1, 2. ¿Imanasqam Jonatanqa Davidpa allin amistadnin karqa?

KAMACHIQ Saulpa qayllanpim Davidqa sayachkarqa Goliat sutiyuq ‘runapa umanta aptarayastin’, Davidmá chay runata wañurachirqa (1 Sam. 17:57). Chayta qawaspanmi Saulpa churin Jonatanqa mana iskayrayarqachu Davidta Jehova Dios yanapasqanmanta. Chaypim Jonatanqa Davidwan rimanakurqaku wiñaypaq amistad kanankupaq (1 Sam. 18:1-3). Jonatanqa manam haykallapipas Davidtaqa qipancharqachu.

² Jehova Diosqa manam Jonatantachu akllarqa taytanpa rantinpi Israel nacionta kamachinanpaqqa, aswanqa Davidtam akllaykurqa. Chayna kaptinpas Jonatanqa hinallam Davidtaqa tukuy sunqunwan kuyarqa. Huk kutipim, Davidta Saul wañuchiy munasqanmanta uyarirurqa, chaymi Hores law chunniqman rispan Davidman willarqa. Chaypim Jehova Diospi hinalla hapipakunanpaq Davidta kallpanchaykurqa, hinaspam nirqa: ‘Ama  manchakuychu. Taytay Saulqa manam tarisunkichu. Qanmi huk punchaw kanki Israel runakunapa reynin, ñuqañataqmi kasaq qampa qipaykiman qatiqllaña’, nispa (1 Sam. 23:16, 17).

3. ¿Imataq Jonatanpaqqa imamantapas aswan allinqa karqa? ¿Imaynanpim chayta yachanchik? (Qaway 14 kaq paginapi dibujota).

³ Jonatan hina amistadninkuta mana qipanchaq runakunaqa ancha allinmi. Ichaqa manam Davidpa allin amistadnin kasqanraykullachu Jonatantaqa allinpaq qawananchik. Jonatanpaqqa Jehova Diosman sunqu kayninmi imamantapas aswan allinqa karqa. Chaymi Davidtaqa amistadninpaq hapirqa. Rimamusqanchikpi hinapas Jonatanqa Davidtam maskaq rirqa Jehova Diospi hapipakunanpaq kallpanchaq. Paykunam ninakurqaku: ‘Diostam mañakurqanchik haykapipas yanapanakunanchikpaq chaynataq ayllunchikkuna yanapanakunankupaqpas’, nispa (1 Sam. 20:42). Chaynata nisqankuwanmi qawachinakurqaku qallariypi rimanakusqankuman hina allin amistad kasqankuta.

4. (1) ¿Piman sunqu kaspanchiktaq kusisqa kawsakusunchik? (2) ¿Imamantam kay yachachikuypi rimasunchik?

⁴ Ñuqanchikpas ayllunchikkunata, amistadninchikkunata hinaspa iñiqmasinchikkunataqa manam qipanchananchikchu (1 Tes. 2:10, 11). Aswanqa Jehova Diosmanmi sunqu kananchik, pay unanchaqninchik kasqanrayku (Apoc. 4:11). Jehova Diosman sunqu kaspanchikqa kusisqam kawsakusunchik. Ichaqa yachanchikmi ima sasachakuyña kaptinpas Diosman sunqu hinalla kananchikmanta. Kay yachachikuypim rimasunchik Jonatanta qatipakuspa imakunapi Diosman sunqu kananchikmanta. 1) Mana allin autoridadkuna kachkaptinkupas kasukunamanta. 2) Pimanpas sayapakunanchikpaq allinta tanteakuymanta. 3) Yanqakunamanta ñakarichiwaptinchik imata ruwanamanta. 4) Rimasqanchikman hina ruwaymanta.

5. ¿Imanasqam Saulpa kamachisqan tiempopi runakunapaqqa Diosman sunqu kayninku sasa karqa?

