1, 2. ¿Imanasqataq ancha allin pipapas ayllun wañukuptin sunqunta hawkayaykachiymanta yachayqa? (Qaway kay paginapi fotota).

SUSI sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Yaqa huk watam llumpay llakisqa karqani qari waway wañukuptin”, nispa. Huk iñiqmasinchikñataqmi nirqa warmichan wañukuptin maqapasqapas hina tarikusqanmanta. Llakikunapaqmi achka runakuna chayna sasachakuypi tarikunku. Wakin iñiqmasinchikkunapas manam piensarqakuchu manaraq Diospa piñakuynin punchaw chayamuchkaptin ayllunku wañukunanmantaqa. Ayllunchik wañukuptinqa utaq riqsisqanchik runapa ayllun wañukuptinqa, ¿imatam ruwachwan sunqunchikta hinaspa paykunapa sunqunkutapas tiyaykachinapaq?

² Wakinpim ninku punchawkuna pasaptin allimanta imapas llakinchikkuna chinkasqanmanta. Ichaqa, ¿chaynachu? Viuda iñiqmasinchikmi nin: “Manam punchawkuna pasasqanwanchu hawkayankiqa, aswanqa ima ruwasqaykiwanmi”, nispa. Chayna llakikuykuna kaptinmi llumpayta sunqunchik nanan. Imaynam ima heridanchikpas allimanta allinyan, chaynam sunqunchikpas  pisi-pisimanta allinyan. Chaynaqa, ¿imatam ruwachwan pipapas kuyasqan ayllun wañukuptin mana llumpayta hukmanyananpaq?

3, 4. ¿Imaynanpitaq nichwan kuyasqanchik ayllunchik wañukuptin imayna tarikusqanchikta Jehova Diosqa yachasqanta?

³ Taytanchik Jehova Diosqa llumpay llakipayakuq hinaspa tukuy imapi sunqunchikta tiyaykachiqmi (qaway 2 Corintios 1:3, 4). Payqa yachanmi llakipi kaspa imayna tarikusqanchikta, chaymi niwanchik: ‘Ñuqam kallpanchaqniki kani’, nispa (Is. 51:12, Chuya Qellqa 2012; Sal. 119:50, 52, 76).

⁴ Llumpay llakipayakuq taytanchik Jehova Diospa kuyasqan yupaychaqninkunapas wañurqakum, wakinkum karqa Abrahan, Isaac, Moises hinaspa David, chaymi yachan mayna llaki chay kasqanta (Num. 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Hech. 13:22). Bibliam niwanchik Diosqa paykuna kawsarimunankuta anchata munasqanmanta (Job 14:14, 15). Chay punchaw chayaramuptinqa, paykunaqa kusisqa hinaspa mana unquqñam kanqaku. Chaymantapas yachanchikmi Diosqa ‘kuyasqan’ churin Jesusta ñakarichispa wañuchisqankuta qawamusqantapas (Mat. 3:17). Maynatachá Jehova Diospa sunqun nanarqa (Juan 5:20; 10:17).

5, 6. ¿Imaynatam Jehova Dios sunqunchikta tiyaykachin?

⁵ Manam imaniraqllatapas iskayrayananchikchu Jehova Dios yanapawananchikmantaqa. Chaymi mana iskayrayaspa tukuy sunqunchikmanta willakuchwan imayna tarikusqanchikmanta. Kallpanchasqam tarikunchik sasachakuyninchikta Dios yachasqanmanta hinaspa sunqunchikta tiyaykachinanmanta yachaspanchik. Ichaqa, ¿imaynatam yanapawanchik?

⁶ Jehova Diosqa yanapawanchikmi ‘chuya espiritunwan’ sunqunchikta tiyaykachispan (Hech. 9:31). Chaymantapas Jesusmi nirqa: ‘Mañakuqninkunamanqa hanaq pachapi kaq taytaqa chuya espiritutam qunqa’, nispa (Luc. 11:13). Qallariypi rimasqanchik iñiqmasinchik Susim nin: “Achka kutitam Jehova Diosta qunqurakuykuspa mañakuniku sunquykuta tiyaykachinanpaq. Chayna mañakuptiykum payqa sapa kuti yuyayniykuta hinaspa sunquykuta hawkayaykachin”, nispa (qaway Filipenses 4:6, 7).

