1. (1) ¿Ima sasachakuykunawantaq kanchik? (2) ¿Imanasqataq Jehova Diosqa kusisqa tarikun yupaychaqninkunata qawaspan? (Qaway kay paginapi fotokunata).

YACHASQANCHIKMAN hinam, kay pachapiqa sasachakuykunallaña kachkan. Wakiqnikichikmi wawqi-panillaykuna imawanpas llumpayta unquchkankichik. Wakiqnikichikñataqmi yuyaqña kaspaykichikpas unquq aylluykichikta yanapachkankichik. Hukkunañataqmi ayllunkuta uywanankupaq tukuyta ruwachkanku. Yachanikum chayna sasachakuykunawan hinaspa huk sasachakuykunawanpas kasqaykichikta. Chayrayku ichapas pisipasqa kachkankichik, ichapas qullqikichikpas pisichkan. Chaywanpas manam iskayrayankichikchu Jehova Diosninchik yanapaykusunaykichikmantaqa, hinaspa hamuq tiempopi allin kawsakuyta qusunaykichikmantaqa. Jehova Diosqa ancha kusisqachá qamkunawan tarikun.

2. (1) ¿Imaynatam Isaias 40:29 versiculoqa kallpanchawanchik? (2) ¿Imatam mana piensananchikchu nitaq ruwananchikchu?

² Chaywanpas wakinpiqa ninkichá sasachakuynikikunata atipanaykipaq manaña kallpayuq kasqaykita. Ichaqa manam  qamllachu chaynaqa tarikunki, ñawpaq tiempopi Diosta yupaychaqkunapas chaynam tarikurqaku (1 Rey. 19:4; Job 7:7). Ichaqa llumpayta mana hukmanyanankupaqmi Jehova Diospa yanapakuyninta mañakurqaku. Payñataqmi paykunata kallpancharqa, payqariki ‘pisipasqakunatam kallpanchan’ (Is. 40:29). Ichaqa wakin iñiqmasinchikkunam, piensanku sasachakuyninkunata atipanankupaq huk tiempollapas Diosta manaña yupaychay ancha allin kasqanta. Diospaq llamkay kusikunapaq hina kasqanta piensanankumantaqa, sasachakuykunata apamuq kasqanta hinam piensanku. Chayraykum bibliataqa manaña qawankuñachu, huñunakunkuñachu nitaq Diosmanta willakuqpas lluqsinkuñachu. Chayta ruwanankutam satanasqa munan.

3. (1) ¿Imatam ruwananchik satanas mana hukmanyachiwananchikpaq? (2) ¿Imakunamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

³ Satanasqa yachanmi tukuy tiemponchikwan Diospaq llamkayqa anchata kallpanchawasqanchikta. Ichaqa satanasqa manam munanchu kallpanchasqa kananchikta. Chaymi pisipasqa hinaspa hukmanyasqa tarikuspaykiqa ama Jehova Diosmantaqa karunchakuychu. Astawan Jehova Diosman asuykuy, bibliaqa ninmi ‘kallpayuq hinaspa allin takyaq kananchikpaq’ Jehova Dios yanapawananchikmanta (1 Ped. 5:10; Sant. 4:8). Kay yachachikuypim yachasunchik Isaias 40:26-31 versiculokunapa nisqanmanta, chaypim yachachichkan Jehova Dios imayna kallpanchawasqanchikta. Yachasuntaqmi Diosmanta karunchawaqninchik iskay sasachakuykunamanta, hinaspa imaynata bibliawan yanapachikuspa chaykunata atipananchikmantapas.

4. ¿Imatam Isaias 40:26 nisqan yachachiwanchik?

