1. ¿Imanasqam necesitasqanchikkunawan munasqanchikkunaqa mana chaynallachu?

RUNAKUNAQA kaykunallatam kawsananchikpaqqa necesitanchik: Mikuyta, pachata hinaspa maypi yachananchikta. Ichaqa tukuy imakunataraqmi munanchik. Chaymi achka runakuna tukuy imayuq kayta munapayaspankuqa mana musyakunkuchu kawsanankupaqqa aslla kaqkunata necesitasqankumantaqa.

2. ¿Imakunatam yaqa lliw runakuna munanku?

² Wakcha nacionkunapi runakunapa munasqankunaqa manam chaynallachu kapuqniyuq nacionkunapi runakunapa munasqankunawanqa. Wakin llaqtakunapi runakunaqa celularniyuq, chakrayuq hinaspa uywasapa kaytam munanku. Wakin llaqtakunapi runakunañataqmi munanku chaninniyuq  pachata, carrota hinaspa hatun suma-sumaq wasitapas. Maypiña kawsaspanchikpas, qullqiyuq utaq mana qullqiyuq kaspanchikpas, tukuy imayuq kayta munapayaspaqa, sasachakuypim tarikuchwan.

3. ¿Ima ninantaq qullqilla maskayqa?

³ Qullqilla maskaq runaqa tukuy imayuq kayta munaruspanmi, Diospaq llamkayninta saqiruspan qullqilla maskaypi afanakun. Kawsananpaq imapas necesitasqallanwanqa manam kusisqachu, astawanraqmi tukuy imatapas munan. Imatapas rantinanchikpaq qullqi mana kaptinpas, qullqilla maskaq runa hinam rikuriruchwan. Wakcha runa kaspapas, Diospa munaychakuyninta maskanamantaqa qullqilla maskaymanmi qukuruchwan (Heb. 13:5).

4. ¿Imapaqtaq satanasqa ‘ñawipa munapayasqankunata’ servichikun?

⁴ Satanasqa manam munanchu kapuwaqllanchikwan kusisqa kananchiktaqa. Chaymi qullqillapi piensachiq negociokunata hinaspa ‘ñawipa munapayasqankunata’ servichikun tukuy imayuq kayta munachiwananchikpaq (1 Juan 2:15-17; Gen. 3:6; Prov. 27:20). Sapa kuti uyarisqanchik hinaspa qawasqanchik willakuykunaqa inturuwachwanmi imapas musuq lluqsimuqkunata rantinapaq. ¿Tiendapi utaq willakuypi sumaqchata rikurusqanchikraykullachu imatapas rantirurqanchik? Chayna kaptinqa, musyakurqanchikchá mana llumpayta necesitasqanchikmanta. Mana necesitasqanchik kaqkunata hinalla rantispanchikqa, sasachakuypim tarikusun. Kaykunaqa tiemponchiktam usuchiwasun hinaspapas manañam tiempochakusunchu bibliata ñawinchanapaq, huñunakuyman rinapaq chaynataq preparakunapaq nitaq Diosmanta willakunapaqpas. Yuyarisun apostol Juanpa kayna nisqanta: “Diosta mana yupaychaq runakunaqa wañunqakum, tukuy ima munapayasqankunapas chinkanqam”, niqta.

5. ¿Imapim tukurunmanku qullqita maskanallankupaq kallpanchakuqkunaqa?

⁵ Satanasqa munanmi qullqita maskanapaq llumpayta kallpanchakunanchikta. Manam munanchu Jehova Diosta tukuy kallpanchikwan yupaychananchiktaqa (Mat. 6:24). Ichaqa kikillanchikpaq tukuy imatapas munaspanchikqa, manam allinchu kasun. Chaymantapas llumpayta manukusqanchikraykum sasachakuypi tarikuchwan. Aswan llakikunapaqraqmi kanman Jehova Diospi chaynataq munaychakuyninpi suyakuyninchikta chinkarachiyqa (1 Tim. 6:9, 10; Apoc. 3:17). Jesusmi yachachirqa ‘tukuy imakunata munapayayqa’ muhuta mana wiñananpaq nitaq rurunanpaq harkaq kichkakuna hina kasqanmanta (Mar. 4:14, 18, 19).

