1. ¿Imaynam Diosta yupaychaqkuna tarikunchik huchayuq kasqanchikrayku?

HUK kutipim apostol Pablo hukmanyasqa kaspan kaynata nirqa: “¡Imapitaq rikukullani!”, nispan (Rom. 7:24). Kunanpas Diosta yupaychaqkunaqa pay hinam tarikunchik. Jehova Diosta kusichiyta munaspanchikpas llapanchikmi pantanchik huchayuq kasqanchikrayku. Wakinkuqa hatun huchata ruwarusqankuraykum piensanku Jehova Dios mana haykapipas pampachananta.

2. (1) Salmo 34:22 nisqanman hinaqa, ¿imanasqam mana piensananchikchu huchanchikta Jehova Dios mana pampachasqantaqa? (2) ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasunchik? (Qaway “¿Yachachikuychu icha tupanachiykunachu?” niq yachachikuyta).

² Bibliam niwanchik Jehova Diospi amparakuqkunaqa, imapas ruwasqankumanta manaña hukmanyasqa tarikunankupaq (qaway Salmo 34:22). ¿Ima ninantaq Jehova Diospi amparakuyqa? ¿Imakunatam ruwananchik Jehova Dios pampachawananchikpaq? Kay tapukuykunamanta yachanapaqmi, puntata yachasunchik ñawpaq Israel nacionpi amparakuna llaqta imapaq kasqanmanta. Moisespa chaskisqan kamachikuypim chay amparakuna llaqtamanta rimarqa, chayqa pentecostes 33  watapim manaña chaynañachu karqa. Chay kamachikuytaqa Jehova Diosmi qurqa, chaymi yachachiwanchik huchamanta, hucha ruwaqmanta hinaspa wanakuymanta Jehova Diospa ima piensasqanta yachanapaq. Puntata yachaykusun imanasqa hinaspa imapaq chay llaqtakuna kasqanmanta.

3. ¿Imatam Israel nacionpi ruwaqku runa wañuchiqta?

³ Jehova Diosqa llumpay mana allintam qawan runa wañuchiytaqa. Israel nacionniyuq runa pitapas wañurachiptinqa, wañukuqpa qari kaq ayllunmi chay wañuchiq runata wañuchinan karqa (Num. 35:19, Chuya Qellqa 2012). Mana huchayuq runata wañuchisqanraykum, paypas wañunan karqa. Wañukuqpa ayllunqa chayllam chay runata maskanan karqa wañuchinanpaq, chaynapi prometesqa allpapi millakuypaq ruway mana kananpaq. Jehova Diosmi kamachirqa: ‘Yachanaykichikpaq allpataqa amamá millakuypaqtaqa ruwankichikchu’, nispa (Num. 35:33, 34).

4. ¿Imatam Israel nacionniyuq runaqa ruwanan karqa pitapas qunqaymanta wañurachispanqa?

⁴ ¿Imatam Israel nacionniyuq runaqa ruwanan karqa pitapas qunqaymanta wañurachispanqa? Mana piensachkaspan pitapas wañurachiqqa, wañuchisqam kanan karqa (Gen. 9:5). Ichaqa mana llullanta ruwasqanraykum Jehova Diosqa pampacharqa. Chaymi chay runa wañuchiqqa, huk kaqnin amparakuna llaqtaman lluptinan karqa, chaynapi wañukuqpa ayllun mana wañurachinanpaq. Ichaqa manam chay amparakuna llaqtamantaqa lluqsinanchu karqa sacerdotekunapa jefen wañukunankama (Num. 35:15, 28).

5. Amparakunapaq llaqtakunaqa, ¿imatam Jehova Diosmanta yachachiwanchik?

⁵ Jehova Diosmi Josueyta nirqa “amparakunanku llaqtakunata akllanankupaq”. Kikin Jehova Diosmi pampachakuq  kasqanrayku kamachirqa chay llaqtakunata sapaqchanankupaq (Jos. 20:1, 2, 7, 8). Chaymi tapukunanchik: “Amparakunapaq llaqtakunaqa, ¿imaynatam yanapawan Jehova Diospa pampachakuykuq kasqanta entiendenaypaq? ¿Imaynatam kunanpas yanapawan Jehova Diospi amparakunaypaq?”, nispa.

6, 7. (1) ¿Imatam punta apaqkunaqa ruwananku karqa qunqaymanta mana piensachkaspa wañurachiq runawan? (Qaway 9 kaq paginapi dibujota). (2) ¿Imanasqataq runa wañuchiqqa punta apaqkunaman willakunan karqa?

