1, 2. (1) Genesis libropi wakin runakunapa piñanakusqankumanta willamuy. (2) ¿Imanasqam bibliapiqa piñanakusqankumanta riman?

¿YUYAYMANARQANKICHU Diosta yupaychaq runakunapas piñanakusqankupi? Genesis libropa qallariyllanpim riman Abelta Cain wañurachisqanmanta (Gen. 4:3-8). Lamecpas huk mozotam wañurachirqa (Gen. 4:23). Abrahampa uywankuna michiqkunapas, Lotpa uywankuna michiqkunawanmi piñanakururqaku (Gen. 13:5-7). Agarpas Saratam chiqnirqa, Sarañataqmi Abrahampaq piñakururqa (Gen. 16:3-6). Ismaelpas lliwpa contranpim sayarirqa, llapallan runakunataqmi paypa contranpi sayarirqaku (Gen. 16:12).

² ¿Imanasqam bibliapiqa chayna piñanakusqankumanta riman? Paykunaqa pantaq runakuna kasqankuraykum chayna sasachakuykunapi tarikurqaku. Ñuqanchikpas pantaq runakunam kanchik, chaymi paykunapa hina sasachakuyninchikpas kanman. Chayna kaptinqa bibliapi allin ruwaq runakunatam qatipakunanchik, mana allin ruwaqkunatañataqmi mana  (Rom. 15:4). Chay ruwaymi yanapawasun piwanpas hawkalla kawsakunanchikpaq.

3. ¿Imamantam yachasun kay yachachikuypi?

³ Kay yachachikuypim yachasunchik Diosta yupaychaqkuna imanasqa piñanakuykunata allichananchikmanta hinaspa imaynata chayta ruwananchikmantapas. Yachasuntaqmi sasachakuykunata imayna allichanapaq bibliapa yachachikuyninwan yanapachikunapaq. Chaynapi runakunawan hinaspa Jehova Dioswan hawkalla kawsakunapaq.

4. (1) Kay pachapi runakunaqa, ¿imayna kawsakuytam munanku? (2) ¿Chayqa imapim tukurqa?

⁴ Satanaspa huchanpim runakunaqa piñanakuspa chaynataq chiqninakuspa kawsanku. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Eden huertapim satanasqa nirqa lliw runakuna kikillankumanta allin kaqta hinaspa mana allin kaqtapas akllakuy atisqankumanta (Gen. 3:1-5). Ichaqa kunanmi sutilla qawakun chayna piensayqa sasachakuy apamusqanta. Runakunaqa ninkum kikillanku allin kaqta hinaspa mana allin kaqtapas akllay atisqankuta. Chayna kasqankum runakunata kallpanchan hatun tukuq, kikillanpaq munaq hinaspa ancha riqsisqa kayta munanankupaq. Tukuy chaykunawanmi runakunaqa piñanakuspanku chiqninakuyta hatarichinku. Bibliapipas ninmi: ‘Chaylla piñakuruq runaqa atipanakuyllatam hatarichinman. Rabiakuruq runaqa anchallatañam huchallikurunman’, nispa (Prov. 29:22).

5. ¿Imatam Jesusqa yachachirqa runakunaman piñanakusqankuta allichanankupaq?

⁵ Ancha riqsisqa yachachikuyninpim Jesusqa qatiqninkunaman yachachirqa sasaña kaptinpas hawkalla piwanpas kawsakunankupaq. Chaymantapas mana piñanakunankupaqmi achka yanapakuykunata qurqa. Nirqam kuyanakuspa hawkalla llapallan runakunawan kanankupaq, chaynapi mana piñanakuspalla imatapas allichanankupaq hinaspa chiqniqnin runakunatapas kuyanankupaq (Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44).

6, 7. (1) ¿Imanasqataq hukkunawan hawkalla kawsananchik? (2) Jehova Diospa yupaychaqninkunaqa, ¿imakunatam tapukunanchik?

⁶ Sichum hukkunawan hawkalla kawsakunapaq mana kallpanchakuptinchikqa, Jehova Dios yupaychayninchikpas yanqapaqmi kanman, yanqam huñunakuyman risqanchikpas, Diosta mañakuyninchikpas hinaspa paymanta willakuq lluqsiyninchikpas kanman (Mar. 11:25). Hukkunata mana pampachayta munaspaqa, manam Jehova Diospa amistadnin kaytaqa atichwanchu (leey Lucas 11:4; Efesios 4:32).

