1. ¿Imaynatam Jehova Diosta hinaspa kamachiq autoridadkunatapas kasukuchwan?

BIBLIAPIM niwanchik autoridadkunata kasukunapaq, ichaqa niwanchiktaqmi runakunamanta puntataqa Diosta kasukunamanta (Hech. 5:29; Tito 3:1). ¿Imaynatam chayna kasqanta yachanchik? Jesusmi yachachirqa pita puntata kasukunamanta. Nirqam: ‘Rey Cesarpa kaqtaqa paymanyá quychik, Diosmanñataq paypa kaqta’, nispa (Mat. 22:21). ^[1] ‘Rey Cesarpa kaqtaqa paymanyá quychik’ nispaqa nichkanmi nacionninchikpi kamachiq autoridadkunata kasukunamanta, respetanamanta hinaspa impuestokunata qunamanta (Rom. 13:7). Diosta mana kasukunapaq autoridadkuna kamachiwaptinchikqa, chay niwasqanchikta mana ruwanapaqmi sumaqllata ninanchik.

2. ¿Imaynatam kamachiq autoridadkunawan mana hukllawakusqanchikta qawachinchik?

² Diospaq kaqta payman quspaqa manam kay pachapi kamachiq autoridadkunamanqa hukllawakunanchikchu (Is. 2:4).  Autoridadkunata Jehova Dios kamachiwananchikpaq churasqanraykum, mana contrankupiqa hatarinchikchu. Manataqmi nacionninchikta yupaychanankupaq imapas ruwasqankupiqa hukllawakunchikchu (Rom. 13:1, 2). Manam mayqan runatapas akllanchikchu kamachiwananchikpaqqa. Manataqmi paykunataqa hikutanchikchu nitaq paykunata qarqunankupaqpas umachanchikchu.

3. ¿Imanasqam pimanpas mana sayapakunanchikchu?

³ ¿Imakunaraykum Jehova Diosqa niwanchik pimanpas mana sayapakunapaq? Puntataqa Jesusta qatipakusqanchikraykum, paymi nirqa: ‘Ñuqaqa manam kay pachallapaqchu kani’, nispa. Chaymi mana haykapipas kamachiqkunawanqa chaqrukurqachu nitaq guerramanpas rirqachu (Juan 6:15; 17:16). Chaymantapas, manam pimanpas sayapakunanchikchu Diospa kamachikuyninta yanapasqanchikrayku. Sichum kay pachapi autoridadkunawan hukllawakuspanchikqa, ¿imaynataq nichwan Diospa kamachikuynillanwan tukuy mana allinkuna chinkachisqa kananmanta? Hinaspapas pimanpas mana sayapakuspaqa enteron pachapi iñiqmasinchikkunawanmi huk sunqulla kawsasunchik. Ichaqa pantay religionkunam gobiernokunawan chaqrukusqankurayku sasachakuypi tarikunku (1 Ped. 2:17).

4. (1) ¿Imanasqam Diosman sayapakuyqa sasa kanqa? (2) ¿Imanasqam listolla kananchik mana pimanpas sayapakunapaq?

⁴ Ichapas nacionninchikpiqa mana pipas hikutawanchikchu kamachiq autoridadkunawan chaqrukunapaqqa. Ichaqa satanaspa munaychakuyninpa tukupayninmi hichpallapiña kachkan, chaymi mana pimanpas sayapakuyqa sasa kanqa. Kunan tiempopi runakunaqa mana acuerdoman yaykuqkunam hinaspapas mana uyarikuqkunam, chayraykum mana huk sunqullachu kanku (2 Tim. 3:3, 4). Wakin iñiqmasinchikkunam nacionninkupi kamachiq autoridadkunawan chaqrukunankupaq hikutasqa kaspanku sasachakuypi tarikurqaku. Chaymi kunanmanta listolla kananchik mana pimanpas sayapakunapaq. Qatiqninpi qawasun chaypaq tawa yanapakuykunata.

5. ¿Imatam Jehova Diosqa kamachiq autoridadkunamanta piensan?

⁵ Mana sayapakuq kanapaqqa, ñuqanchikpas Jehova Dios hinam kamachiq autoridadkunamanta piensananchik. Runakunata Jehova Dios unanchaspanqa manam kikinku kamachinakunankupaqchu unancharqa (Jer. 10:23). Payqa lliw runakunatam huk aylluta hinalla qawan. Ichaqa kamachiq autoridadkunam, runakunata rakinachinku nacionninku aswan allin kasqanta nispanku. Runakunapa kamachikuynin allin rikchakuspanpas, manam sasachakuykuna allichaytaqa atinkuchu. Hinaspapas Diospa kamachikuyninpa contranpim rikurirunku, Diospa kamachikuyninqa 1914 kaq watapim qallaykurqa. Diosqa ñam runakunapa  kamachikuynintaqa chinkachinqaña (leey Salmo 2:2, 7-9).

