1-3. (1) ¿Imanasqataq Jehova Diosqa Salomonta anchata kuyarqa, hinaspa ima bendicionkunatam Salomonqa chaskirqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi yachachkasun?

KAMACHIQ Salomonqa musullaraq kachkaspanmi Israel nacionpa kamachiqnin karqa. Kamachiyta qallarichkaptinmi Jehova Diosqa musquyninpi rikuriykuspan nirqa: ‘Imam munasqaykita mañakuway, qusqaykim’, nispan. Salomonñataqmi musullaraq kasqanrayku mana ima yachaq kasqanta nirqa, hinaspam Jehova Diosta nirqa: ‘Quykuwayá yachayta’, nispa (1 Rey. 3:5-10). Chayna mañakusqanwanmi Salomonqa mana hatun tukuq kasqanta qawachirqa. Chayraykum Jehova Diosqa Salomonta anchata kuyarqa (2 Sam. 12:24). Chaymantapas Salomonpa chayna mañakusqanwanmi Jehova Diosqa kusikurqa hinaspam ‘yachaytawan yuyayta qurqa’ (1 Rey. 3:12).

² Salomonqa Jehova Diosman sunqu kaspanmi achka bendicionkunata chaskirqa. Chayraykum payqa Jehova Diosta yupaychanapaq wasita ruwachirqa (1 Rey. 8:20). Chaymantapas Salomonqa ancha riqsisqam karqa Jehova Diosmanta yachayta chaskisqanrayku. Hinaspapas bibliapa kimsa qillqankunatam Jehova Diospa yanapakuyninwan qillqarqa, huk kaqninmi Proverbios qillqa.

³ Proverbios qillqapiqa ‘sunqu’ rimayqa 65 kutikamam rikurin. Proverbios 4:23 nin: ‘Tukuy ima waqaychasqaykimantapas, aswanqa sunquykitayá waqaychay’, nispa. Sunqumanta kaypi rimaspanqa, ¿ima niytam munachkan? Kay yachachikuypim chaymanta yachasunchik. Yachasuntaqmi kay tapukuykunamantapas: ¿Imaynatam satanasqa sunqunchikta pantachinman? ¿Imatam ruwananchik sunqunchikta waqaychananchikpaq? Chaykunamanta yachayqa yanapawasunmi hinalla Diosman sunqu kananchikpaq.

4, 5. (1) Proverbios 4:23 versiculonpi ‘sunqunchikmanta’ rimaspanqa, ¿imamantam rimachkan? (2) Dioswan hinalla kuyachikuyta munaspaqqa, ¿imatam ruwananchik? Huk rikchanachiywan willarimuy.

⁴ Proverbios 4:23 versiculonpi ‘sunqumanta’ rimaspanqa rimachkan imayna runa kasqanchikmantam. Huk rimaypiqa nichkan: Imayna tarikusqanchikmanta, ima munasqanchikmanta hinaspa imayna piensasqanchikmantam. Kaywanqa nichkan imayna ukunchik kasqantam, manam hawallanchiktachu.

⁵ Kaypi piensarisun: Pipas allin kayta munaspanqa allin mikuytam mikunan. Chaynallataqmi Jehova Dioswan hinalla kuyachikuyta munaspanchikqa, Jehova Diosmanta yachasqanchikman hinam kawsakunanchik hinaspa runakunaman Diosmanta yachachinanchik (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Kaypipas piensarisun: Ichapas wakinpiqa mana unquchkaq hinapas tarikuchwan ukunchikpi unquchkaspanchikpas. Yaqa chaynallataqmi Jehova Diosta yupaychayninchikwanpas. Ichapas piensachwan Jehova Diospaq tukuy imata ruwasqanchikrayku allin kasqanchikta, ichaqa sunqunchikmi mana allin munapayaykunawan kachkanman (1 Cor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Satanasqa munan pay hina piensananchiktam. Chaypaqqa, ¿imakunatam servichikun? Pay hina mana piensayta munaspaqqa, ¿imakunatam ruwananchik?

6. ¿Imatam satanasqa ñuqanchikmanta munan, hinaspa imatam chaypaqqa ruwan?

