1, 2. (1) ¿Ima sasachakuykunapim wakin iñiqmasinchikkuna tarikunku? (2) ¿Ima tapukuykunamantam yachasunchik?

LIJE sutiyuq iñiqmasinchikmi willakun: “Burundi nacionpi wañuchinakuy qallaykuptinmi aylluywan hatun huñunakuypi kachkarqaniku. Qawarqanikum runakunapa kallpakachasqankuta hinaspa armankuwan wañuchinakuqta. Tayta-mamaywan hinaspa chunka wawqi-paniykunapiwanmi hawaykupi pachayuqlla ayqikurqaniku. Wakin aylluykum Malaui nacionman ayqikurqaku, wakiqniykuñataqmi huk lawkunaman ayqikurqaniku”, nispa.

² Enteron allpa pachapim 65 millon runakuna llaqtankuta saqispanku huk lawman ripukurqaku. Paykunaqa guerra kaptinmi utaq wañuchisqa kanankupaq qatikachasqa kaspankum wasinkuta saqispanku ayqikurqaku, manam ñawpaqtaqa chayna achka runakunaqa ayqikurqakuchu *. Paykunamanta wakinmi waranqantin  iñiqmasinchikkuna kanku. Yaqa llapankupam imankupas manaña kanchu hinaspa ayllunkupas wañukurqa. ¿Ima sasachakuykunapiwanmi tarikunku? ¿Imaynatam chayna sasachakuypi tarikuq iñiqmasinchikkunata yanapachwan Jehova Diosta kusisqa yupaychanankupaq? (Sal. 100:2). ¿Imaynatam llaqtankumanta ayqikamuqkunata Diosmanta willakuchwan? Chaykunamantam yachasunchik.

3. ¿Imanasqataq Jesus hinaspa qatiqninkunaqa llaqtankumanta ayqikunanku karqa?

³ Joseymanmi angel willarqa kamachiq Herodes Jesusta wañuchiyta munasqanmanta, chaymi Joseywan Mariaqa Egipto nacionman ayqikurqaku. Chaypim qiparqaku Herodes wañunankama (Mat. 2:13, 14, 19-21). Chaymanta achka watakuna qipatam, Jesuspa qatiqninkunapas qatikachasqa kaspanku “chiqichisqa karqaku Judea hinaspa Samaria lawman” (Hech. 8:1). Jesusqa yacharqam qatiqninkuna wasinkuta saqispanku ayqikunankuta. Chaymi nirqa: “Huk llaqtapi ñakarichisuptikichikqa huk law llaqtamanyá ayqikuychik”, nispa (Mat. 10:23). Ichaqa llaqtanchikta saqispa huk llaqtakunaman ayqikuyqa sasam.

4, 5. (1) ¿Ima sasachakuykunapim tarikunku huk lawman ayqikuspanku? (2) ¿Ima sasachakuykunapim tarikunku llaqtankumanta ayqikuspanku huk lawman chayaruspankupas?

⁴ Llaqtankumanta ayqikuq runakunaqa sasachakunkum lluptisqankupi hinaspa mayman chayasqanku lawpipas. Lije iñiqmasinchikpa Gad sutiyuq sullkanmi nin: “12 wataypi kachkaspaymi ayqikurqaniku, achka semanakunam purirqaniku hinaspa purisqaykupi achkallay-achka wañuqkunata rikurqaniku. Chakiy punkipakurusqanraykum aylluyta nirqani paykunallaña rinankupaq. Ichaqa taytayqa manam munarqachu wañuchiq runakuna tariruwanantaqa, chaymi yanapawarqa. Purisqaykupiqa mangokuna tarirusqallaykutam mikuq kaniku. Jehova Diosta mañakusqayku hinaspa payllapi hapipakusqaykum sapa punchaw yanapawarqaku”, nispa (Filip. 4:12, 13).

