1, 2. (1) “Llakipayarikuyá señor” nispa Jesusta niptin, ¿ima nirqam Jesusqa Pedrota? (Qaway kay paginapi kaq dibujota). (2) ¿Imanasqataq chaynata Jesus rimarqa?

JESUSPA qatiqninkunaqa piensarqakum chay tiempopi Diospa munaychakuyninta Israel nacionpi kaqmanta Jesus hatarichinanta. Jesusmi ichaqa nirqa ñakarichisqa hinaspa wañuchisqa kananmanta, chaymi qatiqninkunaqa hukmanyasqa tarikurqaku. Apostol Pedropas nirqam: “Llakipayarikuyá señor, kayqa manapunim qamtaqa pasasunkichu”, nispa. Jesusñataqmi nirqa: “¡Qipayman churakuy satanas! Qamqa pantachiwachkankim, piensasqaykiqa manam Diospa piensasqanman hinachu aswanqa runapa piensasqallanmi”, nispa (Mat. 16:21-23; Hech. 1:6).

² Chayna rimasqanwanmi Jesusqa qawachichkarqa Diospa piensasqanqa runakunapa piensasqanman hina mana kasqanta (1 Juan 5:19). Pedroqa rimasqanwanmi Jesusta nichkarqa  Jesuspas wakin runakuna hina kikillanpi piensananpaq. Ichaqa Jesusqa yacharqam runakunarayku ñakarinanta hinaspa wañunanta, chaypi piensanantam Jehova Diosqa munarqa. Arí, Jesusqa Jehova Dios hina piensasqanraykum rimasqanwan sutillata qawachirqa runakunapa piensasqanman hina mana piensay munasqanta.

3. ¿Imanasqataq runakunapa piensasqanman hina piensayqa mana sasachu?

³ Ñuqanchikqa, ¿Jehova Dios hinachu icha Diosta mana yupaychaq runakuna hinachu piensanchik? Ñachá Diospa kamachisqanman hina kawsakuchkanchik. Ichaqa, ¿kallpanchakunchikchu Jehova Diospa piensasqanman hina piensananchikpaq? Dios hina piensananchikpaqqa anchatam kallpanchakunanchik. Runakunapa imayna piensasqanman hina piensaymi ichaqa mana sasachu, wayra hina tukuy hinastinpi kasqanrayku (Efes. 2:2). Chaymantapas runakunaqa ninkum kikillanchikpi piensananchikpaq, chaytaqa ñuqanchikpas munapayaytam qallaykuchwan. Arí, Jehova Dios hina piensayqa sasam, runakuna hina piensaymi ichaqa mana.

4. (1) ¿Imayna runataq rikuriruchwan runakunapa piensasqanman hina piensaspaqa? (2) ¿Imakunamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

⁴ Runakunapa piensasqanman hina piensayta qallaykuspaqa, kikillanchikpaq imapas munaqmi rikuriruchwan, hinaspapas imam allin utaq mana allin kasqanmantam kikinchikña tantiayta qallaykuchwan (Mar. 7:21, 22). Chayraykum Jehova Diospa piensasqanman hina piensananchik, manam runakunapa piensasqanman hinachu. Kay yachachikuypim yachasunchik imaynata Jehova Dios hina piensanamanta. Yachasuntaqmi Diospa piensasqanman hina piensayqa imanasqa allinninchikpaq kasqanmanta. Chaymantapas yachasunmi runakunapa piensasqanman hina mana piensananchikpaq ima yanapawananchikmanta. Qatiqnin yachachikuypiñataqmi yachasunchik imakunata ruwaspa Jehova Diospa piensasqanman hina ñuqanchikpas piensananchikmanta.

5. ¿Imanasqataq wakin runakunaqa mana munankuchu pipas imata ruwanankuta utaq imata piensanankuta ninankutaqa?

⁵ Wakin runakunaqa manam munankuchu pipas imata ruwanankupaq utaq imata piensanankupaq ninankutaqa. Ninkum: “Manam munanichu pipas kaynata-waknata piensanaypaq niwanantaqa”, nispa. Chaynata nispankuqa, paykunaqa nichkankum kikinku tantiayta munasqankuta, chayqariki manam huchachu. Arí, paykunaqa manam munankuchu controlasqa kaytaqa, nitaq wakin runakuna hina kanankupaq hikutasqa kaytapas. *

6. (1) ¿Ima ruway atiqtam Diosqa unanchawarqanchik? (2) ¿Libre kasqanchikraykuchu imapas munasqanchikta ruwananchik?