6. ¿Imatam yacharunchik Barucmanta?

⁶ Baruc sutiyuq runamanta yachasun, payqa Diosmanta willakuq Jeremiaspa secretarionmi karqa. ‘Admirakuypaq kaqkunata’ maskayta qallaykuptinmi, Jehova Diosqa payta yuyarichirqa pisi tiempollamantaña Jerusalen llaqtata chinkachinanmanta. Nirqataqmi: ‘Qanmi ichaqa maymanña rispaykipas hinalla kawsanki’, nispa (Jer. 45:1-5). Barucqa manam suyananchu karqa runakunapa kapuqninkunata Jehova Dios waqaychanantaqa (Jer. 20:5). ¿Imatam Barucmanta yachachwan? Kunanpas yachanchikmi satanaspa munaychakusqanqa pisi tiempollamantaña chinkachisqa kananta. Chayraykum tukuy imayuq kaytaqa manaña maskananchikchu. Manam suyananchikchu llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna pasaruptin kunan tiempopi hinaraq  kapuqninchikkuna kanantaqa, chaykuna ancha chaninniyuq kaptinpas (Prov. 11:4; Mat. 24:21, 22; Luc. 12:15).

7. ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasun?

⁷ Chaynaqa, Jehova Diospa munaynin ruwayta puntapi churanapaqqa ¿imatam kikinchikpas hinaspa ayllunchikpas hinalla ruwananchik? ¿Imataq yanapawasun mana llumpayta afanakuspalla imapas necesitasqanchikkunata tarinapaq? Jesusmi allin yachachikuykunata quwarqanchik ancha riqsisqa yachachikuyninpi (Mat. 6:19-21). Kay yachachikuypim qawasun Mateo 6:25-34 nisqanta. Kaykunam yanapawasun tukuy imamantapas Jehova Diospa munaychakuyninta puntata maskananchikpaq (Luc. 12:31).

8, 9. (1) ¿Imanasqataq mana llumpayta afanakunanchikchu imapas necesitasqanchikmantaqa? (2) ¿Imakunatam Jesusqa yacharqa runakunapa necesitasqankumantaqa?

⁸ (Leey Mateo 6:25). Jesusqa yacharqam qatiqninkuna mikunankumanta hinaspa pachakunankumanta llakisqa kasqankuta. Chayraykum ancha riqsisqa yachachikuyninpi kaynata nirqa: “Amañayá [...] llakikuychikchu”, nispa. Payqa yachachiytam munarqa imanasqa chaykunamanta mana afanakunankupaq. Chaykuna maskay allin kaptinpas, Jesusqa yacharqam chayman llumpayta qukuruspankuqa Jehova Diospa munaynin ruwayta qunqarunankumanta. Qatiqninkunata kuyasqanraykum, Jesusqa tawa kutitawanraq nirqa mana llumpayta llakikunankupaq (Mat. 6:27, 28, 31, 34).

⁹ Ichaqa, ¿imanasqam Jesusqa niwarqanchik mikunanchikmantawan pachanchikmanta mana afanakunapaq? ¿Manachu chaykunataqa necesitanchik? Arí, necesitanchikmi. Chaykunata rantinapaq qullqi mana kapuwaptinchikqa llakikunchikmi. Chaytam Jesuspas yacharqa, yacharqataqmi runakunapa imam necesitasqantapas. Chaymantapas yacharqam tukupay punchawkuna sasallaña kasqanrayku qatiqninkuna sasachakunankumanta (2 Tim. 3:1). Kunan tiempopiqa achka runakunam llamkaytaqa mana tarinkuchu hinaspapas tukuy imam llumpay qullqillapaqña. Achka llaqtachakunapitaqmi runakunaqa wakcha kasqankurayku mikuymantapas usunku. Ichaqa Jesusmi tapurqa: “¿Manachu vidaykichik aswanqa valen mikuymantaqa, chaynataq cuerpoykichikpas pachamantaqa?”, nispa.

