1, 2. ¿Imaynatam Davidqa Diosman sunqu kasqanta qawachirqa? (Qaway kay paginapi kaq dibujota).

SAUL sutiyuq kamachiqmi 3.000 soldadonkunawan rirqa Juda law chunniqpi Davidta maskaspanku wañuchinankupaq. Ichaqa huk tutam Saulqa lliw soldadonkunawan puñuchkarqa, chayna kachkaptinmi Davidwan Abisaiqa Saulpa puñusqanman yaykururqaku. Abisaiqa chaypunilla Saulta wañurachiyta munaspanmi kaynata nirqa: “Kunanyá kikinpa lanzallanwan wañurachisaq”, nispa. Ichaqa Davidmi harkakurqa mana wañuchinanpaq, kaynata nispan: “¡Ama wañuchiychu! Diospa nombrasqan rey wañuchiq runaqa manam kanmanchu mana castigasqaqa. [...] Diosyá harkawachun kikinpa nombrasqan reytaqa ama wañurachinaypaq”, nispa (1 Sam. 26:8-12).

² ¿Imanasqataq Davidqa Saulta mana wañurachiytaqa munarqachu? Payqa yacharqam wañurachispanqa Diosta qipancharunanmanta. Dios akllaptinmi Saulqa kamachiq karqa, chaymi Diospa serviqninkunaqa kamachiqkunataqa respetananku. Jehova  Diosqa munanmi lliw serviqninkuna payman sunqu kanankuta (leey Salmo 18:25).

3. ¿Imanasqam Abisaiqa Davidta mana qipancharqachu?

³ Abisaiqa manam Davidtaqa qipancharqachu, payqa yacharqam Davidqa kamachiq kananpaq Diospa akllasqan kasqanta. Ichaqa kamachiqña kaspanmi Davidqa Betsabey warmiwan huchapakururqa hinaspam Joabta kamachirqa Betsabeypa qusan Uriasta guerrapi wañuchinankupaq (2 Sam. 11:2-4, 14, 15; 1 Cron. 2:16). Abisaiqa Joabpa wawqinmi karqa, chaychusmi yacharqa Davidpa mana allin ruwasqanta, chayna kaptinpas Davidtaqa manam qipancharqachu. Chaymantapas Abisaiqa soldadokuna kamachiqmi karqa, munaspanqa payñam Davidpa rantinpi kamachinman karqa. Ichaqa manamá chaytaqa ruwarqachu, aswanmi Davidtaqa chiqniqnin runakunamanta harkarqa (2 Sam. 10:10; 20:6; 21:15-17).

4. (1) ¿Imaynatam Davidqa Diosman sunqu kasqanta qawachirqa? (2) ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

⁴ Davidqa Diosman sunqum karqa, chaytam qawachirqa mozollaraq kachkaspan. Payqa Jehova Diospa llaqtanta waqaychananpaqmi hatunkaray Goliat runata wañurachirqa Diosta kamiptin (1 Sam. 17:23, 26, 48-51). Tiempopa risqanman hinam Davidqa kamachiqña kachkaspan huchallikururqa, hinaptinmi Jehova Diosqa willakuq Natanta nirqa huchallikusqanmanta anyananpaq. Chaymi Davidqa kasukuspan huchanmanta wanakurqa (2 Sam. 12:1-5, 13). Yuyaqña kaspanñataqmi Davidqa anchata yanapakurqa Jehova Diospa templonta hatarichinankupaq (1 Cron. 29:1-5). Qawasqanchikman hinam Davidqa huchakunaman urmaykurqa, ichaqa chaywanpas manam Diosman sunqu kaytaqa saqirqachu (Sal. 51:4, 10; 86:2). Kay yachachikuypim yachasunchik Davidmanta hinaspa paypa tiemponpi wakin runakunamanta. Yachasuntaqmi imaña kaptinpas Jehova Diosman sunqu kanamanta. Chaymantapas yachasunmi imayna kayninchikkuna Diosman sunqu kanapaq yanapawasqanchikmanta.

5. ¿Imatam yachachwan Abisaipa pantasqanmanta?

⁵ Saulta Abisai wañurachiyta munaspanqa Davidman sunqu kaytam munarqa. Ichaqa manam entienderqachu Diospa akllasqan kamachiqta wañurachispanqa, Diostapas qipanchasqanta. Davidqa allintam yacharqa chaytaqa, chaymi mana saqirqachu Abisai Saulta wañuchinantaqa (1 Sam. 26:8-11). ¿Imatam yachachwan Abisaipa pantasqanmanta? Piman sunqu kananchikmanta iskayrayaspaqa bibliapa nisqankunapim piensananchik, chaynapi allinta tanteanapaq.