⁵ Saulqa Jehova Diospa akllasqan kamachiq kachkaspanpas mana allin sunquyuq runam rikurirurqa, chaymi Jehova Diosqa manaña allinpaqñachu qawarqa (1 Sam. 15:17-23). Chaywanpas Jehova Diosqa hinallam saqirqa Israel nacionta kamachinanpaq. Chayna mana allin runa kamachiqninku kasqanta qawasqankuraykum Diosman sunqu kayninkuqa sasa karqa Israel runakunapaqqa (1 Cron. 29:23).

6. ¿Imam qawachin Jehova Diospi Jonatan hapipakusqanta?

⁶ Jonatanqa Diosman sunqu runam karqa, chaytam qawachirqa Filistea soldadokuna Israel nacionman yaykuyta munaptinku (1 Sam. 13:13, 14). Taytanpa mana kasukusqanmanta qipallantam chay pasakurqa. Filistea runakunapaqqa caballokunapa aysasqan 30.000 carretankunam karqa, Israel nacionpañataqmi 600 soldadokunalla. Hinaspapas Saulpawan churin Jonatanllapam armankuna karqa. Jonatanmi ichaqa mana manchakurqachu Samuelpa nisqankunapi hapipakuytaqa, nirqam: ‘[Jehova] Diosmi ichaqa hatun sutinrayku runankunataqa mana saqinqachu’, nispa (1 Sam. 12:22). Jonatanqa wakin Filisteo soldadokunapa kasqanman rispanmi arman apaysiqninta nirqa: ‘[Jehova Diospa] yanapakuyninwanqa pipas vencerunmanmi achka runawanpas utaq aslla runawanpas’, nispa. Iskayninkumantam iskay chunka runakunata wañurachirqaku. Qunqayllamantam allpa kuyuy karurqa, hinaptinmi Filisteo  runakunaqa mancharikuspanku kikinkupura wañuchinakuyta qallaykurqaku. Jehova Diosqa paypi hapipakusqanraykum Jonatanta yanapaykurqa (1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20).

7. ¿Qipancharurqachu Jonatanqa taytanta?

⁷ Jonatanpa taytan Saul Jehova Diosta mana kasukuptinpas, Jonatanqa manam taytantaqa qipancharqachu. Huk kutipipas Jonatanqa taytanwan kuskam Filistea runakunawan peleaq rirqaku (1 Sam. 31:1, 2).

8, 9. ¿Imaynatam Diospa churasqan autoridadkunata kasukusqanchikqa qawachin Diosman sunqu kasqanchikta?

⁸ Jonatan hina Diosman sunqu kasqanchiktaqa qawachisuntaqmi yachasqanchik lawpi autoridadkunata kasukuspa. Diospunim kamachiwanchik autoridadkunataqa mana allin ruwaqkuna kaptinkupas kasukunanchikpaq. Ichapas autoridad kaspan imatapas suwakunman utaq pakallapi ima mana allinkunatapas ruwachkanman, chaywanpas kasukunanchikmi Diospa kamachiwasqanchikta mana harkawaptinchikqa (leey Romanos 13:1, 2). Jehova Diospa churasqan autoridadkunataqa llapankutam kasukunanchik chaynataq Diospa llaqtanpipas hinaspa ayllunchikpipas. Chayta ruwaspam Diosman sunqu kasqanchikta qawachisun (1 Cor. 11:3; Heb. 13:17).

⁹ Olga sutiyuq iñiqmasinchikmi Sudamérica lawpi yachan. ^[1] Paymi Diosman sunqu kasqanta qawachin sasachakuypi tarikuspanpas qusanta kasukuspan. Wakinpim qusanqa  llumpayta piñakuruspan niq, iskaynin churinkunata pusakustin ripukuy munasqanta. Iñiqmasinchikqa manamá kutipakuqchu nitaq ima mana allinkunatapas ruwaqchu. Aswanmi allin warmi kananpaq kallpanchakuq chaymi qusanpa pachankunata allichaq, mikuyninta chaylla yanurapuq hinaspapas qusanpa ayllunkunatam yanapaq (Rom. 12:17). Atispanqa qusantam riysiq llamkaqmasinkunaman utaq ayllunkunaman watukuq riptin. Qusanpa taytan wañukuptinpas, pampakusqan llaqtakamam riysirqa. Warmankunapa pachachankunata hinaspa imapas apanankupaq kaqkunatam chaylla qipicharqa. Chay llaqtaman chayaruptinkuñataqmi iglesiaman mana yaykuspan hawallapi suyarqa. Mana amispan chayna allinkuna ruwasqanmi iñiqmasinchik Olgataqa allinta yanaparqa. Kunanqa kikin qusanmi kallpanchan hinaspa huñunakuykunamanpas riysin, wakinpiqa qusanpas huñunakuykunapim qipan (1 Ped. 3:1).

