1, 2. ¿Imapaqmi kallpanchawanchik Hebreos 13:4 nisqanqa?

LLAPALLANCHIKMI Jehova Diosta hatunchayta munanchik. Imapas ruwasqanchikwan hatunchaptinchikqa paypa qayllanpim allin qawasqa kasun (1 Sam. 2:30; Prov. 3:9; Apoc. 4:11). Jehova Diosqa munantaqmi runamasinchikta respetananchikta, respetananchiktaqmi autoridadkunatapas (Rom. 12:10; 13:7). Chaymantapas Jehova Diosqa munanmi casado vidata astawan respetananchikta.

² Apostol Pablom kaynata qillqarqa: “Casado vidaqa llapallanpa respetasqanyá kachun, warmi-qari puñuyninkupas respetasqayá kachun”, nispa (Heb. 13:4). Kaywanqa Pabloqa Diosta serviqkunatam nichkarqa casado vidata astawan respetanankupaq. ¿Chaynachu ñuqanchikpaqpas casado vidaqa?

3. ¿Imatam Jesusqa nirqa casado vidamanta? (Qaway kay paginapi kaq dibujota).

³ Casado vidata respetaspaqa Jesustam qatipakuchkanchik. Papelwan rakinakuymanta fariseokuna Jesusta tapuptinkum, Jesusqa paykunata yuyarichirqa ñawpaqtaraq casado vidamanta Dios ima nisqanmanta. Nirqam: “Chayraykum qariqa  tayta-mamanta saqinqa, chaymi iskayninku huk aychallaña kanqaku”, nispa. Jesusqa nirqaraqmi: “Diospa kuskanchasqantaqa amayá pipas rakichunchu”, nispa (qaway Marcos 10:2-12; Gen. 2:24).

4. ¿Imatam Jehova Diosqa munarqa casado vidapaq?

⁴ Casado vidataqa Jehova Diosmi qallarichirqa, chaytaqa Jesusqa allintapunim yacharqa. Chaymi nirqa casarakuyqa wiñaypaq kasqanmanta. Jehova Diosqa manam haykapipas Adantawan Evataqa nirqachu rakinakunankupaqqa. Payqa munarqam “iskayninku” wiñaypaq kuska kanankuta.

5. Adanpa huchallikusqanmantapacha, ¿imaynam casado vidaqa?

⁵ Adanpa huchallikusqanraykum wañunchik. Chaymi casado vidaqa manaña wiñaypaqchu. Apostol Pablom Diosta serviqkunata nirqa wañuyqa casado vidata tukuchisqanmanta, chayraykum pipapas warmin utaq qusan wañukuptinqa hukwan casarakunanpaq libreña kachkan (Rom. 7:1-3).

6. ¿Imaynatam yachanchik Jehova Dios casado vidata chaninchasqanta?

⁶ Moisespa chaskisqan kamachikuykunapiqa, musyanchikmi casado vidamanta Jehova Dios ima piensasqanta. Manaraq Dios Moisesman kamachikuyninkunata quchkaptinmi, runakunaqa iskay-kimsa warmikunawan casarakuqku. Diosqa chayna kanantam hinalla saqirqa, ichaqa kamachikuykunatam qurqa. Pipas servienta warmiwan casarakuruspan hinaspa qipa punchawta huk warmiwan kaqmanta casarakuruspanqa, manam punta casarasqan warmintaqa qunqananchu karqa. Hinallam qunan karqa mikunanta,  pachanta, hinaspapas paywanmi puñunan karqa. Jehova Diosmi kamachirqa chay punta casarakusqan warminta hinalla allinta uywananpaq (Ex. 21:9, 10). Moisespa chaskisqan kamachikuykunaman hinaqa manañam ruwanchikñachu, ichaqa chay kamachikuykunawanqa musyakunchikmi Dios casado vidata anchata chaninchasqanta. Kayqa yanapawanchikmi casado vidata ñuqanchikpas anchata chaninchananchikpaq.