⁷ Jehova Diosqa lliw yupaychaqninkuna pampachanakuykuq kanankuta hinaspa hukkunawan hawkalla kawsakunankutam munan. Chaymi tapukunanchik: ¿Iñiqmasiykunata chaylla pampachaykuqchu kani? ¿Paykunawan kuska kaytachu munani? Sichum conciencianchik kaykunapi kallpanchakunapaqraq niwaptinchikqa, Diospa yanapakuynintam mañakunanchik, chaynata ruwaptinchikmi taytanchik Jehova Diosqa  uyariykuwasun hinaspam yanapaykuwasun (1 Juan 5:14, 15).

8, 9. Pipas piñarachiwaptinchikqa, ¿imatam ruwananchik?

⁸ Llapanchikmi pantaq runakuna kanchik, chayraykum nisqanchikwan utaq ruwasqanchikwanpas piñanarachikuchwan (Ecl. 7:20; Mat. 18:7). Chaynapi kaspanchikqa, ¿imaynam kananchik? Qatiqninpi ima pasakusqanmi chaypaq yanapawasun. Iskay qari iñiqmasinchikkuna kusirikunankupaq huñunakuypi kachkaptinkum huk warmi iñiqmasinchik chayaykuspan rimakuykurqa. Ichaqa huknin qari iñiqmasinchikmi piñakururqa imayna rimakuykusqanwan. Chay warmi iñiqmasinchik pasakuptinmi piñakuruq iñiqmasinchikqa paymanta mana allinta rimayta qallaykurqa. Ichaqa huknin iñiqmasinchikmi yuyarichirqa 40 wataña chay warmi iñiqmasinchik Jehova Diosta tukuy sunqunwan yupaychasqanmanta. Chaymi mana iskayrayarqachu chay warmi iñiqmasinchik piñarachiyta munasqanmantaqa. ¿Imatam nirqa piñakuruq iñiqmasinchikqa? Nirqam: “Nisqaykiqa chaynam”, nispa. Chaymi chay pasasqanta qunqananpaq tanteakururqa.

⁹ ¿Imatam kay pasakusqanqa yachachiwanchik? Pipas hukmanyarachiwaptinchikqa atichwanmi hawkalla kayta. Kuyakuq runa kaspanchikqa maynaña huchatapas pampachasunmi (leey Proverbios 10:12; 1 Pedro 4:8). Jehova Diosqa kusikunmi runamasinchikkunata pampachaykuptinchikqa (Prov. 19:11; Ecl. 7:9). Chaymi pipas imatapas nispan utaq ruwaspan hukmanyarachiwaptinchikqa, kaynata tapukunanchik: “¿Atiymanchu pampachaykuyta? ¿Hinallachu chaykunamanta yuya-yuyarinay?”, nispa.

10. (1) ¿Imaynam Luciaqa tarikurqa paymanta rimapakuptinku? (2) ¿Bibliapa ima nisqantaq yanaparqa hawkalla kananpaq?

¹⁰ Ñuqanchikmanta pipas mana allinta rimaptinqa, sasam imayna rimasqanta mana kaqpaqpas hapiyqa. Rimarisun Lucía sutiyuq iñiqmasinchikmanta, payqa 70 horatam sapa killa Diosmanta willakun. Paymantam wakin iñiqmasinchikkuna rimapakuyta qallaykurqaku, Diosmanta willakuynin mana allin kasqanta hinaspa willakuq lluqsisqanpi tiempon usuchisqanta. Chayraykum payqa hukmanyasqa kaspan allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunapa yanapakuyninta maskarqa. Paymi nin: “Bibliawanmi yanapawarqa iñiqmasiykunapa mana allin niwasqankunata chaylla qunqanaypaq hinaspa Jehova Diospa piensasqanman hinaña piensanaypaq”, nispa. Luciataqa Mateo 6:1-4 (leey) leeyninmi yanaparqa Jehova Diosta kusichiy imamantapas aswan allin kasqanta yachananpaq. Payqa nintaqmi: “Diosmanta imayna willakusqaymanta hukkuna mana allinta rimaptinkupas kusisqam tarikuni, Jehova Diospa munasqanman hina ruwanaypaq kallpanchakusqayrayku”, nispa. Kaymi Luciataqa yanaparqa hukkunapa mana allin rimasqankuta mana kaqpaqpas hapinanpaq.

