1, 2. ¿Imanasqataq animalkunamanqa mana imapipas rikchakunchikchu?

RUNAKUNAQA manam imapipas animalkunamanqa rikchakunchikchu. Ñuqanchikqa rimayta, qillqayta, ñawinchayta hinaspa huk runakunapa imapas niwasqanchik entiendeytam atinchik. Atinchiktaqmi Jehova Dios mañakuyta hinaspa paypaq takiytapas. Yachaysapa runakunaqa manaraqmi kunankamapas yachankuraqchu imanasqa umanchik tukuy chaykuna ruway atisqantaqa.

² Tukuy kaykunaqa Jehova Diospa quwasqanchikmi (Sal. 139:14; Apoc. 4:11). Payqa unanchawarqanchik payman rikchakuqtam. Chay ninanqa imapas ruwananchikpaq kikinchikmanta tanteayta atisqanchikmi (Gen. 1:27). Chaymi sapakama tanteananchik rimay yachasqanchiktaqa Jehova Diosta yupaychanapaq imayna servichikunanchikmanta.

3. ¿Imatam Jehova Diosqa quwarqanchik allin tanteakuyta yachanapaq?

³ Jehova Diosmi bibliata quwarqanchik imayna yupaychananchikmanta yachananchikpaq. Kay punchawkunapim  bibliaqa enteron utaq wakillanpas tikrasqa kachkan 2.800 masnin rimaykunapi. Bibliata ñawinchaspa yuyaymanaptinchikqa, Jehova Dios hina piensaytam yachasun (Sal. 40:5; 92:5; 139:17). Pay hina piensaspaqa imapipas allintam tanteasun hinaspam wiñay kawsayta haypasun (leey 2 Timoteo 3:14-17).

4. (1) ¿Ima ninantaq yuyaymanayqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi rimachkasun?

⁴ ¿Ima ninantaq yuyaymanayqa? Yuyaymanayqa imapas ñawinchasqanchik utaq qawasqanchik allin utaq mana allin kasqanpi sumaqta piensaymi (Sal. 77:12; Prov. 24:1, 2). Ancha allinmi kanman Jehova Diosmantawan Jesucristomanta yachasqanchikkunapi piensanapaq tiempochakuyninchikqa (Juan 17:3). Kay yachachikuypim qatiqnin kaq tapukuykunamanta rimachkasunchik: ¿Imataq yanapawasun yuyaymananapaq? ¿Imakunapitaq yuyaymanananchik? ¿Imatam ruwananchik mana amispa sapa kuti yuyaymananapaq?

5, 6. ¿Imataq yanapawasun ñawinchasqanchikta allinta entiendespa yuyarinapaq?

⁵ Runakunaqa puriyta, mikuyta hinaspa bicicletapi puriytapas atinchikmi huk ruwaykunapi piensastinpas. Ichaqa ¿atichwanchu ima qillqatapas ñawinchayta huk ruwaykunapi piensastin? Ichapas wakinpiqa ñawinchachkanchikman, umanchikñataq huk ruwaykunapi kachkanman. ¿Imatam ruwachwan ama chay pasawananchikpaq? Umanchikmi ñawinchasqanchikpi kanan hinaspam chay ñawinchasqanchik ima niy munasqanpi piensananchik. Huk parrafota ñawinchayta tukuruspañataq tapukuy: “¿Imatam kay ñawinchasqay yachachiwan? ¿Allintachu entiendechkani?”, nispa.

⁶ Upallalla ñawinchananchikmantaqa uyarikuqta rimastinmi ñawinchananchik. Yachaysapa runakunam ninku, ñawinchasqanchikta umanchikpi takyachinapaqqa chayna ruway ancha allin kasqanta. Jehova Diosqa unanchawaqninchik kasqanraykum chayna kasqantaqa allinta yachan. Chaymi Josueyta nirqa Diospa palabranpi ‘yuyaymanananpaq’. Hebreo rimaypiqa, uyarikunaykipaq hina rimastin ñawinchay ninanmi (leey Josuey 1:8). Bibliata chaynata ñawinchaptinchikqa umanchikpas ñawinchasqanchikpim kanqa, chaynapim allinta yuyarisun.

7. ¿Maypitaq hinaspa haykapitaq yuyaymanananchik? (Qaway 21 paginapi kaq dibujota).