10. Jesuspa yachachisqanman hinaqa, ¿imatam qatiqninkuna puntata mañakunanku karqa?

¹⁰ Manaraq chayta yachachichkaspanmi, Jesusqa qatiqninkunata yachachirqaña necesitasqankuman hina hanaq pachapi kaq taytanta mañakunankupaq, nirqam kaynata mañakunankupaq: “Kunanyá quwayku kunan punchawpaq tantaykuta”, nispa (Mat. 6:11). Huk kutipiñataqmi kaynata mañakunankupaq nirqa: “Kunan punchawpaqyá tantaykuta quwayku necesitasqaykuman hina”, nispa (Luc. 11:3). Kaywanqa manam nichkarqachu sapa kuti necesitasqanchikkunallapi piensanamantachu. Aswanqa qatiqninkunatam yachachichkarqa Diospa munaychakuynin hamunanpaq puntata mañakunankupaq (Mat. 6:10; Luc. 11:2). Manaña llumpayta afanakunankupaqmi Jesusqa qatiqninkunata yuyarichirqa tukuy unanchasqankunapi Jehova Dios nanachikusqanmanta.

11, 12. Alton pawaqkunapi Jehova Dios nanachikusqanmanta ¿imatam yacharunchik? (Qaway 3 kaq paginapi fotota).

¹¹ (Leey Mateo 6:26). Rimarisun ‘alton  pawaqkunamanta’. Uchuychalla kaspankupas, achkatam mikunku. Huk urpicha runa sayay kaspanqa, ñuqanchikmantapas achkatam mikunman. Urpichakunaqa mikunkum frutata, muhuta chaynataq uruchakunatapas. Ichaqa manam tarpunkuchu nitaqmi wiñachinkuchu, paykunamanqa Jehova Diosmi mikuchin (Sal. 147:9). Kaywanqa manam nichkanchikchu siminmanraq Jehova Dios mikuchisqantaqa. Aswanqa lliw alton pawaqkunam kikinku mikunankutaqa maskanku. Mikunankuqa tarinankupaq hinallam kachkan.

¹² Jesusqa manam iskayrayarqachu Jehova Dios urpichakunamanta nanachikusqanman hina, runakunamantapas nanachikunanmantaqa (1 Ped. 5:6, 7) ^[1] (qaway 9 kaq paginapi willakuyta). Ichaqa alton pawaqkuna hinam allinta llamkananchik. Chaymi mikunanchikpaq tarpunanchik utaq qullqipaq ruwapakunanchik chaynapi mikunanchikta rantinapaq. Chayna kallpanchakusqanchikmantam Jehova Diosqa bendeciwasun. Sichum qullqichanchik utaq mikunanchik mana ancha kapuwaptinchikqa, Jehova Diosmi necesitasqanchikman hina quwasun, ichapas wakinkuqa kapuqchankuman hina ñuqanchikmanpas quykuwachwan. Chaymantapas Jehova Diosqa alton pawaqkunamanmi maypi yachanankupaq qun, yachachintaqmi imayna qisachakunankupaqpas. Yaqa chaynatam ñuqanchiktapas Jehova Diosqa yanapawasun ayllunchikwan maypi yachananchikpaqpas.

13. ¿Imataq qawachiwanchik alton pawaqkunamantapas aswan valeq kasqanchikta?

¹³ Mateo 6:26 nisqanpim, Jesusqa qatiqninkunata yuyarichirqa alton pawaq urpikunata Jehova Dios mikuchisqanmanta. Chaymantañataqmi tapurqa: “¿Manachu qamkunaqa paykunamantapas astawan valenkichik?”, nispa (yaqa chaynallatam tarisun Lucas 12:6, 7 nisqanpipas). Kaynata nispanqa, ichapas Jesusqa yuyaymanachkarqa pisi tiempollamantaña lliw runakunarayku wañunanpi. Arí, Jesusqa manam alton pawaqkunaraykuchu nitaq uywakunaraykuchu wañurqa. Payqa ñuqanchikraykum wañurqa, chaynapi wiñay kawsayta haypananchikpaq (Mat. 20:28).