10. ¿Imatam Jonatanqa tanteanan karqa, hinaspa imanasqa?

¹⁰ Jonatanmi yacharurqa taytan Saulqa Davidta wañuchiy munasqanmanta, chaymi payqa tanteanan karqa piman sayapakuy munasqanta. Saultaqa taytan kasqanraykum kasukunan karqa. Davidwanñataqmi rimanakurqaku wiñaypaq amistad kanankupaq. Chaymantapas payqa yacharqam Davidwan Jehova Dios kasqanta, taytan Saulmantañataq karunchakurusqanta. Chayraykum tanteakururqa Davidman sayapakunanpaq, chaymi willarqa Saulmanta ayqikuspa pakakamunanpaq, taytanmanñataqmi Davidmanta allinkunallata willarqa (leey 1 Samuel 19:1-6).

11, 12. ¿Imaynatam Diosta kuyasqanchikqa yanapawanchik imamantapas astawanqa payman sunqu kanapaq?

¹¹ Australia nacionmanta Alicia iñiqmasinchikmi biblia estudiayta qallaykuspan pita kasukunanpaq tanteakunan karqa. Sapa kutin ayllunkunaman willaq bibliapi imakuna yachasqankunamanta. Huk punchawmi niykurqa navidad fiesta ruwasqankupiqa manaña paykunawan kananmanta, ichaqa willakurqam imanasqa chay tanteakusqanmanta. Biblia estudiayta chayllaraq qallaykuptinqa ayllunkunaqa manam allintachu qawarqaku, ima tanteakusqanmanta willaykuptinñataqmi ayllunkunaqa llumpayta paypaq piñakururqaku. Ayllunkunaqa paykunata manaña kuyasqantam piensarqaku. Mamanñataqmi nirqa manaña rikuytapas munasqanta. Chayta yuyarispanmi nin: “Aylluykunata kuyasqayraykum chaykuna pasasqayqa sunquyta llumpayta nanarachiwarqa. Ichaqa Jehova Diostawan Jesustam imamantapas astawanqa kasukuyta munarqani, chaymi qatiqnin hatun huñunakuyllapi bautizakururqani”, nispa (Mat. 10:37).

¹² Wakinpiqa mana musyayllam Diosman sunqu kananchikmantaqa huk nacionman, colegioman utaq pelota haytaqkunamanpas sayapakuyta qallaykuchwan. Henry sutiyuq iñiqmasinchikwan ima pasasqanpi yuyaymanasun. Payqa ajedrezpim allinsuta pukllaq. Colegiontapas sapa kutim chay pukllaypi ganachiq. Chaymi payqa pukllayta munarqa colegion kaqmanta ganananpaq. Ichaqa sabadonpiwan domingollanpim pukllanan karqa, chaywanqa huñunakuyman rinanta hinaspa Diosmanta willakuq lluqsinantam sasachanman karqa. Imayna tarikusqanmanta willakuspanmi nin: “As-asmantam Jehova Diosman sunqu kanaymantaqa colegioyman sayapakuytaña qallaykuchkarqani”, nispa.  ¿Imatam ruwarqa? Manaña pukllananpaqmi tanteakururqa (Mat. 6:33).

13. ¿Imaynatam Diosman sunqu kasqanchik yanapawanchikman ayllunchikpi sasachakuykunata atipanapaq?

