Punta yachachikuypim rimarqanchik, brujokunata uyarisqanrayku Lidia nacionta kamachiq Creso sutiyuq runa Persia nacionta kamachiqwan guerrapi vencerachikusqanmanta, chay runakunaqa yanqatam willakurqaku. Bibliam ichaqa Persia nacionta kamachiqmantaqa imam kaqta willakun.

Iskay pachak wata ñawpaqtaraqmi Diosmanta willakuq Isaias willakurqaña Persia nacionta kamachiqqa Ciro sutiyuq runa kananmanta, willakurqataqmi Babilonia nacionta imaynata munaychakunanmantapas, chaykunamanta willakuptinqa manaraqmi Ciroqa nacerqaraqchu.

Isaias 44:24, 27, 28 Jehova Dios nirqa: ‘Kallpaq mayukunatam chakichini. Ñuqam rey Cirota nini: “Qanmi michipuwaqniy kanki, munasqayta ruwaqmi kanki”, nispay. Jerusalen llaqtatam nini: “Musuqmanta hatarichisqam kanki”, nispay. Templotapas kaynatam nini: “Musuqmanta cimientasqam kanki”, nispa’.

Grecia nacionniyuq yachaysapa Herodoto sutiyuq runapa nisqanman hinaqa Ciropa tropankunam Eufrates mayuta huk lawninta rinanpaq muyurachirqaku, chaymi Babiloniaman as yakullaña chayasqanrayku Ciropa tropankunaqa mayuta chaylla chimparuspanku llaqtaman yaykururqaku. Chaynata Babiloniata munaychakuruspanmi, Ciroqa Israel runakunata kachaykurqa Jerusalenman kutispanku llaqtankuta kaqmanta hatarichinankupaq. Jerusalenqa 70 watañam chunnirayachkarqa.

Isaias 45:1 nin: “Tayta Diosmi Cirota rey kananpaq sapaqcharqa, nacionkunapi munaychakuspa reykunata tuñichinanpaqmi makinmanta pusamurqa. Tayta Diosmi llaqtakunapa punkunkunata Ciropa ñawpaqninpi kichanqa, manaña pipas wichqayta atinankama”, nispa.

Babilonia runakuna hatun punkunkunata kicharayasqata saqirusqankuraykum Persia tropakunaqa chayninta yaykururqaku. Sichu Babilonia runakuna Ciropa ima ruway munasqanta yachaspankuqa mayuman qawaq lliw punkunkunatach wichqarunmanku karqa.

Persia nacionta kamachiqmanta bibliapi qillqasqa kasqanman hinam tukuy imapas karqa. Chaynallataqmi bibliapi wakin willakuykunawanpas karqa. a Hamuq tiempomanta runakunapa willakusqankuqa manam Diosmantachu hamun, bibliapi willakuykunam ichaqa kikin Diosmanta hamun, Diosqa ‘ñawpaqmantaraqmi manaraq imapas pasakuchkaptin, hamuq punchawkunapi imakuna pasakunanmanta willakunña’ (Isaias 46: 10).

Jehova Diosllam hamuq punchawkuna imayna kananmantaqa imam kaqta willakunman. Sutinpa ima ninanmantam yachaysapa runakuna ninku:  “Jehova ninanqa ‘ñuqam imatapas ruwasaq’ ninanmi”, nispa. Chayna nisqanman hinam Diosqa yachan hamuq punchawkunapi ima kananmanta, chaymantapas munayninta ruwananpaqmi imatapas ruwanman.

Bibliapim willakurqaña kay ‘tukupay punchawkunaqa’ llumpay sasallaña kananmanta. Tukupay punchawkunamanta rimaspanqa manam kay pacha utaq runakuna tukunankumantachu rimachkan, aswanqa mana allinkuna, sasachakuykuna hinaspa imapas ñakarichiwaqninchik kaqkuna tukunanmantam. Yachaykusunyá kay ‘tukupay punchawkuna’ imayna kananmanta bibliapa willakusqanta.

