1, 2. (1) ¿Imatataq runakuna ruwanku libre kanankupaq? (2) Ichaqa, ¿imapim tukunku?

KAY tiempopi runakunaqa tukuytam ruwanku autoridadkuna mana ñakarichinankupaq, mana chiqnisqa kanankupaq hinaspa wakchayaymanta librakunankupaqpas. Wakinkuñataqmi libre kayta munanku imapas piensasqankuta ninankupaq hinaspa imapas munasqankuta ruwanankupaq. Llapallan runakunam munanku libre kawsakuytaqa.

² Libre kawsakuyta munasqankuraykum, wakin runakunaqa kamachiqkunapa contranpi hatarinku. Ichaqa, ¿haypankuchu munasqankuta? Manam. Astawanmi ñakarinku utaq wakinpiqa wañunkupas. Chayna kasqantam sutillata qawachin kamachiq Salomonpa qillqasqan, paymi Diospa yanapakuyninwan kaynata qillqarqa: ‘Runaqa runamasintam munaychakuspan ñakarichin’, nispa (Ecl. 8:9).

3. ¿Imatam ruwachwan chiqapta kusisqa kawsakunapaq?

 ³ Bibliam niwanchik imata ruwaspa chiqap kusisqa hinaspa libre kawsakunamanta. Santiagom nirqa: “Diospa palabranta sumaqta qawaykuspa mana qunqaspan yuyaymanaq runam ichaqa tukuy ima ruwasqanpi kusisqa kanqa. [...] Diospa palabranqa mana pantaqmi hinaspapas librawaqninchikmi”, nispa (Sant. 1:25). Jehova Diosqa allinta riqsiwasqanchikraykum yachan kusisqa kanapaq imata ruwanamanta, chaymi niwanchik palabranta sumaqta qawanapaq. Diosqa Adanmanwan Evamanmi kusisqa kanankupaq tukuy imata qurqa, hinaspapas chiqaptapuni libre kawsakunankupaqmi saqirqa.

4. ¿Imaynam Adanwan Evaqa kawsakurqaku? (Qaway 3 kaq paginapi dibujota).

⁴ Genesis qillqapa 1 hinaspa 2 kaq capitulonkunam qawachin kay pacha sumaq huerta kaptin wakchayay, manchakuy hinaspa ñakariy mana kasqanmanta. Adanwan Evaqa librem kawsakurqaku, chayqa musquy hinallam kunan runakunapaqqa. Manam mikuyninkuqa pisirqachu, hawkam llamkakurqakupas, manataqmi unqurqakuchu nitaq wañurqakuchu (Gen. 1:27-29; 2:8, 9, 15). ¿Tukuy ima munasqankutachu ruwayta atirqaku? Qawasunyá.

5. Libre kawsakunanchikpaqqa, ¿kananchu kamachikuykuna? ¿Imanasqa?

⁵ Wakinkum ninku chiqaptapuni libre kawsakuyqa imapas munasqanchikta ruway kasqanmanta, chay ruway imapiña tukunan kaptinpas. Huk riqsisqa qillqam nin: “Libre kawsakuyqa imapas tanteasqanchikta ruwaymi”, nispa. Nintaqmi kaynata: “Mana atisqanku hinaspa sasa kamachikuykunata autoridadkuna runakunaman mana quptinkuqa librem kawsakunqaku”, nispa (The World Book Encyclopedia). Kaywanqa nichkanmi, runakuna libre kawsakunankupaq wakin kamachikuykuna allin kasqanmanta. Ichaqa, ¿pitaq tanteayta atinman ima kamachikuykuna allinninchikpaq hinaspa ruway atina kasqanmanta?

6. (1) ¿Imanasqam Jehova Dioslla imapas tanteasqanta utaq ima munasqantapas ruwanman? (2) ¿Imanasqataq mana Dios hinachu munasqanchikta ruwachwan?

