1. ¿Imatam bibliaqa yachachiwanchik?

JEHOVA DIOSQA, tukuy ima yachachiwaqninchikmi. Pay yanapawaptillanchikmi sasachakuyninchikkunatapas atipanchik (Is. 30:20, 21). Bibliam sapakamata yachachiwanchik imata ruwaspa allin yachayniyuq kanapaq, chaynapi chaylla allin kaqkunata ruwananchikpaq (2 Tim. 3:17). Bibliapa niwasqanchikta kasukuspaqa, allin yachayniyuqmi kanchik, kay pachapi runakunapa yachayninpi hapipakuq runakunamantaqa. “Runakunapa yachayninqariki Diospaqqa mana valeqmi” (1 Cor. 3:19; Sal. 119:97-100).

2. ¿Imakunamantam yachasun kay yachachikuypi?

² Kay pachapi runakunapa yachayninqa, mana allin ruwaykunallamanmi tanqawanchik. Chayraykum wakinpiqa sasachakunchik Diospa munasqanman hina kawsakuytaqa. Chaychiki bibliaqa kaynata nin: “Yanqañataq pipas presochasunkichikman runakunapa yachayninwan hinaspa costumbrenkuman hina yanqa rimaykunawan”, nispa (Col. 2:8). Kay yachachikuymi ‘runakunapa yachayninwan costumbrenkuna’ utaq kay pachapi runakunapa mana allin ruwasqankuna, imayna qallaykusqanmanta yachachiwasun. Yachasuntaqmi, kay pachapi runakunapa yachayninqa imaynanpi, yanqa hinaspa mana allin kasqanmanta, bibliañataq runakunapa yachayninmantaqa allin kaqkuna yachachiwasqanchikmanta.

3, 4. 1900 watamanta 1930 wataman, ¿imaynatañam yaqa llapallan runakuna kawsakuyta qallaykurqaku?

³ Ñawpaqtaqa llapallan runakunam niqku casarasqakunalla kuska puñunankumanta, warmi-qari puñuymantapas  manataqmi runakunapa qayllanpiqa rimaqkuchu. Ichaqa 1900 watamanta 1930 watamanmi, yaqa llapallan runakuna munasqankuman hinaña kawsakuyta qallaykurqaku.

⁴ 1920 watamanta 1930 watakamam, astawanraq chaykunaqa qawakurqa. Chaymanta astawan yachaq warmim nin: “Qawanapaq kaqkuna, takikuna, hinaspa willakuykunaqa warmi-qari puñuyllamantañam rimayta qallaykurqa”, nispa. Hina chay watakunapitaqmi, hukmantaña tusuyta hinaspa pachakuytapas qallaykurqaku. Bibliapa nisqanman hinam kay tukupay punchawpi runakunaqa “Diosta kuyanankumantaqa kusirikuykunallataña kuyaqkuna” rikurirunku (2 Tim. 3:4).

5. ¿Imaynatañam runakunaqa kawsakuyta qallaykurqaku 1960 wata qipaman?

⁵ 1960 watamantam runakunaqa, qaripuralla utaq warmipuralla kayta, chaylla qusanmanta utaq warminmanta papelwan rakikuyta hinaspa uywanakuspalla kawsayta qallaykurqaku. Chaymantapas manaña pinqakuspataqmi, qalalla qarita utaq qalalla warmita qawaqku. ¿Chayna kawsakuyta qallaykusqankuqa imapim tukurqa? Chaykunamanta allinta yachaq warmim nirqa, chayna kawsakuyqa mana allinman apasqanmanta. Nirqam, runakunaqa ayllunkuwan manaña allinta kawsakusqankumanta, churi-wawakunapas mamallanwan utaq taytallanwan wiñasqankumanta, runakuna llumpay llakisqa kasqankumanta, hinaspa qalalla qarita utaq qalalla warmita qawayllamanña qukurusqankumanta. Chaymantapas, achka mana hampiy atina unquykunam rikurirurqa, huk kaqninmi sida unquy. Tukuy chaykunawanmi musyakunchik runakunapa munasqankuman hina kawsayninkuqa, yanqa kasqanta (2 Ped. 2:19).

6. Runakuna, ¿imayna kawsakunankutam satanasqa munan?

⁶ Runakuna mana allin kawsakunankutam satanasqa munan. Mana casarakuchkaspa warmi-qari puñusqankuwanmi satanasqa anchata kusikun, Jehova Diosqa warmi-qari puñuytaqa casarasqakunallamanmi qurqa (Efes. 2:2). Pipas manaraq casarakuchkaspa hukwan-hukwan puñukuspaqa, Jehova Dios churi-wawayuq kananchikpaq nisqantam pinqayman churanku. Hinaspapas mana wanakuspaqa, manam haypanqakuchu wiñay kawsaytaqa (1 Cor. 6:9, 10).

