1, 2. (1) ¿Imanasqataq Jehova Diosman asuykuytaqa anchata munanchik? (2) ¿Imamantam kay yachachikuypi rimasun?

MANAMÁ pipas Jehova Dios hina ancha atiyniyuq, yachayniyuq hinaspa kuyakuqqa kanchu. Chaymi payman asuykuytaqa hinaspa paywan kuskalla kaytaqa munanchik (Sal. 96:4-6). Chayna kaptinpas, Jehova Diosta wakin yupaychaqkunaqa sasachakuypi tarikuspankum paymanta karunchakururqaku.

² Kay yachachikuypim rimasun Jehova Diosta yupaychachkaspankupas mana allinta ruwaq wakin serviqninkunamanta. Paykunamanta yachaymi yanapawasun Jehova Diosman sunqu hinalla takyanapaq.

3. ¿Imanasqataq Jehova Diosqa Cainta rimapayarqa, hinaspa imatam nirqa?

³ Cainqa manam huk diostaqa yupaychaqchu, aswanqa Jehova Diosllatam. Chayna kaptinpas Jehova Diosqa manam yupaychasqantaqa chaskirqachu Cainpa sunqunpi mana  allinkuna kasqanrayku (1 Juan 3:12). Chaymi allin kaqta ruwananpaq Diosqa rimapayarqa, chaynapi yupaychasqan chaskisqa kananpaq. Diosqa nirqataqmi mana uyarikuspan hinalla chayna kaspanqa huchaman wichiykunanmanta. Chaymantapas Diosqa nirqam: “Chaywanpas qamqa atiwaqmi chay hucha atipayta”, nispa (Gen. 4:6, 7). Arí, Jehova Diosqa nichkarqam wanakuspan payman asuykuptinqa paypas asuykunanmanta utaq paywan kuskalla kananmanta.

4. ¿Imatam Cainqa ruwarurqa mana allin kaqta saqiyta atichkaspanpas?

⁴ Jehova Diospa chaskisqan Cain kananpaqqa sunqunpi imayna kasqantam cambianan karqa. Ichaqa manamá chaytachu ruwarqa. Mana allin piensayninkunawan hinaspa munasqankunawan aysachikuspanmi huchata ruwarurqa (Sant. 1:14, 15). ¿Yaqachu Cainqa warmallaraq kachkaspan yachakurqaña Jehova Diospa contranpi haykapipas rikurirunanta? Manapaschá. Chayna kaptinpas qipakunamanmi Diospa contranpi rikuriruspan wawqinta wañurachirqa.

5. ¿Imataq hucha ruwayman aparuwachwan?

⁵ Kunanpas yaqapaschá pi iñiqpas Cain hina Diosta yupaychachkaspan mana allinkunata ruwachkanman (Jud. 11). Ichapas huñunakuykunaman hinaspa Diosmanta willakuq sapa kuti richkaspanpas warmiwan utaq qariwan kayta munapayachkanman, tukuy imayuq kayta munachkanman chaynataq pi iñiqmasintapas chiqnichkanman (1 Juan 2:15-17; 3:15). Tukuy chaykunam hucha ruwayman aparunman. Yaqapaschá hukkunaqa mana yachanmanchu ima piensasqanchiktawan imapas ruwasqanchiktaqa, Jehova Diosmi ichaqa lliwta yachan, payqa yachantaqmi sunqumanta utaq mana sunqumanta yupaychasqanchiktapas (qaway Jeremias 17:9, 10).

6. ¿Imata quwaspanchikmi Diosqa yanapawanchik huchaman aysawaqninchik kaqkunata saqinapaq?

⁶ Chayna kaptinpas Jehova Diosqa manam chayllachu saqiruwanchik. Paymanta karunchakuyta qallaykuptinchikqa niwanchikmi: ‘Kutirikamuwaychik ñuqaman, ñuqapas qamkunamanmi kutirikamusaq’, nispa (Mal. 3:7). Jehova Diosqa mana allinkunata chiqninanchikta hinaspa huchaman aysawaqninchik kaqkunata saqinanchiktam munan (Is. 55:7). Chaynata ruwaptinchikqa kallpata quwaspanchikmi yanapawasun, chaynapi ima mana allinmantapas karunchakuyta atinapaq (Gen. 4:7).

7. ¿Imakunata ruwasqanwanmi Salomonqa Dioswan manaña kuyachikurqachu?

