1, 2. (1) ¿Imakunawanmi sasachakunku huk nacionkunaman astakuq iñiqmasinchikkunapa warmankuqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

JOSHUA sutiyuq iñiqmasinchikmi willakun: “Tayta-mamayqa nacionninta saqispankum kay nacionman astakurqaku. Warmallaraq kaspayqa tayta-mamaypa rimaynintam rimaq kani wasiykupi kachkaspay hinaspa huñunakuykunapipas. Ichaqa escuelaman riyta qallaykuspaymi chay nacionpa rimaynintaña astawan rimayta qallaykurqani. Wiñaruspaymi musyakururqani huñunakuykunapi rimasqankutaqa manaña entiendesqayta, hinaspapas manañam ñuqaqa tayta-mamaypa hamusqanku nacionmanta kasqaytaqa hapikurqaniñachu”, nispa. Achka runakunam chayna tarikunku.

² Kay punchawkunaqa achkallay-achka runakunam nacionninkuta saqispanku huk nacionkunaman astakurunku. Qampas huk nacionpiña yachaspaykiqa, ¿imakunatam ruwawaq warmaykikuna Diosta kuyanankupaq hinaspa ‘chiqap yachachikuyman hina kawsakunankupaq’? (3 Juan 4).

3, 4. (1) ¿Imakunata ruwaspankum tayta-mamakunaqa warmankuman yachachinmanku Jehova Diosta kuyanankupaq? (2) ¿Warmanku imata ruwanankutam tayta-mamakunaqa mana saqinankuchu?

³ Tayta-mamakuna, warmaykikuna Jehova Diosta kuyanankuta hinaspa wiñaypaq kawsanankuta munaspaykichikqa qamkunam puntata Diosta kuyanaykichik. Qamkuna Diospa munayninta imamantapas puntata ruwaptikichikqa, warmaykichikpas yachanqakum Jehova Diospi hapipakuyta, hinaspapas manam iskayrayanqakuchu sapa punchaw imapas pisipuqninta qunanmantaqa (Mat. 6:33, 34). Tukuy imayuq kayta maskanaykichikmantaqa Diospa munayninta puntata ruwaychik, ama llumpaytaqa manukuychikchu. Jehova Dioswan kuyachikunaykichikpaq astawanqa kallpanchakuychik, ama qullqillataqa utaq runakunapa ‘alabasqan kaytaqa’ maskaychikchu (qaway Marcos 10:21, 22; Juan 12:43).

⁴ Tukuy ima ruwanaykichik kaptinpas, kallpanchakuychik warmaykichikwan kuska kanaykichikpaq. Aswan qullqiyuq kayta utaq riqsisqa kayta qipanchaspanku Jehova Diosta imamantapas puntapi churaptinkuqa, ninaykichikmi paykunapa ruwasqankumanta anchata kusikusqaykichikta. Tukuy imata qusunaykichikta piensaspaqa amayá llamkayllamanña qukurunankutaqa saqiychikchu. Bibliaqa ninmi: “Tayta-mamakunam wawa-churinkupaqqa huñunku, manam wawa-churikunachu tayta-mamankupaqqa huñunku”, nispa (2 Cor. 12:14).

5. ¿Imanasqam tayta-mamakunaqa maypi kaspankupas warmankuman Jehova Diosmanta yachachinanku?

⁵ Bibliapa nisqanman hinam, kunanqa Diospa llaqtanman hamuchkanku ‘tukuy rikchaq rimayniyuq’ runakuna (Zac. 8:23). Chayqa ancha allinmi, ichaqa wakin tayta-mamakunapaqqa sasam kanman churi-wawankuman Diosmanta yachachiyqa. ¿Imanasqa? Tayta-mamakunapa rimayninta warmanku manaña yachasqankuraykum. Chaywanpas tayta-mamakunaqa kallpanchakunankum warmankumanraq puntata Jehova Diosmanta yachachinankupaq, wiñay kawsayta chaskinankupaqqa Jehova Diosmanta allinta yachananku (Juan 17:3). Chaymi tayta-mamakunaqa maypi kaspankupas warmankuman Diosmanta yachachinanku (qaway Deuteronomio 6:6, 7).

