananchik, leesqanchikpi yuyaymanananchik hinaspam Jehova Diosta mañakunanchik yachachiwasqanchikman hina imatapas ruwananchikpaq. Bibliata estudiaspanchikqa Jehova Diostam astawan riqsiyta munanchik. Chaymantapas ima munasqanmanta hinaspa mana munasqanmantam yachayta munanchik. Allin concienciayuq kanapaq kallpanchakuspanchikqa astawanmi Jehova Diospa piensasqanman hina piensasun.

5. ¿Imamantam kay yachachikuypi qawasunchik?

⁵ Llapanchikmi tapukunanchik: ¿Imaynatam allin concienciayuq kayninchikqa allinta tanteakunapaq yanapawanchik? ¿Imanasqataq iñiqmasinchikkunapa tanteasqankutaqa respetananchik? ¿Ima allin kaqkunata ruwanapaqmi conciencianchikqa yanapawanchik? Kay yachachikuypim qawasun, allin concienciayuq kayqa hampichikunapaq, kusirikuyta akllanapaq hinaspa iñiyninchikmanta willakunapaq imayna yanapawasqanchikmanta.

6. ¿Imatam hampichikuyta munaspaqa tanteana kanqa?

⁶ Bibliapim niwanchik imapas mana allinninchikpaq kaqkunataqa mana ruwanapaq. Niwanchikmi, llumpayta mikuruspa utaq llumpayta tomaruspaqa unqurunanchikmanta (Prov. 23:20; 2 Cor. 7:1). Ichaqa, bibliapa nisqankunata kasukuspapas hinallam  unqusun hinaspa machu-payayasun. Chaymi unquruspaqa tanteana kanqa imayna hampichikunapaq. Wakin iñiqmasinchikkuna munaspankuqa qurakunawanpas hampikunmankum. Achka iñiqmasinchikkunam nacionninkupi betel wasiman qillqanku Jehova Diospa testigonkuna imawan hampichikunankumanta tapukunankupaq.

7. ¿Imataq yanapawasun allinta tanteaspa hampichikunapaq?

⁷ Betel wasipi cuentallikuqkunapas nitaq iñiqkunapi punta apaqkunapas manam niwanchikmanchu imawan hampichikunapaqqa (Gal. 6:5). Ichaqa bibliapi yachachikuykunata qawachiwaspanchikmi yanapawanchikman kikinchik allinta tanteakunanchikpaq. Bibliapim niwanchik yawarta mana churachikuspalla hampichikunapaq (Hech. 15:29). Kay kamachikuyta kasukusqanchikraykum mana munanchikchu yawarta churawaspanchik hampiwananchiktaqa nitaq yawarpa tawa partenkunawanpas. Chay tawa partenkunatapas rakinkuraqmi achka partechakunapi hinaspam huk unquykunamanta hampinankupaq chaykunata servichikunku. ¿Imatam ruwachwan chay partechakunawan hampiwananchikpaq doctorkuna niwaptinchikqa? Sapakamam tanteakunanchik conciencianchikman hina. * Bibliapi achka yachachikuykunaraqmi yanapawasun hampichikuyta munaptinchik allinta tanteakunapaq.

8. ¿Imaynatam Filipenses 4:5 yanapawanchikman hampichikuyta munaptinchik?

⁸ Wakin unquykunaqa mana hampiy atinaraqmi. Ichaqa wakin runakunam ninmanku chay unquykunaqa hampiy atina kasqantaña. Chayta uyarispaqa allinmi kanman Proverbios 14:15 nisqanpi yuyaymanayqa. Chaypim nin: ‘Pisi experienciayuq runaqa creerunmi tukuy imapas nisqankuta. Yachayniyuq runam ichaqa entienden imaynam kawsananta’, nispa. Apostol Pablopas nirqam: “Llapallan runakunayá yachachunku entiendeq runa kasqaykichikta”, nispa (Filip. 4:5, NM). Chay  nisqankunaman hina ruwaspaqa, manam imaynapas hampichikunanchikraykuchu Dios yupaychayninchiktaqa saqirusun. Manamá ñuqallanchikpi piensaq kaytaqa munanchikchu (Filip. 2:4). Yachanchikmi pantaq runa kasqanchikrayku unqunanchiktaqa. Chaymi imamantapas puntataqa Jehova Diosta yupaychananchikpaq kallpanchakunanchik (leey Filipenses 1:10).

9. (1) ¿Imaynatam Romanos 14:13, 19 yanapawanchik imayna hampichikunamanta tanteakunapaq? (2) ¿Ima sasachakuymi kanman apostol Pablopa nisqanta mana kasukuptinchikqa?