⁷ Salomonpa ima ruwasqankunatayá yuyarisun. Payqa mozollaraq kachkaspanmi Diospa yanapakuyninta maskarqa. Chaymi Diosqa yachayta qurqa, hinaspapas Jerusalenpi templota hatarichinanpaqmi kamachirqa. Chayna kaptinpas Salomonqa mana allinta ruwaspanmi Dioswanqa manaña kuyachikurqachu (1 Rey. 3:12; 11:1, 2). Diospa kamachikuyninpiqa nirqam llaqtanpi kamachiqkunaqa mana achka warmiyuq kanankumanta, chaynapi Diosmanta mana karunchakunankupaq (Deut. 17:17). Chayna nisqanta mana kasukuspanmi Salomonqa 700 warmikunawan casarakurqa, paypaqa karqataqmi 300 sapaq warminkunapas (1 Rey. 11:3). Paykunamantaqa yaqa llapanmi  taytacha-mamacha yupaychaq huk law nacionniyuq warmikuna karqaku. Chaykunata ruwaspanmi Salomonqa mana kasukurqachu huk law nacionniyuq warmikunawan mana casarakunankupaq Diospa kamachisqanta (Deut. 7:3, 4).

8. ¿Imakunata ruwasqanwanmi Salomonqa Jehova Diosta piñachirqa?

⁸ Salomonqa as-asmantam Diospa kamachikuyninkunata manaña kuyarqachu, hinaspanmi llumpay mana allinkunataña ruwarqa. Payqa Astoret sutiyuq mamachapaq hinaspa Quemos sutiyuq taytachapaqmi capillakunata ruwachipurqa. Chaypim warminkunawan kuska chaykunata yupaycharqa. Chay capillakunataqa Jerusalenpi Diospa templonpa chimpan muqukunapiraqmi ruwachirqapas (1 Rey. 11:5-8; 2 Rey. 23:13). Salomonqa ichapas pantaspan sunqunpi nirqa: “Taytacha-mamachakunata yupaychachkaptiypas Diosqa templopi animalkunata kañapusqaywanmi pampachawanqa”, nispa.

9. ¿Imakunataq pasarqa Diosta Salomon mana kasukusqanrayku?

⁹ ¿Imaynataq Jehova Diosqa tarikurqa Salomonpa ruwasqankunawan? Bibliam nin: ‘Chaymi Salomonpaq tayta Dios piñakururqa paymanta sunqun karunchakusqanrayku. [...] Tayta Diosqa iskay kutitam payman rikurirqa, hinaspam kaynata kamachirqa: Amam huk dioskunataqa yupaychankichu nitaqmi qatinkichu, nispa. Ichaqa manam tayta Diospa kamachisqanta kasukurqachu’, nispa. Arí, mana kasukusqanraykum Diosqa manaña yanaparqachu  nitaq ima ruwasqantapas chaskirqañachu. Chaymantapas Israel llaqta iskayman rakikuruptinmi Salomonpa mirayninqa manaña lliw Israel nacionpichu kamachirqa, unay watakunataqmi mirayninpas ñakarichisqa karqa (1 Rey. 11:9-13).

10. ¿Imataq Diosmanta karuncharuwachwan?

¹⁰ Ñuqanchiktapas Salomonta hinam mana allinman aparuwachwan Diospa kamachikuyninkunata mana kasukuqkunawan hukllawakuyninchikqa. Wakinmi kanmanku Diospa llaqtanpi mana tukuy sunqunkuwan payta serviqkuna. Kanmankutaqmi Jehova Diosta mana yupaychaq ayllunchikkuna, vecinonchikkuna, llamkaqmasinchikkuna utaq escuelapi estudiaqmasinchikkunapas. Imayna kaptinpas Diosta mana kasukuqkunawan hukllawakuspaqa tiempopa risqanman hinam Diospa kuyakuyninmanta karunchakuruchwan.

11. ¿Imakunatam tapukunanchik hukllawakusqanchik runakunamanta?

¹¹ (Qaway 1 Corintios 15:33). Achka runakunam allin sunquyuq kanku, mana testigo kaspankupas manam sapa kutichu mana allinkunataqa ruwanku. Ichaqa, ¿chayraykuchu nichwan paykunawan hukllawakuyqa allinlla kasqanta? Chayna runakunawan hukllawakuspaqa tapukunanchikmi: “¿Astawan Diosman sunqu kanaypaqchu yanapawanku?”, nispa. Chaymantapas imayna sunquyuq kasqanta yachanapaqmi tapukunanchik: “¿Musuq pachata rantiymantachu, kusirikuykunallamantachu, qullqillamantachu chaynataq chayllaraq lluqsimuq aparatokunallamantachu sapa kuti rimanku? Hinaspapas, ¿hukkunamanta mana allinkunata rimaqchu hinaspa mana rimanakunata rimaqchu kanku?”, nispa. Jesusmi nirqa: “Runaqa riman sunqunpi huntallaña kaqkunamantam”, nispa (Mat. 12:34). Chaymi piwanpas hukllawakuyninchik Diosmanta karuncharuwananchikta musyaspaqa, manañam llumpaytachu paykunawanqa hukllawakunanchik utaq pasaypaqta karunchakunanchik (Prov. 13:20).