⁶ Jehova Dios hina piensayqa manam harkawanchikchu imapas tantiasqanchikta ruwanapaqqa. 2 Corintios 3:17 nin: “Jehova Diospa espiritunpa kasqanpiqa pipas librem”, nispa. Librem kanchik imayna runa kananchikpaq hinaspa ima ruway munasqanchikta  tantiananchikpaq. Chaynatam Jehova Diosqa unanchawarqanchik. Ichaqa libre kasqanchikraykuqa manam munasqallanchiktaqa ruwananchikchu (qaway 1 Pedro 2:16). Imapas allin utaq mana allin kasqanmanta tantianapaqqa Diospa yanapakuynintam palabranpi maskananchik, chaytam Jehova Diosqa munan. Chayqa, ¿harkawanchikchu tantiasqanchikman hina ruwananchikpaq, icha allinninchikpaqchu?

7, 8. ¿Imanasqataq Jehova Diospa piensasqanman hina piensayqa mana harkawanchikchu tantiasqanchikman hina ruwananchikpaq? Rimarimuy tayta-mamakunapa ruwasqankumanta.

⁷ Kaypi yuyaymanasun. Tayta-mamakunaqa churi-wawankutaqa yachachinkum mana suwakuq kanankupaq, chaynataq allin llamkaq hinaspa llakipayakuq runa kanankupaq. Tayta-mamakunaqa churi-wawankutaqa yachachinku manam mana allin kanankuta munaspankuchu, aswanqa qipa punchawta allin kawsakunankuta munaspankum. Wiñaruspankum ichaqa churi-wawakunaqa kikinkuña imayna kawsanankupaq tantiakunqaku. Churi-wawakuna tayta-mamankupa yachachisqankuman hina kawsakuspankuqa, manam sasachakuypichu nitaq llakipa intusqallanchu tarikunqaku, manataqmi chay ruwasqankumantaqa haykapipas ñakakunqakuchu.

⁸ Jehova Diospas taytanchik hinam, chaymi payqa munan allin kawsakunanchikta (Is. 48:17, 18). Chayraykum yachachiwanchik imayna runa kananchikpaq hinaspa runamasinchikkunawan imayna kananchikpaqpas. Jehova Diosqa kallpanchawanchikmi pay hina piensananchikpaq hinaspa munasqanman hina kawsakunapaq. ¿Chayqa harkawanchikchu tantiasqanchikman hina ruwananchikpaq? Manam, aswanqa allin yuyaywan imatapas tantiananchikpaqmi yanapawanchik (Sal. 92:5; Prov. 2:1-5; Is. 55:9). Yanapawanchiktaqmi imapas tantiasqanchikwan kusisqa kananchikpaq hinaspa munasqanchik ruwaykunata ruwananchikpaqpas (Sal. 1:2, 3). Arí, Jehova Diospa piensasqanman hina piensayqa allinninchikpaqmi.

9, 10. ¿Imanasqataq Jehova Diospa imayna piensasqanqa pi runapa piensasqanmantapas aswan allin?

⁹ Jehova Diospa imayna piensasqanqa pi runapa piensasqanmantapas aswan allinmi, chayraykum pay hina piensayta munanchik. Runakunaqa yachachinkum imayna kawsananchikpaq, imayna ayllunchikwan kananchikpaq hinaspa imayna llamkayninchikpi kananchikpaqpas. Ichaqa yachachisqankuqa manam Jehova Diospa yachachisqanwanqa tupanchu. Runakunaqa ninkum kikillanchikpaq imapas munayqa allin kasqanmanta, ninkutaqmi huchapakuypas allin kasqanmanta. Wakinkum ninku imallamantapas warminkumanta utaq qusankumanta papelwan rakinakunankupaq, chaynapi aswan kusisqa kanankupaq. ¿Runakunapa chayna nisqankuqa aswan allinraqchu kanman Jehova Diospa palabranpi yachachisqanmantaqa?

¹⁰ Jesusmi nirqa: “Runapa allin ruwasqankunam qawachin yachayniyuq kasqanta”, nispa (Mat. 11:19). Runakunaqa tukuy imakunata ruwaspankupas, manam chinkachiyta atinkuchu guerrakunata, mana allinkunata utaq kastankurayku chiqninakuytapas.  Chaymantapas allinpaqñam huchapakuyta hapinku. ¿Runakunapa tukuy ruwasqankuqa yanapachkanchu ayllupi sasachakuykuna mana kananpaq, utaq unquykuna hinaspa huk sasachakuykuna manaña kananpaq? Runakunapa nisqankuman hinapas chaykunaqa aswanraqmi mirarun. Jehova Diospa piensasqanman hina piensaqkunam ichaqa ayllunkupi kusisqa kanku, iñiqmasinkunawanqa huk sunqulla kanku hinaspapas manam ñakarinkuchu hukwan-hukwan pierdekuq runakunata hapiq unquykunawanqa (Is. 2:4; Hech. 10:34, 35; 1 Cor. 6:9-11). Chaynaqa, ¿manachu Jehova Diospa imayna piensasqanqa pi runapa piensasqanmantapas aswan allin?