⁴ (Qaway Isaias 40:26). Manam mayqan runapas lliw lucerokunata yupaytaqa atinmanchu. Yachaysapa runakunam ninku allpa pachapa muyuriqninpi hinaspa karuniqpipas wara-waranqantin mana yupay atina lucerokuna kasqanmanta. Chayna kaptinpas, Jehova Diosqa sapakamatam lucerokunataqa sutinmanta qayan. ¿Imatam kayqa yachachiwanchik? Mana kawsaq lucerokunapa sutinta Dios yachachkaspanqa, ¿imaynamá qamtaqa qunqarusunkiman? Qamqariki kuyasqaykiraykum Diostaqa yupaychachkanki (Sal. 19:1, 3, 14). Taytanchik Jehova Diosqa allintapunim riqsisunki, chaymi Jesus nirqa: “Qamkunapaqqa umaykichikpi chukchaykichikpas llapallanmi yupasqa kachkan”, nispa (Mat. 10:30). Salmo qillqaqpas nirqam: ‘Diosmi nanachikun mana huchayuq runakunamanta’, nispa (Sal. 37:18). Jehova Diosqa yachanmi ima sasachakuypi kasqaykita hinaspapas kallpatam qusunki chaykunawan mana hukmanyanaykipaq.

5. ¿Imanasqataq mana iskayrayananchikchu Jehova Dios kallpata quwananchikmantaqa?

⁵ (Qaway Isaias 40:28). Jehova Diosqa ancha-ancha atiyniyuqmi. Chay atiyninwanmi intitapas unancharqa. David Bodanis yachaysapa runam nirqa sapa segundo intipi hatu-hatun bomba hina tuqyasqanmanta, huk segundollapi tuqyasqantam tupachirqa wara-waranqantin hatu-hatun  bombakunapa tuqyasqanwan. Huk yachaysapa runapas nirqam: “Intipa huk segundollapi kanchasqanwanmi, lliw runakuna atichwan 200.000 watakuna wasinchikpi luzniyuq kayta”, nispa. Jehova Dios chayna atiyniyuq kananpaq intita unanchachkaspanqa, ¿manachu ñuqanchiktapas kallpata quwachwan sasachakuykunata atipananchikpaq?

6. (1) ¿Imanasqam Jesusqa nirqa yugonta qipiyqa mana llasaq kasqanmanta? (2) ¿Imapaqmi chayta yachayqa yanapasunki?

⁶ (Qaway Isaias 40:29). Jehova Diosta yupaychayqa ancha kusikunapaqmi. Jesusmi qatiqninkunata nirqa: ‘Yugoyta apaychik’, nispa. Nirqataqmi: “Chaynata ruwaspaqa hawkayaytam tarinkichik. Yugoyqa mana llasaqmi qipiypas sampallataqmi”, nispa (Mat. 11:28-30). Chayna nisqanqa chiqapmi. Wakinpim huñunakuykunaman pisipasqa rinchik hinaspa Diosmanta willakuqpas lluqsinchik. Ichaqa, wasinchikman kutiruspanchikmi aswan kallpanchasqa tarikunchik ima sasachakuytapas atipananchikpaq. Arí, Jesuspa yugonta qipiyqa mana llasaqmi utaq manam sasachu.

7. Willarimuy Mateo 11:28-30 nisqanman hina huk iñiqmasinchik imayna tarikusqanmanta.

⁷ Rimarisun huk warmi iñiqmasinchikmanta, payqa llumpaytam chaylla pisipaq, llumpay llakisqa tarikuq hinaspa uma nanaywan unquq. Chayna tarikusqanraykum wakinpi sasachakuq huñunakuykunaman rinanpaq. Ichaqa huk punchawmi huñunakuyman rinanpaq kallpanchakuspan kaynata qillqarqa: “Huñunakuypiqa yachachirqakum ama hukmanyanapaq, yachachiq iñiqmasinchik kuyakuywan sumaqllata yachachisqanraykum waqarurqani. Chaymi musyakurqani huñunakuykunapi kayqa anchata yanapawasqanta”, nispa. Kay iñiqmasinchikqa anchatam kusikurqa chay huñunakuyman rinanpaq kallpanchakusqanmanta.

8, 9. ¿Imatam Pabloqa niyta munachkarqa “ñuqaqa mana kallpayuq kaspaymi atiyniyuq rikuriruni” nispanqa?