12. (1) ¿Imatam Jehova Diosqa Israel runakunaman nirqa Egiptomanta lluqsisqanku qipallata? (2) ¿Ima nispam Israel runakunaqa nirqaku?

¹² Egiptomanta Israel runakunapa lluqsisqanku qipallaman ima pasasqanmantapas yuyarisunyá. Sinai urqupa chimpanman Israel runakuna chayaruptinkum Jehova Diosqa chaypi kasqanta qawachikurqa yana puyukunawan, rayokunawan, llipyaykunawan, qusniwan chaynataq cornetapa qapariyninwanpas (Ex. 19:16-19). Chaypim Jehova Diosqa Israel runakunaman nirqa ‘sapaq dioskuna yupaychanankutaqa’ mana munasqanta. Nirqataqmi payta kuyaspa kamachikuyninkuna kasukuqkunataqa paypas kuyananmanta (qaway Exodo 20:1-6). Payllata yupaychanankumanta rimaspanqa nichkarqam payman asuykuptinkuqa paypas asuykunanmanta. Ñuqanchikpas chaypi kaspaqa, ¿imatam nichwan karqa? Israel runakunaqa nirqakum: “¡Tayta Diospa tukuy nisqankunatam ruwasaqku!”, nispa. Ñuqanchikpas paykuna hinachá nichwan karqa (Ex. 24:3). Ichaqa, ¿imatam manapas unayllamanta paykunaqa ruwarqaku?

13. ¿Ima karuptinmi sutilla qawakurqa Israel runakunapa imayna sunquyuq kasqanku?

¹³ Israel runakunaqa Sinai urqupi yana  puyutawan llipyaykunata qawaspanku hinaspa Diospa atiyninwan tukuy imatapas uyarispankum llumpayta mancharikurqaku. Chaymi Moisesta nirqaku Dioswan rimananpaq (Ex. 20:18-21). Chaymantam Moisesqa Sinai urquman rispan chaypi unay kamurqa. Israel runakunañataqmi paykunawan Moises mana kaptin hukmanyarurqaku, chaymi Aaronta nirqaku: ‘Pusawanankupaq dioskunata ruwapuwayku, Egipto nacionmanta hurqumuwaqniyku Moisestaqa imachá pasarun, manam yachanchikchu’, nispanku. Chaynataqa nirqaku Diospi mana hapipakuspa Moisesllata qatisqankuraykum (Ex. 32:1, 2).

14. (1) ¿Imatam mana allinkunata ruwachkaspankupas Israel runakunaqa piensarqaku? (2) ¿Imaynam Jehova Diosqa tarikurqa?

¹⁴ Israel runakunaqa yacharqakum taytacha-mamachata yupaychayqa Jehova Diospa chiqnisqan kasqanta (Ex. 20:3-5). Chaywanpas qurimanta malta torotam yupaychayta qallaykurqaku. Chay ruwayqa hucha kasqanta yachachkaspankupas sunqunkuwan apachikuspam paykunaqa piensarqaku Dioswan hinalla kasqankuta. Aaronpas nirqaraqmi chayqa ‘Diospaq fiesta’ kasqanmanta. ¿Imaynam Jehova Diosqa tarikurqa? Payqa qipanchasqa hinam tarikurqa. Chaymi Moisesta nirqa llaqtanqa mana allinkunata ruwaspanku kamachikuyninkunamanta karunchakurusqankuta. Jehova Diosqa paykunapaq llumpayta piñakuspanmi chinkarachiytapas munarqa (Ex. 32:5-10).

15, 16. ¿Imaynatam Moiseswan Aaronqa sutillata qawachirqaku Jehova Diosman sunqu kasqankuta? (Qaway 15 kaq paginapi dibujota).

¹⁵ Jehova Diosqa llakipayakuq kasqanraykum Israel runakunataqa mana chinkarachirqachu. Aswanqa munarqam payman sunqu kaqkunaqa pay yupaychasqankuta sutillata qawachinankuta (Ex. 32:14). Moisesqa qurimanta malta toropa muyuriqninpi Israel runakuna tususqankuta, takisqankuta hinaspa qaparisqankuta qawaspanmi chay malta torotaqa ñutuparurqa. Hinaspam nirqa: ‘Tayta Diospa kaqkunayá ñuqaman huñunakamuychik’, nispa. Chaymi Leviypa llapallan mirayninkuna payman asuykurqaku (Ex. 32:17-20, 26).

¹⁶ Chay qurimanta malta torota Aaron ruwaspanpas wanakuspanmi Leviy casta aylluwan Diosman kutirikurqa. Paykunaqa Diosman kutirikuspankum allinkunataña ruwarqaku, hinaspapas mana wanakuq kaqkunamantam rakikururqaku. Chayna tanteakusqankuqa ancha allinmi karqa. Chay punchawmi malta torota yupaychasqankurayku waranqantin runakuna wañururqaku. Jehova Diosta yupaychayta tanteakuqkunam ichaqa Diospa bendecisqan kananku karqa (Ex. 32:27-29).