⁶ Jehova Diosllam imapas tanteasqanta utaq ima munasqantapas ruwanman. ¿Imanasqa? Chay ruwaytaqa atinman tukuy imata unanchaq, tukuy atiyniyuq hinaspa wiñaypaq kamachiq kasqanraykum (1 Tim. 1:17; Apoc. 4:11). Kamachiq Davidmi Jehova Diosta sumaq rimaykunawan hatuncharqa (qaway 1 Cronicas 29:11, 12). Ichaqa kay pachapi runakunaqa hinaspa hanaq pachapi angelkunaqa manam atinmankuchu Jehova Dios hina tukuy munasqanku ruwaytaqa. ¿Imanasqa? Jehova Diosllam niwanchikman imam allin utaq mana allin kasqanta, chayqa allinninchikpaqmi hinaspapas ruway atinallam. Chaytam qallariymantapacha ruwarqa.

7. ¿Imakunatam ruwanchik kawsananchikpaq hinaspa imanasqataq chaykunaqa kamachikuykuna hina?

⁷ Adanwan Evaqa qallariypim tukuy imapi  munasqankuta ruwarqaku, chaywanpas Jehova Diospa kamachisqantam kasukunanku karqa. Kawsanankupaqqa mikunanku, puñunanku hinaspa huk rikchaqkunatam ruwananku karqa, chaykunapas kamachikuykuna hinam runapa cuerponpi. Chaynataqa Jehova Diosqa unancharqa kusisqa kawsanankuta munaspanmi (Sal. 104:14, 15; Ecl. 3:12, 13). Llapanchikmi kusisqa kanchik miski mikuyta mikuspa hinaspa saksananchikkama puñuspa. Kaykunaqa manam sasa ruwaykunachu ¿aw? Aswanmi kusisqa chaykunawanqa kawsakunchik, chaynachá Adanwan Evapas tarikurqaku.

8. ¿Ima kamachikuytam Diosqa Adanmanwan Evaman qurqa hinaspa imapaqmi?

⁸ Jehova Diosmi Adantawan Evata kamachirqa kay pachata churi-wawankuwan huntanankupaq hinaspa kay pacha sumaq kananpaq llamkanankupaqpas (Gen. 1:28). Chayta kasukuspankuqa kusisqachá tarikurqaku Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaq yanapakusqankurayku (Is. 45:18). Kunan tiempopi, qaripas warmipas solterolla kanankupaq utaq mana churi-wawayuq kanankupaq tanteakuspankuqa manam Diospa munayninpa contranpichu kachkanku. Ichaqa wakin runakunam casarakunku hinaspa churi-wawayuq kanku sasachakuypi tarikunanku kaptinpas (1 Cor. 7:36-38). ¿Imanasqam chayta ruwanku? Kusisqa kayta munaspankum (Sal. 127:3). Diosta kasukuspankuqa Adanwan Evaqa atinmankum karqa casado vidankupi kusisqa kawsakuyta hinaspa churi-wawankuwan kuska wiñaypaq kawsakuytapas.

9. ¿Imanasqam mana llumpay sasachu nitaq yanqachu Genesis 2:17 versiculopi Diospa kamachisqanqa?

⁹ Jehova Diosqa Adanman hinaspa Evamanmi huk kamachikuytapas qurqa, chaypim sutillata nirqa mana kasukuptinkuqa ima pasananmanta. Nirqam: ‘Allin kaqta hinaspa mana allin kaqta riqsinapaq sachapa ruruntam ichaqa ama mikunkichu, mikuruspaykiqa wañurunkipunim’, nispa (Gen. 2:17). Chay kamachikuyqa, ¿sasa kasukuychu hinaspa yanqachu karqa? Manam. Bibliamanta allinta yachaq runakunam ninku chay kamachikuyqa allin kasqanmanta. Huk kaqninkum nirqa: ‘Genesis 2:16, 17 versiculokunam yachachiwanchik runakunapaq imam allin utaq mana allin kasqanta Dioslla yachasqanmanta. Runakunaqa, allin kayta munaspankuqa Diospim hapipakunanku hinaspa kasukunanku. Chayta mana ruwaspankuqa, kikinkum tanteakunanku imakuna allin utaq mana allin kasqanta’, nispa. Ichaqa manam chayna tanteakunapaqchu runakunaqa unanchasqa karqanchik.

