1, 2. (1) ¿Imanasqataq munanchik pipas kuyakuywan rimapayaykuwananchikta? (2) ¿Imawanmi llumpa-llumpayta sasachakunku wakin warmachakunaqa?

LLAPALLAN runakunam kuyakuywan imapas niykuwananchikta munanchik. Warmachapas, pukllachkaspa imantapas takakuruspanqa, chaypunillam rinkan tayta-mamanman. Tayta-mamanqa chaypunillaqa manamá nanaynintaqa chinkarachinqachu. Ichaqa kuyakuywanmi wiqichanta pichaykunku, hinaspam marqakuykuspa taqllapayaykunku. Takakurusqan nisyu kaptinqa latapachakunawanmi watanku. Upallaruspanqa, yaqapaschá rinqaraq pukllaq. Chay takakusqanqa tiempopa risqanman hinam sanoyanqa.

² Chayna kaptinpas, wakin warmachakunaqa astawanmi ñakarinku abusasqa kasqankurayku. Chayqa llapallankutam ancha-anchata sasachan. Wakintam chay abusaqkunataqa hapiruspa carcelman churanku, wakintañataqmi mana. Carcelman churaptinku utaq mana churaptinkupas, abusasqa kaqkunaqa achka watakuna pasaruptinpas hinallam ñakarinku.

3. (1) 2 Corintios 1:3, 4 nisqanman hinaqa, ¿imatam munan Jehova Diosqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam kaypi yachasun?

³ ¿Imataq yanapanman taksachanpi abusasqa iñiqmasinchikta sunqunpi hawkalla tarikunanpaq? (Qaway 2 Corintios 1:3, 4). Jehova Diosqa munanmi yupaychaqninkuna kuyasqa kanankuta. Chaymi kaypi yachasunchik kay tapukuykunamanta: ¿Imaynanpitaq kuyakuyninchikta qawachinanchik abusasqa kaqkunaman? ¿Pitaq chay kuyakuyninta qunman? Hinaspa, ¿imatam ñuqanchikpas ruwachwan kuyakuyninchikta qawachinapaq?

4, 5. (1) ¿Imanasqataq yuyarinanchik warmachakunaqa hatun runakunawan mana chaynalla kasqankuta? (2) ¿Imaynam tarikunku abusasqa warmachakunaqa?

⁴ Achka watakunaña pasaruptinpas taksachanpi abusasqa kaq runakunaqa, hinallam munanku kuyakuywan imapas niykunankuta. Imaynanpi chayna kasqankuta yachanapaqqa, yuyarinanchikmi warmachakunaqa hatun runakunawan mana chaynalla kasqankuta, chayraykum pipas abusaruptinqa llumpay hukmanyasqa tarikunku. Imanasqa chayna tarikusqankumantam qatiqninpi qawasun.

⁵ Warmachakunaqa tayta-mamanku kuyaspa sumaq waqaychanankutam munanku. Chayta ruwaptinkuqa, warmachakunam kuyaqnin runakunawan hawka tarikunqaku (Sal. 22:9). Chayna kaptinpas, wakinpiqa wasinkupi kaqkunallam warmachataqa abusanku, chayqa ancha llakikunapaqmi. Kuyaqnin runakunalla warmachata abusaruptinqa, ¿imaynam tarikun? Manañam pi runapas asuykunanpaq hinañachu, achka watakuna pasaruptinpas hinallaraqmi chayna tarikun.

6. ¿Imanasqataq llumpay mana allin abusayqa?

⁶ Warmachakunaqa mana imapas yachaqmi kanku. Abusayqa llumpay mana allinmi. Warmachakunaqa, manam casarakuruspa puñunankupaq hinaraqchu tarikunku. Chaymi hatun runa warmachata abusaruptinqa, mana kaqpaq hina hapikunku, warmi qari casarakuruspa puñuytapas hukmanpaqñam qawanku, chaymantapas manam munanchu pi asuykunantapas.

7. (1) ¿Imanasqataq chaylla abusaqkunaqa warmachakunata imawanpas chaylla pantachinku, hinaspa imakunatam chaypaq ninku? (2) Llullakunata nisqanrayku, ¿imaynataq abusasqa warmachaqa tarikun?