7, 8. ¿Imanasqataq mana iskayrayananchikchu Jesus sunqunchik tiyaykachinanmanta?

⁷ Jesusqa kay allpa pachaman hamuspanmi taytanpa kuyapayakuq, llakipayakuq hinaspa llampu sunqu kasqanta qatipakurqa (Juan 5:19). Jehova Diosmi churinta kachamurqa llakisqakunapa sunqunta tiyaykachinanpaq (Is. 61:1, 2; Luc. 4:17-21). Runakunaqa qawarqakum paykunata Jesus llakipayasqanta hinaspa sunqumanta yanapaykuyta munasqantapas (Heb. 2:17).

⁸ Jesus mozollaraq kachkaptinqa yaqapaschá wakin kuyasqan ayllunkunawan amistadninkuna wañukurqa. Ichapas  20 watanpi kachkaptin uywaqnin taytan Joseypas wañukurqa. * Chaywanqa llumpay llakisqachá tarikurqa, llakisqataqchá tarikurqa mamanta hinaspa wawqi-paninkunata llakisqallataña qawaspan.

9. ¿Imaynatam Jesusqa llakipayakuq kasqanta qawachirqa Lazaro wañukuptin?

⁹ Jesusqa kay allpa pachapi kachkaspanmi runakunapa llakinta qawaspan paypas llakikurqa. Chayna llakipayakuq kasqantam qawachirqa amistadnin Lazaro wañukuptin. Lazarota kawsarichinanmanta yachaspanpas, Mariatawan Martapa waqasqanta qawaspanmi paypas waqallarqa (Juan 11:33-36).

10. ¿Imanasqataq mana iskayrayanchikchu llakipi tarikuptinchik Jesuspas llakikusqanmanta?

¹⁰ ¿Imaynatam kunan punchawkuna yanapawanchik Jesuspa ruwasqankuna? Bibliam niwanchik: “Jesucristoqa ñawpaqpas, kunanpas hinaspa wiñaypaqpas hina kaqllam”, nispa (Heb. 13:8). Payqa ‘kawsay qukuqmi’, ¿imanasqa? Wiñaypaq kawsakuyta payrayku atisqanchikraykum. Chaymantapas Jesusqa “tukuy imapim ñakarichisqa karqa, chayraykum sasachakuypi kaqkunatapas chaylla yanapaykunman” (Hech. 3:15; Heb. 2:10, 18). Chaynaqa, amayá iskayrayasunchu sasachakuypi kaptinchik llakipayawananchikmantaqa. Jesusqa yachanmi ñakarisqanchikta, chaymi necesitasqanchik punchawpi llakipayasqa hinaspa kuyapayasqa kasunchik (qaway Hebreos 4:15, 16).

11. ¿Bibliapa ima yachachikuyninkunataq qampa sunquykita astawan tiyaykachin?

¹¹ Lazaro wañukuptin Jesuspa anchata llakikusqanmanta bibliapa willakusqanqa anchatam kallpanchawanchik. Bibliapa wakin yachachikuyninkunapas anchatam kallpanchawasun. ¿Imanasqa? Bibliapi ‘tukuy ima qillqasqa kaqkuna yachachiwananchikpaq qillqasqa kasqanraykum. Chaynapi tukuy imata aguantaspanchik hinaspa Diospa qillqanwan sunqunchikta tiyaykachispanchik Diospa quwananchikta suyananchikpaq’ (Rom. 15:4). ¿Qampapas aylluyki wañukurqachu? Chaynaqa, bibliapa kayna nisqankunam anchata yanapasunki.

• ‘[Jehova] Diosqa, llakisqa sunquyuqkunapa hichpallanpim kachkan, payqa llakisqa sunquyuqkunatam salvaykun. Allin kawsakuqkunapa ñakariyninqa achkallañam, ichaqa Diosmi tukuy chaykunamanta libranqa’ (Sal. 34:18, 19, CQ12).

• ‘Llakipa intusqan kallaptiymi sunqullayta tiyaykachispa kusiykachillawarqanki’ (Sal. 94:19, CQ12).

• “Diosqa kuyawanchikmi, hinaspam ancha kuyakuyninta quwaspanchik  wiñaypaq consuelawanchik chaynataq prometewanchik suma-sumaq kaqta quwananchikpaq. Mañakuchkanikum paypas hinaspa señorninchik Jesucristopas consuelasunaykichikpaq hinaspa allinta takyachisunaykichikpaq” (2 Tes. 2:16, 17). *

12. ¿Imaynatataq sunqunkuta tiyaykachichwan llakisqa kaqkunata?