⁸ (Qaway Isaias 40:30). Ima ruwaytaña yachaspanchikpas utaq atispanchikpas, manam kikillanchikpa kallpanchikwanqa tukuy imataqa ruwachwanchu. Kaytam llapanchik yachananchik. Yuyaymanasun apostol Pablopi, payqa tukuy imata ruwayta munaspanpas, manam tukuy ima munasqantachu ruwayta atirqa. Sasachakuyninkunata Diosman willakuptinmi payqa Pabloman kaynata nirqa: “Atiyniyqa mana kallpayuq runapim lliw qawakun”, nispa. Pabloqa chayna nisqanta entiendespanmi nirqa: “Ñuqaqa mana kallpayuq kaspaymi atiyniyuq rikuriruni”, nispa (2 Cor. 12:7-10). ¿Imatam kaywanqa niyta munachkarqa?

⁹ Pabloqa yacharqam Diospa yanapakuynillanwan imatapas ruway atinanmanta. Mana kallpayuq hina tarikuptinmi Diospa chuya espiritun kallpancharqa. Manam chayllachu, mana haykapipas ruwasqanta ruwananpaqmi chuya espirituqa yanaparqa. Ñuqanchikwanpas chaytam ruwanqa. Diospa yanapakuyninwanqa kallpatam hapisun.

10. ¿Imaynatam Jehova Diosqa Davidta yanaparqa sasachakuykunata atipananpaq?

¹⁰ Diosqa chuya espiritunwanmi Davidtapas achka kutipi yanaparqa. Chaymi Davidqa qillqarqa: ‘Qanwanqa [utaq yanapakuynikiwanqa] nana-nanaq tropakunatam  chiqichisaq, qanwanqa pirqawan corralasqa llaqtakunatam tuñichisaq’, nispa (Sal. 18:29). Chaynamá, wakinpiqa sasachakuykunaqa murallakuna hinam, chaymi sapallanchikqa mana atipanchikmanchu. Jehova Diospa yanapakuynillanwanmi ima sasachakuytapas atipachwan.

11. ¿Imaynatam Diosqa sasachakuykunata atipananchikpaq yanapawanchik?

¹¹ (Qaway Isaias 40:31). Ankakunaqa manam kikinkupa kallpallankuwanchu altomanqa huqarikunku. Ankakunaqa quñi wayrapa altoman huqarikusqanwanmi yanapachikunku huqarikunankupaq. Chaymi ankakunaqa karukunata rinmanku mana pisipaspalla. Chaynaqa, sasachakuykunapi tarikuspaykiqa ankakunapi yuyaymanay. Jehova Diosta mañakuy ‘chuya espiritunwan’ yanapasunaykipaq (Juan 14:26). Jehova Diospa yanapakuynintaqa mañakuwaqmi imay horapas. Astawanraqmi Diosta mañakunanchik iñiqmasinchikkunawan sientinarachikuspaqa. Ichaqa, ¿imakuna kaptinmi iñiqmasinchikkunawanqa sientinarachikuchwan?

12, 13. (1) ¿Imanasqam iñiqmasinchikkunawan sientinachikunchik? (2) ¿Imatam Jehova Diosmanta yachachiwanchik Joseyta ima pasasqan?

¹² Pantaq runakunam kanchik, chaymi iñiqmasinchikkunaqa wakinpi rimasqankuwan utaq ruwasqankuwan sientichiwasun, hinaspa wakinpiqa ñuqanchikpas paykunata sientichisunchik. Kayqa llumpay sasam ñuqanchikpaqqa kanman. Ichaqa chayna sasachakuypi kaspanchikmi Diosman sunqu kasqanchikta qawachinanchik. ¿Imaynata? Iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla Diospa munayninta ruwanapaq kallpanchakuspam. Jehova Diosqa lliw yupaychaqninkunatam pantaq runakuna kaptinkupas kuyan, ñuqanchikpas chaytam ruwananchik.