14. Llumpayta afanakuq runaqa, ¿imatam mana haypayta atinmanchu?

¹⁴ (Leey Mateo 6:27). Jesusmi nirqa pipas afanakusqanraykuqa “huk kuchusllatapas” vidanman mana yaparunanmanta. Kaywanqa, ¿imatam niyta munachkarqa? Llumpayta afanakuspanpas, una-unay tiempo kawsakuytaqa manam atinmanchu aswanmi unqurunman utaqmi wañuymanpas chayarunman.

15, 16. (1) ‘Purun waytakunamanta’ Jesuspa yachachisqanqa, ¿imatam Jehova Diosmanta yachachiwanchik? (Qaway 3 kaq paginapi fotota). (2) ¿Imatam tapukunanchik hinaspa imanasqa?

¹⁵ (Leey Mateo 6:28-30). Yaqa llapallanchikmi sumaq pachakuyta munanchik, aswanraqmi huñunakuyman rinapaq, Diosmanta willakuq lluqsinapaq chaynataq hatun huñunakuykunaman rinanchikpaqpas. Chaynaqa, ¿afanakunanchikchu suma-sumaq pachakunataraq rantinapaq? Kaqmantam Jesusqa qatiqninkunata yuyarichirqa Jehova Diosqa lliw unanchasqankunamanta nanachikusqanta. Chaypaqqa ‘purun waytakunamantam’ rimarqa. Ichapas rimachkarqa tukuy rikchaq waytakunamanta. Jesusmi nirqa: “Paykunaqa manam afanakunkuchu nitaqmi puchkankuchu, ichaqa nikichikmi: Manam Salomonpas llumpa-llumpay  apu kachkaspanpas, huknin wayta hinallapas pachakurqachu”, nispa.

¹⁶ Waytakunata Jehova Dios imayna pachachisqanmanta qatiqninkunaman Jesus willaspanmi tapurqa: “¿Manachum qamkunataqa astawanraq pachachisunkichik?”, nispan. Arí, pachachinqamiki. Ichaqa Jesuspa qatiqninkunam astawan iñiyniyuq kanankupaq kallpanchakunanku karqa (Mat. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20). Paykunaqa manam iskayrayanankuchu karqa Jehova Dios waqaychananmantaqa. Kaypi yuyaymanaspam tapukunanchik: “¿Tukuy sunquywanchu hapipakuni Jehova Dios waqaychawananmanta?”, nispa.

17. ¿Imam Dioswan amistadninchikta yanqacharunman?

¹⁷ (Leey Mateo 6:31, 32). Diospi mana iñiqkunaqa tukuy imayuq kayta munapayaspankum qullqi maskayllaman qukurunku. Ñuqanchikpas paykuna hina chaynata ruwaspanchikqa, Dioswan sumaq amistadninchiktam yanqacharuchwan. Yachanchikmi Jehova Dios taytanchik kasqanmanta chaynataq kuyawasqanchikmantapas. Chaymi munasqanman hina ruwaptinchikqa hinaspa munaychakuyninta imamantapas puntapi churaptinchikqa, Jehova Diosqa imapas pisipuwaqninchikta quwasun. Yachanchiktaqmi Jehova Diospa amistadnin kaspanchikqa kusisqa kananchikmanta. Kaykunaqa yanapawanchikmi pachanchik hinaspa mikunanchik kaptinqa, chayllawan kusikunanchikpaq (1 Tim. 6:6-8).

18. ¿Imakunatam Jehova Diosqa ñuqanchikmanta yachan hinaspa imatam ruwanqa?