⁷ Warmachakunaqa manam yuyayniyuqkuna hinaraqchu kanku, hinaspapas manataqmi sumaqtaraqchu yachanku imakuna allin utaq mana allin kasqantapas (1 Cor. 13:11). Chayraykum abusaqkunaqa chaylla imawanpas pantarachinku warmachakunataqa. Llullakuspam abusaqkunaqa ninku, warmacha huchayuq kasqanta, mana pimanpas willakunanpaq, willakuptin mana pipas uyarinanta, ninkuraqmi chay ruwasqanwan kuyakuynin qawachisqanta. Chay llullakunata abusaq nisqanraykum, warmachaqa chayna kasqanpaq hapinqa. Yaqapaschá abusasqa warmachaqa millay, mana kaqpaq hina, chaynataq mana kuyanapaq hina kasqanta hapikunqa.

8. ¿Imanasqataq mana iskayrayanchikchu, Jehova Dios ñakarisqanchikta qawaspan kuyakuynin qawachiwananchikmantaqa?

⁸ Yachamusqanchikman hinaqa, abusayqa achka watakunam pitapas ñakarichin. Chay ruwayqa qalaypaq mana allinmi. Kunan tiempo achkallaña abusay kasqanqa, qawachiwanchikmi tukupay punchawkunapiña kawsasqanchikta, chayraykum runakunaqa ‘ayllunta mana kuyaqña’, hinaspa aswan-aswan “mana allin” ruwaqllaña kanku (2 Tim. 3:1-5, 13). Satanaspa tuqllankunaqa llumpay mana allinllañam. Ancha llakikuypaqmi, runakuna satanaspa munasqanta ruwayninkuqa. Ichaqa, Jehova Diosmi aswan atiyniyuqqa satanasmantawan runankunamantaqa. Chaymantapas, Diosninchikqa riqsinmi satanas imakunata ruwaspa ñakarichiwananchikmanta. Chayraykum, mana iskayrayachwanchu ñakarisqanchikta qawaspan kuyakuyninta qawachiwananchikmantaqa. Anchatamá kusikunchik ‘tukuy imapi sunqu tiyaykachiq Diosta’ yupaychaspanchik, “paymi tukuy sasachakuyninchikpi sunqunchikta tiyaykachin, chaynapi ñuqanchikpas tukuy ima sasachakuypi kaqkunata Diospa kallpanchawasqanchikman hina sunqunkuta tiyaykachinanchikpaq” (2 Cor. 1:3, 4). Chaynaqa, ¿pikunawantaq Jehova Diosqa kuyakuyninta qawachin abusasqa kaqkunamanqa?

9. Salmo 27:10 nisqanpi Davidpa qillqasqanman hinaqa, ¿imatam Jehova Diosqa qawachin qunqasqa utaq mana qawarisqa kaqkunaman?

⁹ Tayta-mamanpa mana waqaychasqanrayku abusasqa kaqkuna, utaq ayllullanpa abusasqan kaqkunam, astawanraq munanku pipas kuyakuynin qawaykachinanta. Kamachikuq Davidpas allintapunim yacharqa, Jehova Dios pimanpas kuyakuynin qawaykachiq kasqanta (qaway Salmo 27:10). Chaymi Davidqa mana iskayrayarqachu ayllunpa mana qawarisqan kaq runakunaman, Jehova Dios kuyakuynin qawachinanmantaqa. Chaynaqa, ¿pikunawantaq Jehova Diosqa kuyakuyninta qawachin? Yupaychaqnin runankunawanmi. Llapallan iñiqkunam ayllunchik hina kanku. Chaymi Jesuspas nirqa: ‘Pipas hanaq pacha taytaypa munasqanta ruwaqqa wawqiymi, paniymi hinaspa mamaymi’, nispa (Mat. 12:48-50).

10. ¿Imayna punta apaqtaq Pabloqa karqa, hinaspa imayna kasqantam nirqa?