⁶ Satanasqa llumpay kikillanpaq munaqmi hinaspa Diospa nisqankunatapas mana kasukuqmi. Satanasqa munanmi pay hina piensananchikta utaq paypa ruwasqanman hina ruwananchikta. Chaypaqqa tukuytam ruwan, chaymi pantarachisqan runakunata muyuriqninchikman churan (1 Juan 5:19). Payqa munanmi paykunawan hukllawakunanchikta chaynapi allin kawsakuyninchikta chinkachinanpaq (1 Cor. 15:33). Chaytapunim ruwarqa kamachikuq Salomonwan. Payqa casarakurqa Jehova Diospi mana iñiq warmikunawanmi. Chay warmikunam pisi-pisimanta  ‘Salomonpa sunqunta’ karuncharachirqaku Jehova Diosmanta (1 Rey. 11:3).

7. (1) ¿Imakunataraqtaq satanasqa ruwan pantachiwananchikpaq? (2) ¿Imaynanpitaq chaykunamanta karunchakunanchik?

⁷ Jesusqa runakunamanmi willarqa Samaria llaqtayuq allin runamanta hinaspa chinkasqa churiyuq runamanta (Mat. 13:34; Luc. 10:29-37; 15:11-32). Chayna willakuykunam yanapawanchik allinta piensanapaq hinaspa imatapas allinta ruwanapaq. Satanaspas chayna willakuykunataqa servichikunmi pantachiwananchikpaq. Chaymi payqa munan videokunapi hinaspa televisionpi runakunapa imayna kawsakusqankuta qawananchikta. Chay qawasqanchikkunam pantarachiwachwan. Chayraykum chaykunamanta karunchakunanchik. Chaynaqa, imatapas manaraq qawachkaspam kay tapukuyta ruwakunanchik: “¿Televisionpi utaq videopi qawasqayqa sunquypi mana allin munasqayman hina ruwanaypaqchu kallpanchawanqa?”, nispa (Gal. 5:19-21; Efes. 2:1-3). Sichu musyakunchik chay qawasqanchik mana allinpaq kaptinqa chaypunillayá qipanchasun.

8. ¿Imaynatam tayta-mamakunaqa nanachikunmanku churi-wawankumanta?

⁸ Tayta-mamakuna qamkunam nanachikunaykichik churi-wawaykichikkunamantaqa. Nanachikunaykichiktaqmi satanaspa tuqllankunaman mana wichiykunankupaq. Yuyaymanaychik kaypi: Churi-wawaykichik mana unqunanta munaspaqqa wasikichiktam pichankichik hinaspa unquy apamuq kaqkunatam wasikichikmanta hurqunkichik ¿aw? Chaynallataqmi churi-wawaykichikta satanasmanta waqaychayta munaspaqa televisionpi rikuriq mana allin willakuykunamanta hinaspa mana allin pukllaykunamanta harkanaykichik. Chaytaqa ruwanaykichik Jehova Dios paykunata makikichikman churamusqanraykum (Prov. 1:8; Efes. 6:1, 4). Niychikyá imakunatam televisionpi qawayta atinmanku hinaspa imakunatam mana. Chaymantapas  niychikyá imaynanpi chayna kasqanta (Mat. 5:37). Chaynallataqyá wiñasqankuman hina yachachiychik kikinkumanta Diospa nisqanman hina tantiakunankupaq (Heb. 5:14). Ichaqa kaytam ama qunqanaykichu: Paykunaqa nisqaykikunataqa manam qunqanqakuchu, aswanraqmi ruwasqaykikunataqa (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21).

9. ¿Ima piensananchiktam satanasqa munan, hinaspa imanasqataq chayna piensayqa mana allinchu?

⁹ Jehova Diospi hapipakunanchikmantaqa satanasqa munan runakunapa nisqanpi hapipakunanchiktam, payqa chaywanmi pantachiwanchik (Col. 2:8). Runakunam ninku imamantapas astawan qullqita maskananchikpaq. ¿Imanasqataq chayna piensayqa mana allinchu? Chayna piensaqkunaqa qullqita tarinankuraykum ayllunkutapas qunqarunku, nitaqmi allintaqa mikunkupasñachu, aswanmi Diostapas qunqarunku (1 Tim. 6:10). Ancha kusisqam tarikunchik chay runakuna hina mana kananchikpaq Jehova Dios yachachiwasqanchikmanta (Ecl. 7:12; Luc. 12:15).