⁷ Wakinpiqa sasam ñawinchachkaspanchik huk ruwaykunawan umanchikta mana aysachikuyqa hinaspa ñawinchasqanchikpi yuyaymanaypas. Chaynaqa kanman pisipasqa kasqanchikrayku utaq ima chaqwapas kasqanraykum. Chaymi allin kanman mana chaqwapa kasqanpi hinaspa umanchik samarichkaptin yuyaymanayqa. Chaynam Davidpas tutankuna yuyaymanaq (Sal. 63:6). Jesucristopas urqukunaman rispanmi yuyaymanaq hinaspa taytantapas mañakuq (Luc. 6:12).

8. (1) ¿Imakunapim yuyaymanananchik? (2) ¿Imaynataq Jehova Diosqa tarikun runakunaman paymanta willaptinchik?

⁸ Bibliapa yachachisqankunapi yuyaymanaspaqa, yuyaymanachwantaqmi Jehova Diospa unanchasqankunapipas, hinaspam  tapukunanchik: “¿Imatam unanchasqakunaqa paymanta yachachiwan?”, nispa. Chayta ruwaspanchikqa yaqapaschá Jehova Dios agradecekuyta munasun. Huk runakunawan chaypi kaspanchikqa paykunamanmi willakuchwan sunqunchikpi imayna kusikusqanchikmanta (Sal. 104:24; Hech. 14:17). Jehova Diosqa paypi piensasqanchikta, mañakusqanchikta hinaspa runakunaman paymanta willakusqanchikta qawaspanmi hatunmantaraq kusikun. Chaymanta rimaspanmi bibliapi nin: ‘Tayta Diospa ñawpaqninpim huk librota qillqarqaku chaynapi tayta Dios respetaqkunata chaynataq paymanta yuyaymanaqkunata yuyarinankupaq’, nispa (Mal. 3:16).

9. (1) ¿Ima nirqataq Pabloqa Timoteota? (2) ¿Imakunapim yuyaymanananchik bibliamanta yachachiq rispa utaq Diosmanta willakuq rispapas?

⁹ Apostol Pablom Timoteota nirqa rimasqanta, ruwasqanta hinaspa yachachisqankunata hukkuna imayna qawasqankupi yuyaymanananpaq (leey 1 Timoteo 4:12-16). Ñuqanchikpas chaynatam piensananchik. Bibliamanta yachachiq rinanchik kaptinqa tiempochakuspam yuyaymanananchik, yachachisqanchik runata Diosman asuykunanpaq ima tapukuykuna utaq ima rikchanachiykuna yanapasqanpi. Chayta ruwaspanchikqa astawanmi iñiyninchikpi kallpanchasqa tarikusun hinaspam allinta yachachisunchik. Chaynallataqmi  yuyaymananchik Diosmanta willakuq rinanchikpaqpas (leey Esdras 7:10). Allinmi kanman Hechos libropa huk kaqnin capitulonta ñawinchay, chay punchaw yachachinanchikpaq akllasqanchik textota utaq aypunanchik qillqakunata ñawinchaypas. Kay ruwayqa yanapawasunmi Jehova Diosmanta kusisqallaña willakunapaq (2 Tim. 1:6). Chaymantapas, allintaqmi kanman yachasqanchik lawpi runakunapa ima sasachakuyninku kasqanpi hinaspa imamanta yachay munasqankupi yuyaymanaypas. Chayta ruwaspaqa Diosmanta willakusqanchikpim bibliata allinta servichikusun (1 Cor. 2:4).

10. ¿Imakunapiwanmi yuyaymanananchik?

¹⁰ Huñunakuyninchikkunapi hinaspa hatun huñunakuykunapi uyarisqanchikta qillqaspanchikqa, kaqmanta ñawinchaykunapaqmi tiempochakunanchik. Hinaspam tapukunanchik: “¿Imatam Jehova Diosmantawan llaqtanmanta yacharuni?”, nispa. Yuyaymanananchiktaqmi Willakuq, ¡Rikchariy! hinaspa hatun huñunakuykunapi lluqsimuq qillqakunata ñawinchasqanchikpipas. Anuario nisqa qillqapi huk kaqnin iñiqmasinchikpa imayna kawsakusqanmanta ñawinchasqanchikpipas yuyaymanachwanmi, chaynapi sunqunchikman chayananpaq. Qillqanchikkunata ñawinchaspanchikqa allinmi kanman yuyariy munasqanchikkunata marcaykuyninchik utaq patachankunapi qillqayninchikpas. Chaymi yanapawasun iñiqmasinchikkunata watukuptinchik, Diosmanta yachay munaq runaman watukuptinchik hinaspa huñunakuypi yachachiyta munaptinchik sumaq yachachikuykunata yuyarinanchikpaq. Ancha allinmi kanman tiempochakuspa yuyaymanayninchikqa, chaynapi ñawinchasqanchikkuna sunqunchikman chayananpaq hinaspa Jehova Diosman graciasta qunanchikpaq.

