• Huk paninchikmi nin: “Chayta yacharuspaymi sientikuq kani huk warmiwanpas sapa kuti engañawachkanman hina”, nispa.

• Huk paninchikpas ninmi: “Mana valeqpaqmi sientikuq kani, humillasqam sientikuq kani”, nispa.

• Huk paninchikpas ninmi: “Sapallaymi sientikuq kani, manam piwanpas chaymanta rimayta atiqchu kani”, nispa.

• Huk paninchikpas ninmi: “Jehova Diosqa ñuqamanta mana preocupakusqantam piensarqani”, nispa.

Kay willakusqankum clarota qawachiwanchik qusan qalalla kaqkunata qawaptin warmin imayna sientikusqanta. Ichapas chaytaqa payqa qawachkanman karqa pakallapi, killakuna, watakuna. Chayraykupaschá payqa qusanpiqa manaña confiayta atinqachu. Huk warmim nirqa: “Chayta yacharuptiymi qusayqa rikchakapuwarqa mana riqsisqay runa hinaña, chaymi tapukuq kani: ‘¿Imatawanraqya pakawachkan?’, nispay”.

¿Qampa qusaykipas qalalla kaqkunata qawaymanchu wichiykun? a Kay yachachikuyqa ruwasqa kachkan qamkuna hina paninchikkunapaqmi. Kaypim yachasunchik bibliapa yachachikuyninkuna imayna consuelasunaykimanta, Jehova Diospas imayna yanapasunaykimanta. Chaykunam yanapasunki yapamanta hawka tarikunaykipaq hinaspa Dios kuyasusqaykitapas yuyarinaykipaq. b

Wakinpiqa manamá qusaykipa tukuy ima ruwasqanta controlaytaqa atiwaqchu, ichaqa atiwaqmi imatapas ruwayta hawka sientikunaykipaq. Kaypi yachachikuykunam chaypaq yanapasunki.

Amayá huchayuqpaqqa hapikuychu. Wakinpiqa warmiqa piensanmanpaschá: “Ñuqam huchayuq kani qusay qalalla kaqkunata qawananpaq”, nispa. Chaynatam iñiqmasinchik Aliciapas c piensarqa, nirqam: “¿Imaynanpitaq qusayqa qawan huk warmita ñuqata qawawanan kachkaptinqa?” Manachiki allin warmichu kani, nispa. Wakin warmikunaqa huchayuqpaqmi hapikunku qusanpa ruwasqanwan rabiakusqanrayku. Piensankum chayna kasqankuwan casado vidankupi aswan sasachakuykunapi kasqankuta. Danielapas ninmi: “Anchatam rabiakuq kani qusay qalalla kaqkunata hinalla qawaptin. Piensaqmi kani qusaypa chay ruwasqanwan rabiakusqayrayku casado viday mana allin kasqanta”, nispa.

Sichus qampas chayna sientekunki chayqa yuyariy: Jehova Diosqa manam qamtachu huchachasunki qusaykipa ruwasqanmantaqa. Santiago 1:14 nisqanpim niwanchik: “Pipas sasachakuypiqa tarikun munasqankunawan aysachikuspanmi hinaspa apachikuspanmi”,  nispa (Rom. 14:12; Filip. 2:12). Arí, Diosqa manam huchachasunkichu, aswanqa anchatam kuyasunki (2 Cron. 16:9).

Qusayki chay qalalla kaqkunata qawaptinqa manam qamchu pantachkankiqa, kikinmi huchayuqqa. Chayta yuyaynikim anchata yanapasunki. Yachayniyuq runakunam ninku: “Qalalla kaqkunata qawaqkunaqa munankum chayna millakuypaq kaqkuna ruwaq warmikuna tariyta, ichaqa manamá chayna warmikunaqa kanchu”, nispa.

Amayá llumpaytaqa preocupakuychu. Katerinmi willakun qusan qalalla kaqkunata qawarusqanmanta yacharuspan tutapas punchawpas chayllapiña umayuq kasqanmanta. Franciscapas ninmi: “Qusay maytapas pasaptinqa tukuy imam umayman chayamuwan, chaykunapi piensaptiymi wiksaypas nanawanraq”, nispa. Wakin warmi iñiqmasinchikkunam ninku qusanpa ima ruwasqanta iñiqmasinchikkuna yachasqanrayku pinqakusqanmanta. Wakin paninchikkunañataqmi sapallanku hina llakisqa sientikunku, chay pasasqanta mana pipas entiendenanta piensaspanku.