¹³ Wakinpiqa ayllu ukupipas sasam kanman piman sayapakunapaq tanteakuyqa. Chaynam karqa ken sutiyuq iñiqmasinchikpa wasinpipas. Paymi nin: “Mamayqa yuyaqñam, chaymi sapa kuti watukuq riyta munarqani hinaspa wasiyman hamunantapas, ichaqa warmiywanmi mamayqa mana allinta apanakuqku. Iskayninkuta kuyasqayraykum mayqanmanpas sayapakuytaqa mana atiqchu kani. Bibliapa nisqanman hinaqa warmiymanmi sayapakunay karqa, chaymi tantearurqani payta mana hukmanyachispalla ima ruwanaypaq”, nispa. Bibliapi yachachikuykunam yanaparqa sapakamawan rimananpaq. Warmintam nirqa mamanta imanasqa kuyakuywan chaskinankumanta, mamantañataqmi nirqa warminta imanasqa respetananmanta (leey Genesis 2:24; 1 Corintios 13:4, 5).

14. ¿Imatam Saulqa churin Jonatanta ruwarqa piñakuspan?

¹⁴ Jehova Diosman sunqu kasqanchiktaqa qawachisuntaqmi huk kaqnin anciano yanqamanta imatapas niwaptinchik. Saulpas Diospa akllasqan kamachiq kachkaspanmi churinta mana allinta qawarqa Davidpa amistadnin kasqanrayku. Chaymi achka runakunapa qayllanpi piñakuspan pinqaypaq qiparachirqa. Chayna kaptinpas Jonatanqa hinallam taytanta respetarqa. Ichaqa Jehova Diosman  sunqu kasqanraykum Davidmanqa hinalla sayapakurqa (1 Sam. 20:30-41).

15. ¿Imatam ruwananchik pipas yanqamanta imatapas niwaptinchikqa?

¹⁵ Ancianokunaqa imatapas allin kaqkunata ruwanankupaqmi kallpanchakunku. Ichaqa pantaq runakuna kasqankuraykum imapas ruwasqanchikta mana allinpaq qawanmanku (1 Sam. 1:13-17). Amayá Jehova Diosman sunqu kaytaqa saqisunchu pipas yanqamanta ñakarichiwaptinchikpas.

16. Mana allinninchikpaq kaptinpas, ¿imakunapim Diosman sunqu kananchik?

¹⁶ Saulqa munarqam wañukuptin churin Jonatanña kamachiq kananta (1 Sam. 20:31). Jonatanmi ichaqa kikillanpi piensaytaqa mana munarqachu, chaymi kallpanchakurqa hinalla Jehova Diosman sunqu kananpaq hinaspa Davidwan amistad kananpaq. Jonatanqa Davidwan rimanakusqankuman hinam ruwarqa manam qipancharqachu, chaynam ñuqanchikpas rimasqanchikman hina ruwananchik, mana allinpi qipananchik kaptinpas (Sal. 15:4). Sichum ima llamkaytapas chaskikurunchikman ichaqa chaymantaña musyarunchikman chay llamkayqa sasa kasqanta, chayna kaptinpas bibliapa nisqanman hina kawsakusqanchikraykum chay llamkaytaqa rimasqanchikman hina ruwananchik. Chaynallataqmi kanan casado vidanchikpipas, sasachakuy kaptinpas qusanchikwan utaq warminchikwanqa kuskam kawsakunanchik, nitaqmi hukkunatapas qawapayanachu. Chayta ruwaspam Jehova Dios kuyasqanchikta qawachisun (leey Malaquias 2:13-16).

17. ¿Imaynatam kay yachachikuyqa yanaparusunki?

¹⁷ Llapanchikmi Jonatan hina Diosman sunqu kayta munanchik ima sasachakuypiña kaspapas. Chaynaqa amayá iñiqmasinchikkunataqa qipanchasunchu imapi pantaruptinkupas, amataqyá ñuqallanchikpi piensaspaqa imatapas hayparuytaqa maskasunchu. Chaynapim Diosta kusichisun, hinaspam ñuqanchikpas kusisqa kawsakusun (Prov. 27:11). Jehova Diosqa haykapipas allinninchikpaqmi ruwanqa, chaynataqmi mana allinkunamantapas harkawasun, chaymantaqa manam iskayrayananchikchu. Qatiqnin yachachikuypim yachachkasun Davidpa tiemponpi Diosman sunqu wakin runakunamantawan Diosta qipanchaq runakunamanta.