11, 12. (1) ¿Imatam ruwananchik pi iñiqmasinchikpas ñuqanchikwan piñasqa kaptin? (2) ¿Imatam yachachiwanchik Abrahampa ruwasqanqa? (Qaway 3 kaq paginapi dibujota).

¹¹ “Llapallanchikmi achkaqpi pantaq kanchik” (Sant. 3:2). Kaypi yuyaymanay,  ichapas hukkaqnin iñiqmasinchik imapas rimasqanchikwan utaq ruwasqanchikwan piñakurun. Chayna kaptinqa, ¿imatam ruwawaq? Jesusmi nirqa: ‘Sichum ofrendaykita apamunki templopi altarman hinaspañataq yuyariruwaq runamasiki imamantapas piñachisusqaykita, chayna kaptinqa ofrendaykita altarpa ñawpaqninpi saqiykuspayá kutirispa paywan allinyanakamuy hinaspañayá quy ofrendaykitaqa’, nispa (Mat. 5:23, 24). Kaypi nisqanman hinam iñiqmasinchikwan piñanakuruspaqa paywan rimananchik. Rimaspanchikqa riqsikunanchikmi pantasqanchikta, manam payllamanqa tumpananchikchu. Kallpanchakunanchikmi pampachanakunapaq, chayta ruwaymi imamantapas aswan allinqa.

¹² Bibliapim sutillata qawachin Diosta yupaychaqkuna sasachakuy kaptin hawkayay maskasqankuta. Chaytam Abrahampas sobrinon Lotwan ruwarqa, iskayninkupa achka uywanku kaptinmi michipuqninkuna piñanakururqaku uywankupaq pasto mana haypaptin. Hawkalla kawsakunankupaqmi Abrahamqa Lotta nirqa maypi yachay munasqanta akllakunanpaq (Gen. 13:1, 2, 5-9). Abrahampa ruwasqanqa ancha allinmi qatipakunapaq. Payqa hawka kawsakuytam maskarqa, manam kikinpa munasqantachu. ¿Chayna kasqanraykuchu mana allinpi qiparurqa? Manam. Chaymanta qipallatam Jehova Diosqa Abrahamta nirqa achka bendicionkuna qunanmanta (Gen. 13:14-17). Diosqa manam haykapipas saqinqachu kamachisqanman hina yupaychaqninkuna ruwaptinkuqa hinaspa piñanakusqankuta kuyakuywan allichaptinkuqa. ^[1]

13. (1) ¿Imaynam huk cuentallikuq iñiqmasinchik tarikurqa huk iñiqmasinchik paywan piñakuptin? (2) ¿Imatam chayqa yachachiwanchik?

¹³ Kay watakunallapi huk iñiqmasinchikwan ima pasasqanmanta yachasun. Huk iñiqmasinchikmi hatun huñunakuykuna apakunanpaq cuentallikuq kananpaq akllasqa karqa. Paymi huk iñiqmasinchikta qayarqa yanapakuyta mañakunanpaq. Chay iñiqmasinchikñataqmi piñarikuspan celularnintapas chaylla upallarachirqa. Payqa hukmanyasqam tarikurqa ñawpaqta huk iñiqmasinchikwan piñanakurusqankurayku. Chay qayaq iñiqmasinchikqa manam piñakurqachu, chaymi huk horamanta qayaspan nirqa paywan tupaykuspa rimay munasqanta. Huknin semanatañataqmi huñunakuna wasipi Diosta mañakuykuspanku yaqa huk hora rimarqaku. Chaypim piñakuruq iñiqmasinchikqa imanasqa hukmanyasqa kasqanmanta willakurqa. Chay cuentallikuq iñiqmasinchikñataqmi sumaqta uyariykuspa bibliatapas leeykapurqa. Chayna ruwasqankuwanmi sumaqllata allicharurqaku hinaspapas chay iñiqmasinchikqa hatun huñunakuypim allinta yanapakurqa. Kunanqa yanapaykuqnin iñiqmasinchiktam anchata agradecekun kuyakuywan yanapaykusqanmanta.