6. ¿Imaynatam warmakunata yanapan tayta-mamankupa rimayninta yachayqa? (Qaway 9 kaq paginapi fotota).

⁶ Warmaykichikkunaqa yachasqaykichik lawpi rimaytaqa yachanqakum estudiasqanku lawpi utaq maypi kasqankupipas, ichaqa rimaynikichiktaqa yachanqaku rimaynikichikpi sapa kutilla rimapayaptillaykichikmi. Warmaykichikkuna rimaynikichikta rimaptinkuqa, mana sasachakuspam imamantapas rimankichik hinaspa yachankichik imayna tarikusqankumantapas. Iskay rimayta yachayqa ancha allinmi, warmaykichiktam yanapanqa aswan allinta piensanankupaq hinaspa mana sasachakuspa hukkunawan rimanankupaqpas. Chaymantapas iskaynin rimaykunapim Diosmantaqa willakunmanku. Iskay rimayta yachaq Carolina sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Tayta-mamaypa rimayninpi huñunakuykunaman riyqa ancha allinmi ñuqapaqqa, chaypiqa astawanmi yanapakuyta atini, chayqa anchatam kusichiwan”, nispa.

7. ¿Imatam ruwawaq warmaykipa rimayninta mana yachaspaykiqa?

⁷ Huk lawmanta astakamuq tayta-mamakunapa warmanku huk law llaqtapiña wiñaspankuqa, chaypi imayna kasqankuman hinañam  kanku hinaspapas huk rimaytañam rimanku, chayraykum tayta-mamankupa rimaynintaqa manaña yachankuchu utaq manaña rimayta munankuchu. Churi-wawaykichikwan chay pasaptinqa, ¿yaqachu chay rimayta yachawaqchik? Chayta ruwaspaykichikqa mana sasachakuspallam yachankichik warmaykichikpa ima nisqanta, imawan kusirikusqanta hinaspa estudiasqanpi imakuna yachasqanta, atiwaqchiktaqmi profesorninkunawan rimaytapas. Huk rimayta yachanapaqqa anchatam tiempochakuna hinaspa kallpanchakuna, manataqmi hatun tukuqchu kana. ¿Manachu huk kaqnin warmayki mana uyariy atiq kaptinqa señas rimayta yachanaykipaq kallpanchakuwaq? Arí, kallpanchakuwaqmi. Chaynatam kallpanchakunayki warmaykipa rimayninta yachanaykipaqpas *.

8. ¿Imaynatam warmaykichikta yanapawaqchik rimayninta mana allinta rimaspaykichikpas?

⁸ Chaywanpas, manachá wakin tayta-mamakunaqa warmankupa musuq rimaynintaqa allintapuniqa yacharunqakuchu. Chayqa sasachanmanmi warmankunaman Diospa yachachikuyninkunata yachachinankupaq (2 Tim. 3:15). Chayna kaptinpas, tayta-mamakunaqa atinmankum Jehova Diosta riqsinankupaq hinaspa kuyanankupaq warmankuta yanapayta. Shan sutiyuq punta apaqmi willakun: “Mamayqa sapallanmi uywawarqaku, ichaqa payqa manam allintachu rimaq musuq rimay yacharusqaykutaqa, ñuqaykupas manam paypa rimaynintaqa allintaqa rimaqchu kaniku. Ichaqa payqa sapa kutim bibliata qawaq, Diosta mañakuq hinaspa tukuyta ruwaq sapa semana Diosmanta kuska yachanaykupaq. Chayta qawaspaykum musyakururqaniku Jehova Diosta riqsiyqa imamantapas aswan allin kasqanta”, nispa.

9. ¿Imanasqam wakin warmakunaqa iskay rimaypi Jehova Diosmanta yachananku kanqa?