Achkaqmi chayna sientikunku. Sichus chaypi hinalla piensanki chayqa astawanmi hukmanyarunki. Chaykunapi piensanaykimantaqa astawanmi kallpanchakuwaq Dioswan allin amistad kanaykipaq, chayqa kallpatam qusunki mana hukmanyanaykipaq (Sal. 62:2; Efes. 6:10).

Panilláy, ¿imaynatam biblia leeyniki hinaspa yuyaymanayniki yanapasunkiman? Bibliapiqa willakunmi achka warmikuna achka sasachakuyniyuq kasqankumanta. Chayna kaptinpas Jehova Dioswan parlarispankuqa hawkañam sientikurqaku. Wakinpiqa Diosqa manam sasachakuyninkutaqa chinkarachirqachu. Chayta mana ruwaspanpas hawkalla tarikunankupaqmi yanaparqa. Piensariy Anapi. Payqa ‘llumpay llakisqam’ kachkarqa, chaymi Jehova Diosta waqaspan ‘unaysu mañakullarqa’. Chaymantaqa hawkañam sientekurqa Diospa makinpi llakinkunata saqiykuspan (1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Cor. 1:3, 4).

Punta apaqkunamanpas willakuy yanapasunaykipaq, ‘paykunaqa kanku llumpa-llumpay wayramanta pakakuna hinam, llumpa-llumpay paramanta llantukuna hinam’ (Is. 32:2). Ichapaschá paykunaqa nisunki allin yuyayniyuq paninchikwan parlanaykipaq, chaynapi uyariykususpayki consuelaykusunaykipaq (Prov. 17:17). 

Ninkipaschá: “¿Qusayta yanaparuymanchu qalalla kaqkunata manaña qawananpaq?”, nispa. Arí, atiwaqmi. Bibliapim niwanchik ima sasachakuytapas utaq pi enemigonchiktapas “iskay” kaspaqa vencenamanta (Ecl. 4:9-12). Yachaysapa runakunam ninku chay qalalla kaqkuna qawayta pipas saqinanpaqqa warmi-qari willanakuspa yanapanakunankumanta. Chayta ruwaspankuqa kaqmantas confianzapaq hapinakunqaku.

 Chaypaqqa yachanaykim sichus qusayki chay qalalla kaqkunata qawayta saqiy munasqanta, chayna kaptinqa yanapaytam atinki. ¿Yachankichu qusayki sunqumanta Jehova Diosta yanapaykunanpaq mañakusqanta? Chaymantapas, ¿yaqachu punta apaqkunawan rimarqaña yanapaykunanpaq? (2 Cor. 4:7; Sant. 5:14, 15). ¿Imatam qusaykiqa ruwachkan qalalla kaqkunata manaña qawananpaq? ¿Yaqachu manaña ancha celularninta qawan, chaynapi qalalla kaqkunata qunqayllamanta manaña qawananpaq? (Prov. 27:12). ¿Yanapanaykitachu munan? ¿Imam kaqtachu qanwan riman? Chayna kaptinqa yaqapaschá yanapawaq. ¿Imaynata?

Iñiqmasinchik Felicia ima ruwasqanmanta yachaykusun. Qusan Estebanqa taksachanmantam qalalla kaqkunata qawakuq. Feliciaqa tukuytam ruwan qusanta yanapananpaq. Chayta yachaspanmi qusanqa qalalla kaqkunata kaqmanta qawayta munaspanqa, warmichanman confianzawan chaymanta willakun. Estebanmi nin: “Mana pinqakuspaymi chaykunamanta warmichayman willakuni, hinaptinmi payqa sumaqta uyariykuwaspan yanapallawan chay huchaman mana wichinaypaq. Sapa kutitaqmi tapuwan chayta imaynata atipasqaymanta, yanapawantaqmi internetta allinta servichikunaypaqpas”, nispa. Chaywanpas Feliciaqa llakisqam tarikun qalalla kaqkunata qusan qawayta munasqanrayku. Paymi nin: “Qusay chayna kasqanwanmi wakinpiqa hukmanyani, wakinpiñataqmi piñasqa tarikuni. Ichaqa yachanim chayna kaspayqa qusayta mana yanapasqayta. Chaymanta parlaruptiykuñataqmi ñuqataña qusay yanapawan mana hukmanyasqa kanaypaq”, nispa.

Chayna rimasqankuqa casadokunatam yanapan qalalla kaqkunata qusan manaña qawananpaq. Señorantapas yanapanmi kaqmanta qusanpi confiananpaq. Imapas ruwasqanmanta, mana allin munayninmanta, maypi kasqanmanta warmichanman qusan imam kaqta willaptinqa warmichanqa manañam paymantaqa iskayrayanchu.