11. ¿Pipa piensasqanman hinataq Moisesqa ruwarqa, hinaspa imapim tukurqa?

¹¹ Ñawpaq tiempopipas, Diosta serviqkunaqa Jehova Diospa imayna piensasqantam pi runapa piensasqanmantapas aswan allinpaq hapiqku. Huk kaqninmi karqa Moises. Payqa Diostam mañakurqa yachayta quykunanpaq, ñawpaqta Egipto nacionpi yachayniyuq runapa yachachisqa kaspanpas (Hech. 7:22; Sal. 90:12). Mañakurqataqmi munayninta yachachinanpaqpas (Ex. 33:13). Jehova Diospa yachachisqanman hina Moises ruwasqanraykum Diosqa payta servichikurqa munayninta ruwananpaq. Bibliapas ninmi Moisesqa allin iñiyniyuq runa kasqanmanta (Heb. 11:24-27).

12. ¿Imaynatam apostol Pablo tantiaq imatapas ruwananpaq?

¹² Apostol Pabloqa yachaysapa runam karqa, payqa hebreo hinaspa griego rimaykunatam rimarqa (Hech. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3). Chayna kaspanpas Pabloqa manam runakunapa yachachisqanman hinachu imatapas tantiaq, aswanqa Diospa palabranpa nisqanman hinam (qaway Hechos 17:2; 1 Corintios 2:6, 7, 13). Chayraykum Pabloqa Diosmanta willakuptin runakunaqa sumaqta uyariqku, chaymantapas payqa suyarqam wiñay kawsayta Jehova Dios qunanta (2 Tim. 4:8).

13. Diospa piensasqanman hina piensanapaqqa, ¿pipas hikutawananchikraqchu?

¹³ Arí, Jehova Diospa imayna piensasqanqa pi runapa piensasqanmantapas aswan allinmi. Diospa nisqanman hina ruwayqa, yanapawasunmi kusisqa kawsakunapaq hinaspa ima ruwasqanchikpas allin kananpaq. Chaywanpas Jehova Diosqa manam hikutawanchikchu pay hina piensananchikpaqqa. Allin ruwaq yuyayniyuq sirviente hinaspa iñiqkunapi punta apaqkunapas manam hikutawanchikchu munasqankuman hina piensananchikpaqqa (Mat. 24:45; 2 Cor. 1:24). Sapakamam kallpanchakunanchik Diospa piensasqanman hina piensananchikpaq. ¿Imaynatam chayta ruwachwan?

14, 15. (1) Diospa piensasqanman hina piensanapaqqa, ¿imapim piensananchik? (2) Romanos 12:2 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq runakunapa piensasqanman hinaqa mana piensanachu? Rikchanachiyta willarimuy.

¹⁴ Romanos 12:2 kaynata niwanchik: “Amayá kay tiempopi runakunapa imayna kawsasqankutaqa qatipakuychikchu, aswanqa yuyaynikichikta musuqyachispayá imayna kawsasqaykichikta tikraychik, chaynapim allintapuni yachankichik Diospa munayninta, Diospa munayninqa allinpunim, mana pantaqmi hinaspapas munasqanman hinam”, nispa. Kaypi nisqanman hinaqa,  llapallanchikmi Jehova Diospa piensasqanman hina piensaytaqa atichwan, manaraq bibliata estudiachkaspa runakunapa piensasqanman hina ñawpaqta piensaspapas. Wakinninchikqa tayta-mamanchikpa piensasqankuman hinam piensanchik, wakinninchikñataq imayna kawsakusqanchikman hina piensanchik. Chayna kaspanpas, imayna piensasqanchiktam cambiaytaqa atichwan. Chaypaqqa Diospa munasqankunapim piensananchik, chayta ruwaspaqa musyakusunchikmi Diospa piensasqanman hina piensayqa ancha allin kasqanmanta. Hinaspam Dios hinaña piensayta munasun.

¹⁵ Qawasqanchikman hinaqa yuyayninchikta musuqyachinapaqqa manapunim runakunapa piensasqankuman hinaqa piensanachu. Kaypi yuyaymanasun: Pipas allin kawsakuyta munaspanqa allin mikuykunatam mikunan. Ichaqa, ¿imaynam kanman allin mikuykunata mikuchkaspan mana allin mikuykunata hinalla mikuspanqa? Manam allinchu kanqa ¿aw? Chaynallataqmi Diospa munasqanman hina yuyayninchikta musuqyachinapaqqa manapuni runakunapa piensasqankuman hinaqa piensananchikchu.

16. ¿Imamantam karunchakunanchik?