⁹ Wakinpiqa ichapas warmakunaqa Jehova Diosmanta iskay rimaypi yachananku kanqa. ¿Imanasqa? Estudiasqankupi huk rimayta hinaspa wasinkupi huk rimayta yachasqankuraykum. Chaypaqmi wakin tayta-mamakunaqa qillqanchikkunata, uyarinapaq kaqkunata hinaspa videokunata servichikunku iskaynin rimaypi. Tayta-mamakunaqa astawanmi kallpanchakunanku warmanku Jehova Diosta kuyanankupaq yanapaypi.

10. (1) ¿Pitaq tanteanan ima rimaypi huñunakuykunaman rinankupaq? (2) ¿Imata ruwaspam allintaqa tanteanqa?

¹⁰ Huk lawmanta astakamuqkunapa yachasqanku lawpi huñunakuykuna rimayninkupi mana kaptinqa, chay nacionpi rimakusqan huñunakuykunaman rinankupaqmi kallpanchakunanku (Sal. 146:9). Ichaqa, rimayninpi huñunakuykuna kaptinqa, taytam allinta tanteanan mayman rinankupaq, chaypaqqa puntatam Diosta mañakunan hinaspa ayllunpa ima piensasqanmanta yachanan, chaynapi allinta tanteananpaq (1 Cor. 11:3). ¿Imakunaraqmi yanapanman allinta tanteananpaq? Chaymantayá yachaykusun.

11, 12. (1) ¿Imaynatam warmakunata yanapan aswan entiendesqanku rimaypi huñunakuykunaman risqanku? (2) ¿Imanasqataq wakin warmakunaqa mana yachayta munankuchu tayta-mamankupa rimaynintaqa?

¹¹ Tayta-mamakunaqa musyakunankum churi-wawankuna Jehova Diosta kuyanankupaq ima yanapasqanmanta. Warmakunapa rimasqan rimaypi huñunakuykunaman riptinkuqa warmakunam aswan allinta yachanqaku.  Ichaqa mana ancha rimasqanku rimaypi huñunakuykunaman rispankuqa manam anchatachu entiendenqaku (qaway 1 Corintios 14:9, 11). Wakinpiqa ima yachachikuypas warmakunapa sunqunman chayananpaqqa manam tayta-mamanpa rimasqan rimayllapichu kanan. Wakin warmakunaqa atinkum tayta-mamankupa rimayninpi huñunakuykunapi rimayta, ichaqa chay rimasqanqa manam sunqunkumantachu.

¹² Warmakuna imayna kanankupaqqa manam ima rimayta rimasqallanmantachu. Chayna kasqanmantam qawachiwanchik qallariyllapi rimasqanchik Joshua iñiqmasinchikta ima pasasqan. Esther sutiyuq paninmi nin: “Warmakuna imayna kanankupaqqa kanqa, ima rimayta rimasqankumantam, tayta-mamanpa imayna kawsakusqanmantam hinaspa religionninmantam”, nispa. Chaymi tayta-mamankupa imayna kawsakusqankuta utaq tukuy ima ruwasqankuta mana qatipakuyta munaspankuqa, warmakunaqa mana munanqakuchu tayta-mamanpa rimayninkuta nitaq religionninkumanta yachaytaqa. Hinaptinqa, ¿imakunatam tayta-mamakunaqa ruwanmanku?

13, 14. (1) ¿Imanasqataq Samuelqa aylluntin huk rimaypiña huñunakuyta qallaykurqa? (2) ¿Imatam Samuelwan warmichanqa ruwarqaku hinalla Jehova Diosta kuyanankupaq?

¹³ Diospi iñiq tayta-mamakunaqa munasqallankuta ruwanankumantaqa, warmankupa allinnintam maskanku (1 Cor. 10:24). Rimamusqanchik Joshua hinaspa Esther iñiqmasinchikkunapa taytan Samuelmi nin: “Warmichaywanmi warmaykunata qawarqaniku ima rimaypi astawan Jehova Diosmanta yachayta atisqankuta, hinaspam Jehova Diospa yanapakuyninta mañakurqaniku. Chayta ruwaspaykum musyarurqaniku rimayniykupi kasqan huñunakuykunapi mana anchata yachasqankuta. Chaymi warmaykupa aswan entiendesqanku rimaypiña huñunakuyta qallaykurqaniku. Paykunawan kuskam huñunakuykunaman hinaspa Diosmanta willakuqpas riq kaniku. Hinaspapas wakin iñiqmasinchikkunatam niq kaniku wasiykuman mikuq hamunankupaq utaq purikuq rinaykupaqpas. Tukuy chaykuna ruwasqaykum warmaykuta yanaparqa iñiqmasinchikkunata astawan riqsinankupaq hinaspa Jehova Diosta kuyanankupaqpas. Ñuqaykupaqqa chaykunam aswan allinqa karqa rimayniykuta alli-allinta rimanankumantaqa”, nispa.