7, 8. (1) Deuteronomio 24:1 nisqanman hinaqa, ¿imatam Jehova Diosqa saqirqa? (2) ¿Imatam Jehova Diosqa nin rakinakuymanta?

⁷ Moisespa chaskisqan kamachikuypiqa, ¿imatam nirqa papelwan rakinakuymanta? Jehova Diosqa hinallam casado vidata chanincharqa, chaywanpas papelwan rakinakunankupaqmi Israel runakunata saqirqa (qaway Deuteronomio 24:1). Chay tiempopiqa, pi qaripas warminmantaqa papelwanmi rakikunman karqa warmin ‘imapas mana allinta ruwaruptinqa’. ¿Imataq kanman chay ‘imapas mana allin ruwasqanqa’? Moisespa chaskisqan kamachikuypiqa manam niwanchikchu. Ichapas chayqa kanman karqa hatun qacha ruwaykunam, chaymi mana imaraykullapas rakikunmankuchu karqa (Deut. 23:14). Jesuspa tiemponpiqa achka judio runakunam warminmanta imaraykullamantapas papelwan rakinakuqku (Mat. 19:3). Manamá munanchikchu paykuna hina kaytaqa.

⁸ Diosmanta willakuq Malaquiaspa tiemponpipas qarikunaqa warminkumantam papelwan rakinakuqku. Ichapas rakinakuqku Jehova Diosta mana yupaychaq sipasllaraq kaq warmiwan casarakunankupaq. Jehova Diosmi ichaqa nirqa: ‘Ñuqaqa chiqninim rakinakuytaqa’, nispa (Mal. 2:14-16). Jehova Diosqa manam munanchu pi qaripas warminmanta rakikunantaqa, chaymi punta casarasqa qarita nirqa warminmanta mana rakikuspan “iskayninku hukllaña kanankupaq” (Gen. 2:24). Jesuspas taytan hinam piensarqa, chaymi nirqa: “Diospa kuskanchasqantaqa amayá pipas rakichunchu”, nispa (Mat. 19:6).

9. ¿Imatam Jesusqa yachachiwanchik Marcos 10:11, 12 nisqanpi?

⁹ ¿Ima kaptillanmi Diosta yupaychaqkunaqa warminmanta utaq qusanmanta papelwan rakikunman hinaspa kaqmanta hukwan casarakunman? Jesusmi kaynata nirqa: “Pipas warminmanta divorciakuspa hukwan casarakuqqa warminpa contranpim hukwan pierdekuy huchaman wichiykun, chaynallataqmi warmipas qusanmanta divorciakuruspan haykapipas hukwan casarakuruspanqa hukwan pierdekuy huchaman wichiykun”, nispa (Mar. 10:11, 12; Luc. 16:18). Jesusqa casado vidatam anchata respetarqa, chaymi payqa munarqa hukkunapas chayna respetanankuta. Pipas warminmanta imallamantapas papelwan rakikuspan hinaspa hukwan casarakuspanqa hukwan pierdekuy huchatam ruwachkarqa. Jehova Diospaqa pipas warminmanta imallamantapas papelwan rakikuspanqa hinallam hukllaraq kachkanku. Chaymantapas, Jesusmi nirqa chayta ruwaqkunaqa warminta hukwan pierdekuy huchaman wichiykunanpaq saqisqanmanta. ¿Imanasqataq chaynata ninchik? Chay tiempopi warmikunaqa uywasqa kanankupaqmi tantiakunanku karqa hukwan kaqmanta casarakunankupaq. Kaqmanta casarakusqankuñataqmi hukwan pierdekuy huchaña karqa.

10. ¿Ima kaptillanmi Diosta yupaychaqkunaqa warminmanta utaq qusanmanta papelwan rakikunman hinaspa kaqmanta hukwan casarakunman?