¹³ Jehova Diosqa manam harkanchu yupaychaqninkuna sasachakuypi kanankutaqa. Chaytam yachanchik Joseyta ima pasasqanwan. Mozochallaraq kachkaptinmi wawqinkuna chiqnispanku rantikururqaku, chaymi Joseytaqa Egipto nacionman aparqaku (Gen. 37:28). Jehova Diosqa llakikurqam amistadnin Joseyta ñakarichiptinku.  Ichaqa manam chayllachu yanaparqa. Chaymanta qipatapas Potifarpa warminmi Joseyta tumpaykurqa abusay munasqanmanta, hinaspam carcelpi wichqarurqaku, chay kutipipas Diosqa manam chayllaqa yanaparqachu. Hinaptinqa, ¿Jehova Diosqa saqirurqachu Joseyta? Manam. Bibliam nin: ‘Dios yanapaptinmi tukuy ima ruwasqanpas allin karqa’, nispa (Gen. 39:21-23).

14. ¿Imakunapaqmi yanapawasun llumpayta mana piñakuq kayqa?

¹⁴ Yachasuntaq Diosta yupaychaq Davidmantapas, payqa achka sasachakuykunapim tarikurqa. Ichaqa payqa manam chaykunawanqa hukmanyarqachu. Davidmi qillqarqa: “Ama piñakuychu, rabiakuykunata wischuy, chaykunaqa mana allinkunatam ruwachisunkiman”, nispa (Sal. 37:8). Mana llumpayta piñakuspaqa Jehova Diostam qatipakuchkanchik, payqa ‘manam huchanchikman hinachu castigawanchik’ (Sal. 103:10). Mana llumpayta piñakuyqa yanapawanchiktaqmi mana unqunanchikpaq. Piñakuq kaptinchikmi ichaqa samayninchik sasata lluqsinqa, yawarninchikpas mana allintachu venanchikpi purinqa, kichpanninchik hinaspa wiksanchikpas mana allintachu llamkanqa. Piñasqa kaspaqa llutanpitaqmi imatapas mana allinta piensanchik. Llumpayta piñakuruspaqa achka punchawkunam llumpay hukmanyasqa tarikuchwan. Chaymi bibliaqa nin hawka sunquyuq runaqa cuerponta kawsachisqanmanta (Prov. 14:30). Chaynaqa, huk iñiqmasinchik sientirachiwaptinchikqa, ¿imataq yanapawasun paywan allinyanakunanchikpaq? Bibliapa nisqanta kasukuyninchikmi.

15, 16. ¿Imatam ruwananchik pipas sientirachiwaptinchikqa?

¹⁵ (Qaway Efesios 4:26). Runakunapa kamiwasqanchikqa manam llumpaytaqa llakichiwanchikchu. Ichaqa pi ayllunchik utaq iñiqmasinchik nanay simiwan imatapas niruwaptinchikqa utaq imatapas ruwaruwaptinchikqa aswan llakisqam tarikunchik. Chayna ruwawasqanchikta mana qunqayta atiruspanchikqa, ¿unay watakunachu paykunawan piñasqa kasunchik? Icha, ¿bibliapa nisqata kasukuspachu chaylla allicharusunchik? Chaylla mana allinyanakuruptinchikqa aswan sasam kanqa qipa punchawkunataqa.

¹⁶ Kaypi yuyaymanay, huk iñiqmasinchik imapas nisqanwan llakirachisunkiman, qamñataq nisusqaykita mana qunqayta atiwaqchu. ¿Imataq yanapasunki paywan allinyanakunaykipaq? Puntataqa Jehova Diospa yanapakuyninta mañakuy iñiqmasikiwan rimanaykipaq. Yuyarinaykim paypas Dioswan kuyachikunanpaq kallpanchakusqanta hinaspa Diospas payta kuyasqanta (Sal. 25:14). Jehova Diosqa payman sunqu kaqkunataqa kuyanmi, munantaqmi ñuqanchikpas paykunata kuyananchikta (Prov. 15:23; Mat. 7:12; Col. 4:6). Chaymantañataqmi, allinta yuyaymananayki imata ninaykipaq. Manam piensanaykichu iñiqmasinchik llullanta sientirachisusqaykitaqa. Riqsikunaykitaqmi chay sasachakuy kananpaq ichapas qampas huchayuq kasqaykita. Kaynata nispaykim rimayta qallariwaq: “Ichapas chaylla sientikuq kani, ichaqa qayna punchaw  ñuqawan rimaptikim kayna tarikurqani”, nispa. Chayna nisqaykiwan sasachakuyta mana allichayta atispaykiqa, huk punchawña allinyanakunaykipaq kallpanchakuy. Hinaspa Jehova Diosta mañakuy iñiqmasikipaq. Chaymantapas, sientichisuqniki iñiqmasikipa allin kayninkunata qawanaykipaq Diospa yanapakuyninta mañakuy. Imaña kaptinpas, manam iskayrayawaqchu chayta ruwasqaykimanta Jehova Dios kusikusqanmantaqa.