⁵ Lije iñiqmasinchikpa ayllunqa yaqa llapankum achka watakuna karqaku llaqtankumanta ayqikuspanku huk lawman ripukuq runakunawan kuska. Ichaqa chaypipas sasachakuypim karqaku. Lije iñiqmasinchikqa kunanqa iñiqmasinchikkunata llaqtan-llaqtan watukuqmi, paymi yuyarispan nin: “Manam pipapas llamkayninqa karqachu, chaymi runakunaqa qukururqaku hukpa vidanmanta willakuyman, sinkakuyman, qullqipaq pukllayman, suwakuyman hinaspa huchapakuyman”, nispa. Chay mana allin ruwaykunaman mana wichiykunankupaqmi, Jehova Diospa testigonkunaqa Diospa munayninta ruwanankupaq astawan kallpanchakunanku karqa (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25). Jehova Dioswan hinalla kuyachikunankupaqmi tiemponkuta allinta servichikuqku. Chaymi achka iñiqmasinchikkuna precursor karqaku. Israel runakunapas manam wiñaypaqchu chunniqpiqa purirqaku, chaynam paykunapas mana wiñaypaqchu ñakarichisqa kananku karqa, chaypi yuyaymanaspankum allin kaqkunapi piensarqaku (2 Cor. 4:18).

6, 7. (1) ¿Imata ruwanapaqmi Dios kuyasqanchik kallpanchawanchik? (2) Willarimuy iñiqmasinchikkuna imata ruwasqankumanta.

⁶ Diosta kuyasqanchikmi kallpanchawanchik iñiqmasinchikkunata kuyananchikpaq, astawanraqmi sasachakuypi tarikuptinkuqa (qaway 1 Juan 3:17, 18). Apostolkunapa tiemponpim muchuy karqa, chaymi Judea lawpi iñiqkunapaq mana imapas mikunankupaq karqachu. Chaymi iñiqmasinku yanapakuyta apachirqaku (Hech. 11:28, 29). Apostol  Pablowan Pedropas iñiqmasinkutam kallpancharqaku samaykachikuq kanankupaq (Rom. 12:13; 1 Ped. 4:9). Chaynallataqmi watukamuwaqninchik iñiqmasinchikkunata kuyakuywan chaskiykunanchik, ichaqa aswan kuyakuywanraqmi chaskiykunanchik sasachakuypi tarikuq utaq Diosta yupaychasqanrayku qatikachasqa iñiqmasinchikkunataqa (qaway Proverbios 3:27) *.

⁷ Qaynakunallam Ucrania nacionniyuq waranqantin iñiqmasinchikkuna wasinkuta saqirqaku guerra kasqanrayku hinaspa Diosta yupaychasqankurayku qatikachasqa kaspanku. Wakin iñiqmasinchikqa wañuchisqam karqaku, ichaqa wakin iñiqmasinchikkunatam Ucraniapi hinaspa Rusia nacionpi iñiqmasinchikkuna wasinkupi chaskiykurqaku. Kay iskaynin nacionmanta iñiqmasinchikkunaqa manam pimanpas sayapakurqakuchu, chaynapim paykunaqa mana ‘kay pachapi runakuna hinachu’ kanku. Chaymantapas, hinallam kusikuywan ‘Diospa palabranmanta willakurqaku’ (Juan 15:19; Hech. 8:4).

8, 9. (1) ¿Ima sasachakuykunapim tarikunku huk law nacionman ayqikuqkunaqa? (2) ¿Imanasqam paykunata mana amispa yanapananchik?

⁸ Wakin ayqikuqkunaqa hina nacionllankupim huk law llaqtapi yachanku. Ichaqa wakinkum huk law nacionman ayqikunku. Yaqapaschá paykunamanqa autoridadkuna qunku mikuyta, pachata hinaspa maypi yachanankupaqpas. Chayna kaptinpas, paykunaqa sasachakuykunapim tarikunku. Ichapas mana haykapipas mikusqanku mikuykunata mikunanku kanqa. Wakinkuqa ichapas rupaypa kanan llaqtamanta kasqankurayku chiripi ñakarillanku. Wakinkuqa ichapas yachananku kanqa imapas aparatokuna servichikuyta.