¹⁸ (Leey Mateo 6:33). Jehova Diospa munaychakuyninta imamantapas puntata churaptinchikqa, kikin Jehova Diosmi niwanchik necesitasqanchikkunata quwananchikmanta. ¿Imanasqataq chayna nisqanmantaqa mana iskayrayananchikchu? Mateo 6:32 nisqanpim Jesus kaynata yachachirqa: “Hanaq pachapi taytaykichikqa yachanmi tukuy chaykuna pisipususqaykichiktaqa”, nispa. Manaraq musyakuchkaptinchikmi, Jehova Diosqa yachanña imapas pisipuwasqanchiktaqa (Filip. 4:19). Yachanmi pachanchikta, mikunanchikta hinaspa ayllunchikwan maypi yachananchikta necesitasqanchiktapas. Payñam imapas necesitasqanchikkunataqa quwasun.

19. ¿Imanasqam hamuq punchawkunamantaqa mana llakikunanchikchu?

¹⁹ (Leey Mateo 6:34). Kaqmantam Jesusqa qatiqninkunaman kaynata nirqa: “Amayá llakikuychikchu”, nispa. Jehova Diosqa sapa punchaw necesitasqanchikman hinam quwasunchik. Chayraykum mana llakikunanchikchu hamuq punchawkunamantaqa. Llumpayta llakikuspanchikqa, Jehova Diospi hapipakunanchikmantaqa kikillanchikpiñam hapipakuyta qallaykuchwan. Chayqa Jehova Dioswan amistadninchiktam yanqacharunman. Chaymi ñuqanchikqa Jehova Diosllapi tukuy sunqunchikwan hapipakunanchik (Prov. 3:5, 6; Filip. 4:6, 7).

20. (1) Diospa llaqtanpi astawan yanapakunaykipaqqa, ¿imakunata ruwanaykipaqmi tanteakuwaq? (2) ¿Imatam ruwawaq llumpayta mana afanakuspalla kawsakunaykipaq?

²⁰ Manam allinchu kanman qullqi maskayllaman qukurusqanchikrayku tukuy kallpanchikwan Jehova Diosta manaña  yupaychayqa. ¡Mayna allinmi kanman Jehova Diospa llaqtanpi astawan yanapakunanchikpaq tanteakuyqa! Ichapas Diosmanta mana achka willakuqkunapa kasqanman astakuchwan utaq qanchis chunka horata sapa killa Diosmanta willakunapaq kallpanchakuchwan. Chaynata ruwaspanchikqa atichwanmi Diospa munaychakuyninmanta willakuqkunapaq escuelaman riytapas. Atichwantaqmi wakin punchawpi betel wasipi yanapakuytapas utaq huñunakunapaq wasikunata hatarichiypipas. Chaynata tanteakuspaqa, manañam qullqilla maskaypiqa afanakusunchu. Chaynapim astawan tiempochakusun hinaspapas Diospa munayninta ruwanapaqmi kallpanchakusun. “ ¿Imaynatam mana llumpayta afanakuspalla kawsakuchwan?”, niq yachachikuymi qawachiwanchik imakunata ruwanapaq. Jehova Diostayá mañakusun ima ruwayninchikpipas yanapawananchikpaq. Hinaspayá kallpanchakusun mañakusqanchikman hina ruwanapaq.

21. ¿Imataq yanapawasun Jehova Diosman asuykunanchikpaq?

 ²¹ Jesusqa yachachiwarqanchikmi Diospa munaychakuyninta puntapi churananchikpaq. Chaynata ruwaspanchikqa manañam imapas necesitasqanchikmantaqa afanakusunchu, aswanmi Jehova Diospi hapipakusun. Chaymi imapas munasqanchikta nitaq munachiwasqanchikkunatapas manaña rantisunchu qullqinchik kaptinpas. Tukuy kaykunata ruwaspaqa, astawanmi Jehova Diosman asuykusun. Mana afanakuspalla kawsakuspanchikqa, hinallam Jehova Diosman sunqu kasunchik hinaspapas wiñay kawsaytam haypasunchik (1 Tim. 6:19).