¹⁰ Chayqa sutillam qawakun iñiqmasinchikkunapi. Ancha iñiyniyuq hinaspa kuyakuqllaña punta apaqmi apostol Pablopas karqa. Chayraykum Jehova Dios kayta yuyayninman churaptin nirqa: “Ñuqapa imayna kasqaytayá qatipakuychik, imaynam ñuqapas Cristopa imayna kasqanta qatipakusqayman hina”, nispa (1 Cor. 11:1). Chaymi huk kutipi kuyakuqllaña punta apaq kasqanmanta qillqaspan nirqa: ‘Ñuqaykuqa wawankunata kuyakuywan uywaq mama hinam llampu sunqulla qamkunawan karqaniku’, nispa (1 Tes. 2:7). Kunanpas, llapallan sasachakuywan ñakariqkunatam, punta apaqkunaqa bibliawan yanapanku. Chaytaqa ruwanku kuyakuywan hinaspa sumaq simillawanmi.

11. ¿Imanasqataq mana punta apaqkunallachu yanapananku ñakariqkunataqa?

¹¹ Manam punta apaqkunallachu abusasqa kaqkunataqa yanapanmanku, utaq kuyakuyninkutaqa qawachinmanku. Bibliapim llapallanchikta kaynata niwanchik: “Ama qunqaspayá [...] kallpanchanakuychik”, nispa (1 Tes. 4:18). Iñiyninpi allin takyasqa warmi iñiqmasinchikkunapas allintam yanapayta atinmanku sasachakuypi kaq warmi iñiqmasinchikkunataqa. Jehova Diospas, wawanman kuyakuyninta  qawachichkaq mama hina kasqantam niwanchik (Is. 66:13). Bibliapipas qawanchiktaqmi ñakariqkunataqa warmikunapas yanapaykusqanta (Job 42:11). Chaymi Jehova Diosqa ancha-anchata kusikun ñakariqkunata, warmi iñiqmasinchikkuna yanapaykuptinqa. Wakinpiqa, llumpay ñakariypi tarikuq paninchikta yanapaykunanpaqmi punta apaqkunaqa ninmanku iñiyninpi allin takyasqa warmi iñiqmasinchikta. * Chaytaqa mana pipa uyarisqallantam ninanku.

12. ¿Imatam mana ruwananchikchu huk kaqnin iñiqmasinchikta yanapaspaqa?

¹² Iñiqmasinchikkunata yanapaspanchikqa, manam tapupayananchikchu hukmanyachiqnin kaqkunamanta willawananchikpaqqa (1 Tes. 4:11). Chayna kaptinqa, ¿imatam ruwachwan ñakariq iñiqmasinchikkunaman kuyakuyninchikta qawachinapaqqa? Chaymantam qatiqninpi yachasun.

13. (1) 1 Reyes 19:5-8 nisqanman hinaqa, ¿imaynatam Diospa angelnin Eliasta yanaparqa? (2) ¿Imaynatam chay angelpa ruwasqanta qatipakuchwan?

¹³ Kuyakuyninchiktam qawachinanchik ruwasqanchikwan. Wañuchinankupaq maskasqankuta yacharuspanmi, Eliaspas hukmanyaruspan wañuyllataña munarqa. Chayta qawaspanmi Jehova Diosqa angelninta kachamurqa kallpanchaykunanpaq. Chay angelmi, quñichkaqlla mikuy apasqanta mikunanpaq nirqa (qaway 1 Reyes 19:5-8). Kay angelpa ruwasqanmi yachachiwanchik, ñakariq iñiqmasinchikkunaman imachallanchiktapas quykusqanchikqa yanapasqanta. Mikuychata haywaykuyninchik, papelpi ancha kuyasqanchikta qillqaykuspa quykuyninchik, utaq imachatapas quykuyninchikqa ancha kuyasqanchiktam qawachinqa. Chaykunatam ruwachwan abusasqa iñiqmasinchikwan imayna kasqanmanta rimayta pinqakuspanchikqa.

14. ¿Imatam yachachiwanchik Eliasmanta willakuyqa?