6. ¿Imaynam kamachiq autoridadkunawan kananchik?

⁶ Jehova Diosqa kamachiq autoridadkuna kanantam saqin, chaynapi mana llumpay chaqwakuna kananpaq. Paykunam yanapawanchik Jehova Diosmanta willakunapaq (Rom. 13:3, 4). Diosqa niwanchiktaqmi paykunapaq mañakunapaq, chaynapi Diosta hawka yupaychanapaq (1 Tim. 2:1, 2). Pipas mana allinta ruwawaptinchikqa autoridadkunapa yanapakuynintam maskananchik, chaytam apostol Pablopas ruwarqa (Hech. 25:11). Kay pachapi kamachiq runakunata satanas munaychakusqanmanta biblia nispanpas, manam ninchu sapakamata munaychakusqantaqa (Luc. 4:5, 6). Chaymi mana pitapas nichwanchu huk kaqnin kamachiq runa diablopa munaychakusqan kasqantaqa. Bibliaqa nintaqmi: ‘Amayá pimantapas mana allintaqa rimaychikchu’, nispa (Tito 3:1, 2).

7. ¿Imatam mana piensananchikchu?

⁷ Diostaqa kasukunchiktaqmi kamachiq autoridadkunaman mana sayapakuspa, paykunapa nisqanku utaq piensasqanku allinninchikpaq kaptinpas. Wakinpim kayqa ñuqanchikpaq sasa kanman. Kaypi yuyaymanay: Runakunam kamachiqkunapa contranpi kachkanku, paykunata chaynataq Jehova Diospa testigonkunata ñakarichisqankurayku. Manachá paykunawan hukllawakuytaqa munasunchu, ichaqa ¿nichwanchu paykuna allinta ruwasqankuta hinaspa ruwasqanku allinpi tukunanta? (Efes. 2:2). Mana pimanpas sayapakuyta munaspanchikqa, manam rimaspallachu nitaq ruwaspallachu qawachinanchik, aswanqa sunqunchikpi imapas munasqanchikkunawanmi.

8. ¿Imaynatam sasachakuykunapi qawachichwan sacre kaspapas mana imanakuq kasqanchikta?

⁸ Pimanpas mana sayapakuq kanapaqqa, culebra hina sacrem kananchik ichaqa paloma hina mana imanakuq sasachakuyña kaptinpas (leey Mateo 10:16, 17). Sacrem kanchik hamuq tiempopi imapas sasachakuykunata kunanmanta musyasqanchikrayku. Mana imanakuqñataqmi kanchik sasachakuykunapi mana sayapakuq kaspanchik. Qawasun wakin yanapakuykunata hinaspa imaynata mana sayapakuq kanamantapas.

9. Rimaspanchikqa, ¿imapim mana chaqrukunanchikchu?

⁹ Rimasqanchikkuna. Runakuna imayna kamachiymanta rimayta qallaykuptinkuqa manam chaqrukunanchikchu. Piwanpas Diospa munaychakuyninmanta rimaspanchikqa, manam ninanchikchu huk kaqnin kamachiq runapa piensasqankuna allin utaq mana allin kasqanmantaqa. Sasachakuykunata runakuna imayna allichanankumanta rimananchikmantaqa, bibliawan qawachisun Diospa kamachikuynillan tukuy chaykunata chinkachinanmanta. Runakunaqa ichapas tapuwanchikman qarimasillanwan utaq warmimasillanwan casarakuymanta hinaspa sulluchallaraq wawachata wañuchiymanta, chayna kaptinqa Diospa palabrantam qawachinanchik imata ruwananpaq. Sichum pipas leykuna manaña chayna kananpaq utaq  kayna-wakna kachun niptinqa manam mayqanmanpas sayapakunanchikchu, manataqmi pitapas ñuqanchik hina tanteanankupaqqa hikutanachu.

10. ¿Imatam ruwananchik willakuykunawan mana intuchikunapaq?