11. ¿Imapi yuyaymanaymi imamantapas aswan allinqa hinaspa imanasqa? (Qaway willakuyta).

¹¹ Bibliapa nisqankunapi yuyaymanaymi imamantapas aswan allinqa. ¿Imanasqa? Kaypi piensariy, ichapas huk punchaw autoridadkuna harkawanchikman biblia hatallinanchikta. * Chayna kaptinpas manam harkawanchikmanchu umallanchikmanta yuyarisqanchik textokunapi hinaspa takikunapi yuyaymanananchiktaqa (Hech. 16:25). Jehova Diosmi chuya espiritunwan yanapawasun yachasqanchikkunata yuyarinapaq hinaspa payta mana qipanchanapaq (Juan 14:26).

12. ¿Imatam ruwananchik bibliata sapa punchaw ñawinchananchikpaq?

¹² Sapa punchaw Bibliata ñawinchanapaqqa yanapawanchikmanmi, Diospaq llamkayninchik qillqapa nisqanman hina ruwayninchik. Chay semanapaq tupaq textokunatam iskay utaq kimsa punchaw ñawinchachwan hinaspam tiempochakuspa chaykunapi yuyaymanachwan. Wakin punchawkunañataqmi Mateo, Marcos, Lucas hinaspa Juan librokunapa wakin textonkunata ñawinchaspa yuyaymanachwan Jesucristopa imakuna ruwasqanpi hinaspa imakuna yachachiwasqanchikpi (Rom. 10:17;  Heb. 12:2; 1 Ped. 2:21). Aswan allinta yachanapaqmi yanapachikuchwan El hombre más grande de todos los tiempos, niq qillqawan. Chaypim willakuchkan Jesucristo kay pachapi kaspan imakuna ruwasqanmanta (Juan 14:6).

13, 14. (1) ¿Imanasqam ancha allin Jehova Diospi hinaspa Jesucristopi yuyaymanayqa? (2) ¿Imata ruwananchikpaqmi chayqa kallpanchawasun?

¹³ Jehova Diospi hinaspa Jesucristopi yuyaymanaymi yanapawasun iñiyninchikpi allin yuyayniyuq kanapaq hinaspa allinta takyananchikpaq (Heb. 5:14; 6:1). Jehova Diospi mana anchata yuyaymanaspaqa as-asmantam karunchakuyta qallaykuchwan hinaspam paywan amistadninchiktapas yanqacharuchwan (Heb. 2:1; 3:12). Jesucristom niwarqanchik, bibliapa yachachisqanta sunqumanta mana kasukuspaqa “kay pachapi afanakuykunawan, quri qullqi maskaywan hinaspa aycha kusichiykunawan” sunqunchikta suwarachikunanchikmanta. Chaywanqa Jehova Diosmantam karunchakuruchwan (Luc. 8:14, 15, CQ12).

¹⁴ Chaymi ancha allin kanman, bibliapa yachachisqankunapi sapa punchaw yuyaymanaspa Jehova Diosta astawan riqsiyninchik. Chayta ruwaymi kallpanchawasun Jehova Diospa sumaq kayninkunata qatipakunanchikpaq (2 Cor. 3:18). Hinalla kallpanchakuspanchikqa wiña-wiñaypaqmi Jehova Diosmanta astawan yachasun ¡Mayna sumaqmi chayqa kanqa! (Ecl. 3:11).

15, 16. (1) ¿Imaynatam yanapawanchik Jehova Diospi hinaspa Jesucristopi yuyaymanayqa? (2) ¿Imanasqataq wakinpiqa mana tiempochakuyta atinchikchu? (3) ¿Imanasqataq ancha allin yuyaymananapaq kallpanchakuyninchikqa?