⁹ Wakin nacionpi autoridadkunaqa huk lawmanta ayqikamuqkunatam yanapanku. Ichaqa iskay-kimsa killallamantam munanku kikinkuña imapipas llamkapakunankuta. Chayqa paykunapaqqa sasam kanman, chayllam yachananku musuq rimayta, chay llaqtayuqkuna imayna kawsasqankumanta, nacionpi kamachikuykunamanta hinaspa warmankuta imayna yachachiymantapas. Chayraykum chayna sasachakuypi tarikuq iñiqmasinchikkunataqa mana amispa hinaspa kuyakuywan yanapaykunanchik (Filip. 2:3, 4).

10. ¿Imatam ruwananchik nacionninkumanta ayqikamuq iñiqmasinchikkuna Diospi astawan hapipakunankupaq? (Qaway 3 kaq paginapi fotota).

¹⁰ Wakinpim autoridadkunaqa sasachanku ayqikuq iñiqmasinchikkuna chayasqanku lawpi iñiqmasinchikkunawan huñunakunankuta. Autoridadkunaqa llamkayta quspa yanapaspankupas iñiqmasinchikkunatam ninku: “Huñunakuynikiman risqaykirayku llamkayman mana hamuptikiqa nacionniykumantam qarqurachikunki”, nispa. Wakin iñiqmasinchikkunaqa chayta manchakusqankuraykum hinaspa manaña imatapas ruwayta atinankuta piensaspankum chay llamkayta chaskirunku. Chaymi allin kanman chay iñiqmasinchikkunata maskananchikpaq kallpanchakuyninchik. Paykunata yanapaptinchikqa musyakunqakum kuyasqanchikta, hinaspam Diospi astawan hapipakunqaku (Prov. 12:25; 17:17).

11. (1) Chayllaraq iñiqmasinchikkuna chayaramuptinkuqa, ¿imatam qunanchik kanqa? (2) ¿Imaynam kananku huk law llaqtamanta ayqikamuqkunaqa?

¹¹ Ichapas chayllaraq iñiqmasinchikkuna chayaramuptinkuqa qunanchik kanqa mikuyta,  pachata hinaspa imapas pisipuqninta *. Paykunaqa kusisqam tarikunqaku imallanchiktapas quykuptinchikqa. Ichaqa manam tukuy imatachu paykunaqa mañakunanku. Aswanqa agradecekunankum yanapakuy chaskisqankumanta. Chaynata ruwaptinkuqa kusikuywanmi iñiqmasinchikkunaqa yanapanqaku. Ichaqa punchawkuna risqanman hinam kallpanchakunanku kikinkuña imankutapas ruwakunankupaq. Chaynata ruwaspankuqa allinmi tarikunqaku, iñiqmasinkuwanpas hawkam kanqaku (2 Tes. 3:7-10). Chayna kaptinpas, paykunataqa yanapananchikmi.

12, 13. (1) ¿Imakunapim yanapachwan llaqtankumanta ayqikamuq iñiqmasinchikkunata? (2) Willamuy tawa mozokunata imayna yanapasqankumanta.

¹² Manam achka qullqiyuqraqchu kananchik huk lawmanta ayqikamuq iñiqmasinchikkunata yanapanapaqqa. Paykunaqa astawanmi chaninchanku paykunapaq tiempochakusqanchikta hinaspa kuyasqanchikta. Ichapas llaqtanchikta riqsinankupaq pusachwan utaq yachachichwan maykunapi rantipakunankupaq. Yachachichwantaqmi imakunata ruwaspa llamkapakunankupaqpas. Chaymantapas yanapananchikmi iñiqmasinchikkunata allinta riqsinankupaq. Nichwanmi huñunakuykunaman kuska rinanchikpaq, yachachichwantaqmi yachasqanchik lawpi Diosmanta imaynata willakunankupaqpas.

¹³ Llaqtankumanta ayqikamuq tawa mozokunamanta yachasunchik. Paykunatam iñiqkunapi punta apaqkuna yachachirqaku carro  manejayta hinaspa computadorapi documentokunata qillqanankupaq. Chaymantapas yachachirqakum Jehova Diospa munayninta imamantapas puntata ruwanankupaq (Gal. 6:10). Pisi tiempollamantam tawanku precursorña karqaku. Allin iñiyniyuq kanankupaq kallpanchakusqankurayku hinaspa iñiqkunapi punta apaqkuna yanapasqanraykum Diospa llaqtanpi astawan yanapakurqaku hinaspa mana allin ruwaykunamanta karunchakurqaku.