7, 8. Warmi-qari puñuymanta bibliapa yachachisqanqa, ¿imaynanpitaq aswan allin runakunapa yachayninmantaqa?

⁷ Munasqankuman hina kawsakuq runakunaqa asikunkum bibliapa nisqankunamantaqa.  Yaqapaschá tapukunmanku: “Warmiwan utaq qariwan puñuy munaqta Dios unanchawachkaspanchikqa, ¿imaynanpimá chaykunata atipananchikpaqqa niwanchik?”, nispa. Chayta nispankum munasqankuman hina imatapas ruwanku. Bibliam ichaqa niwanchik, mana allin munapayaykunata atipay atisqanchikta (Col. 3:5). Chaymantapas, Jehova Diosqa casarakuytam rikurichirqa warmipas qaripas casarakuruspa kuska puñuspanku kusisqa kawsakunankupaq (1 Cor. 7:8, 9). Chaynaqa, casarasqa kaqkunaqa hawkañam tarikunmanku.

⁸ Bibliam nin casarasqa warmi-qari puñuspa kusisqa kawsakunankumanta (Prov. 5:18, 19). Ichaqa nintaqmi: “Sapakamayá cuerpoykichikta kamachiychik chuya kanaykichikpaq hinaspa Diospa chaskisqan kanaykichikpaq. Amayá Diosta mana riqsiq huk law nacionniyuq runakuna hinaqa qariwan utaq warmiwan puñuy munapayaywanqa aysachikuychikchu”, nispa (1 Tes. 4:4, 5).

9. (1) 100 wata ñawpaqta, ¿imaynatam Jehova Dios yupaychaqkunata yanaparqaku? (2) ¿Imatam niwanchik 1 Juan 2:15, 16 nisqanqa? (3) Romanos 1:24-27 nisqanman hinaqa, ¿imakunatam mana ruwananchikchu?

⁹ 100 wata ñawpaqta Jehova Diosta yupaychaqkunaqa, manam aysachikurqakuchu ‘mana pinqakuspa mana allin ruwayman qukuruq’ runakunapa nisqanwanqa (Efes. 4:19). Aswanmi, kallpanchakuqku Jehova Diospa nisqanta kasukunankupaq. 1926 watapa mayo killanpa 15 punchawninpi ingles rimaypi lluqsimuy Willakuq qillqam nirqa: “Llapallan qarikunawan warmikunam Jehova Diospa nisqanman hina imatapas ruwananku, aswanraqmi qariwan utaq warmiwan kaspaqa”, nispa. Jehova Diosta yupaychaqkunaqa hinallam bibliapa nisqanman hina kawsakurqaku, yaqa llapallan runakuna yanqapaq chayna kawsakusqankuta qawachkaptinpas (qaway 1 Juan 2:15, 16). Ancha-anchatam kusikunchik chayta biblia yachachiwasqanchikmanta, hinaspa mana allin munapayaykunata atipananchikpaq Jehova Dios llaqtantakama yanapawasqanchikmanta * (qaway Romanos 1:24-27).

10, 11. ¿Imatam bibliaqa nirqaña kay tukupay punchawkunamanta?

¹⁰ Bibliaqa nirqañam, kay tukupay punchawkunapi runakunaqa kikillanpaq munaq kanankumanta (2 Tim. 3:1, 2). Chayraykum runakunaqa hatunchakunku. Chaymantam huk qillqa nin, 1970 watamanta 1980 watakama “runakunata yanapanankupaq qillqakunata achkallataña ruwasqankumanta”. Wakin qillqakunaqa, “runakunatam kikinku astawan imayna kasqankuta qawakunankupaq, hinaspa imayna kasqankuwan kusisqa kawsakunankupaq” kallpancharqa. Chay qillqakunamanta huk kaqninmi nirqa: “Pimantapas astawan kikikita kuyakuy”, nispa. Nirqaraqmi, kuyayllapaq, ancha alli-allin, hinaspa pay hina mana pipas kasqanta. Hina chay qillqataqmi nirqa: “Pipas kusisqa kananpaqqa, munasqanman hinam kawsakunan”, nispa.

¹¹ Satanaspas yaqa chaynatam Evata nirqa. Nirqam, nisqanta kasukuspanqa “kikin Dios hinaña allin kaqtapas mana allin kaqtapas yachaqña” kananmanta (Gen. 3:5). Kunan punchawkunapas, runakunaqa imamantapas tukuyta yachasqankutam ninku, paykunataqa manas Diospas ninmanchu imam allin utaq mana allin kasqantaqa. Kayna nisqankuqa enteron pachamanmi mirarun. Aswanraqmi casarakuymantaqa.

