1. ¿Imanasqataq mana chaynallachu kanchik animalkunawanqa?

JEHOVA DIOSQA unanchawarqanchik imam allin utaq mana allin kasqanmanta cuentata qukuqtam, animalkunam ichaqa mana chaynachu kanku. Chaynam Adanwan Evapas karqaku, chayna kasqantam yachanchik huchallikuruspanku Diosmanta pakakurusqankuwan. Pakakururqakuqa mana allin ruwasqankumanta cuentata qukurusqankuraykum.

2. ¿Imanasqam nichwan imam allin utaq mana allin kasqanmanta cuentata qukuyninchikqa barcopa timonninwan tupasqanta? (Qaway kay paginapi dibujota).

² Imam allin utaq mana allin kasqanmanta cuentata qukuq kasqanchikmi yanapawanchik imatapas allinta tanteakunapaq. Chaytam tupachichwan barcota manejananku timonwan. Chay barcopa timonnin allin kaptinqa, manejaqnintam yanapan maymi rinanta apananpaq. Ichaqa, ¿imataq pasanman chay timonnin mana allin kaptinqa? Wayrakunawan olakunam kayman-chayman  apakachanman. Chaynallataqmi imamantapas cuentata qukuyninchikqa yanapawanchik allinta tanteakunapaq, mana chayqa manam yanapawasunchu.

3. Imam allin utaq mana allin kasqanmanta mana sumaqta cuentata qukuspanchikqa, ¿imatam ruwaruchwan?

³ Huk runa imapas allin utaq mana allin kasqanmanta mana sumaqta cuentata qukuspanqa mana allintapas tantearunmanmi, chayraykum ‘mana allin’ kaqtapas ‘allinmi’ ninman (Is. 5:20; 1 Tim. 4:1, 2). Jesusmi qatiqninkunata nirqa: “Chayamunqataqmi tiempo pipas wañuchisunaykichikpaq, wañurachisuspaykichikmi piensanqaku chay ruwasqankuwan Diosta servisqankuta”, nispa (Juan 16:2). Chaynata piensaspankum runakunaqa Jesuspa qatiqnin Estebanta wañurachirqaku, chaynata piensaspankutaqmi hukkunapas runamasinkuta ñakarichirqaku (Hech. 6:8, 12; 7:54-60). Diospi iñiq tukuq runakunaqa runamasinkuta ñakarichispankum ninku “Diospa munaynintam ruwachkaniku” nispanku. Ichaqa Diospa kamachikuyninpa contranpim ruwachkanku (Ex. 20:13). Arí, manamá chay ruwasqanku mana allin kasqanmantaqa cuentata qukunkuchu.

4. ¿Imataq yanapawasunchik allin tanteoyuq runa kanapaq?

⁴ Chaynaqa, ¿imataq yanapawasunchik allin tanteoyuq kanapaq? Diospa kamachikuyninkunawan yachachikuyninkunaqa allinmi “runakunata yachachinapaq, pantaypi kasqanta qawachinapaq, imatapas allichanapaq chaynataq Diospa kamachikuyninman hina correginapaq” (2 Tim. 3:16). Hinaptinqa, imamantapas cuentata qukuq kanapaqqa Diospa piensasqanman hinam piensananchik, chaynapi allin kanapaq. Chaypaqqa bibliatam sapa kuti estudiananchik, nisqankunapi yuyaymanananchik hinaspa kasukunanchik. Chaymi kunanqa yachasunchik Diospa kamachikuyninkuna hinaspa yachachikuyninkuna imaynata allin tanteoyuq kanapaq yanapawasqanchikmanta.

5, 6. ¿Imaynatam yanapawanchik Diospa kamachikuyninkunata kasukuyqa?

⁵ Diospa kamachikuyninkunataqa kuyananchikmi hinaspa kasukunanchikmi yanapawananchikpaqqa. Bibliam nin: ‘Mana allin kaqta chiqnispayá allin kaqta kuyaychik’, nispa (Amos 5:15). Chaypaqqa Diospa piensasqanman hina piensaymi yanapawasunchik. Kaypi piensarisun: Unayña mana puñuyta atispaqa doctormanmi rinchik. Hinaptinmi doctorqa niwasunchik imata mikunapaq, astawan purinapaq utaq imata ruwanapaqpas. Chay niwasqanchikta kasukusqanchikrayku allinña kaspanchikqa, ¿manachum hampiwaqninchik doctorta anchata agradecekunchik allinninchikpaq niwasqanchikmanta?