10, 11. (1) Sunqunchikta waqaychananchikpaqqa, ¿imatam yachananchik hinaspa ruwananchik? (2) Ñawpaq tiempopiqa, ¿imatam llaqta waqaychaq runakunaqa ruwaqku, hinaspa imaynatam Diospa nisqanman hina yuyayninchikqa yanapawachwan llaqta waqaychaq runa hina?

¹⁰ Sunqunchikta waqaychananchikpaqqa yachananchikmi imakuna sasachakuyman aparuwananchikmanta, hinaspam chaykunamanta chaylla ayqikunanchik. Proverbios 4:23 niqpi “waqaychay” rimayqa piensachiwanchikmi kamachiq Salomonpa tiemponpi llaqtata waqaychaq runakunapi. Paykunaqa llaqtapa hatun pirqankunapim qawan-qawanlla kaqku. Chiqniqninkuna hamusqanta rikuruspankuqa qaparispankum lliwman willaqku. Chaynam ñuqanchikpas kananchik imayna piensasqanchikta mana allinkunawan satanas pantarachiyta munaptin.

¹¹ Ñawpaq tiempokunapiqa llaqtata waqaychaqkunaqa punkuta kichaqkunawanmi llamkaqku (2 Sam. 18:24-26). Iskayninkum yanapakuqku llaqtaman chiqniqninkuna mana yaykunankupaq (Neh. 7:1-3). Imaynam llaqtata waqaychaq runaqa chiqniqninkuna hamusqanmanta rikuspan willakuqpuni, chaynallataqmi Diospa nisqanman hina yuyayninchik * kaspanqa willawasunchikpuni satanaspa tuqllanman mana wichiykunapaq. Chayraykum yuyayninchik mana allinkunamanta willawaptinchikqa chaypunilla kasukunanchik.

12, 13. ¿Ima kaptinmi wakinkunapa ruwasqankuta ruwayta munachwan, ichaqa imatam ruwananchik?

¹² Satanas mana pantachiwananchikpaq imata ruwananchikmanta rimarisun. Jehova Diosqa yachachiwanchikmi huchapakuymanta hinaspa tukuy rikchaq millakuypaq kaqkunamanta mana rimananchikpaq (Efes. 5:3). Ichaqa, ¿imatam ruwasun llamkaqmasinchikkuna, utaq estudiaqmasinchikkuna millakuypaq kaqkunamanta rimaptinku? Yachanchikmi ‘runakunapa mana allin munayninkunata hinaspa imapas mana allin kaqkunata qipanchananchikmanta’ (Tito 2:12). Chayraykum yuyayninchikqa niwasun chayqa mana allin kasqanmanta (Rom. 2:15). ¿Imatam ruwasun? ¿Yaqachu yuyayninchikpa niwasqanchikta kasukuspa chaykunamanta ayqikusun? Ichapas paykunapa rimasqankuta uyariyta utaq qawasqankuta qawayta munasun. Ichaqa chayta  ruwananchikmantaqa paykunatam nichwan hukkunamantaña rimanapaq utaqmi asurikuchwan.

¹³ Anchatam kallpanchakunanchik wakinkunapa mana allin ruwayninta mana qatipakunapaq utaq mana piensanapaq. Satanaspa imayna piensasqanman hina mana piensanapaq anchata kallpanchakusqanchiktaqa Jehova Diosqa qawachkanmi, chaymi payqa kallpata hinaspa yachayta quwasun satanaspa contranpi churakunanchikpaq (2 Cron. 16:9; Is. 40:29; Sant. 1:5). ¿Imakunatawanraqmi ruwananchik sunqunchikta waqaychananchikpaq?

14, 15. (1) ¿Imaraqmi yanapawasun sunqunchikta waqaychananchikpaq, hinaspa imatam chaypaqqa ruwananchik? (2) ¿Imaynatam yanapawanchik Proverbios 4:20-22 nisqanqa bibliata ñawinchaspanchik allinta yanapachikunapaq? (Qaway “ ¿Imaynatam yuyaymanananchik?” niq willakuyta).

¹⁴ Sunqunchikta waqaychananchikpaqqa yanapawasuntaqmi Diospa yachachikuyninkunata yachayninchik. Kaqmanta rimarisun murallasqa llaqtamanta. Punkupi kaq runaqa chiqniqninkuna mana yaykunankupaqmi punkuta chaylla wichqaq. Ichaqa wakinpiqa punkutam kichaq runakuna kawsaykunata apamuptinku utaq huk kaqkunatapas apamuptinku. Mana kichaptinqa runakunaqa yarqaymantach wañurunmanku. Chaynallataqmi chay punku kichachkaq hina sapa kuti chaskikunanchik Jehova Diospa yachachikuyninkunata.