⁹ Ñawpa Roma nacionpi kaq wakin iñiqkunam iñiqmasinkunata chiqnipakuqku mikuymantawan fiestakunamanta paykuna hina mana piensasqankurayku. Chay ruwasqankum Diosta huk sunqulla yupaychanankuta sasachachkarqa. Chaymi apostol Pablo nirqa: ‘Wakinkunam ninku: Kay-wak punchawmi aswan allinqa, nispa. Wakinñataqmi lliw punchawkunata igualpaq hapinku. Chaynata piensaspankuqa sapakamayá sunqunkupa nisqanman hina ruwachunku’, nispa (leey Romanos 14:5, 13, 15, 19, 20). Kaymi yachachiwanchik wakiqninpa piensasqankuta respetanapaq, manamá ñuqanchik hina piensanankutachu suyananchik. Apostol Pablopa nisqanta mana kasukuspanchikqa iñiqmasinchikkunatam sienterachichwan hinaspam huk sunqulla kawsakusqanchiktapas yanqacharuchwan. Huk llaqtapim warmi-qari kaq iñiqmasinchikkuna achka iñiqmasinchikkunata hikutarqaku huk hampita rantinankupaq. Wakinkum rantirurqaku, wakinñataqmi mana. Chay hampi mana imapipas yanapasqanraykum rantiqkunaqa piñakururqaku. Hampi rantinapaq sapakama tanteakuyninchikqa allinmi, ichaqa manam allinchu tanteasqanchikman hina ruwanankupaq hukkunata hikutayninchikqa. Chayta ruwasqankuwanmi iñiqmasinkunawan huk sunqulla kasqankuta yaqalla yanqacharurqaku.

10. ¿Imanasqataq hukkunapa tanteakusqankutaqa respetananchik? (Qaway 9 kaq paginapi dibujota).

¹⁰ Iñiqmasinchikkuna imawan utaq imayna hampichikunankupaq tanteakusqanku ñuqanchikpa piensasqanchikwan mana tupaptinqa, manam piñakunachu nitaqmi piensasqanchikman hina ruwanankupaqqa hikutanachu. Ichapas iñiqmasinchikqa kallpanchakunanraq allin concienciayuq kananpaq (1 Cor. 8:11, 12). Utaq ñuqanchikpas kallpanchakunanchikraq. Chaymi allinpaq utaq mana allinpaq kaptinpas sapakama tanteakunanchik.

11, 12. ¿Imaynatam bibliaqa yanapawanchik kusirikuyta munaptinchik allinta tanteakunapaq?

¹¹ Llapanchikmi asiyta hinaspa kusirikuyta munanchik, Jehova Dios chaynata unanchawasqanchikrayku (Ecl. 3:4). Kusirikusqanchik allinninchikpaq kananta munaspaqa allintam tanteananchik imawan hinaspa hayka unay kusirikunanchikmanta. ¿Imaynatam allin concienciayuq kasqanchikqa yanapawasun kusirikuyta munaptinchik?

 ¹² Bibliapim niwanchik mana allinkunataqa manapuni ruwanapaq, chaykunam kanman huchapakuy, taytacha-mamachakuna yupaychay, layqa ruway, liryanakuy, tomakuy utaq fiestakunallapi puriy. Chaykunamantam apostol Pablo nirqa: ‘Chayna mana allin ruwaqkunaqa manam yaykunqakuchu Diospa munaychakusqanmanqa’, nispa (Gal. 5:19-21). Chaymi tapukunanchik: ¿Manachum sunquy hukmanyan maqanakuykunawan, atipanakuykunawan hinaspa llaqtankuman sayapakuykuna hatarichiq pukllaykunawan kusirikuptiy? ¿Manachu sunquy hukmanyan huchapakuymanta, machakuymanta utaq layqa ruwaymanta videokunata qawaptiy?, nispa.

13. ¿Imaynatam 1 Timoteo 4:8 hinaspa Proverbios 13:20 yanapawanchik kusirikuyta munaptinchik allinta tanteakunapaq?

¹³ Bibliapim nin: ‘Ejerciciota ruwaptinchikqa cuerponchikmi kallpata hapin’, nispa (1 Tim. 4:8). Chay ruway allinninchikpaq kaptinpas allintam tanteananchik pikunawan pukllaq rinanchikpaqa. Bibliapim niwanchiktaq: “Yachayniyuqkunawan hukllawakuqqa yachayniyuqmi kanqa. Mana yachayniyuqkunawan hukllawakuqmi ichaqa sasachakuypi tarikunqa”, nispa (Prov. 13:20, CQ12). Bibliapi kayna yachachikuykunam allin concienciayuq kanapaq yanapawasun, chaynapim allinta tanteasunchik imayna hinaspa imawan kusirikunapaq.