⁶ Chaynam Jehova Diospas kamachikuykunata quwanchik mana allinkunamanta harkawananchikpaq, chaynapi allin kawsakunapaq. Bibliam kamachiwanchik mana llullakunapaq, mana pantachikuq kanapaq, mana suwakunapaq, mana huchapakunapaq, mana maqakuq kanapaq hinaspa layqa ruwaymanta karunchakunapaq. Chaykuna mana ruwayninchikqa yanapawanchikmi allin kawsakunapaq ¿aw? (qaway Proverbios 6:16-19; Apoc. 21:8). Jehova Dios kasukuyninchik allinninchikpaq kasqanmanta cuentata qukuspaqa astawanmi payta hinaspa kamachikuyninkunatapas kuyasunchik.

7. Bibliapi rikuriq runakunamanta yachayqa hinaspa yuyaymanayqa, ¿imanasqam yanapawanchik?

 ⁷ Manam ñakarinanchikraqchu Diosta kasukuyqa allinninchikpaq kasqanmanta yachanapaqqa. Bibliata ñawinchaspa hinaspa yuyaymanaspam yachasun Diosta mana kasukusqankurayku wakinku imayna tukusqankumanta. Proverbios 1:5 nin: ‘Yachayniyuq runapas uyarispanmi yachayninta huntachin’, nispa. Arí, Jehova Diospa yachachikuyninkunaqa imamantapas aswan allinmi. Yuyaymanasun Davidpi, payqa Diosta mana kasukuspanmi Betsabeywan huchapakururqa, chayraykum llumpayta ñakarirqa (2 Sam. 12:7-14). Chaymanta ñawinchaspaqa tapukuchwanmi: “¿Imatam Davidqa ruwanman karqa mana ñakarinanpaq? David hina tarikuspayqa, ¿imatam ruwayman? ¿Josey hinachu ayqikuyman icha David hinachu huchaman wichiykuyman?”, nispa (Gen. 39:11-15). Huchallikuruspaqa mana allinpi tukunamanta yuyaymanaymi, yanapawasunchik mana allin ruwaykunata astawan chiqninapaq.

8, 9. (1) ¿Imapaqmi yanapawasun bibliapa yachachikuyninkuna sunqunchikpi churayqa? (2) Diospa yachachikuyninkunapi yuyaymanayqa, ¿imapaqmi yanapawasunchik?

⁸ Llapallanchikmá karunchakunchik Diospa chiqnisqan ruwaykunamantaqa. Ichaqa, ¿imatam ruwachwan imayna ruwanapaq biblia mana kamachiwaptinchikqa?  ¿Imaynatam yachachwan imayna ruwanapaq Jehova Dios munasqanta? Sichu bibliapa yachachikuyninkuna sunqunchikpi kaptinqa allin tanteoyuqmi kasunchik.

⁹ Jehova Diosqa kuyawasqanchikraykum allinta tanteakunapaq yachachikuyninkunata quwarqanchik. Paymi niwanchik: ‘Ñuqaqa Diosnikim kani, allinnikipaq yachachiqnikim kani, maynin purinayki qawachiqnikim kani’, nispa (Is. 48:17, 18). Sichum Diospa yachachikuyninkunapi yuyaymanasun hinaspa sunqunchikman churasun hinaptinqa, imayna piensasqanchikmi cambianqa chaynataq allin tanteoyuqmi kasunchik. Chaynata ruwaspaqa imapipas allintam tanteakusunchik.

10. (1) ¿Imapaqmi bibliapa sumaq yachachikuyninkunaqa yanapawanchik? (2) ¿Imaynatam Jesusqa qatiqninkunata yanaparqa bibliapa yachachikuyninkunawan allinta tanteakunankupaq?

¹⁰ Bibliapiqa kachkantaqmi sumaq yachachikuykuna, chaykunam yanapawanchik allinta piensanapaq hinaspa kawsakuyninchikpi allinta tanteakunapaq. Chay sumaq yachachikuykunata entiendespaqa yachasunmi, imaynata Jehova Diosqa piensasqanmanta hinaspa imanasqa wakin kamachikuykunata quwasqanchikmanta. Jesusqa qatiqninkunamanmi allinta yachachirqa wakin ruwaykunaqa imanasqa mana allin kasqanmanta. Willakurqam runamasinchikpaq piñasqalla kaspaqa aswan mana allinta ruwarunamanta, chaynataq warmita utaq qarita munapayaspaqa huchapakuypi tukurunamanta (Mat. 5:21, 22, 27, 28). Sichum Diospa sumaq yachachikuyninkunaman hina kawsakuspaqa allin tanteoyuqmi kasunchik, hinaspapas tanteakusqanchikwanmi Diosta hatunchasunchik (1 Cor. 10:31).