¹⁵ Bibliapiqa Diospa pensamientonkunam kachkan. Chaymi bibliata ñawinchaspanchikqa Jehova Diospa imayna piensasqanman hina piensasun hinaspa paypa munasqanman hina ruwasun. Chaynaqa bibliata ñawinchaspanchik allinta yanapachikunapaqqa puntatam Diosta mañakunanchik. Warmi iñiqmasinchikmi nin: “Manaraq bibliata ñawinchachkaspaymi Diosta mañakuni, chaynapi ‘suma-sumaq yachachikuyninkunata’ tarinaypaq”, nispa (Sal. 119:18). Chaymantañataqmi ñawinchasqanchikpi yuyaymanananchik. Chaykunata ruwaptinchikqa Diospa palabranqa sunqunchikmanmi yaykunqa, hinaptinmi astawan Jehova Diospa piensasqanman hina piensayta munasun (qaway Proverbios 4:20-22; Sal. 119:97).

16. ¿Imaynatam JW Broadcasting niqpi lluqsimuq yachachikuykunaqa yanapawanchik? Willarimuy casarasqa iñiqmasinchikkunamanta.

¹⁶ Diospa imayna piensasqanman hina ñuqanchikpas piensananchikpaqqa yanapawasuntaqmi JW Broadcasting^® niqpi videokunata qawaypas. Casarasqa iñiqmasinchikkunam kaynata ninku: “Sapa killa lluqsimuq videokunaqa Diosta mañakusqaykuman hinam karqa. Anchatam kallpanchawanku llakisqa utaq sapallayku hina tarikuptiyku. Wasipiqa tukuy tiempom chaypi lluqsimuq takikunata uyariniku yanukuspayku, pichaspayku, utaq samarispaykupas”, nispa. JW Broadcasting niqpi lluqsimuq yachachikuykunaqa sunqunchiktam waqaychawanchik. Yachachiwanchikmi Jehova Diospa piensasqanman hina piensananchikpaq, hinaspa satanasta imayna qipanchananchikpaq.

17, 18. (1) 1 Reyes 8:61 nisqanman hinaqa, ¿imaynam tarikunchik Jehova Diospa kamachikuyninkunata kasukuspanchik? (2) ¿Imatam yachachwan kamachiq Ezequiasmanta? (3) Salmo 139:23, 24 niqpi Davidpa mañakusqanman hinaqa, ¿imakunamantam Jehova Diosta mañakuchwan?

¹⁷ Jehova Diosta kasukusqanchikrayku allin kasqanchikta qawaspanchikmi astawan Diospi hapipakunchik (Sant. 1:2, 3). Chaymantapas kusisqam tarikunchik allin kaqkunata ruwasqanchikrayku Jehova Dios “churilláy” nispa niwaptinchik, chaymi astawan kusichiyta  munanchik (Prov. 27:11). Mana allin kaqkunata qipanchananchikpaq kallpanchakuspanchikqa qawachichkanchikmi Diosman sunqu kay munasqanchikta (Sal. 119:113). Jehova Diostaqa tukuy sunqunchikwanmi kuyanchik, chaymi kamachikuyninkunata hinaspa munayninta ruwananchikpaq tantiakunchik (qaway 1 Reyes 8:61).

¹⁸ Pantaq runa kasqanchikraykum imapipas pantasunchik. Imapipas pantaspanchikqa yuyarinanchikmi kamachiq Ezequiaspa ruwasqanta. Payqa mana allinkunatam ruwarqa, ichaqa wanakuspanmi Jehova Diosta tukuy sunqunwan hinalla yupaycharqa (Is. 38:3-6; 2 Cron. 29:1, 2; 32:25, 26). Chaynaqa, pantachiwananchikpaq satanaspa ruwasqankunatayá qipanchasun. Hinaspa Jehova Diosta mañakusun yachayta quwananchikpaq (1 Rey. 3:9; qaway Salmo 139:23, 24). Sunqunchikta waqaychaspanchikqa Diosman sunqu kaytaqa atisunmi.