1, 2. (1) ¿Ima sasachakuykunapim tarikunku huk law nacionniyuq runakunaqa? (Qaway kay paginapi kaq fotota). (2) ¿Imatam biblia yuyarichiwanchik? (3) ¿Imakunamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

YAQA 30 wata ñawpaqtam, Osei sutiyuq runa Ghana (África) sutiyuq nacionninta saqiruspan Europa lawman ripukurqa ^[1]. Chay tiempopiqa manam Jehova Diospa testigonraqchu karqa. Paymi sasachakuypi tarikusqanta yuyarispan nin: “Chayllam musyakurqani chay nacionpi runakuna mana kuyawasqanmanta. Avionwan chayaruspa hawaman lluqsiykuptiymi llumpayta chirikuchkasqa, hinaptinmi wiqiypas atiparuwarqa”, nispa. Chay nacionpi runakunapa rimayninta mana yachasqanraykum payqa huk wata masnin allin llamkayta mana tarirqachu. Chaymantapas ayllunmanta karupi kasqanraykum anchata llakikurqa hinaspapas manam pininpas karqachu.

² Osei hina tarikuspanchikqa, ¿runakuna imayna ñuqanchikwan kanankutam munachwan? Agradecekuchwanchá may law  llaqtamanta utaq nacionmanta kaptinchikpas iñiqmasinchikkuna huñunakuypi kuyakuywan chaskiykuwasqanchiktaqa. Bibliam Diospa chiqap yupaychaqninkunata yuyarichiwanchik ‘mana riqsisqanchik runakunata’ utaq huk law llaqtayuqkunata allinta chaskiykunanchikpaq (Heb. 13:2, willakuynin). Chaymi kay yachachikuypi kay tapukuykunamanta yachasunchik: ¿Ima nintaq Jehova Diosqa huk law llaqtayuq runakunamanta? ¿Imaynatam ñuqanchikpas huk law llaqtayuq runakunawan kawsakuchwan? ¿Imaynatam paykunata yanapachwan huñunakuyman hamuspanku kusisqa tarikunankupaq?

3, 4. Exodo 23:9 nisqanman hinaqa, ¿imaynatam Israel runakunaqa huk law llaqtayuqkunata chaskiykunanku karqa hinaspa imanasqa?

³ Israel runakunata sirviente kasqankumanta Jehova Dios libraykuspanqa kamachikuykunatam qurqa huk law llaqtayuq runakunata kuyapayanankupaq (Ex. 12:38, 49; 22:21). Jehova Diosqa yacharqam huk law llaqtapi yachayqa sasa kasqanta, chaymi Israel runakunata kamachirqa chakrankupi usuchisqanku kawsaykunata mana huqarinankupaq (Lev. 19:9, 10).

⁴ Jehova Diosqa manam huk law llaqtayuqkunata respetanallankupaqchu Israel runakunataqa kamachirqa. Aswanqa munarqam huk law llaqtayuq runakuna imayna tarikusqankuta yuyarinankupaq (leey Exodo 23:9). Egipto nacionpi manaraq sirviente kachkaptinkum, Egipto runakunaqa Israel runakunata chiqnirqaku paykuna hina mana kasqankurayku (Gen. 43:32; 46:34; Ex. 1:11-14). Israel runakunaqa huk law llaqtayuq kasqankuraykum anchata ñakarirqaku. Chaymi Jehova Diosqa munarqa ñakarisqankuta yuyarispanku nacionninkupi yachaq huk law llaqtayuq runakunata allinta chaskiykunankupaq (Lev. 19:33, 34).

5. ¿Imataq yanapawasun Jehova Diosta qatipakunapaq hinaspa huk law llaqtayuqkunata allinta chaskiykunanchikpaq?

⁵ Jehova Diosqa hina kaqllam. Chaymi huk law llaqtayuqkuna huñunakuyninchikman hamuptinkuqa, yuyarinanchik paykunata Jehova Dios kuyasqanmanta (Deut. 10:17-19; Mal. 3:5, 6). Paykunapa sasachakuyninkunapim yuyaymanananchik. Ichapas rimayninchikta mana entiendespanku ñakarillanku. Chaykunapi yuyaymanaymi kallpanchawasun yanapananchikpaq hinaspa allinta chaskiykunanchikpaq (1 Ped. 3:8).

6, 7. ¿Imatam Diospi iñiqkunaqa ruwarqaku paykuna ukupi chiqninakuy mana kananpaq?