¹⁴ Samuelqa nintaqmi: “Warmichaywanqa rimayniykupi huñunakuykunamanpas riqmi kaniku, chaynapi ñuqaykupas allinta entiendenaykupaq hinaspa Jehova Diosta hinalla kuyanaykupaq. Achkam ruwayniyku karqa, hinaspapas pisipasqam karqaniku. Ichaqa Jehova Diosmi tukuy ima ruwasqaykumanta bendeciykuwanku. Chaymi payta anchata agradecekuniku. Kunanqa kimsa churi-wawaykunam tukuy tiemponkuwan Jehova Diosta yupaychanku”, nispa.

15. ¿Imanasqataq Kristinaqa piensarqa entiendesqan rimaypi huñunakuspan Jehova Diospaq astawan llamkananmanta?

¹⁵ Churi-wawakunapa yuyaynin huntaruptinqa ichapas musyakunqaku entiendesqanku rimaypi huñunakuspanku Jehova Diospaq astawan llamkanankumanta. Chayna kaptinqa, tayta-mamakunaqa manam piensanankuchu churi-wawankunaqa paykunata manaña kuyasqantaqa. Kristina sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Tayta-mamaypa rimaynintaqa pisillatam entiendeq kani, chaymi huñunakuykunapi yachachisqankutaqa sasa-sasata entiendeq kani. 12 wataypi kachkaspaymi  astakamusqayku llaqtapa rimayninpi hatun huñunakuyman rirqani, chayllaraqmi yachachikuykunaqa sunquyman chayaruwarqa. Chaymantapas yachasqay rimaypim Jehova Diosta mañakuyta qallaykurqani, ¡hinaspaymi musyakururqani sunquymanta rimayta qallaykusqaymanta!”, nispa (Hech. 2:11, 41). Wiñaruspanmi Kristinaqa tayta-mamanwan rimaruspan chay llaqtapa rimayninpi huñunakuykunaman rinanpaq tanteakururqa. Paymi nin: “Jehova Diosmanta chay rimaypi yachaymi astawan kallpanchawarqa Jehova Diospaq astawan llamkanaypaq”, nispa. Manapas unaymantam payqa precursora karqa, hinaspam kusisqallaña kachkan.

16. ¿Imanasqataq Nadia iñiqmasinchikqa kusikun tayta-mamanpa rimayninpi hinalla huñunakusqanmanta?

¹⁶ Mozo-sipas, ¿yachasqayki llaqtapa rimayninpi huñunakuykunam riytachu astawan munawaq? Chayna kaptinqa, ¿imanasqataq chayta munanki? ¿Astawan Jehova Diosman asuykuyta munaspaykichu? (Sant. 4:8). Icha, ¿imapas ruwasqaykikunata tayta-mamayki mana qawanankuta munaspaykichu hinaspa manaña imapas ruwayniyuq kayta munaspaykichu? Betel wasipi yanapakuq Nadia sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Mozo-sipasyaspaykum turi-ñañaykunawan huk rimaypiña huñunakuyta munarqaniku”, nispa. Tayta-mamankuqa yacharqakum chayta ruwaspankuqa Jehova Diosmanta karunchakurunankumanta. Nadiam nin: “Kunanqa anchatam agradecekuni rimayninkupi yachachiwanankupaq kallpanchakusqankumanta hinaspa rimayninkupi huñunakuykunaman hinalla pusawasqankumanta. Chayraykum achka runakunaman Jehova Diosmanta yachachiyta atirqaniku hinaspa kusisqa tarikuniku”, nispa.