⁶ Israel nacionniyuq runa pitapas qunqaymanta mana piensachkaspan wañurachispanqa, amparakuna llaqtamanmi ayqikunan karqa, hinaspam “imam pasakusqanta chay llaqtapi punta apaqkunaman” willakunan karqa. Paykunaqa chay runatam chaskiykunanku karqa (Jos. 20:4, NM). Punchawkuna risqanman hinam, chay wañuchiq runataqa kaqmanta kutichinanku karqa maypi wañuchisqan llaqtaman, chay llaqtapi punta apaqkuna juzganankupaq (qaway Numeros 35:24, 25). Mana piensachkaspa wañuchisqanta allinta yacharuspankuqa, amparakuna llaqtaman kutinanpaqmi saqiqku.

⁷ ¿Imanasqam chay wañuchiq runaqa amparakunapaq llaqtapi punta apaqkunaman willakunan karqa? Israel nacionpi Diosta yupaychaq runakuna chuya kanankupaqmi hinaspa Jehova Diospa pampachasqan kananpaqmi. Bibliamanta yachaq runam nin: “Chay ayqikuq runa punta apaqkunawan mana rimaspanqa wañuchisqam kanan karqa. Wañurachiptinkuqa kikinmi huchayuq kanman karqa Diospa kuyapayakuyninwan mana yanapachikusqanrayku”, nispa. Chay runa wañuchiqqa yanapakuyta maskaspanqa nisqankuman hinam ruwanan karqa wañuyta mana munaspanqa. Huk kaqnin amparakuna llaqtaman mana ayqikuptinqa, wañukuqpa ayllunmi wañurachinman karqa.

8, 9. ¿Imanasqam huchallikuruspanchikqa iñiqkunapi punta apaqkunapa yanapakuyninta maskananchik?

⁸ Kunanpas, huchallikuruspanchikqa iñiqkunapi punta apaqkunapa yanapakuynintam maskananchik. ¿Imanasqam paykunapa yanapakuyninta maskananchik? Jehova Diosmi punta apaqkunata churarqa huchallikuqkunata yanapananpaq (Sant. 5:14-16). Chaymantapas punta apaqkunam huchallikuqkunata yanapanku Dioswan allinyanakunankupaq hinaspa manaña kaqmanta huchallikunankupaq (Gal. 6:1; Heb. 12:11). Hinaspapas punta apaqkunaqa churasqa hinaspa yachachisqam kachkanku huchallikuqpa sunqunta tiyaykachinankupaq, chaynapi manaña llakisqa kanankupaq. Punta apaqkunaqa ‘wayramanta harkachikuna hinam kanku’ (Is. 32:1, 2). Tukuy kaykunam qawachiwanchik Jehova Dios pampachakuykuq kasqanta.

⁹ Achka iñiqmasinchikkunapa sunqunmi tiyaykurqa punta apaqkunapa yanapakuyninta maskaptinku. Rimarisun Daniel sutiyuq iñiqmasinchikmanta, paymi huchallikururqa hinaspam achka killakuna punta apaqkunaman mana willakuspan upallalla karqa. Paymi nin: “Achka killakuna pasarusqanraykum, piensarqani punta apaqkuna manaña yanapawananmanta”, nispa. Danielqa manchakurqam huchallikusqanta pipas yacharunanmanta, Diosta  mañakuspanpas pampachaykunanpaqmi puntata mañakuq. Chayna kachkaspanmi punta apaqkunapa yanapakuyninta maskarqa. Paymi willakun: “Punta apaqkunawan rimaytaqa manchakurqanim. Rimaruspaymi ichaqa hawkaña tarikurqani. Kunanqa mana manchakuspaymi Jehova Diostaqa mañakuni”, nispa. Danielqa hawkañam kunanqa tarikun hinaspapas qaynakunallam punta apaqkunapa yanapaqnin kananpaq akllasqa karqa.

10. ¿Imatam wañuchiq runaqa ruwanan karqa pampachasqa kayta munaspanqa?