6. Kuyasqa ayllunchikman hinaspa amistadninchikman sunqu kay allin kaptinpas, ¿imatam mana qunqananchikchu?

⁶ Kuyasqa ayllunchikman hinaspa amistadninchikman sunqu kayqa allinmi. Ichaqa manam qunqananchikchu pantaq runakuna kasqanchikta hinaspa sunqunchik pantachikuqllaña kasqantapas, chaykunam Diosta qipancharachiwachwan (Jer. 17:9). Chaymi ayllunchik utaq amistadninchik mana allinta ruwaptinqa hinaspa Jehova Diosta qipanchaptinqa, yuyarinanchik Jehova Diosman sunqu kay imamantapas aswan allin kasqanpi (leey Mateo 22:37).

7. ¿Imaynatam huk iñiqmasinchik Jehova Diosman sunqu kasqanta qawachirqa?

⁷ Diospa llaqtanmanta ayllunchik qarquchikuptinqa, Jehova Diostam puntata kasukunanchik. Qawasun Any ^[1] sutiyuq iñiqmasinchikta ima pasasqanmanta. Paypa mamanqa Diospa llaqtanmanta qarquchikuqmi karqa. Huk punchawmi mamanqa qayamuspan nirqa:  “Wasiyman watukamuway”, nispa. Chaymantapas nirqam ayllunkuna mana rimapayaptin hukmanyasqa tarikusqanta. Anyqa llakisqam tarikurqa hinaspam nirqa cartawan tapukuyninta kutichinanpaq. Ichaqa manaraq cartata qillqachkaspanmi, Anyqa bibliapa wakin textonkunapi yuyaymanarqa (1 Cor. 5:11; 2 Juan 9-11). Kuyakuywanmi Anyqa mamanta nirqa huchallikuspa mana wanakusqanrayku ayllunta kikin saqisqanmanta. Nirqataqmi kaqmanta kusisqa kayta munaspanqa Jehova Diospa llaqtanman kutimunanpaq (Sant. 4:8).

8. ¿Imakunam yanapawasun Jehova Diosman sunqu kanapaq?

⁸ Davidpa tiemponpi Diospa wakin serviqninkunaqa Diosman sunqu kasqankuraykum mana hatun tukuq, kuyapayakuq hinaspa qarinchakuq karqaku. Qawasun imaynatam kaykuna yanapawachwan Jehova Diosman sunqu kanapaq.

9. ¿Imanasqam Abnerqa Davidta wañurachiyta munarqa?

⁹ Jonatanqa kamachiq Saulpa churinmi karqa. Abnerñataqmi Saulpa soldadonkunapa kamachiqnin karqa. Jonatanwan Abnerqa qawarqakum wañurachispa Goliatpa umanta Saulman Davidpa apasqanta. Chaymanta qipamanmi Jonatanqa Davidpa amistadnin karqa hinaspapas manam haykapipas qipancharqachu (1 Sam. 17:57–18:3). Abnermi ichaqa mana Jonatan hinachu karqa. Chaymi Saulta yanaparqa Davidta wañuchinankupaq (1 Sam. 26:1-5; Sal. 54:3). Jonatanwan Abnerqa yacharqakutaqmi Israel nacionta kamachinanpaq Davidta Dios akllasqanmanta. Saulpa wañusqan qipatapas Abnerqa manam Davidtaqa yanaparqachu kamachiq kananpaqqa, aswanmi yanaparqa Saulpa huknin churinta. Yaqapaschá Abnerqa kamachiq kayta munarqa, ichapas chayrayku kamachiq Saulpa huk kaqnin warminwan puñurqa (2 Sam. 2:8-10; 3:6-11). ¿Imanasqataq Jonatanqa Davidpa amistadnin karqa hinaspa Abnerñataq wañurachiyta munarqa? Jonatanqa mana hatun tukuq kasqanraykum Jehova Diosman sunqu karqa, Abnermi ichaqa mana chaynachu karqa.

10. ¿Imanasqam Absalonqa mana Diosman sunquchu karqa?

¹⁰ Absalonqa kamachiq Davidpa huknin  churinmi karqa. Payqa hatun tukuq kasqanraykum mana Diosman sunquchu karqa. Israel nacionta kamachinanpaq taytan Davidta Jehova Dios churaruptinpas, Absalonqa kamachiq kaytam munarqa. Chaymi payqa “armakururqa guerrapaq carretata, caballokunata chaynataq pichqa chunka runakunatapas ñawpaqninta kallpanankupaq” (2 Sam. 15:1). Chaymantapas, achka Israel runakunatam umacharurqa yanapananpaq hinaspam taytantapas wañuchiyta munarqa (2 Sam. 15:13, 14; 17:1-4).

11. ¿Imatam yachachwan Abnermanta, Absalonmanta hinaspa Barucmanta?