14. (1) ¿Imata ruwanankupaqmi kallpanchakunanku llaqtankumanta ayqikamuq iñiqmasinchikkunaqa? (2) Willamuy Lije iñiqmasinchikpa taytan imayna Jehova Diospi hapipakusqanmanta.

¹⁴ Llaqtankumanta ayqikamuq iñiqmasinchikkunaqa qullqi maskaypi kanankumantaqa kallpanchakunankum Jehova Dioswan astawan kuyachikunankupaq *. Lije iñiqmasinchik hinaspa wawqi-paninkunam yuyarinku ayqikuchkaptinku taytanpa ima ruwasqanmanta, payqa Jehova Diospim tukuy tiempo hapipakurqa, paykunam willakunku: “Taytaykuqa pisi-pisimantam wayqaykupi mana servichikusqayku kaqkunata wikapayta qallaykurqa hinaspanmi imapas manaña kaptin niwarqaku: ‘Kawsananchikpaqqa manam kaykunataqa necesitanchikchu’”, nispa (qaway 1 Timoteo 6:8).

15, 16. (1) ¿Imaynatam iñiqmasinchikkunata iñiyninkupi yanapachwan? (2) ¿Imaynatawanmi iñiqmasinchikkunata yanapachwan?

¹⁵ Huk lawmanta ayqikamuqkunamanqa manam pachallatachu nitaq mikuyllatachu qunanchik. Paykunataqa yanapananchiktaqmi hawka kawsanankupaq hinaspa iñiyninkupi allin kanankupaqpas (Mat. 4:4). Iñiqkunapi punta apaqkunam yanapanmanku rimayninkupi qillqakunata maskaspanku hinaspa rimayninkuta rimaq iñiqmasinchikkunata maskaspanku. Chayta ruwayqa ancha allinmi, ¿imanasqa? Paykunaqa tukuy imatam saqimurqaku, chaymi llakikunku ayllunkuta, llaqtankuta hinaspa iñiqmasinkunata. Chaymi Jehova Dios paykunata kuyasqanta hinaspa llakipayasqanta ñuqanchik qawachinanchik. Mana chayna tarikuspankuqa, ichapas Jehova Diosta mana yupaychaq runakunapa yanapakuyninta maskayta qallaykunqaku (1 Cor. 15:33). Paykunata kuyasqanchikta qawachispanchikqa, Jehova Dios hinam ruwachkanchik, payqariki ‘huk law llaqtayuqkunamanta nanachikuqmi’ (Sal. 146:9).

¹⁶ Jesuswan tayta-mamanqa manam llaqtankuman kutiyta atirqakuchu wañuchinanpaq qatikachaqnin runa hinallaraq kamachisqanrayku. Yaqa chaynapim wakin ayqikamuq iñiqmasinchikkunapas tarikunku. Wakinkuñataqmi llaqtankumanqa manaña kutiytapas munankuchu. Lije iñiqmasinchikmi nin: “Achka tayta-mamakunam qawarqaku ayllunku abusasqa kasqanta utaq wañuchisqa kasqankuta. Chayraykum mana munankuchu llaqtankuman warmankuwan kutiytaqa”, nispa. Chaymi chayna iñiqmasinchikkunataqa, bibliapa nisqanman hina yanapachwan wawqi-paninchikta hina kuyaspanchik, sientispanchik, sunqumanta llakipayaspanchik hinaspa mana hatun tukuq kaspanchik (1 Ped. 3:8). Qatikachasqa kasqankuraykum ayqikamuq wakin iñiqmasinchikkunaqa manchapakunku hukkunawan hukllawakuyta. Ichapas pinqakunku ñakarisqankumanta willakuyta, astawanraq warmankupa qayllanpiqa. Chaymi tapukunanchik: “Paykuna hina tarikuspay, ¿imayna yanapawanankutam munayman?”, nispa (Mat. 7:12).

17. ¿Imaynatam Diosmanta willakusqanchikqa llaqtankumanta ayqikuq runakunata yanapan?