10. ¿Imanasqam imapas munasqanchikta ruwanapaq tanteayqa mana chaynallachu imam allin utaq mana allin kasqanta tanteaywanqa?

¹⁰ Achka runakunam ninku: “Diosqa Adanman chayta kamachispanqa manam saqirqachu munasqanta ruwanantaqa”, nispanku. Ichaqa manam chaynachu. Imapas munasqanchikta ruwanapaq tanteayqa manam chaynallachu imam allin utaq mana allin kasqanta  tanteaywanqa. Adanwan Evaqa atinmankum karqa Diosta kasukunankupaq utaq mana kasukunankupaq tanteakuytaqa. Ichaqa Jehova Diosllam tanteayta atinman imam allin utaq mana allin kasqanmantaqa. Chayta yachanankupaqmi Diosqa Eden huertapi ‘allin kaqta mana allin kaqta riqsinapaq sachata’ churarurqa (Gen. 2:9). Manam llapanpichu yachanchik imapas tanteasqanchik imapi tukunanmantaqa, hinaspapas manam yachanchikchu allinninchikpaq kananmantaqa. Chaymi allinta tanteananchikpaq kallpanchakuspanchikpas ñakarinchik utaq ima sasachakuypipas tarikunchik (Prov. 14:12). Adanmanwan Evaman kamachikuyta quspanmi Jehova Diosqa yachachichkarqa payta kasukunankupaq, chaynapi chiqaptapuni libre kawsakunankupaq. Ichaqa ¿kasukurqakuchu?

11, 12. ¿Imanasqam Adanwan Evaqa sasachakuypi tarikurqaku? Huk rikchanachiywan willamuy.

¹¹ Adanwan Evaqa manam kasukurqakuchu. Satanasmi Evata nirqa: ‘Maypacham mikuruptikichikqa ñawikichik kicharikuruptinmi kikin Dios hinaña allin kaqtapas mana allin kaqtapas yachaqña rikurirunkichik’, nispa (Gen. 3:5). Chayna nisqantam Evaqa kasukurqa. Ichaqa, ¿Adanwan Evaqa satanaspa nisqanman hinachu allin kaqtapas mana allin kaqtapas yachaqña karqaku? Manam. Chaywanmi musyakurqaku Jehova Diospa kamachikuyninta mana kasukuyqa hinaspa kikinkupa munasqankuta ruwayqa mana allinpi tukusqanta (Gen. 3:16-19). ¿Imanasqa?  Jehova Diosqa manam runakunataqa unancharqachu kikinku allin kaqta utaq mana allin kaqta tanteakunankupaqqa (qaway Proverbios 20:24; Jeremias 10:23).

¹² Rimarisun avionkuna manejaq runamanta. Huk law llaqtaman hawkalla chayananpaqqa mayninta rinanpaq nisqankutam kasukunan. Chaymantapas, avionpi aparatokunatam qawanan hinaspa aeropuertopi llamkaqkunapa nisqankuta kasukunan. Tukuy chay yanapakuykunata mana kasukuspanqa hinaspa munasqanman hina maynintapas rispanqa sasachakuypim tarikunman. Yaqa chaynatam Adanwan Eva ruwarurqaku. Diospa kamachikuy qusqantam mana kasukurqakuchu chaymi sasachakuypi tarikurqaku, chaymantapacham paykuna hinaspa mirayninkunapas huchayuq hinaspa wañuqña kanchik (Rom. 5:12). Munasqankuman hina kawsakuyta munasqankuraykum manaña libreñachu kawsakurqaku.

13, 14. ¿Imatam ruwananchik chiqaptapuni libre kawsakunapaqqa?