14, 15. (1) ¿Haykapim Mateo 18:15-17 nisqanta kasukunanchik? (2) ¿Imakunata ruwanapaqmi Jesusqa nirqa? (3) ¿Imatam maskananchik chayta ruwaspaqa?

¹⁴ Iñiqmasinchikwan piñanakuruspaqa iskayllanchikraqmi puntataqa allichananchik. Ichaqa wakinpim chayna ruwayqa sasa kanman. Chaymi Jesuspas nirqa hukpa yanapakuyninta maskanapaq (leey Mateo 18:15-17). ¿Imataq pasakunman  pantarusqanta mana riqsikuspan iñiqmasinta, rikuqninkunata hinaspa punta apaqkunata mana kasukuptinqa? Jesusmi nirqa: ‘Diosta mana kasuqpaqñayá utaq impuesto cobraq hina huchasapapaqñayá hapiychik’, nispa. Huk rimaypiqa nichkanmi Diospa llaqtanmanta qarqusqa kaqkunamanta. Huchapakuykunaqa kanmanmi mana ruwachkaptin yanqamanta tumpaykuspa mana allinkunata hukninmanta rimakachay, ichaqa kaykunaqa manam wakin huchapakuykuna hinachu, wakinmi: Casado kachkaspa hukwan huchapakuy, qari utaq warmi masillanwan puñuy, Diosta qipanchay hinaspa taytacha-mamachakunata yupaychay. Kay huchakunaman wichiykuqkunataqa ancianokunam yanapananku.

¹⁵ Jesusqa kaynata nispanqa yachachichkarqam kuyakuywan iñiqmasinchikta yanapanapaq (Mat. 18:12-14). ¿Imaynatam Jesuspa nisqanta kasukuchwan? Puntataqa piñanakusqanchik iñiqmasillanchikwanraqmi allichananchik. Yaqapaschá paywanqa achka kutita rimananchik kanqa. Chaywanpas manaraq allinyanakuspaqa, ¿imatam ruwananchik? Chayna kaptinqa ichapas chay sasachakuymanta yachaq iñiqmasinchikpa qayllanpi rimachwan, chaynapi pantasqanmanta riqsikunanpaq. Paypa yanapakuyninwan allicharuspaqa ñam wawqikiwanqa allinyanakurunkiña. Ancianokunamanqa willananchik achka kutikama yanapanapaq kallpanchakuptinchik mana kasukuptinñam.

16. ¿Imanasqam ninchik Jesuspa nisqanta kasukuyqa ancha allin kasqanta?

¹⁶ Wakillanpim Mateo 18:15-17 lliw nisqantaqa iñiqmasinchikwan ruwananchik. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Yaqa llapanpim piñakuruspaqa chaylla pantasqanchikta riqsikunchik hinaspa pampachanakunchik, chayraykum Diospa llaqtanmantaqa mana qarquchikunchikchu. Mana huchayuq iñiqmasinchikqa pampachananmi wawqinta paywan hawkalla kawsakuyta munaspanqa. Chaymi Jesusqa nirqa piwanpas piñakuruspa mana chaylla ancianokunaman willanapaq. Ancianokunawanqa rimananchik sientichiwaqninchik iñiqmasinchikwan hinaspa chay sasachakuymanta yachaq iñiqmasinchikwan rimaptinchik mana kasukuptinñam.

17. ¿Imapim tukunqa hukkunawan hawkalla kawsakunapaq kallpanchakusqanchikqa?

¹⁷ Pantaq runakuna kasqanchikraykum, hinalla hukkunataqa hukmanyachisun. Jesuspa qatiqnin Santiagom nirqa: “Pipas rimasqanwan mana huchallikuspanqa cabal runañam kachkan, chayna kaspaqa tukuy cuerpontapas controlanmanmi”, nispa (Sant. 3:2). Piwanpas piñakuruspaqa kallpanchakunanchikmi ‘hawka kawsayta maskaspa chaynatapuniña kawsanapaq’ (Sal. 34:14). Iñiqmasinchikkunawan hawka kawsakuyta maskaspaqa paykunawanmi hawkalla hinaspa huk sunqulla kawsakusun (Sal. 133:1-3). Manam chayllachu, aswanqa Jehova Dioswanmi allin amistad kasunchik, payqa hawkayay qukuq Diosmi (Rom. 15:33). Kuyakuywan piñakusqanchikta allichaspanchikqa achka bendicionkunatam chaskisun.