11. ¿Llapanchikchu hina chaynallata imapipas tanteanchik?

¹¹ ¿Llapanchikchu hina chaynallata imapipas tanteanchik? Manam. Bibliapa yachachikuyninwan yanapasqa allin yuyayniyuq Diosta serviqkunapas manam chaynallatachu wakinpiqa tanteanku. Rimarisun aslla trago tomaymanta. Bibliaqa manam huchapaqchu hapin aslla trago tomaytaqa, sinkakuytam ichaqa (Prov. 20:1; 1 Tim. 3:8). Asllata tomanapaq tanteaspaqa utaq manapas, ¿imataraqmi yuyarinanchik? Ñuqanchikpaq aslla trago tomay allin kaptinpas, yuyarinanchikmi wakin iñiqmasinchikkuna aslla trago tomayta imayna qawasqankuta.

12. ¿Imata ruwanapaqmi kallpanchawanchik Romanos 14:21 nisqanqa?

¹² Apostol Pablom nirqa Diosta serviqkunaqa iñiqmasinchikkunapa imayna piensasqankutapas yuyarinamanta. Nirqam: “Wawqiki mana urmananraykuqa allinmi kanman aychata amaña mikuyniki, vinota amaña tomayniki hinaspa imatapas amaña ruwayniki”, nispa (Rom. 14:21). Sichum huk iñiqmasinchik aslla tragotapas mana malliyta munaptinqa allinmi kanman payrayku mana tomayninchik, chaynapi mana urmachinapaq. Arí, wakin iñiqmasinchikkunaqa manaraq testigo kachkaspankum tomaypi puriqkuna karqaku, kunanmi ichaqa asllata malliytapas mana munankuchu. Ñuqanchikqa manachá munachwanchu tomasqanchikrayku, trago tomayman yapamanta iñiqmasinchikkuna wichiykunankutaqa (1 Cor. 6:9, 10). Chaynaqa, pi iñiqmasinchikpas trago qusqanchikta mana chaskiwaptinchikqa manam hikutananchikchu, hikutaspanchikqa manachá kuyasqanchiktachu qawachichkachwan.

13. ¿Imatam Timoteoqa ruwarqa judiokunaman Diosmanta willakunanpaq?

 ¹³ Timoteopa ima ruwasqanmanta yachasunchik. Yaqa 20 watanpi kachkaspanmi, llumpayta nananan kaptinpas qari kayninta señalachikurqa judiokunaman Diosmanta willakunanpaq, mana chayta ruwachikuptinqa judiokunam mana allintachu qawanmanku karqa. Arí, apostol Pablo hinam Timoteopas hukkunarayku imatapas ruwaq (Hech. 16:3; 1 Cor. 9:19-23). ¿Ñuqanchikpas qipanchanchikchu imapas munasqanchikta iñiqmasinchikkunapa allinninrayku?

14, 15. (1) ¿Imatam ruwananchik yuyayniyuq kanapaqqa? (2) ¿Imanasqataq kuyakuq kaspaqa yuyayniyuq kasqanchikta qawachinchik?

¹⁴ ‘Cristomanta puntapi yachasqanchik yachachikuykunata’ ña yachaspanchikpas, hinallam aswan yuyayniyuq kanapaq kallpanchakunanchik (Heb. 6:1). Ichaqa manamá chayllachu yuyayniyuqqa rikurirusunchik. Allin yuyayniyuq kanapaqqa, astawanmi yachayta maskananchik hinaspa allin tanteoyuq kanapaq kallpanchakunanchik. Chaymi Diospa llaqtanqa sapa kuti kallpanchawanchik bibliata sapa punchaw ñawinchanapaq (Sal. 1:1-3). ¿Chay ruwaytachu munanchik? Sapa punchaw bibliata ñawinchayninchikqa yanapawasunmi Diospa kamachikuyninkunata hinaspa yachachikuyninkunata aswan allinta entiendenapaq.