¹⁰ Willakuykuna. Achka willakuykunapim ninku mayqin kamachiqpa ima piensasqan utaq tanteasqan allin kasqanta. Kayqa astawanraqmi qawakun kamachiqkunapa makillanpi tukuy imapas kasqanrayku. Willakuykuna huk kaqnin kamachiqmanta allinta rimaptinqa manam chay nisqankunawanqa intuchikunanchikchu. Chaymi tapukunanchik: “¿Huk kaqnin kamachiqpa tanteasqan allin kasqanta willakuptinkuchu uyariyta munani?”, nispa. Mana sayapakuq kayta munaspanchikqa, manam qawananchikchu nitaq leenanchikchu kamachiq autoridadkunamanta willakuykunataqa. Aswanqa qatipakunapaq allin yachachikuytam uyarinanchik (2 Tim. 1:13).

11. ¿Imanasqam qullqita kuyaruspaqa mana sayapakuq kaytaqa mana atichwanchu?

¹¹ Qullqi kuyay. Qullqitawan imapas kapuqninchikta llumpayta kuyaruspaqa, manam atisunchu mana sayapakuq kaytaqa. 1970 kaq wata pasaytam, Malawi nacionpi Jehova Diospa achka testigonkuna imapas kapuqninkuta saqirqaku kamachiq autoridadkunawan mana chaqrukusqankurayku, wakinkum ichaqa mana saqiyta munarqakuchu. Ruth sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Manam imapas kapuqninkutaqa saqiyta munarqakuchu. Ñuqaykuwan kuska huk law nacionman ayqikuspankupas wasinkuman kutinankuraykum kamachiq autoridadkunaman hukllawakururqaku. Manam munarqakuchu huk law nacionpi ñuqaykuwan kuska mana imayuq kaytaqa”, nispa. Arí, ichaqa Jehova Diospa achka yupaychaqninkunam mana chaynachu kanku. Paykunaqa manam pimanpas sayapakunkuchu mana qullqiyuq hinaspa mana kapuqniyuq qipananku kaptinpas (Heb. 10:34).

12, 13. (1) ¿Imaynatam Jehova Diosqa runakunata qawan? (2) ¿Imanasqam mana llumpaytaqa alabakunanchikchu nacionninchikmantaqa?

¹² Alabakuymanta. Runakunaqa alabakunkum castankumanta, llaqtanmanta hinaspa nacionninkumanta. Jehova Diosmi ichaqa lliw runakunata chaynallata qawawanchik. Paypaqqa manam pipas aswan allinqa kanchu. Huk castakunamanta kasqanchikqa qawachinmi tukuy rikchaq runakuna kasqanchikta. Ichaqa chayna kaspapas, Jehova Diospaqqa chaynallam kanchik (Rom. 10:12).

¹³ Manam haykapipas alabakunanchikchu wakin nacionkunamanta aswan allin nacionninchik kasqanmantaqa. Chayna tarikuspanchikqa, manam atisunchu mana sayapakuq kaytaqa. Ñawpaq tiempopi Jesuspa qatiqninkunapas chaynam karqaku, wakinkum iñiqmasinkuta chiqniqku huk castanmanta kasqankurayku (Hech. 6:1). ¿Imaynatam ñuqanchikpas musyakuchwan chayna kasqanchikta? Sichu huk law llaqtamanta hamuq iñiqmasinchik rimapayawaptinchikqa, ¿nichwanchu: “Kaypim aswan allintaqa ruwaniku”, nispa? Chayna kaptinqa, bibliapa kayna nisqanta yuyariy: “Humillakuspayá qamkunamantapas aswan allinpaqraq wakinkunata qawaychik”, nispa (Filip. 2:3).

14. (1) ¿Imaynatam Diosta mañakuyqa yanapawachwan? (2) Willarimuy Diosta mañakuy atiyniyuq kasqanmanta.

¹⁴ Mana pimanpas sayapakuq kanapaqqa yanapawasuntaqmi Jehova Diospi hapipakuypas. Diostam mañakunanchik chuya espiritunta quwananchikpaq, chaymi yanapawasun pacienciakuq hinaspa controlakuq kanapaq. Kayna kayninchikmi yanapawasun mana allin kamachiq autoridadkunata allinta qawanapaq. Mañakusuntaq yachayta Dios quwananchikpaq, chaynapi sasachawaqninchik kaqkunata musyakuspa pimanpas mana sayapakuq kananchikpaq (Sant. 1:5). Jehova Diosman sunqu kasqanchikrayku carcelpi utaq imawan ñakarichisqa kaspanchikqa, Diospa yanapakuynintam mañakunanchik mana manchakuspa iñiyninchikmanta runakunaman willakunapaq. Manam iskayrayananchikchu Jehova Dios yanapawananchikmantaqa (leey Hechos 4:27-31).