¹¹ Abnermantawan Absalonmanta yachasqanchikmi qawachiwanchik hatun tukuq kaspanchikqa hinaspa kamachikuq kayta llumpayta munaspanchikqa, Diosman sunqu kayta mana atinanchikmanta. Jehova Diosta kuyaspam ichaqa mana Abnerwan Absalon hinachu kasunchik. Chaymantapas, manam llumpay qullqiyuq kaytaqa munapayananchikchu nitaq llamkayninchikwan aswan allin kasqanchiktapas qawachikunanchikchu. Chaykunaqa Jehova Diosmantam karuncharuwachwan. Chaynam pasarurqa Jeremiaspa yanapaqnin Baructa. Achka watakunam payqa mana kapuqninkunata munapayarqa, chaymi manaña kusisqañachu Diostaqa yupaycharqa. Chayraykum Jehova Dios nirqa: ‘Hatarichisqayta tuñirachispaymi plantasqaytapas qurata pilachkaq hina hurqurusaq. Chaynatamá tukurusaq kay enteron naciontapas. ¿Kikikipaqchum maskachkanki admirakuypaq kaqkunata? Chaykunataqa amañayá maskaychu’, nispa (Jer. 45:4, 5). Barucqa mana hatun tukuq kasqanraykum Jehova Diospa nisqanta kasukurqa. Ñuqanchikpas pay hinam kasukunanchik, kay pachapi mana allinkunapa puchukayninqa kayllapiñam kachkan.

12. Willarimuy imanasqam Diosman sunqu kayta mana atichwanchu kikillanchikpaq munaq kaspaqa.

¹² México nacionmanta Daniel sutiyuq iñiqmasinchikmi tanteakunan karqa Diosman sunqu kananpaq utaq qipanchananpaq. Payqa sunquntam suwarachikurqa Jehova Diosta mana yupaychaq sipaswan hinaspam paywan casarakuyta munarqa. Paymi nin: “Precursorña kaspaypas hinallam qillqanakurqaniku”, nispa. Ichaqa chaymantam musyakurqa kikillanpaq munaq kaspanqa mana Jehova  Diosman sunqu kayta atinanmanta. Chaymi mana hatun tukuq kasqanrayku unay wataña Diosta yupaychaq ancianopa yanapakuyninta maskarqa. Danielmi nin: “Chay iñiqmasinchikmi entiendechiwarqa Diosman sunqu kayta munaspayqa chay sipaswan manaña qillqanakunaypaq. Chaymantam Diosta waqaspay mañakurqani hinaspam manaña chay sipasmanqa qillqarqaniñachu. Chaymantapacham kusisqaña Diosmanta willakurqani”, nispa. Kunanqa congregacionkunata watukuq ancianoñam Danielqa, hinaspapas Jehova Diosta kuyaq sipaswanmi casarakurun.

13. ¿Imataq Natanta yanaparqa Jehova Diostawan Davidta mana qipanchananpaq?

¹³ Jehova Diosman sunqu kaspaqa, hukkunatapas yanapasunmi hinaspapas manam qipanchasunchu. Rimarisun Diosmanta willakuq Natanmanta. Paytam Jehova Dios kamachirqa kamachiq Davidta anyananpaq, Davidqa huk runapa warminwan huchapakuruspanmi chay runatapas wañurachirqa. Natanqa manam Jehova Diostawan Davidtaqa qipancharqachu. ¿Imanasqa? Payqa qarinchakuq hinaspa kasukuq kasqanraykum Diosman sunqu karqa. Davidtapas manam qipancharqachu kuyakuywan anyasqanrayku. Huchallikusqan llumpay mana allin kasqanta qawachinanpaqmi huk willakuyta willarqa. Nirqam wakcha runapa chullalla ovejachanta huk apu runa suwakurusqanmanta. Chay willakuyta David uyariruspanmi anchata piñakurqa chay apu runapaq. Hinaptinmi Natanqa nirqa: “Qanmi kanki chay runaqa”, nispa. Chaymi Davidqa musyakururqa Jehova Diospa contranpi huchallikurusqanta (2 Sam. 12:1-7, 13).

14. ¿Imaynatam kuyapayakuq kayqa yanapawasun Jehova Diosman sunqu kanapaq hinaspa ayllunchiktawan amistadninchikta kuyanapaq?