14. ¿Imaynatam Romanos 14:2-4 nisqanqa huk aylluta yanaparqa?

¹⁴ Christianwan Danielam Diosta yupaychananku tutapi iskaynin warmi warmankunawan rimarqaku, allin hinaspa mana allin kusirikuykuna kasqanmanta. Rimarqakutaqmi mana allin amistadkunamantapas. Hinaptinmi huk kaqnin warman willakurqa colegionpi estudiaq wakin testigokuna ima ruwasqankumanta, hinaspa chay ruwasqankuwan sunqun hukmanyasqanmanta. Willakurqataqmi paypas ruwasqankuta qatipakuy munasqanta. Chaymi Christianwan Danielaqa warmanta yachachirqaku sapa runa concienciayuq kasqankumanta, hinaspa chayman hina ima ruwanankupaqpas sapakama tanteakunankumanta (leey Romanos 14:2-4).

15. ¿Imaynatam Mateo 6:33 yanapawanchik tiemponchikta allinta servichikunapaq?

¹⁵ ¿Imapaqtaq astawan tiempochakunki? ¿Huñunakuyman rinaykipaq, Diosmanta  willakunaykipaq hinaspa bibliata estudianaykipaqchu? Icha ¿kusirikuykunapi purinaykipaqchu? Jesucristopa yachachisqanmi yanapawanchik tiemponchikta mana usuchinapaq. Paymi nirqa: ‘Puntataqa maskaychik Diospa munaychakuynintawan paypa munasqan allin ruwaytayá hinaptinqa qusunkichikmi tukuy ima pisipusuqnikichiktaqa’, nispa (Mat. 6:33). Tiemponchikta allinta servichikunanchikpaqqa, Jesuspa chay nisqantam sunqunchikpi yuyarinanchik.

16. ¿Imata ruwanapaqmi conciencianchikqa yanapawasun?

¹⁶ Allin concienciayuq kayninchikqa manamá mana allinkunallamantachu karunchawasun, astawanmi allin kaqkunatapas ruwanapaq yanapawasun. Chaytaqmi kallpanchawasun lliw runakunaman wasinkupi utaq maypipas Diosmanta willakunapaq. Apostol Pablopas chayna kallpanchasqam tarikurqa, chaymi nirqa: “Willakunaypunim. ¡Ay, imaynaraq kayman allin noticiata mana willakuspayqa!”, nispa (1 Cor. 9:16, CQ12). Pablopa ruwasqanta qatipakuspaqa imam ruwananchiktam ruwachkanchik, chaynapim conciencianchikpi hawka tarikusunchik. Chaymantapas, runakunapa conciencian allinyananpaqmi yanapachkanchik (2 Cor. 4:2).

17. ¿Imatam ruwarqa allin concienciayuq huk sipas?

¹⁷ Jacqueline sutiyuq iñiqmasinchikmanta rimarisun. 16 watanpi kachkaptinmi profesornin yachachichkarqa tukuy imakuna kikillanmanta rikurisqanmanta. Payqa, profesorninkuna imamantapas tapuptinkuqa allintam rimariq, ichaqa chay kutipim mana rimariyta munarqachu. ¿Imanasqa? Conciencianmi hukmanyarurqa chay yachachikuykuna paypa iñisqanwan mana tupasqanrayku. Chaymi profesorninman willarqa tukuy imataqa Dios unanchasqanmanta. Profesorninqa allinta uyarispanmi nirqa estudiaqmasinkunapa qayllanpi iñisqanman hina tukuy ima unanchasqa kasqanmanta rimananpaq. Jacquelineqa kusisqamá tarikurqa allin kaqta ruwananpaq conciencian yanapasqanwan. ¿Qamtapas yanapasunkichu concienciayki imapas allin kasqanta utaq mana allin kasqanta musyanaykipaq?

18. ¿Imanasqam allin concienciayuq kayqa ancha allin?

¹⁸ Allin concienciayuq kanapaqqa, bibliata estudiaspam yachachisqankunapi yuyaymananchik hinaspam chayman hina ruwananchik. Chayta ruwaptinchikqa Jehova Diosta kasukuspa hinaspa yachachiwasqanchikman hina kawsakunapaqmi yanapawasun. Llapanchikmá allin concienciayuq kaytaqa munanchik.