¹² Piyninchikpas wañukuptinqa iñiqmasinchikkunapas yanapawachwanmi (qaway 1 Tesalonicenses 5:11). Ñuqanchikqa, ¿imaynatam yanapachwan pipas llakisqa sunquyuq kaptinqa? (Prov. 17:22). Yachasqanchikman hinaqa ‘kanmi upallanapaq tiempo hinaspa rimanapaq tiempo’ (Ecl. 3:7). Mana qusayuq Dalene sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Llumpay llakisqa kaspaqa munanchikmi tukuy piensasqanchikta hinaspa llakichiwasqanchikmanta rimayta”, nispa. Turin wañukuq Junia iñiqmasinchikpas ninmi: “Piyninpas wañukuptin mayna llakipi kasqanta mana yachaspapas kallpanchakunanchikmi entiendeykunanchikpaq, chayqa yanapanqam”, nispa.

13. ¿Imatam yuyarinanchik pipapas sunqunta tiyaykachiyta munaspaqa?

¹³ Chaywanpas, yuyarinanchikmi runakuna mana chaynalla kasqanchikta. Llakinchikkunawan imayna tarikuspanchikqa manam chaynallachu kanchik. Wakinpiqa llakipi tarikuqllam yachan imayna tarikusqanta, chaymi sasachakunman imayna tarikusqanmanta hukkunaman willakuyta. Chaychiki bibliaqa nin: ‘Runaqa sunqullanpim yachan llakisqa kasqantaqa. Paypa kusikuyninwanqa manam kusikunmanchu sapaq runaqa’, nispa (Prov. 14:10). Llakiyuq imayna tarikusqanta willakuptinpas wakinpiqa sasam kanqa imayna tarikusqanta entiendeyqa.

14. ¿Imakunatawanraqmi ruwachwan llakiyuqpa sunqunta tiyaykachinanchikpaq?

¹⁴ Wakinpiqa manam yachanchikchu imata nispa llakikuqta kallpanchaykuytaqa. Chaywanpas bibliaqa ninmi: ‘Yuyayniyuq runakunapa rimasqanmi ichaqa hampi hina’, nispa (Prov. 12:18). Wakin iñiqmasinchikkunam wakinkunapa sunqunkuta tiyaykachinankupaq qawanku Cuando muere un ser querido * niq qillqanchikta. Chaywanpas wakinpiqa aswan allinmi kanman bibliapa nisqanman hina ruwayninchik, niwanchikmi: “Waqaqkunawanpas waqaychikyá”, nispa (Rom. 12:15). Qusan wañukuq Gaby sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Sapa llakisqa kaspaymi waqallani, chaymi amistadniykuna ñuqawan kuska waqaptinku sunquy tiyaykun, chay ruwasqankuwanmi manaña sapallayñachu tarikuni”, nispa.

15. Llakiyuqman ima niytapas mana atispanchikqa, ¿imakunatam ruwachwan? (Qaway “¿Imakunata nispam hukkunapa sunqunta tiyaykachichwan?” niq yachachikuyta).

 ¹⁵ Ima niytapas mana atispanchikqa, quchwanmi qillqasqa tarjetachata, cartata, utaq celularnintakama qillqachwan. Chay qillqasqanchikpim churachwan sunqunchikta tiyaykachiq bibliapa nisqankunata, qillqachwantaqmi wañukuq sumaq sunquyuq kasqanmanta, willakuchwantaqmi imapas kusirichinanpaq hina kaqkunata. Junia sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Qillqamuwaptinku utaq iñiqmasiykuna wasinkuman qayaykamuwaptinkum ancha kallpanchasqa tarikuni. Chay ruwasqankuwanmi kuyasqa tarikuni”, nispa.

16. ¿Imata ruwaspanchikraqmi llakikuqpa sunqunta tiyaykachichwan?