⁶ Judiokunaqa huk law llaqtayuq runakunatam chiqniqku, ichaqa Jehova Diosta yupaychayta qallaykuspankum manaña chaynachu kananku karqa. 33 kaq watapim, pentecostes fiestapi Jerusalenpi yachaq judiokuna chayllaraq bautizakuq huk law llaqtayuq iñiqmasinkunata wasinkupi samaykachirqaku (Hech. 2:5, 44-47). Paykunaqa  allintam entienderqaku ‘samaykachikuq’ kayqa utaq ‘mana riqsisqa runakunata allin chaskiykuyqa’ imayna kasqanta.

⁷ Chay punchawkunapim, griego rimaq wakin iñiqkuna nirqaku griego rimaq viudakunaman mikuyta aypuspanku mana qusqankumanta (Hech. 6:1). Chayraykum apostolkuna griego sutiyuq qanchis qarikunata kamachirqaku yanapanankupaq. ¿Imanasqam griego sutiyuq qarikunata akllarqaku? Ichapas paykunataqa akllarqaku llaqtamasintin kaspanku mana pinqakunankupaq (Hech. 6:2-6).

8, 9. (1) ¿Ima tapukuykunam yanapawasun sichus chiqnikuq kasqanchikta musyakunapaq? (2) ¿Imatam sunqunchikmanta hurqunanchik? (1 Pedro 1:22).

⁸ Mana musyakuspanchikmi huk law llaqtayuqkunata chiqnichkachwan (Rom. 12:2). Ichapas llaqtamasinchik hinaspa llamkaqmasinchik utaq estudiaqmasinchik huk law llaqtayuq runakunamanta mana allinta rimanku. Chayraykuchu, ¿paykuna hina ñuqanchikpas piensananchik? ¿Imaynam tarikunchik llaqtanchikmanta pipas asikuptin?

⁹ Apostol Pedropas huk law llaqtayuq runakunata mana chiqninanpaqmi kallpanchakurqa (Hech. 10:28, 34, 35; Gal. 2:11-14). Ñuqanchikpas, ¿kallpanchakuchkanchikchu huk law llaqtayuq runakunata mana chiqninanchikpaq? ¿Imatam ruwananchik hinallaraq ñuqanchikpi chiqnikuy kaptinqa? Anchatam kallpanchakunanchik chayta saqinanchikpaq (leey 1 Pedro 1:22). ¿Imataq yanapawasunchik? May llaqtamantaña kaspanchikpas lliwmi huchayuq kanchik hinaspapas manam Jehova Dios chaskinanpaq hinachu kanchik (Rom. 3:9, 10, 21-24). Chaymi mana hatunchakuq kananchik (1 Cor. 4:7). Aswanqa apostol Pablo hinam huk law llaqtayuqkunata ninanchik ‘Diospa ayllunña kasqankuta’ (Efes. 2:19). Manam chikallantapas runamasinchiktaqa chiqninanchikchu. Mana chiqnispanchikqa musuq runa hinañam kasunchik (Col. 3:10, 11).

10, 11. ¿Imaynatam Boozqa Jehova Dios hina huk law llaqtayuqta llakipayarqa?

¹⁰ Bibliam willakun Booz sutiyuq runaqa Jehova Dios hina huk law llaqtayuq runakunata llakipayaq kasqanmanta. ¿Imaynanpim chaynata ninchik? Huk kutipim chakran qawaq rispan Moab nacionmanta Rut sutiyuq warmita chakranpi pallapakuchkaqta tarirurqa. Payqa Moisespa chaskisqan kamachikuyman hinam pallapakurqa, ichaqa mañakurqam rutuqkunapa qipanta rispan pallapakunanpaq. Chayta yacharuspanmi Boozqa nirqaraq gamilla huñusqankunapipas pallapakunanpaq (leey Rut 2:5-7, 15, 16).

¹¹ Booz sutiyuq runaqa huk law llaqtayuqkunataqa llakipayarqam, chaymi Rutta nirqaraq sirvientankunawan kuska pallapakamunanpaq hinaspa yakutapas kuska tomanankupaq chaynataq mikuytapas kuska mikunankupaq. Runankunatapas kamachirqam ama pinqachinankupaq. Boozqa chayta nispanmi huk law llaqtayuq warmita llakipayaspan yanaparqa (Rut 2:8-10, 13, 14).

12. ¿Imapaqmi yanapanqa huk law llaqtayuqkunata kuyapayasqanchikqa?

¹² Boozqa Ruttam kuyapayarqa suegran Noemiyta sunqumanta kuyasqanrayku. Chaymantapas Ruttaqa kuyapayarqa Jehova Diosta yupaychayta qallaykuptinmi hinaspa Diospi hapipakusqanraykum. Boozqa tukuy chaykunatam ruwarqa Jehova  Diosta qatipakusqanrayku (Rut 2:12, 20; Prov. 19:17). Kunanpas ‘tukuy rikchaq runakunata’ kuyapayaspanchikqa, yanapachwanmi Diosmanta yachanankupaq hinaspa Dios paykunata kuyasqanmanta mana iskayrayanankupaq (1 Tim. 2:3, 4).