¹³ Achka runakunam piensanku munasqankuta ruwanankupaq aswan libre kaspankuqa allin kawsakunankumanta. Ichaqa chayqa manam allinchu kanman, chayqa kanmanmi filoyuq cuchillo hina. Imatapas ruwanapaq libre kasqanchikqa allinninchikpaqmi. Ichaqa ¿imaynataq kawsakuchwan mana ima kamachikuykunapas kaptin munasqallanchikta ruwaspanchikqa? Manam allinchu  ¿aw? Chayraykum huk riqsisqa qillqa nin: “Runakunapa ruwasqanku kamachikuykunapiqa kanmi imata ruwanamanta utaq imata mana ruwanamanta kamachikuykuna, chayqa allinmi runakuna hawkalla kawsakunankupaq”, nispa. Chay kamachikuykunamanta yachayqa sasam, chaymi waranqantin abogadokuna hinaspa juezkuna kan kamachikuykunamanta yachanankupaq, chaynapi runakunata kasuchinankupaq.

¹⁴ Jesucristom ichaqa nirqa chiqaptapuni libre kawsakunapaqqa kayta ruwanamanta, nirqam: “Rimasqaykunata hinalla kasukuspaykichikqa chiqaptapunim qatiqniykuna kankichik, hinaspam chiqapmanta yachankichik hinaptinmi chay chiqap yachasqaykichik librasunkichik”, nispa (Juan 8:31, 32). Chaynaqa, chiqaptapuni libre kawsakunapaqqa kaykunatam ruwananchik: Puntataqa Jesuspa yachachisqantam kasukunanchik, chaymantañataq paypa qatiqnin kananchik. Chaykunata ruwaspanchikqa librem kawsakusunchik. ¿Imamantam libre kasunchik? Jesusmi nirqa: “Pipas hucha ruwaqqa huchapa sirvientenmi”, nispa. Nirqataqmi: ‘Diospa churin librasuptikichikqa chiqaptapunim libre kankichik’, nispa (Juan 8:34, 36).

15. ¿Imamanta librasqa kananchikmantam Jesusqa rimachkarqa, chaynapi ‘chiqaptapuni libre’ kawsakunanchikpaq?

¹⁵ Imata ruwaspanku qatiqninkuna libre kanankupaq Jesuspa nisqanqa aswan allinmi kay pachapi runakunapa libre kayta munasqankumantaqa. Jesusmi nirqa: ‘Diospa churin librasuptikichikqa chiqaptapunim libre kankichik’, nispa. Kaywanqa nichkarqam huchamanta librasqa kananchikmanta. Huchaqa tanqawanchikmi mana allinta ruwanapaq, hinaspapas harkawanchikmi allin kaqta ruwananchikpaq. Chaynapim huchapa sirvienten kanchik. Chayraykutaqmi ñakarinchik hinaspa wañunchik (Rom. 6:23). Apostol Pabloqa allintapunim yacharqa huchapa sirvienten kaymantaqa (qaway Romanos 7:21-25). Huchamanta librakuspallanchikmi qallariypi Adanwan Eva chiqaptapuni libre kasqankuman hina libreqa kawsakusunchik.

16. ¿Imaynatam chiqaptapuni libre kawsakusun?

¹⁶ Jesusmi nirqa: ‘Rimasqaykunata hinalla kasukuychik’, nispa. Kaywanqa nichkarqam Jesus librawananchikpaqqa tukuy ima nisqanta kasukunanchikmanta. Diosllapaqña kawsananchikpaq tanteakuruspaqa manam munasqallanchiktañachu ruwanchik, hinaspapas qatiqninkunaman Jesuspa kamachisqantam kasukunchik (Mat. 16:24). Chaynaqa, hamuq punchawkunapim chiqaptapuni libre kawsakusunchik Jesuspa wañukusqan huchamantawan wañuymanta wiñaypaq librawaptinchik.

17. (1) ¿Imata ruwaspam kusisqa kawsakusunchik? (2) ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik?

¹⁷ Kusisqa kawsakunapaqqa Jesuspa yachachisqankunatam kasukunanchik. Chayta ruwaspaqa huchamantawan wañuymantam librakusunchik (qaway Romanos 8:1, 2, 20, 21). Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik kunan libre kawsakusqanchikta imaynata yachaywan servichikunamanta, chaynapi Jehova Diosta hatunchananchikpaq.