¹⁵ Diospa aswan allin kamachikuyninqa kuyakuq kaymi. Jesusmi qatiqninkunata nirqa: “Qamkuna kuyanakuptikichikmi llapallan runakuna yachanqaku qatiqniykuna kasqaykichikta”, nispa (Juan 13:35). Chay kamachikuytam Jesuspa wawqin Santiagoqa suticharqa ‘hatun kamachikuqpa kamachikuynin’ nispa (Sant. 2:8). Apostol Pabloñataqmi nirqa: “Pipas kuyakuqqa Moisespa leynintam allinta cumplichkan”, nispa (Rom. 13:10). Arí, bibliaqa kuyanakunapaqmi anchata kallpanchawanchik ‘Diosqa kuyakuqllaña kasqanrayku’  (1 Juan 4:8). Diosqa kuyawasqanchiktam qawachiwanchik ruwasqanwan. Juanmi qillqarqa: “Diosninchikmi sapallan churinta kay pachaman kachamurqa churinrayku kawsakuyniyuq kananchikpaq, chaynatam Diosninchikqa kuyawasqanchikta qawachiwarqanchik”, nispa (1 Juan 4:9). Ñuqanchikpas Jehova Diosta, Jesusta, iñiqmasinchikkunata hinaspa hukkunatapas kuyaspanchikqa yuyayniyuq kasqanchiktam qawachichkanchik (Mat. 22:37-39).

16. ¿Imanasqataq aswan yuyayniyuq kasqanchikman hina musyakunchik bibliapa yachachikuyninkunaqa aswan allin kasqanmanta?

¹⁶ Yaqa lliw kamachikuykunam servikun huk ruwayllapaq, yachachikuykunam ichaqa tukuy imapi yanapawanchik. Chayraykum, aswan yuyayniyuq kaspanchikqa bibliapa yachachikuyninkuna aswan allin kasqanmanta cuentata qukunchik. Chaytam tupachichwan warmachakunapa wiñasqanwan. Warmallaraq kaspankuqa manam entiendenkuraqchu mana allin amistadkunawan hukllawakuyqa mana allin kasqanmanta, chaymi tayta-mamankuqa kamachin mana allin amistadkunawan mana hukllawakunankupaq (1 Cor. 15:33). Wiñasqankuman hinam ichaqa kikinkuña bibliapa yachachikuyninkunaman hina tanteaspanku allintaña yachanku pikunawan hukllawakuyta (qaway 1 Corintios 13:11; 14:20). Ñuqanchikpas bibliapa yachachikuyninkunapi yuyaymanaspaqa Diospa piensasqanman hinam piensasunchik, chayna kayqa yanapawasunmi allin tanteoyuq kanapaq.

17. ¿Imanasqam nichwan allinta tanteakunapaqqa achka yanapakuykuna kasqanmanta?

¹⁷ Jehova Diospa munasqanman hina imapipas tanteakunapaqqa kachkanmi yanapakuykuna. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Bibliapi rikuriq kamachikuykuna hinaspa yachachikuykunaqa yanapawanchikmi “alli-allin yachachisqa” kanapaq hinaspa ‘tukuy allinkunata ruwanapaq listo kanapaq’ (2 Tim. 3:16, 17). Ichaqa, “Jehova Diospa imam munaynin kasqanta” allinta yachayta munaspaqa kallpanchakunanchikmi (Efes. 5:17). Servichikunanchikmi kay yanapakuykunata: Índice de las publicaciones Watch Tower, Jehova Diospa testigonkunapa qillqankunapi maskanapaq, programa Watchtower Library, internetpi LEENAPAQ QILLQAKUNA Watchtower hinaspa JW Library nisqantapas. Chaykunaqa yanapawasunmi sapallanchik utaq ayllunchikwan allinta estudianapaq.

18. ¿Imaynam kasunchik Diospa kamachikuyninkunapi hinaspa yachachikuyninkunapi yuyaymanaspaqa?

¹⁸ Diospa kamachikuyninkunata hinaspa yachachikuyninkunata kasukuyninchikqa allinninchikpaqmi kanqa. Salmo 119:97-100 nin: ‘¡Maynatam yachachikuynikita kuyallani! Sapa punchawmi chayllapi yuyaymanani. Kamachikuynikikunawanmi llapa enemigoymantapas aswan yachayniyuqta ruwaykuwanki, kamachikuynikikunaqa ñuqawanmi kachkan. Yachachikuynikipi yuyaymanasqayraykum yachachiqniykunamantapas aswan yachayniyuqraq rikuriruni. Kamachikuynikikunata kasukusqayraykum yuyaqkunamantapas aswan yachayniyuq rikuriruni’, nispa. Sichum tiempota rakisunchik Diospa kamachikuyninkunapi hinaspa yachachikuyninkunapi ‘yuyaymananapaq’, hinaspaqa aswan yachayniyuq, allin tanteoyuq hinaspa aswan yuyayniyuqmi kasunchik. Chaymantapas, Diospa kamachikuyninkunaman hinaspa yachachikuyninkunaman hina sapa kuti tanteanapaq kallpanchakuspaqa ‘Cristo hina cabal runam kasunchik’ (Efes. 4:13).