¹⁴ Abusasqa kaqkuna hawka tarikunankupaqyá yanapasun. Kaqmanta yuyarisun Eliasmanta willakuyta. Eliasmanqa Jehova Diosmi kallpata qurqa karu-karupi kaq Horeb urqukama rinanpaq, chaypim achka watakuna ñawpaqta Israel runakunaman nirqa payta kasukuspankuqa, hinalla llaqtan kananmanta. Wañuchiqninkunamanta karupi tarikusqanraykum, Eliasqa hawka tarikurqa. ¿Kayqa imatam yachachiwanchik? Abusasqa kaqkunata yanapanapaqqa, puntatam hawka kanankupaqraq imatapas ruwananchik. Chaypaqqa, punta apaqkunam yachananku runakunaqa mana chaynalla kasqanchikta. Yaqapaschá wakin warmi iñiqmasinchikkunaqa wasinpi imachallatapas mikuspa, imayna kasqanmanta hawka willakunmanku. Wakinñataqmi hawkaqa tarikunku huñunakunanchik wasipi willakuspanku.

15, 16. Uyariyqa, ¿upallalla kaychu?

¹⁵ Uyariqyá kasun. Bibliam niwanchik: ‘Qamkunaqa kaychik chaylla uyariqyá, rimaychikpas allinta tantiaspayá’, nispa (Sant. 1:19). Chaynaqa, ¿uyariqchu kanchik? Yaqapaschá mana imatapas ruwaspa, utaq upallalla kaspa uyariq kasqanchikta nichwan. Ichaqa, uyariyqa manam chayllachu. Qawasunchikyá Eliaspaq imakunatawanraq Jehova Dios ruwasqanta. Elias llumpay hukmanyasqa kaspan wañuyllaña munasqanmanta willakusqantam Jehova Diosqa alli-allinta uyarirqa, hinaspam musyarurqa Eliaspa llumpay manchakusqanta, sapallan hina tarikusqanta, hinaspa tukuy ima ruwasqantapas yanqapaq hapisqanta. Chaymi Jehova Diosqa ancha kuyakuywan Eliasta yanapaykurqa tukuy llakinkunapi. Chaywanmi qawachirqa allin uyarisqanta (1 Rey. 19:9-11, 15-18).

 ¹⁶ Abusasqa kaq iñiqmasinchikta uyarispanchikqa, ¿imaynatam qawachichwan kuyakuyninchiktawan llakipayakuq kasqanchikta? Kallpanchaykunapaq hina imatapas niykuspam. Nichwanmi: “Ancha-anchatam llakichiwan kay pasasusqaykiqa. Warmachakunataqa manam pipas kaytaqa ruwananchu”, nispa. Chaymantapas, sunqumanta llakipayasqanchiktam qawachichwanraq kaynata nispa: “Willawaptiki uyarisqayman hinam kayta musyarqani ..., ¿chaynachu?” Kaykunawanmi qawachinchik sasachakuypi kaq iñiqmasinchik uyarisqanchikta, llakipayasqanchikta, hinaspa chay sasachakuyninqa ñuqanchiktapas llakichiwasqanchikta (1 Cor. 13:4, 7).

17. ¿Imaynanpitaq allinta uyarispa mana chaylla rimaruq kananchik?

¹⁷ Chaywanpas, mana chaylla rimaruqmi kananchik. Sasachakuyninmanta pipas willawaptinchikqa, manam willawachkaptinchikraqqa “kayta utaq waktam ruwanayki” nispaqa ninanchikchu. Hawkallayá ima niwasqanchiktapas uyarisun. Elias imayna tarikusqanmanta willakuspanmi, tukuy ima llakichisqanmanta Jehova Diosman willakurqa. Willayta tukuruptinñam, Jehova Diosqa kallpanchaykurqa iñiyninpi allinta takyananpaq. Chayta ruwachkaptinpas, Eliasqa kaqllamantam hina kaqllata willakuyta qallaykurqa (1 Rey. 19:9, 10, 13, 14). Kaywanmi yachanchik sasachakuyniyuq kaq wakin iñiqmasinchikkunaqa hina kaqllamanta iskay utaq kimsa kuti rimanankumanta. Chayna kaptinqa, kaqllamantam allinta uyariykunanchik, Jehova Dios hina. Amayá chaypunillachu nisun, “kayta waktam ruwanayki” nispaqa, aswanqa ancha kuyasqanchiktayá qawachisun (1 Ped. 3:8).