¹⁰ Qunqaymanta mana piensachkaspan pitapas wañuchiq runa pampachasqa kayta munaspanqa, chayllam hichpanpi amparakuna llaqtaman ayqikunan karqa (qaway Josuey 20:4). Mana wañuchisqa kananpaqqa, chayllam chay llaqtaman ayqikunan karqa hinaspam sacerdotekunapa jefen wañunankama chaypi kanan karqa. Chay amparakuna llaqtaman rispankuqa saqiqkum llamkayninkuta, wasinkuta hinaspapas manam maymanpas illaqkuchu (Num. 35:25). * Chaykuna ruwasqanqa allinpaqmi karqa. Chay wañuchiq runa amparakuna llaqtamanta lluqsiruspanqa, chay wañuchisqan runapa kawsakuyninta hinaspa kikinpa kawsakuynintapas mana chaninchasqantam qawachichkarqa.

11. ¿Imatam huchallikuqqa ruwanan pampachasqa kayta munaspanqa?

¹¹ Kunan tiempopipas, huchallikuqkunaqa ruwasqankuwanmi qawachinanku wanakusqankuta, chaynapi Dios pampachananpaq. Qalaypaqtam saqinan imapas mana allin ruwasqanta, chaymantapas karunchakunanmi chay huchaman imapas apaqnin kaqkunamanta. Diospa yanapakuyninwanmi, apostol Pablo nirqa Corinto llaqtapi Diosta yupaychaqkuna mana allin ruwasqankumanta llakisqa kasqankuta, ‘chaymi anchata kallpanchakurqaku allin runaña kasqankuta riqsichikunankupaq, mana allin ruwasqankumanta pesakunankupaq, Diosta manchakunankupaq, huchankumanta wanakunankupaq, Diosta tukuy sunqunkuwan servinankupaq hinaspa chay mana allin ruwayta allichanankupaq’ (2 Cor. 7:10, 11). Ñuqanchikpas hucha ruwasqanchikta saqinanchikpaq kallpanchakuspanchikqa, Jehova Diosmanmi qawachinchik pampachasqa kayta munasqanchikta hinaspa paywan allin kayta munasqanchiktapas.

12. Huchanmanta wanakuqqa, ¿imakunatam ruwanan Jehova Dios pampachananpaq?

¹² Huchanmanta wanakuqqa, ¿imakunatam ruwanan Jehova Dios pampachananpaq? Imapas huchaman apaqnin kaqkunatam saqinan, chay ruwayta gustaspanpas (Mat. 18:8, 9). Sichu hukllawakusqayki runakuna mana allin ruwaqkuna kaptinqa, ¿hinallachu hukllawakunki? Sinkanaykikama tomayta munaq kaspaykiqa, ¿imapas chayman apasuqniki kaqkunamanta karunchakunkichu? Huchapakuyman mana wichiykunaykipaq controlakuspaykiqa, ¿kallpanchakunkichu imapas mana allin kaqkunata mana qawanaykipaq hinaspa mana uyarinaykipaq? Jehova Diosman sunqu kananchikpaq kallpanchakusqanchikqa manam yanqapaqchu. Jehova Dios qipancharuwaptinchikqa ancha llakikuypaqchá  kanman. Ichaqa kusisqam tarikusun ‘wiñaypaq kuyawasqanchikta’ yachaspanchikqa (Is. 54:7, 8).

13. ¿Imanasqam runa wañuchiqqa amparakuna llaqtapi hawka hinaspa kusisqa kawsakuyta atirqa?

¹³ Chay wañuchiq runa amparakuna llaqtapi tarikuptinqa, manam pipas wañuchinanchu karqa. Jehova Diosmi nirqa: “Huk kaqnin llaqtaman lluptikuspanmi amparakunqa”, nispa (Jos. 20:2, 3). Diosqa manam nirqachu chay huchanmanta yapa-yapamanta juzganankupaqqa. Wañukuqpa aylluntaqa manataqmi saqiqkuchu chay amparakuna llaqtaman yaykuruspa wañuchinantaqa. Wañuchiq runa amparakuna llaqtapi kaspanqa, manam imatapas manchakunanchu karqa Diospa amparasqan kasqanrayku. Manataqmi carcelpi hinachu karqa, payqa hawkam llamkarqa, huk runakunata yanaparqa hinaspa Jehova Diostapas yupaycharqa. Atirqam hawka hinaspa kusisqa kawsakuyta.

14. ¿Imamantam ama iskayrayanankuchu huchankumanta wanakuqkunaqa?