12. Runakunaqa, ¿imatam ninku casarakuymanta?

 ¹² Bibliaqa casarasqa kaqkunatam kallpanchan, iskayninku wañukunankukama kuyanakunankupaq. Chaymantapas, ninraqmi: ‘Qariqa tayta-mamanta saqispam warminman hukllawakunqa, chaynapi iskayninku hukllaña kanankupaq’, nispa (Gen. 2:24). Munasqankuman hina kawsakuqkunam ichaqa, bibliapa nisqantaqa mana kaqpaqpas hapinkuchu, aswanmi sapakama munasqankuman hina imatapas ruwanankupaq ninku. Rakinakuymanta rimaq qillqam nin: “Casarakuspanku, ‘wañukunay punchawkamam kuska kasun’ ninankumantaqa, wakinqa ninku ‘kuyakuyninchik chiriyanankamach kuska kasun’ nispañam”, nispa. Chayraykum achkaq rakinakunku utaq hukmanyasqa tarikunku. Chaywanmi, sutillata qawanchik runakunapa munasqanman hina kawsakuyninkuqa yanqa kasqanmanta.

13. ¿Imaynanpitaq Jehova Diosqa millakun hatun tukuq runakunataqa?

¹³ Bibliam nin: “Tayta Diosqa millakunmi hatun tukuq runataqa”, nispa (Prov. 16:5). ¿Imaynanpi? Hatun tukuq runa, pimantapas aswan allinpaq hapikusqanraykum. Chayna kasqankuwanmi satanaspa imayna kasqanta qatipakunku. Satanasqa chayna kasqanraykum, tukuy imata unanchaypi yanapaq Jesustapas kaynata nirqa: “Tukuy kaykunatam qusqayki qunqurakuykuspa huk kutillatapas yupaychawaptikiqa”, nispa (Mat. 4:8, 9; Col. 1:15, 16). Chayraykum Jehova Diosqa hatun tukuq runakunapa ima nisqantapas yanqapaq hapin.

14. Romanos 12:3 nisqanqa, ¿imaynatam yanapawanchik mana hatun tukuq kanapaq?

¹⁴ Bibliaqa yanapawanchiktaqmi kikinchikta imayna qawakunapaq. Allinsi kanman kikinchik kuyakuyninchikqa, Jesuspas nirqam: “Runamasikitapas kikikita hinam kuyanki”, nispa (Mat. 19:19). Ichaqa kuyakunanchiksi, mana pimantapas aswan allinpaq hapikuspalla. Bibliaqa niwanchikmi: “Amayá imatapas ruwaychikchu atipanakuspaqa nitaq hatun tukuspaqa, aswanqa humillakuspayá qamkunamantapas aswan allinpaqraq wakinkunata  qawaychik”, nispa (Filip. 2:3; qaway Romanos 12:3).

15. ¿Imaynam kawsakuyninkupi tarikunku hatun tukuq runakunaqa?

¹⁵ Yachaypa atiparusqan yaqa llapallan runakunam, llampu sunqu kaymanta bibliapa nisqantaqa mana kaqpaqta hina hapinku. Ninkum: “Hukkunata aswan allinpaq hapiptinchikqa, mana kaqpaqta hinam qawawasun”, nispa. Chaynaqa, kikillanpaq munaq runakunaqa, ¿kusisqachu kanku? ¿Ayllunkupas kusisqachu tarikun? ¿Kapunchu payman sunqu runakuna? ¿Kuyachikunkuchu Dioswan? Ima niwaqtaq, ¿Diospa nisqanman hina kawsakuychu, icha munasqanchikman hina kawsakuychu kusikuyta quwanchik?

16, 17. ¿Imawanmi ancha kusisqa tarikunchik, hinaspa imaynanpi?

¹⁶ Yachaypa atiparusqan runakunapa nisqanta kasukuq runakunaqa, mana imapas yachaq runata imatapas yachananpaq tapukuchkanman hinam. Tiemponpi, yachaypa atiparusqan runakunamantam Jesus kaynata nirqa: “Paykunaqa kanku ñawsamasin pusaqkunam. Ñawsa runa ñawsamasinta pusaspanqa iskayninkum uchkuman wichiykunqaku”, nispa (Mat. 15:14). Chaynaqa sutillatam qawanchik, kay pachapi runakunapa yachayninqa Diospamantaqa yanqa kasqanta.

¹⁷ Bibliapa nisqankunaqa llapallanmi allinninchikpaq, ‘allinmi runakunata yachachinapaq, pantaypi kasqanta qawachinapaq, imatapas allichanapaq chaynataq Diospa kamachikuyninman hina allinta imatapas ruwanapaq’ (2 Tim. 3:16). Ancha-anchatam kusikunchik, kay pachapi mana allin ruwaykunamanta Jehova Dios llaqtanwan waqaychawasqanchikmanta (Efes. 4:14). Tiempollanpi imatapas yachachiwasqanchikraykum, kallpanchasqa tarikunchik Diosta kasukunapaq. Ancha kusikuypaqmá Diospa nisqankunawan yanapachikuyninchikqa.