 ¹⁰ Chaymantapas Jesusqa nirqa ima kaptillan pipas warminmanta utaq qusanmanta papelwan rakikuyta atinanmantam, paymi nirqa: “Mana huchapakuchkaptin pipas warminmanta divorciakuspan hukwan casarakuqqa pierdekuy huchamanmi wichiykun”, nispa (Mat. 19:9). Ancha riqsisqa yachachikuyninpipas Jesusqa chaymantaqa rimarqañam (Mat. 5:31, 32). Chay kutikunapiqa, Jesusqa rimarqa ‘huchapakuymantam’ (griego rimaypiqa, pornéia niqmi). Pornéia niyqa rimachkanmi hukwan pierdekuymanta, chuchumikakunawan puñuymanta, manaraq casarakuspa puñuymanta, warmipura utaq qaripura kakuymanta hinaspa animalkunawan huchapakuymantapas. Kaypi piensarisun: Casarasqa qari huchapakuruptinqa, warminmi tantianan kanqa qusanmanta papelwan rakikunanpaq utaq manapas. Papelwan rakikunanpaq tantiakuptinqa Jehova Diospaqpas chaynañam kanqa.

11. ¿Imanasqataq pipas mana papelwan rakikunanpaq tantiakunman qusan utaq warmin huchapakuruptinpas?

¹¹ Jesusqa manam nirqachu pipas huchapakuruptin warmin utaq qusan papelwan rakikunanpaq obligasqa kasqanmanta. Ichapas casarasqa warmi tantianman huchapakuq qusanmanta mana rakikunanpaq. Chaynataqa tantianman qusanta hinalla kuyasqanrayku, pampachayta munasqanrayku hinaspapas paywan kuska casado vidankuta allichayta munasqankuraykum. Chaymantapas pi warmipas qusanmanta papelwan rakikuspanqa hinaspa manaña kaqmanta casarakuspanqa sasachakuypim tarikunqa. ¿Maymantataq mikunanpaq, pachakunanpaq qullqita tarinqa? Warmi-qari puñuyta munaspanqa, ¿piwantaq puñunqa? ¿Imaynam tarikunqa sapallan kaspan? Wawayuq kaptinqa, ¿imaynatam paykunataqa Diospa munasqanman hina uywanqa? (1 Cor. 7:14). Arí, mana huchapakuq kaqqa rakikunanpaq tantiakuspanqa sasachakuypim tarikunqa.

12, 13. (1) Gomer sutiyuq warmiwan Oseas casarakusqanmanta qipataqa, ¿imam pasarqa? (2) ¿Imanasqataq Oseasqa warminta wasinman kaqmanta aparqa? (3) ¿Imatam ñuqanchikpas chaymanta yachachwan?

¹² Diosmanta willakuq Oseasta ima pasasqanmi musyachiwanchik casado vidamanta Jehova Dios ima piensasqanta. Diosqa Oseastam nirqa Gomer sutiyuq warmiwan casarakunanpaq. Payqa ‘chuchumika warmim’ kanan karqa hinaspapas ‘huchapakusqanmantam wawayuq’ kanan karqa. Gomerqa qari wawatam Oseasmanta wachakurqa (Os. 1:2, 3). Chaymanta qipakunatam Gomerqa hukpata wachakurqa qari hinaspa warmi wawakunatapas. Achka kutita Gomer huchapakuruptinpas Oseasqa manam paymantaqa rakikurqachu. Chaymantam Gomerqa qusanta saqirurqa hinaspa hukpa siervientanña rikurirurqa. Oseasmi kaqmanta warmin kananpaq rantirurqa (Os. 3:1, 2). Israel runakunapas taytacha-mamachakunatam yupaycharqaku. Chaymi Oseasta ima pasasqanwan Jehova Diosqa qawachirqa Israel runakunata achka kutikama pampachasqanmanta. ¿Imatam ñuqanchikpas chaymanta yachachwan?