¹⁵ Jehova Diospi hinaspa Jesucristopi yuyaymanayqa Jehova Diosta tukuy sunqunchikwan kusisqallaña yupaychanapaqmi yanapawasun. Chayna tarikuptinchikqa allintam kallpanchasun iñiqmasinchikkunatawan Diosmanta willakusqanchik runakunatapas. Jesucristota ñuqanchikrayku wañunanpaq kachamusqanpi yuyaymanaspataqmi allinta chaninchanchik Jehova Dioswan amistadninchiktaqa (Rom. 3:24; Sant. 4:8). Sudáfrica nacionmanta kaq Mark sutiyuq iñiqmasinchikmi Diosman sunqu kasqanrayku kimsa wata carcelpi tiyarqa. Paymi nin: ‘Yuyaymanayqa karuta illay hinam, risqaykiman hinam musuq hinaspa sumaq llaqtakunata chaynataq tukuy imatapas rikunki. Chaynam pasan sapa kuti yuyaymanaptinchikpas, mana yachasqaykikunatam Jehova Diosmanta astawan yachanchik’, nispa. Wakinpim payqa llakisqa hinaspa hukmanyasqa tarikun hinaspam bibliata ñawinchaspan yuyaymanananpaq tiempochakun. Chayta ruwaspanmi hawkayayta tarin.

¹⁶ Wakinpim kay pachapi kaqkunawan sunqunchikta suwachikuspa utaq imakunawanpas sasachakuspam Diospa palabranpi yuyaymananapaq tiempochakuytaqa mana atichwanchu. Africa lawmanta Patrick sutiyuq iñiqmasinchikmi nin, sapa punchaw achka ruwayninkuna kasqanta. Wakinpim chay ruwayninkunaqa umanta nanachin. ¿Imatam chayna tarikuspanqa  ruwan? Puntatam imakuna uman nanachisqanmanta Jehova Diosta mañakuspan willakun. Chayta ruwaspanmi uman samaykuptin Jehova Diospi yuyaymanan. Tukuy kaykunata ruwananpaqqa allintam tiempochakunan, ichaqa Jehova Dioswan amistadnintam allinta kallpanchan. Yuyaymanasqanqa yanapantaqmi bibliantakama Jehova Dios yachachisqanta allinta entiendenanpaq (Sal. 94:19). Sapa punchaw bibliata ñawinchaspa yuyaymanasqanchikqa qawamusqanchikman hinam tukuy imapi yanapawanchik. Manam yanqapaqchu kallpanchakusqanchikqa kanqa (Hech. 17:11).

17. ¿Imay horataq tiempochakunki bibliata ñawinchaspa yuyaymananaykipaq?

¹⁷ Wakiqninkum bibliata ñawinchanku, yuyaymananku hinaspa Jehova Diosta mañakunku tutapaymanta. Wakinñataqmi chawpi punchawta samaykuspanku. Hukkunaqa ichapas chisinkuytaña utaq puñunankupaqña kachkaspanku. Wakinkuñataq ichapas iskay pataypi, wakinta achikyaykamuqta, wakintañataq tutaykuqta (Jos. 1:8). Imay hora ruwananchik kaptinpas sapa punchawmi tiempochakunanchik bibliata ñawinchaspa yuyaymananapaq (Efes. 5:15, 16).

18. ¿Imatam Jehova Diosqa qunqa, bibliapi yuyaymanaspa chayman hina kawsakunankupaq kallpanchakuqkunamanqa?

¹⁸ Bibliata ñawinchaspa yuyaymanaqkunata hinaspa chayman hina kawsakunankupaq kallpanchakuqkunatam Jehova Diosqa yanapanqa kusisqa kawsakunankupaq (leey Salmo 1:1-3). Jesucristopas nirqam, bibliapa yachachisqanta kasukuqkunaqa kusisqa kawsakunankumanta (Luc. 11:28). Ichaqa manam chayllachu. Sapa punchaw bibliata ñawinchaspa yuyaymanaspanchikqa Jehova Diospa munasqanman hina kawsakuytam atisun. Chayta ruwaptinchikqa Jehova Diosmi kunan hinaspa musuq pachapi wiñaypaq kusisqa kawsakuyta quwasunchik (Sant. 1:25; Apoc. 1:3).