17. (1) Hatun huchata ruwaruptinchikqa, ¿imata ruwananchiktam Jehova Diosqa munan? (2) ¿Imanasqam chaylla yanapakuyta maskananchik?

¹⁷ Wakin iñiqmasinchikkunaqa ñawpaqpi mana allinkunata ruwasqankuraykum mana tukuy sunqunkuwanchu Diosta yupaychanku. Ñawpaqpi ruwasqankuta yuyarisqankuraykum mana hawkachu, kusisqachu nitaq kallpanchasqachu tarikunku. Kamachiq Davidmi chayna tarikusqanmanta nirqa: ‘Huchallayta mana willakuptiymi, tukuy punchaw waqasqaypi cuerpollaypas aswan-aswan iquyarqa. Tuta-punchawmi piñakuyniki ñuqapi tarikurqa’, nispa. Mana chayna tarikunanpaqmi Davidqa Jehova Diospa kamachisqanman hina ruwarqa. Chaymi qillqarqa: ‘Mana pakaykuspa huchallayta [...] willakamuptiymi Diosnilláy pampachaykullawarqanki’, nispa (Sal. 32:3-5). Hatun huchata ruwaruspaykiqa, kaytam yuyarinayki: Jehova Diosqa munanmi allin kanaykita, chaymi yanapasunki. Chaypaqmi ichaqa Diospa churasqan punta apaq iñiqmasinchikkunawan yanapachikunayki (Prov. 24:16; Sant. 5:13-15). Chay yanapakuytaqa chayllam maskanayki, chaymantam kanqa wiñaypaq kawsakuyniki utaq manapas. Ichaqa, ¿imatam ruwawaq Dios pampachaykususqayki qipata huchaykita hinalla yuyarispaykiqa?

18. ¿Imaynatam Pablota pasasqanqa yanapawanchik Diosta yupaychaspa hukmanyasqa tarikuptinchik?

¹⁸ Apostol Pablopas wakinpim ñawpaqpi mana allinkuna ruwasqanta yuyarispan hukmanyarqa. Chaymi nirqa: “Ñuqaqa lliw apostolkunamantapas menosmi kani, chaymantapas ñuqaqa manam ‘apostol’ nispa sutichasqa kanaypaq hinachu kani Diospi iñiqkunata qatikachasqayrayku”, nispa. Nirqataqmi: “Ancha kuyakuyninta Dios qawachiwasqanraykum kay ruwasqaytaqa ruwani”, nispa (1 Cor. 15:9, 10). Jehova Diosqa yacharqam ñawpaqpi Pablopa mana allin ruwasqankunata, ichaqa chayna kaptinpas kuyarqam. Chaymanta mana iskayrayanantam Diosqa munarqa. Sichu huchaykimanta wanakurunkiña hinaspa Jehova Diosmanpas chaynataq punta apaqkunamanpas willakurunkiña, hinaspaqa manam iskayrayawaqchu huchaykita Dios pampachasusqaykimantaqa (Is. 55:6, 7).

19. ¿Imataq 2018 watapaq texto, hinaspa imanasqam ancha allin?

¹⁹ Diospa piñakuynin hichpallapiña kasqanraykum sasachakuykunapas astawan yapakuchkan. Ichaqa manam iskayrayawaqchu Jehova Dios yanapasunaykimantaqa. “Paymi pisipasqakunata kallpanchan, pisi kallpayuqkunamanmi kallpata yapan” (Is. 40:29; Sal. 55:22; 68:19). Kay 2018 watapim huñunakuyninchikman sapa kuti rispanchik qawasunchik Jehova Diospi hapipakuqkunaqa kallpatam hapinqaku niq palabrakunata (Is. 40:31).