15. ¿Imaynatam bibliaqa yanapawanchik pimanpas mana sayapakuq kananchikpaq? (Qaway “ Diospa palabranmi Diosman sunqu kanankupaq yanaparqa” niq yachachikuyta).

¹⁵ Jehova Diosqa palabrantam quwarqanchik kallpanchawananchikpaq. Leesqanchikpi yuyaymanaymi yanapawasun pimanpas mana sayapakunapaq. Kallpanchakuy bibliapi textokunata yachanaykipaq hinaspa yuyanaykipaq, chaymi yanapasunki bibliayki manaña kaptinpas yuyanaykipaq. Bibliaqa yanapasunkimantaqmi hamuq tiempopi Jehova Diospa nisqankunata suyanaykipaq. Mana chay suyakuyninchik kaptinqa manam pipas ñakarichiwaptinchikqa aguantayta atisunchu (Rom. 8:25). Bibliapi wakin textokuna musuq pachapi imayna cumplikunanmanta yuyaymanay.

16, 17. ¿Imaynatam Diosman sunqu iñiqmasinchikkunamanta yachayninchik yanapawanchik pimanpas mana sayapakunapaq? (Qaway 21 kaq paginapi dibujota).

¹⁶ Diosman sunqu runakunata qatipakuyninchikpas yanapawasunmi pimanpas mana sayapakunapaq. Paykunapa ruwasqanqa yanapawanchikmi yachayniyuq hinaspa allin kallpayuq kaspa ima sasachakuytapas atipanapaq. Yuyaymanasun Sadracpi, Mesacpi hinaspa Abednegopi, paykunaqa manam munarqakuchu qurimanta sayachisqanku taytacha yupaychaytaqa, chayqa Babilonia nacionpa kamachiqnin runapa retratonmi karqa (leey Daniel 3:16-18). Bibliapi chay willakuymi Jehova Diospa achka  testigonkunata yanaparqa nacionninkupi banderata mana yupaychanankupaq. Jesuspas manam hukllawakurqachu kay pachapi kamachiq autoridadkunawanqa. Payqa yacharqam chayna kasqan qatiqninkunata yanapananmanta. Chaymi qatiqninkunata nirqa: “Kallpanchakuychikyá, kay pachapi mana allinkunataqa venceruniñam”, nispa (Juan 16:33).

¹⁷ Kunan tiempopipas achka iñiqmasinchikkunam mana pimanpas sayapakunkuchu. Diosman sunqu kasqankuraykum wakinkuqa ñakarichisqa, presochasqa utaq wañuchisqapas karqaku. Paykunamanta yachaymi yanapawachwan qarinchakuq kanapaq. Turquía nacionmanta huk iñiqmasinchikmi nirqa: “Franz Reiter sutiyuq mozom wañuchisqa karqa Hitler sutiyuq runapa soldadonkunawan mana hukllawakusqanrayku. Manaraq wañuchisqa kachkaspan mamanman carta qillqasqanmi qawachin ancha iñiyniyuq kasqanta hinaspa Jehova Diospi anchata hapipakusqantapas. Ñuqapas paytam qatipakuyta munarqani chayna sasachakuypi tarikuspayqa”, nispa. ^[2]

18, 19. (1) ¿Imaynatam iñiqmasinchikkuna yanapawanchikman pimanpas mana sayapakuq kanapaq? (2) ¿Imatam kunanmantapacha ruwananchik?

¹⁸ Iñiqmasinchikkunapas yanapawanchikmanmi pimanpas mana sayapakuq kanapaq. Pimanpas mana sayapakuq kanapaq sasachakuyninchik kaptinqa ancianokunawanmi rimananchik. Paykunam bibliawan allinta yanapawasun. Chayna sasachakuypi kasqanchikta iñiqmasinchikkuna yacharuspankuqa kallpanchawasunmi. Nichwantaqmi ñuqanchikpaq Diosta mañapuwananchikpaq. Ñuqanchikpas atichwanmi paykunapaq mañakuytaqa (Mat. 7:12). Mana pimanpas sayapakuq kasqankurayku presochasqa iñiqmasinchikkunapaq Diosta sutinkumanta mañakusunchik. Chaynapi mana manchakuspa Diosman sunqu kanankupaq (Efes. 6:18-20).

¹⁹ Tukupay punchaw hichpamusqanraykum, kamachiq autoridadkunaqa astawan hikutawasun paykunapa munasqanta ruwananchikpaq. Chayraykum kunanmantapacha kallpanchakunanchik mana pimanpas sayapakuq kananchikpaq.