¹⁶ Runakunapa chawpinpi yachasqanchikraykum paykunapa imayna piensasqankunamanta karunchakuytaqa mana atisunchu (1 Cor. 5:9, 10). Diosmanta willakuq lluqsispanchikpas runakunapa pantay yachachikuyninkunatam uyarinchik. Chay pantay yachachikuykunata uyarispaqa manam chaykunapiqa yuyaymanananchikchu, chayllam umanchikmanta hurqunanchik. Jesus hinam ñuqanchikpas satanaspa piensasqantaqa chaylla qipanchananchik. Chaymantapas, runakunapa piensasqanman hina mana piensanapaqqa, karunchakunanchiktaqmi chaykunaman tanqawaqninchik kaqkunamanta. Chaymantayá yachaykusun (qaway Proverbios 4:23).

17. ¿Imakunatam ruwananchik runakunapa piensasqankuman hina mana piensananchikpaq?

¹⁷ Allintam amistadninchikkunata akllananchik. Bibliam niwanchik Diosta mana serviqkunawan hukllawakuspaqa paykuna  hinaña piensayta qallaykunanchikmanta (Prov. 13:20; 1 Cor. 15:12, 32, 33). Imawan kusirikunapaqpas allintam akllananchik. Wakin kusirikuykunaqa qawachinmi kikillanmanta imapas rikurisqanta, qawachintaqmi maqanakuyta hinaspa huchapakuytapas. Chaykunaqa Diospa mana allin qawasqanmi, chaymi chaykunata mana qawaptinchikqa yuyayninchik chuya kanqa (2 Cor. 10:5).

18, 19. (1) ¿Imanasqataq runakunapa imayna piensasqankumanta karunchakunanchik? (2) ¿Ima tapukuykunatam ruwakunanchik, hinaspa imanasqa?

¹⁸ Runakunapa imayna piensasqankuqa wakinpiqa mana musyayllam kanman, chaykunamanta cuentata qukuspaqa karunchakunanchikmi. Ichapas noticiakunapi imapas willakusqankuqa mana musyaylla autoridadkunapa favorninpi kachkanman. Runakunapa vidankumanta willakuq wakin videokunapas, mana musyayllam runakunata yachachinku kikillankupaq imatapas maskanankupaq utaq wakin runakuna hina kanankupaq. Wakin videokunapi hinaspa wakin qillqakunapipas yachachinkum kikinchikta utaq ayllunchikta imamantapas puntapi churanamanta. Chay yachachikuykunaqa manam bibliapa nisqanwanqa tupanchu. Bibliam niwanchik kikinchik utaq ayllunchikwan kusisqa kanapaqqa puntata Jehova Diosta kuyananchikmanta (Mat. 22:36-39). Warmakunapaq wakin cuentochakunapas mana musyayllam warmakunata yachachin mana allinkunata ruwanankupaq, hinaptinmi chaykuna ruwaytaña qallaykunmanku.

¹⁹ Chaywanqa manam nichkanchikchu allin kaqkunawan kusirikuyqa mana allin kasqantaqa. Chayna kaptinpas kaynatam tapukunanchik: “¿Chayllachu cuentata qukuni imakunapas runapa piensasqanman hina kasqanta, mana musyaylla kaptinpas? ¿Warmaykunataqa yachachinichu televisionpi imata qawanankupaq utaq imata leenankupaq? ¿Ñuqapas allintachu akllani imata qawanaypaq utaq imata leenaypaq? ¿Warmaykunataqa yachachinichu Diospa imayna piensasqanta, chaynapi runakunapa piensasqanman hina mana piensanankupaq?”, nispa. Jehova Diospa imayna piensasqanta allinta yachaspaqa, manam ‘kay tiempopi runakunapa imayna kawsasqankutaqa qatipakusunchu’.

20. ¿Imataq qawachinqa pi hina piensay munasqanchikta?

²⁰ ¿Pipa piensasqanman hinam piensananchik? ¿Jehova Diospa piensasqanman hinachu, icha runakunapa piensasqanman hinachu? Umanchikman ima churasqanchikmi qawachinqa pi hina piensay munasqanchikta. Runakunapa piensasqankuta allinpaq hapispaqa, paykuna hinam piensasun hinaspapas paykuna hinam imatapas ruwasun. Chayraykum allinta akllananchik imata qawananchikpaq, imata leenanchikpaq hinaspa imata uyarinanchikpaq, musyakunanchiktaqmi imakunapi piensasqanchiktapas.

21. ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik?

²¹ Kay yachachikuypi yachasqanchikman hinam, Jehova Diospa piensasqanman hina piensanapaqqa mana allinkunamanta karunchakunanchik. Chaymantapas Diospa yachachikuyninkunapim yuyaymanananchik. Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik chayta imaynata ruwanamanta.