¹³ Pi iñiqmasinchik huchapakuruptinqa warminmi utaq qusanmi tantiakunan ima ruwananpaqpas. Jesuspa nisqanman hinaqa chayraykullam mana huchapakuqqa  papelwan rakikurunman hinaspa hukwan kaqmanta casarakuytapas atinman, utaqmi pampachaykunmanpas. Chay ruwaypas allinmi kanman. Bibliam niwanchik Oseas warminta wasinman kaqmanta apasqanmanta. Chaymantapunim warminqa manaña hukwanqa puñunanñachu karqa. Oseasqa manam chayllaqa warminwanqa puñurqachu (Os. 3:3). Yaqapaschá qipa punchawkunapiqa kaqmanta warminwan puñurqa. Oseaspa ruwasqanwanmi Jehova Diosqa qawachirqa paypas llaqtanta kaqmanta chaskiyta munasqanta hinaspa paykunawan kayta munasqantapas (Os. 1:11; 3:3-5). Chay pasakusqanmantaqa kaytam yachachwan: Mana huchapakuq kaqqa warminwan utaq qusanwan kaqmanta puñuspanqa, pampachasqantañam qawachichkan (1 Cor. 7:3, 5). Chayta ruwaspanqa manañam papelwanqa rakikunmanñachu. Chay punchawmantaqa iskayninkum kallpanchakunanku casado vidata anchata respetanankupaq, Jehova Diospa munasqanman hina.

14. 1 Corintios 7:10, 11 nisqanman hinaqa, ¿imatam ruwanku wakin casarasqakunaqa?

¹⁴ Jehova Dios hinaspa Jesus hinam llapallanchik kallpanchakunanchik casado vidata respetananchikpaq. Pantaq runa kasqanchikraykum wakinpiqa chaytaqa mana ruwanchikchu (Rom. 7:18-23). Apostol Pablopa tiemponpipas wakin casarasqakunaqa casado vidankupim sasachakurqaku. Pablom nirqa: “Warmikunaqa amayá qusankumanta rakikuchunchu”, nispa. Wakinkum ichaqa qusanmanta utaq warminmanta sapaqchakururqaku (qaway 1 Corintios 7:10, 11).

15, 16. (1) Casado vidapi ima sasachakuykuna kaptinqa, ¿imatam casarasqakunaqa ruwananku hinaspa imanasqa? (2) ¿Chaytachu ruwanman Diosta mana yupaychaq huk kaqnin kaptinpas?

¹⁵ Pabloqa manam ninchu imanasqa warminmanta utaq qusanmanta wakin sapaqchakusqankumantaqa. Sichu sapaqchakunmanku karqa huchapakusqankurayku hinaspanqa mana huchayuq kaqmi papelwan rakikunman karqa, hinaspam munaspanqa hukwan casarakunman karqa. Apostol Pablom nirqa sapaqchakuruq warmi sapallan kananpaq utaq qusanwan amistananpaq. Paykunaqa hinallaraqmi Diospa kuskanchasqanku karqa, chaymi Pabloqa nirqa mana huchapakuruptinkuqa ima sasachakuyninkutapas allichaspanku hukllawakunankupaq. Chay sasachakuypi tarikuq casarasqa iñiqkunaqa punta apaqkunapa yanapakuyninta maskaptinkum, punta apaqkunaqa mayqinninkumanpas mana sayapakuspanku bibliawan yanapanman karqa.

 ¹⁶ Aswan sasaraqchá karqa huk kaqnin Diosta mana yupaychaq kaptinqa. ¿Chayraykuchu Diosta yupaychaq kaqqa sapaqchakunman karqa ima sasachakuykuna kaptinpas? Bibliapa yachachisqanman hinaqa huchapakuy kaptillanmi pipas warminmanta utaq qusanmanta rakikunman karqa, bibliaqa manam ninchu imarayku pipas sapaqchakunanmantaqa. Pablom nirqa: “Warmipas qusan mana iñiq kachkaspan paywan qipakuyta munaptinqa ama qusanta saqichunchu”, nispa (1 Cor. 7:12, 13). Pablopa chayna nisqantaqa kunanpas kasukunanchikmi.