¹⁴ Kuyapayakuq kayqa yanapawasuntaqmi Jehova Diosman sunqu kanapaq hinaspa hukkunatapas mana qipanchanapaq. Kaypi yuyaymanay: Huk iñiqmasinchikpa mana allin ruwasqanmanta yachaspaykiqa, yaqapaschá mana munankichu payta qipanchayta, astawanraq aylluyki utaq amistadniki kaptinqa. Ichaqa qanmi yachanki Jehova Diosman sunqu kay aswan allin kasqanta. Chaynaqa, ¿imatam ruwawaq? Natanpa ruwasqantam qatipakunayki. Jehova Diosta kasukuy hinaspa kuyapayakuq kay iñiqmasikikunawanpas. Aylluykita utaq amistadnikita niy ancianokunapa yanapakuyninta maskananpaq. Mana chayta ruwaptinqa, kikikim willanayki ancianokunaman. Chayta ruwaspaykim Jehova Diosman sunqu kasqaykita qawachinki. Qawachinkitaqmi iñiqmasiki kuyasqaykitapas, ancianokunam kuyakuywan rimapayanqaku hinaspapas Jehova Dioswan amistadnin allin kananpaqmi yanapanqaku (leey Levitico 5:1; Galatas 6:1).

15, 16. ¿Imanasqam Husai sutiyuq runaqa qarinchakuq kanan karqa Jehova Diosman sunqu kananpaqqa?

¹⁵ Husai sutiyuq runaqa Davidpa amistadninmi karqa. Payqa qarinchakuqmi kanan karqa Jehova Diosman sunqu kananpaqqa hinaspa Davidta mana qipanchananpaqqa. ¿Imanasqa? Runakunam Davidpa churin Absalonta kamachiq kananpaq akllayta munarqaku. Husai runaqa yacharqam Absalonqa soldadonkunapiwan Jerusalenman chayarusqankuta hinaspa Davidpa ayqikusqantapas (2 Sam. 15:13; 16:15). ¿Imatam Husai runaqa  ruwarqa? ¿Davidta qipancharuspanchu Absalontaña yanaparqa? Manam, Davidqa yuyaqña kaptinpas hinaspa runakuna wañurachiyta munaptinkupas, Husai runaqa manam Davidta qipanchaytaqa munarqachu. ¿Imanasqa? Yacharqam Davidqa Diospa akllasqan kasqanta. Chaymi Olivos muquman rirqa Davidta maskamunanpaq (2 Sam. 15:30, 32).

¹⁶ Davidqa Husai runatam kamachirqa Jerusalenman rispan Absalonpa amistadnin hina yanqalla kananpaq. Husai runaqa Ahitofelta Absalon mana uyarinanpaqmi tukuyta ruwarqa. Jehova Diosman sunqu kanapaq hinaspa Davidta mana qipanchananpaqmi Husai runaqa qarinchakuq karqa. ¿Imanasqa? Davidpa kamachisqanta ruwaspanqa wañuypa patanpim tarikurqa. Chaymi Davidqa Jehova Diosta mañakurqa Husai runata yanapananpaq, hinaptinmi Jehova Diosqa uyariykurqa. Absalonqa Husai runapa nisqantam kasukurqa, manam Ahitofel runapa nisqantachu (2 Sam. 15:31; 17:14).

17. ¿Imanasqam Jehova Diosman sunqu kanapaqqa qarinchakuq kananchik?

¹⁷ Ñuqanchikpas qarinchakuqmi kananchik Jehova Diosman sunqu kanapaqqa. ¿Imanasqa? Ichapas ayllunchik, llamkaqmasinchik utaq autoridadkunapas niwasun Jehova Diospa mana munasqanta ruwananchikpaq. Rimarisun Japón nacionmanta Taro sutiyuq iñiqmasinchikmanta. Payqa warmacha kasqanmantam tayta-mamanta kusichinanpaq tukuyta ruwaq. Hinaspam paykunata kasukuq kuyasqanrayku, manam chayta ruwanan kaptillanchu. Ichaqa huk iñiqmasinchikwan biblia estudiayta qallaykuptinmi, tayta-mamanqa mana munarqachu biblia estudiananta. Harkakusqankuwan llakisqa kaspanpas tayta-mamantam nirqa hinalla huñunakuykunaman rinanpaq. Taro iñiqmasinchikmi nin: “Tayta-mamay anchata piñakurusqanraykum wasinman watukunayta mana munarqakuchu. Chaymi Jehova Diosta mañakurqani kallpata quwaptin payman sunqu kayta mana saqinaypaq. Kunanqa manañam tayta-mamayqa piñakuwanñachu, chayraykum sapa kutiña tayta-mamaytaqa watukuni”, nispa (leey Proverbios 29:25).

18. ¿Imatam kay yachachikuypi yacharunchik?

¹⁸ Davidta, Jonatanta, Natanta hinaspa Husai runata qatipakuspanchikqa, ñuqanchikpas Jehova Diosman sunqum kasunchik. Manam haykapipas qatipakunanchikchu Abnertawan Absalontaqa, paykunaqa manam Diosman sunquchu karqaku. Pantaq runakuna kaspanchikpas, atichwanmi imamantapas puntataqa Jehova Diosman sunqu kaytaqa.