2 Timoteo 3:1-5 nin: “Tukupay punchawkunapiqa [...] runakunam kanqaku kikillankupi piensaqkuna, qullqilla kuyaqkuna, alabakuqkuna, hatun tukuqkuna, hukkuna kamiqkuna, tayta-mamanku mana kasukuqkuna, mana agradecekuqkuna, runamasin qipanchaqkuna, ayllunta mana kuyaqkuna, acuerdoman mana yaykuqkuna, runamasinpa contranpi rimaqkuna, mana controlakuqkuna, animal hina kaqkuna, allin kaqta chiqniqkuna, runamasin traicionaqkuna, mana uyarikuqkuna, capaz tukuqkuna hinaspa Diosta kuyanankumantaqa kusirikuykunallataña kuyaqkuna. Ninqakum: ‘Diostam serviniku’, nispanku. Ruwasqankuwanmi ichaqa mana chayna kasqankuta qawachinqaku”, nispa.

¿Manachu bibliapi kayna nisqanman hina runakunaqa kachkanku? Arí, runakunaqa kachkanku hatun tukuqllañam, kikillankupi hinaspa qullqillapi umayuqllañam, munasqallankuta ruwaqllañam hinaspa tayta-mamanku mana kasukuqllañam. Paykunaqa aychankupa munasqallanpi purispankum Diostapas qipancharunkuña. Runakunaqa aswan paqwayñam kachkanku.

Mateo 24:6, 7 nin: “Qamkunaqa uyarinkichikmi guerrakunamanta hinaspa guerrakuna kasqanmanta [...]. Huk nacionmi peleanqa huk law nacionwan chaynataq huk gobiernopas huk law gobiernowan”, nispa.

Yachaysapa runakunam ninku 1914 watamantapacha guerrakunapi 100 millon runakuna wañurusqankuta, chayqa wakin nacionpi yachaq llapallan runakunamantapas aswan achkaraqmi. Maynatachá waqarqaku hinaspa ñakarillarqaku wañukuqkunapa ayllunkuqa, chaywanpas runakunaqa hinallam guerrakunata hatarichichkanku.

Mateo 24:7 nin: “Kanqam kaypi-chaypi muchuykuna”, nispa.

Yachaysapa runakunam ninku: “Kawsaykunaqa achkam qispin, lliw runakunapaqmi haypanman, ichaqa 815 millon runakunam mana imallatapas mikuykuspa puñullanku. Sapa kimsa runamantam huk runa mana allin mikusqa kasqanrayku unqun”, nispa. Ninkutaqmi kimsa millon warmachakuna sapa wata yarqaymanta wañukusqanta.

Lucas 21:11 nin: “Kanqam manchakuypaq terremotokuna”, nispa.

Sapa watam 50.000 kutikama terromotokuna utaq allpa kuyuykuna kan. 100 kutikamañataqmi aswan kuyuptin hatun wasikunapas tuñin. Chaymantapas sapa watam allpa llumpa-llumpayta kuyuptin llakikuypaqta tukuy imapas tuñin. Yachaysapa runakunapa nisqankuman hinaqa 1975 watamanta 2000 watakamam allpa kuyuptin 471.000 runakuna wañurqaku.

Mateo 24:14 nin: “Diospa munaychakuyninmanta kay sumaq willakuymi willakusqa kanqa enterollan kay pachapi llapallan nacionpi runakuna yachanankupaq, chayñam tukuy imapas tukunqa”, nispa.

Kaypi nisqanman hinam 8 millon masnin Jehova Diospa testigonkuna 240 masnin nacionkunapi Diosmanta willakuchkanku. Willakuchkankum hatun llaqtakunapipas hinaspa karupi kaq taksa llaqtachakunapipas. Bibliapa willakusqanman hinaqa enterollan kay pachapi willakuruptinkum “tukuy imapas tukunqa”. Chayna nisqanwanmi willawachkanchik Diosqa kamachiq runakunata chinkachispan payña kamachiwananchikmanta. Ichaqa ¿imakunatam kamachiwaspanchik Diosqa ruwanqa? Qatiqninpiyá chaymanta yachaykusun.