¿Yaqachu qampas qusaykita chaynata yanapawaq? Yanapayta piensaspaqa kay yachachikuytam iskaynikichik leewaqchik. Ichaqa, ¿ima ruwaytam qusayki munanan? Tantiakunanmi qalalla kaqkunata manaña qawananpaq, tukuytataqmi ruwanan yapamanta paypi confianaykipaq. Kaymanta rimaptikiqa qusaykiqa manam piñakunanchu, aswanqa entiendenanmi imaynata qamta sasachasusqaykita. ¿Ima ruwaytam qamqa munanayki? Yanapanaykim qalalla kaqkunata manaña qawananpaq, chaynapi yapamanta paypi confianaykipaq. Iskaynikichikmi yachanaykichik imaynanpi runakuna qalalla kaqkunata qawasqankumanta. Yachanaykichiktaqmi imata ruwaspa chay viciota saqisqankutapas. d 

Sichum musyanki kaymanta rimaspayki qusaykiwan piñakunaykimanta hinaspaqa punta apaqpa qayllanpim  rimawaqchik, chaynapi pay yanapasunaykichikpaq. Chay punta apaqqa kanan confianzapaq hapisqaykichikmi, chaynapi hawka sientikunaykichikpaq. Kaytapas yachanaykitaqmi: Sichus qusayki qalalla kaqkunata qawayta saqirunña, chaypas unay tiempo pasaptinraqmi paypiqa kaqmanta confiayta atinki. Chay pasasuptikiqa manam hukmanyanaykichu. Qaway pisi-pisimanta allinña kasqaykichikta. Amayá hukmanyaychu. Tiempopa risqanman hinam casado vidaykichikqa allinyanqa, chaypaqqa pacienciakunaykim kanqa (Ecl. 7:8; 1 Cor. 13:4).

Qalalla kaqkunata qusayki kaqmanta qawayta qallaykuptinqa, ¿nichwanchu mana wanakusqanmanta hinaspa chay vicionta mana haykapipas atipananmanta? Wakinkuqa chaywanpas atipankum. Sichu qalalla kaqkunata qawaynin vicioña paypaq kaptinqa, yaqapaschá wañukunankama hinalla kallpanchakunan kanqa manaña qawananpaq. Arí, unay wataña qalalla kaqkunata mana qawaspanpas yapamantam qawarunman. Yapamanta chayman mana wichinanpaqqa tukuytam ruwanan cuidakunanpaq, chayman manaña wichinanta piensaspanpas (Prov. 28:14; Mat. 5:29; 1 Cor. 10:12). Chaypaqqa qacha kaq ‘piensaynintam’ umanmanta chinkachinan hinaspam “mana allin” ruwaykunata chiqninan. Chaykunaqa qalalla kaqkunata qawaymi chaynataq chayman rikchakuq qacha kaqkuna ruwaymi. Chayqa kanmanmi qari kayninwan utaq warmi kayninwan pukllakuyninku (Efes. 4:23; Sal. 97:10; Rom. 12:9). ¿Chaykunata mana ruwananpaq qusayki kallpanchakuchkanchu? Chayna kaptinqa yanapaytam atiwaq. e

Yanapachkaptikipas qusayki hinalla qalalla kaqkunata qawakuptinqa llumpay llakisqachá tarikunki, sapa kuti engañasqa hinachá sientekunki, hinaspapas rabiakunkichá. Chayna kaptinqa ¿imatam ruwawaq? Chay llakikita taytanchik Jehova Diospa makinpi saqiy, chayqa yanapasunkim sunquyki hawkayaykunanpaq (1 Ped. 5:7). Chaymantapas biblianchiktawan qillqanchikkunata estudiay, taytanchikta mañakuy hinaspa yuyaymanay. Hinaspaqa taytanchikpa hichpallanpim tarikunki. Chaykunata ruwaptikiqa waqtallaykipi hinam Diospas kanqa. Payqariki “llakisqa sunquyuqkunapa hichpallanpim kachkan”, chaynapi yapamanta kusisqa kanankupaq (Sal. 34:18). Chaynaqa kuyasqa panilláy, hinalla kallpanchakuy Diospa munasqanman hina kawsakunaykipaq. Punta apaqkunatapas niy yanapaykusunaykipaq. Chaymantapas ama llumpaytaqa llakikuychu, icharaqpas qusaykiqa qipakunata huchanmanta wanakunman (Rom. 2:4; 2 Ped. 3:9).