¹⁶ ¿Imatawanraqmi paykunapaq ruwachwan? Paykunapaqmi Diosta mañakuchwan, allintaqmi paykunawan kuska Diosta mañakuypas. Ichapas waqayta qallaykuspa rimaytapas mana atisunchu. Ichaqa sunqumanta mañakusqanchikmi iñiqmasinchikta anchata kallpanchanqa. 12 parrafopi rimamusqanchik Dalene iñiqmasinchikmi nin: “Ñañaykuna watukamuwaptinkum paykunata nini Diosta mañakunankupaq. Hinaptinmi mañakuyta qallaykuspanku rimayta sasachakunku llakikusqankurayku, ichaqa pisi-pisimantam sumaqtaña rimayta qallaykuspanku suma-sumaqta mañakunku. Diosman sunqu hinaspa kuyakuq kasqankum yanapawan hinalla Diosman sunqu kanaypaq”, nispa.

17-19. ¿Imanasqataq hinalla iñiqmasinchikkunapa sunqunta tiyaykachinanchik?

¹⁷ Pipapas ayllun wañukuptinqa, manam chaynallachu llakikuyninchikpiqa kanchik. Chaymi allin kanman ayllun wañukusqan qipallata kikinchikmanta yanapayninchik, astawanraqmi pi ayllunpas utaq amistadninpas mana kaptinqa. Allintaqmi kanman killakuna qipatapas hinalla yanapayninchikqa. Proverbios 17:17 nin: ‘Tukuy tiempopim chiqap amigoqa kuyakun. Sasachakuy tiempopipas wawqi hinaraqmi kuyakun’, nispa. Sunqun tiyaykunankamam yanapananchik llakipi tarikuqkunataqa (qaway 1 Tesalonicenses 3:7).

¹⁸ Kaytam mana qunqananchikchu: Unay tiempo pasaruptinpas iñiqmasinchikqa kaqmantam llakikunman. Ichapas llakichinman taki uyarisqan, foto qawasqan hinaspa imapas ruwasqan, llakikunmantaqmi casarakusqankuta yuyarinapaq punchaw chayaramuptinpas. Llakichinmantaqmi imapas muskisqan, imapas uyarisqan, rupaypas, parapas utaq chiri tiempopi kasqanpas. Qusan utaq warmichan wañukuqpaqa ichapas llumpay llakikunapaq kanqa sapallankuña imatapas ruwayninku. Chayqa kanmanmi hatun huñunakuykunaman utaq Jesuspa yuyarinapaq huñunakuyman sapallankuña riptinku. Warmichan wañukuq iñiqmasinchikmi nin: “Nirqanim casarakusqayta yuyarinapaq punchawpi manaña warmichaywan kasqayrayku llumpayta llakikunaymanta. Ichaqa iñiqmasiykunam chay punchaw mana sapallay kanaypaq amistadniykunata qayarurqaku chaynapi paykunawan kuska kanaypaq”, nispa.

¹⁹ Chaymantapas, llakikuypi tarikuqkunataqa manam chay kutikunallapichu kallpanchananchikqa, aswanqa tukuy tiempom. Junia iñiqmasinchikmi nin: “Allinmi tarikunki pipas qunqayllamanta watukamusuptikiqa. Mana imapas kachkaptin pipas watukamusuptikiqa sunquykim tiyaykun”, nispa. Yachanchikmi ayllun wañukuqpa imapas llakikuyninta chaylla qunqarachiyta mana atisqanchikmanta. Ichaqa tukuytam ruwachwan sunqunta tiyaykachinapaq (1 Juan 3:18). Gaby sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Jehova Diostam anchata agradecekuni iñiqkunapi punta apaqkunata churasqanmanta, paykunam sasachakuypi kaptiy kuyakuywan yanapawarqaku. Jehova Dios kuyakuywan ullqawachkanmanpas hinam tarikurqani”, nispa.

20. ¿Imanasqataq Jehova Diospa niwasqanchikkunaqa sunqunchikta tiyaykachin?

²⁰ Jehova Dios imakuna ruwananmanta yuyaymanaptinchikqa, sunqunchikmi tiyaykun. Hamuq tiempopim, Jehova Diosninchikqa llakikuyta chinkachinqa sepulturapi llapallan kaqkunata kawsarichispan (Juan 5:28, 29). Jehova Diosmi niwanchik wañuyta wiñaypaq ‘chinkachinanmanta’ hinaspa ‘llapallan waqaqkunapa wiqinta pichananmanta’ (Is. 25:8). Chay punchaw chayamuptinqa, ‘waqaqkunawan waqananchikmantaqa’ kay allpa pachapi ‘kusikuqkunawanmi kusikusunchik’ (Rom. 12:15).