¹⁷ Kay punchawkunaqa, achka nacionkunapim Diosmanta willakunanchikta harkakunku. Chaymi chay nacionkunamanta ayqikuq achka runakunaqa mana haykapipas Diosmantaqa uyarirqakuchu. Ichaqa iñiqmasinchikkuna Diosmanta willakusqankuraykum ‘Diospa munaychakuyninmanta willakuyta’ ayqikusqanku nacionpi chayllaraq uyarichkanku (Mat. 13:19, 23). Willakusqanchikraykum achka runakuna huñunakuykunaman rinku, chaypim hawkayayta tarinku. Hinaspam ninku: “Chiqaptapunim Diosqa qamkunawan kachkan”, nispanku (Mat. 11:28-30; 1 Cor. 14:25).

18, 19. ¿Imaynatam tanteoyuq kasqanchikta qawachisun llaqtankumanta ayqikuq runakunawan rimaspaqa?

¹⁸ Llaqtankumanta ayqikuq runakunata Diosmanta willakuspaqa allinta tanteaspam rimananchik (Prov. 22:3; Mat. 10:16). Paykunawan rimaspaqa niwasqanchiktam allinta uyarinanchik. Ichaqa manam rimananchikchu autoridadkunapa ruwasqankunamantaqa. Imayna willakunapaqqa betel wasipa hinaspa autoridadkunapa niwasqanchiktam kasukunanchik. Chayta ruwaspaqa llapanchikmi hawkalla tarikusunchik. Huk llaqtakunamanta hamuqkunaqa wakinpim huk religionniyuq kanku, manam ñuqanchik hinachu imatapas ruwanku utaq pachakunkupas, chaymi imayna kasqankuta hinaspa ima piensasqankuta yachananchik, manataqmi imatapas piñakunankupaq hinaqa ruwananchikchu. Wakin nacionkunapiqa warmikunaqa manam llaqtanchikpi hinachu pachakunku, chaymi chay nacionkunamanta hamuq runakunawan rimaspaqa mana hukmanyachinapaq hina pachakunanchik.

¹⁹ Diosta yupaychaqkunaqa manam iñiqmasinchikkunallatachu yanapananchik aswanmi llapallan ñakariq runamasinchikkunatawan. Paykunata yanapaspanchikmi Jesuspa willakusqan Samaria llaqtayuq runa hina kasunchik (Luc. 10:33-37). Ichaqa astawanmi paykunataqa yanapasun Diosmanta willaspanchik. Llaqtankumanta ayqikuq runakunata yanapaq punta apaq iñiqmasinchikmi nin: “Chayllam Jehova Diospa testigon kasqanchikta willakunanchik, hinaspa Diosmanta yachachiyta munasqanchiktapas, mana chayqa piensanqakum qullqiwan yanapayta munasqanchikta hinaspa chayraykulla chaskiwasun”, nispa.

20, 21. (1) ¿Imaynam huk law llaqtayuqkunaqa tarikunqaku sunqumanta chaskiykuptinchik? (2) ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik?

²⁰ Huk law llaqtayuqkunataqa, sunqumanta kuyasqanchikmi yanapan. Huk iñiqmasinchikmi willakun wañuchinankupaq qatikachasqa kaspanku Eritrea nacionmanta ayllun ayqikusqanmanta. Tawa wawankunam chunniqninta pusaq punchawpuni illarqaku, hinaspam Sudán nacionman chayarurqaku. Paymi willakun: “Iñiqmasinchikkunam ayllunkutapas hina chaskiykuspanku samaykachirqaku, qurqakum pachata hinaspa mikuytapas, yanaparqakutaqmi carrowan purinankupaqpas. ¿Pitaq mana riqsisqan runata chaskiykunman chullalla Diosta yupaychasqankuraykulla? Jehova Diospa testigonkunallam”, nispa (qaway Juan 13:35).

²¹ ¿Imatam ruwachwan huk lawmanta ayqikamuq utaq astakamuq iñiqmasinchikkunapa warmankuta yanapananchikpaq? Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik Jehova Diosta kusisqa yupaychanankupaq imaynata yanapananchikmanta.