17. ¿Imatam apostol Pablopa nisqanmanta yachachwan?

¹⁷ Chaykunamantam apostol Pablopas rimarqa, hinaspam nirqa: “Tukuy kaykunaqa yachananchikpaqmi karqa, chaynapi paykuna hina mana allin kaqkunata mana munapayananchikpaq. Amayá wakinkuna hinaqa taytacha-mamacha yupaychaqqa kasunchu”, nispa. Nirqataqmi chay willakuykunaqa “kay tiempopa tukupayninpi kawsaqkuna willasqa kananchikpaq” qillqasqa kasqanmanta. Hinaspam mana qunqanapaq hina nirqa: “Pipas allin sayasqanta piensaqqa cuidakuchunyá  wichiykunanmanta”, nispa (1 Cor. 10:6, 7, 11, 12). Apostol Pablopa nisqanman hinaqa Jehova Diosta yupaychaqkunapas pantaruspam mana allinkunata ruwarunmanku. Ichapas wakinqa pantaruspanku sunqunkupi ninmanku Dioswan hinallaraq kuyachikusqankuta, ichaqa manam chaynachu. Manam pipas Dioswan kuyachikuyta munasqanraykullachu nitaq payman sunqu kasqanta nisqanraykullachu Diospa chaskisqanqa rikurirun (1 Cor. 10:1-5).

18. ¿Imayna kaytaq Diosmanta karuncharuwachwan, hinaspa imapim tukuruchwan?

¹⁸ Yachamusqanchikman hinam Israel runakunaqa Sinai urqumanta Moises mana chaylla kutimuptin hukmanyayta qallaykurqaku. Chaynam ñuqanchikpas Diospa piñakuynin punchaw hinaspa musuq allpa pacha manaraq chayamuptin hukmanyayta qallaykuchwan. Ichapas sunqunchikpi nichwan chay punchaw chayamunanpaqqa unayraq suyanamanta utaq iskayrayanapaq hina kasqanmanta. Chaynata piensaspaqa Diospa munayninta manaña anchata ruwaspam munasqallanchiktaña ruwayta qallaykuchwan. Tiempopa risqanman hinataqmi Diosmanta karunchakuruchwan, hinaspapas mana ruway piensasqanchik kaqkunatam ruwaruchwan.

19. ¿Imatam mana haykapipas qunqananchikchu, hinaspa imanasqa?

¹⁹ Jehova Diosqa munan tukuy sunqunchikwan kasukunanchikta hinaspa payllata yupaychananchiktam, chaytaqa manam haykapipas qunqananchikchu (Ex. 20:5). Diospa munayninta mana ruwaspaqa satanaspa munaynintam ruwachkanchik, chayqa mana allinkunallamanmi apawasun. Chayraykum apostol Pablo niwanchik: “Qamkunaqa manam Jehova Diospa vasonmanta tomachkaspaqa demoniokunapa vasonmantaqa tomawaqchikchu, nitaqmi ‘Jehova Diospa mesanmanta’ mikuchkaspapas demoniokunapa mesanmantaqa mikuwaqchikchu”, nispa (1 Cor. 10:21).

20. ¿Imaynatam Jehova Diosqa pantaruptinchikpas yanapawanchik?

²⁰ Cainpas, Salomonpas chaynataq Israel runakunapas mana allin ruwasqankuta saqispa wanakuytaqa atinmankum karqa (Hech. 3:19). Jehova Diosqa manam kamasllachu pipas pantaruptinqa qipancharun. Chaymi Aarontapas pampachaykurqa. Kunanpas Jehova Diosqa bibliawan, qillqanchikkunawan hinaspa yuyayniyuq iñiqmasinchikkunawanmi pantaruptinchikpas yanapawanchik. Chaymi yanapawasqanchikta uyarikuspanchikqa Jehova Diospa llakipayasqan kasun.

21. ¿Imatam ruwananchik ima sasachakuyña kaptinpas Diosman sunqu kanapaq?

²¹ Diospa ancha kuyakuyninqa manamá yanqapaqchu (2 Cor. 6:1). Yanapawanchikmi “runakunapa mana allin munayninkunata hinaspa imapas mana allin kaqkunata qipanchananchikpaq” (qaway Tito 2:11-14). Musuq pachapi sumaq kawsakuy chayamunankamaqa hinallaraqmi Diosllata yupaychasqanchikpi imakunawanpas sasachakusun. Chaymi anchata kallpanchakunanchik ima sasachakuyña kaptinpas Jehova Diosllapi hapipakunanchikpaq, payllam yupaychana hinaspa servina Diosqa (Deut. 10:20).