¹⁴ Wakin iñiqmasinchikkunaqa huchankumanta wanakuruspankupas hinallam hukmanyasqa tarikunku, hinaspam piensanku huchankuta Dios mana pampachasqanta. Chayna tarikuspaykiqa, ama iskayrayaychu Jehova Dios kuyasuspayki pampachasusqaykimantaqa. Chaynaqa, manam manchakunaykichu. Chayna kasqantam qawachin 9 kaq parrafopi yachamusqanchik Daniel sutiyuq iñiqmasinchik. Iñiqkunapi punta  apaqkuna yanaparuptinkum payqa sunqunpi hawkaña tarikurqa. Ninmi: “Manañam hukmanyasqachu tarikurqani. Huchayqa wiñaypaq pampachasqañam karqa. Jehova Diosqa nisqanman hinam huchanchikta pampacharuwaspanchikqa qalaypaqña qunqarun. Chaymi manaña yuyarinanchikñachu”, nispa. Wañuchiq runa amparakuna llaqtapi tarikuspanqa, manañam manchakunanchu karqa wañukuqpa aylluntaqa. Chaynallataqmi Jehova Dios pampacharuwaptinchikpas, manañam manchakunanchikchu kaqmanta Jehova Dios juzgawananchikmantaqa (qaway Salmo 103:8-12).

15, 16. Ñuqanchikrayku Jesuspa wañusqanta yachayqa hinaspa sacerdotekunapa jefen kasqanta yachayqa, ¿imapaqmi yanapawanchik?

¹⁵ Israel runakunaqa manam iskayrayarqakuchu Jehova Dios pampachakuykuq kasqanmantaqa, ñuqanchikqa astawanraqmi mana iskayrayananchikchu. Kay yachachikuypa qallariyninpim, Pablo nirqa Jehova Diosta tukuypi mana kasukuyta atisqanrayku hukmanyasqa tarikusqanmanta. Ichaqa huchaman mana wichiykunanpaq kallpanchakuspanpas hinaspa ñawpaqpi mana allinkunata ruwasqanta yuyarispanpas, nirqam: “¡Diosmanyá gracias kachun señorninchik Jesucristontakama!”, nispa (Rom. 7:25). Pabloqa huchanmanta wanakusqanraykum, mana iskayrayarqachu Jehova Dios Jesusnintakama pampachaykusqanmanta. Jesusqa ñuqanchikraykum wañurqa, chaynapim sunqunchikpiqa hawkaña tarikunchik (Heb. 9:13, 14). Jesusqa sacerdotekunapa jefenmi, “chayraykum wiñaypaq salvanman paynintakama Diosman asuykuqkunataqa. Jesusqa wiñaypaqmi kawsachkan Diosman asuykuqkunapa rantinpi rimananpaq” (Heb. 7:24, 25). Ñawpaq tiempopiqa, sacerdotekunapa jefenmi Israel runakunata yanaparqa huchankuta Jehova Dios pampachasqanmanta mana iskayrayanankupaq. Kunanqa Jesusmi sacerdotekunapa jefen, chaymi astawan mana iskayrayananchikchu “necesitasqanchik tiempopi llakipayasqa hinaspa kuyapayasqa” kananchikmanta (Heb. 4:15, 16).

¹⁶ Chaynaqa, Jehova Diospi amparakuyta munaspaykiqa Jesuspa wañukusqanpim iñinayki. Manam piensanaykichu Jesuspa wañukusqan wakin runakunallapaq kasqantaqa. Jesusqa llapanchikpaqmi wañurqa (Gal. 2:20, 21). Jesuspa wañukusqanpi iñisqaykim yanapasunki qampa huchaykita Jehova Dios pampachananpaq. Jesuspa wañukusqanpi iñiytaqmi yanapasunki wiñaypaq kawsakuyta chaskinaykipaqpas. Jehova Dios qamta kuyasusqaykiraykum churinta wañunanpaq kachamurqa.

17. ¿Imanasqam Jehova Diosllapi amparakunayki?

¹⁷ Amparakuna llaqtakunaqa Jehova Dios pampachakuykuq kasqantam qawachin. Chaywanmi Jehova Diosqa kawsakuyta chaninchasqanta qawachirqa. Ichaqa qawachintaqmi punta apaqkuna imayna yanapawasqanchikta, sunqumanta wanakuy imayna kasqanta hinaspa Jehova Dios pampachakuykuq kasqantapas. ¿Amparakuchkanchikchu Jehova Diospi? Payllapim amparakunanchik, manam pipas pay hinaqa amparawachwanchu (Sal. 91:1, 2). Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik, imaynatam chay amparakuna llaqtakuna yanapawanchik Jehova Diosta qatipakunapaq, allin ruwaq hinaspa pampachakuykuq kanapaq.