17, 18. ¿Imanasqataq wakin iñiqmasinchikkunaqa qusankumanta utaq warminkumanta mana sapaqchakurqakuchu llumpay sasachakuykunapi tarikuptinkupas?

¹⁷ Chaymantapas Diospi mana iñiq wakin qusakunam qawachirqaku iñiqmasinchikkunawan qipakuyta mana munasqankuta. ¿Imaynata? Wakinku ichapas warminkutaqa llumpayta maqanku. Wakinkuñataq ichapas warminta hinaspa churinkunata uywaytaqa mana munankuchu. Chaymantapas wakinkum ichapas warmin Diosta yupaychananpaq llumpayta harkakunku. Chayna tarikusqankuraykum wakin iñiqmasinchikkunaqa piensarqaku qusanku manaña ‘paykunawan qipakuyta munasqankuta’, chaymi paykunaqa tantiarqaku qusankumanta sapaqchakunankupaq. Wakinñataqmi ichaqa chayna tarikuspankupas tantiarqaku qusankumanta mana sapaqchakunankupaq. Paykunaqa aguantaspankum kallpanchakurqaku casado vidankupi sasachakuyninkuta allichanankupaq.

¹⁸ Sapaqña kawsakuqkunaqa hinallam casarasqa kachkanku, paykunaqa hinallataqmi 11 parrafopi rimamusqanchik sasachakuykunapi tarikunqaku. Apostol Pabloqa nirqaraqmi imanasqa casarasqakuna mana sapaqchakunankupaq, nirqam: “Mana iñiq qusaqa warminraykum chuyanchasqa kachkan, chaynallataqmi mana iñiq warmipas Diospi iñiq qusanrayku chuyanchasqa kachkan. Mana chayna kaptinqa wawa-churinkunam Diospaq mana chuyachu kanmanku, paykunaqariki kachkanku chuyanchasqañam”, nispa (1 Cor. 7:14). Achka iñiqmasinchikkunam ima sasachakuypiña tarikuspankupas Diospi mana iñiq warminwan utaq qusanwan hinalla kanankupaq tantiarurqaku. Wakinkum chayna tantiasqankuwan kusisqa karqaku, ¿imanasqa? Qusan utaq warmin Jehova Diosta serviyta qallaykusqankuraykum (qaway 1 Corintios 7:16; 1 Ped. 3:1, 2).

19. ¿Imanasqataq achka iñiqmasinchikkunaqa casado vidankupi kusisqa kanku?

¹⁹ Jesusmi papelwan rakinakuymanta rimarqa, apostol Pabloñataqmi casado vidapi sapaqchakuymanta rimarqa. Paykunaqa munarqakum Diosta yupaychaqkunaqa casado vidata respetanankuta. Enteron pachapim Diospa llaqtanpiqa achka iñiqmasinchikkuna casado vidankupi kusisqa kachkanku. Ñuqanchikpas riqsinchikchá chayna casarasqa iñiqmasinchikkunata. Paykunata qawaspanchikqa rikurqanchikchá qusaqa warminta imayna kuyasqanta hinaspa imayna payman sunqu kasqantapas, warminñataq qusanta imayna kuyasqanta hinaspa imayna respetasqantapas. Chaywanmi musyakunchik casado vidataqa respetay atinamanta. Chaymantapas kusikunchikmi achka casarasqa iñiqmasinchikkuna bibliapa kayna nisqanman hina kawsakusqankuta qawaspanchik, ninmi: “Chayraykum qariqa tayta-mamanta saqispan warminmanña hukllawakunqa, hinaptinmi huk aychallaña kanqaku”, nispa (Efes. 5:31, 33).