18. ¿Imaynatam mañakunanchik sasachakuyniyuqkunata yanapananpaq?

¹⁸ Jehova Diostayá mañakusun paykunawan kuska. Sasachakuyninwan ñakariq iñiqmasinchikqa, ichapas sapallan Dios mañakuytaqa mana atinchu. Yaqapaschá, Jehova Diospa qayllanpi mana allinpaq hapikusqanrayku. Chayraykum, paywan kuska mañakunanchik, hinaspam mañakusqanchikpi sutinta ninanchik. Jehova Diosmanpas nisuntaqyá, chay sasachakuyniyuq  iñiqmasinchikta llapallan iñiqmasinchikkuna, hinaspa ñuqanchikpas kuyasqanchikta. Hinaspayá nisunchik Jehova Diosta, sasachakuyninpi yanapaykunanpaq. Paywan kuska mañakusqanchikqa, yanapaykunqachá (Sant. 5:16).

19. ¿Imataq yanapawasun sasachakuyniyuqkunata kuyakuywan yanapaykunapaq?

¹⁹ Sumaq rimaykunawanyá yanapaykusun. Manaraq imatapas rimaruchkaspayá, imam rimananchikpaq allinta yuyaymanasun. Nanay siminchikwan imatapas niruspaqa, aswanmi hukmanyarachichwan. Kuyakuywan rimaspam ichaqa, yanapaykusun (Prov. 12:18). Chaynaqa, Jehova Diostayá mañakusun kuyakuywan pipas sasachakuyniyuq kaqta yanapaykunapaq. Yuyarisuntaqyá, sumaq kuyakuywan rimanapaqqa bibliapi Jehova Diospa nisqankuna yanapawananchikmanta (Heb. 4:12).

20. Abusasqa kaqkunaqa, ¿imayna kasqankupaqmi hapikunku, chayrayku imatam yuyarichinanchik?

²⁰ Yaqapaschá wakinkuqa abusasqa kasqankurayku, millay kasqankupaq hapikunmanku, hinaspa mana pipas kuyasqanta ninmanku. Manam chayllachu, ninmankuraqpaschá mana kuyanapaq hina kasqankuta. Chayna nikuyninkuqa manam chiqapchu. Chayraykum, Jehova Dios paykuna kuyasqanta bibliawan qawachinanchik (qaway “ Sunqunchikta tiyaykachinanpaq yanapakuykuna”, niqta). Daniel mana kallpayuq hinaspa hukmanyasqa tarikuptinmi, Jehova Diosqa chaylla angelninta kachamurqa kallpanchaykunanpaq, chaywanmi ancha kuyasqanta qawachirqa (Dan. 10:2, 11, 19). Chaynallatataqmi, hukmanyasqa iñiqmasinchikkunatapas Jehova Diosqa yanapaykunqa.

21. (1) ¿Imam pasanqa mana wanakuspa hinalla abusaqkunataqa? (2) Makinchikpiraq kachkaptinqa, ¿imatam ruwananchik?

²¹ Hukkunata yanapaspanchikqa, Jehova Dios kuyakuqllaña kasqantam qawachichkanchik. Chaymantapas manataqmi qunqananchikchu allin ruwaq Dios kasqantaqa. Payqa imapas mana allinkunataqa qawachkanmi. Chaymi mana wanakuspa hinalla abusaqkunataqa wiñaypaq chinkachinqa (Num. 14:18). Chaynaqa, makinchikpiraq kachkaptinqa atisqanchikman hinayá tukuyta ruwasun abusasqa kaqkunata yanapaykunapaq. Anchatam kusichiwanchik satanastawan mana allin ruwaykunata, Jehova Dios chinkachinanmanta yachasqanchikqa. Manapas unaymantam, mana allinkuna pasawasqanchiktaqa manaña yuyarisunchu (Is. 65:17).