17. (1) ¿Pikunatam Jehova Diosqa kamachirqa churi-wawakunata uywananpaq? (2) ¿Imakunatam tayta-mamakunaqa ruwanmanku warmankupa rimayninpi Diosmanta yachachinankupaq sasachakuspankuqa?

¹⁷ Jehova Diosmi tayta-mamakunata kamachirqa churi-wawankuta paymanta yachachinankupaq (qaway Proverbios 1:8; 31:10, 27, 28). Chaywanpas wakinpiqa tayta-mamakunaqa churi-wawankupa rimayninta mana anchata yachasqankuraykum sasachakunku Diosmanta yachachinankupaq. Chaymi wakinqa iñiqmasinkuta ninmanku yanapanankupaq, ichaqa manam hukkunaña yachachiyta munasqankuraykuchu, aswanqa Jehova Diospa kamachisqanman hina uywayta munasqankuraykum (Efes. 6:4). Paykunaqa iñiqkunapi punta apaqkunatam tapukunmanku ayllunwan imakunata estudianankupaq, utaq warmanku allin amistadkunata imayna tarinankupaq.

18, 19. (1) ¿Imaynatam wakin iñiqkunaqa mozo-sipaskunata yanapanmanku? (2) ¿Imatam tayta-mamakunaqa hinalla ruwananku?

¹⁸ Warmankunata yanapanankupaqmi tayta-mamakunaqa huk iñiqmasinchikkunata ninmanku Diosmanta kuska yachanankupaq. Achka mozo-sipaskunam iñiqmasinkunawan kuska Diosmanta willakuspanku utaq imatapas kuska ruwaspanku paykunamanta anchata yachanku (Prov. 27:17). Shan iñiqmasinchikmi nin: “Achka iñiqmasinchikkunam yanapawayta munarqaku. Huñunakuypi rimanaypaq yachachiwaptinkum paykunamanta anchata yachaq kani. Hinaspapas pukllanaykupaq utaq imatapas ruwanaykupaq huñunakuspaykum anchata kusikuq kani”, nispa.

¹⁹ Warmakunata yanapaq iñiqmasinchikkunaqa tayta-mamankuta respetanankupaqmi  kallpanchananku. ¿Imaynatam chayta ruwanmanku? Warmakunapa tayta-mamankumanta allinta rimaspankum hinaspa tayta-mamakunalla warmankuman yachachinankupaq kamachisqa kasqankumanta riqsikuspankum. Chaymantapas, yanapaspankuqa manam imatapas ruwanankuchu iñiqmasinkuna utaq huk runakuna mana allinta piensanankupaq hinaqa (1 Ped. 2:12). Tayta-mamakuna yanapakuyta mañakuspankupas, paykunam kamachisqaqa kanku warmankunaman Diosmanta hinalla yachachinankupaqqa. Iñiqmasinkuna warmankuta yanapaptinkupas tayta-mamakunaqa manam saqirunankuchu.

20. ¿Imakunatam tayta-mamakunaqa ruwananku warmanku Diosta kuyanankupaq?

²⁰ Tayta-mamakuna, Jehova Diospa yanapakuyninta hinalla mañakuychik hinaspa hinalla kallpanchakuychik (qaway 2 Cronicas 15:7). Warmaykichikkuna Jehova Diosta kuyanankupaqmi tukuy imata ruwanaykichik. Kallpanchakuychik paykunapa sunqunman Diosmanta yachachikuykuna chayananpaq. Ama iskayrayaychikchu Jehova Diosta warmaykichik yupaychananmantaqa. Hinalla kallpanchakuspaykichikqa bibliapa nisqanta ruwaptinkuchá hinaspa yachachisqaykichikkunata kasukuptinkuchá apostol Juan hina tarikunkichik. Paymi yachachisqan runakunamanta rimaspan nirqa: “Ñuqaqa tukuy imamantapas aswanqa kusikuni churiykuna chiqap yachachikuyman hina kawsakusqankuta yachaspaymi”, nispa (3 Juan 4).