13, 14. (1) ¿Imanasqam huk law llaqtayuq runakuna huñunakuyninchikman hamuptinku kusikuywan chaskiykunanchik? (2) ¿Imataq yanapawasun huk law llaqtayuqkunawan rimananchikpaq?

¹³ Ñuqanchikpas huk law llaqtayuq runakunata kuyasqanchikraykum huñunakuyninchikkunapi kusikuywan chaskiykunanchik. Huk law llaqtayuq runakunaqa pinqapakuspankum runamasinkuman asuykuytapas manchakunku. Wakinkuqa kurkuykachankum llaqtanchikpi hina mana rimasqankurayku hinaspa ñuqanchik hina mana pachakusqankurayku. Chayraykum paykunata kuyakuywan rimapayananchik hinaspa yanapaykunanchik. JW Language tabletninchikpi utaq celularninchikpi kaptinqa, servichikuchwanmi huk law llaqtayuq runakunapa rimayninta yachaspa rimapayananchikpaq (leey Filipenses 2:3, 4).

¹⁴ Wakinpiqa manchapakunchikmi huk law llaqtayuq runakunawan rimaytaqa. ¿Imataq yanapawachwan mana manchapakunanchikpaq? Ñuqanchikmi imamantapas rimapayayta qallaykuchwan. Hinaptinqa ichapas ñuqanchik hina piensasqanta yachasunchik. Sapa llaqtapam kan imayna kawsakuynin allin utaq mana allinpas.

15. ¿Imataq yanapawasun llaqtanchikman chayllaraq hamuqkunata mana amirunanchikpaq?

¹⁵ ¿Imaynatam huñunakuyman hamuqkuna kusisqa tarikunankupaq yanapachwan?  Puntataqa ñuqanchikraqmi tapukunanchik: “Runapa llaqtanpi kaptiy, ¿runakuna ñuqawan imayna kanantataq munayman?”, nispa (Mat. 7:12). Llaqtanchikman chayllaraq hamuqkunataqa manam amirunanchikchu. Paykunaqa ichapas mana ñuqanchik hinachu piensanku utaq rimankupas. Chaywanpas manam suyananchikchu llaqtamasinchikkuna hina kanankutaqa nitaq piensanankutaqa. Manataqmi hukmantaqa qawananchikchu (leey Romanos 15:7).

16, 17. (1) ¿Imaynatam huk law llaqtayuqkunata allinta riqsichwan? (2) ¿Imaynatam huk law llaqtayuq iñiqmasinchikkunata yanapachwan?

¹⁶ ¿Imaynatam allinta riqsichwan huk law llaqtayuqkuna llaqtanchikpi kaptinkuqa? Llaqtankumanta hinaspa imayna kasqankumanta yachananchikpaq tiempochakuspam. Wasinchikpi ayllunchikwan Diosta yupaychaspanchikmi huk law llaqtayuq iñiqmasinchikkunapa imayna kawsasqankumanta astawan yachachwan utaq llaqtanchikmantapas. Paykunataqa riqsichwantaqmi kuska mikunapaq wasinchikman qayaykuspanchik. Huk law llaqtayuq runakunatapas iñiyniyuq kanankupaqmi Jehova Diosqa punkuta kichaykun (Hech. 14:27). Ñuqanchikpas Jehova Diostam qatipakuchwan huk law llaqtayuq iñiqmasinchikkunata kuyakuywan chaskiykuspanchik (Gal. 6:10; Job 31:32).

 ¹⁷ Huk law llaqtayuq iñiqmasinchikkunawan kuska kasqanchikmi yanapawasun imayna kallpanchakusqankuta yachananchikpaq. Ichapas paykunataqa yanapananchik kanqa rimayninchikta yachanankupaq. Yanapachwantaqmi paykunapaq hina llamkayta utaq wasitapas maskaysispa. Kaykunata ruwaspanchikqa anchatam iñiqmasinchikkunata yanapasun (Prov. 3:27).

18. ¿Pitam qatipakunmanku huk law llaqtaman astakuqkunaqa?

¹⁸ Huk law llaqtayuq iñiqmasinchikkunaqa anchatam kallpanchakunanku runapa llaqtanpi amañanankupaq. Chaypaqqa qatipakunmankum Rutta. Payqa runapa llaqtanpi kaspanpas respetakuqmi karqa. Chaymi chakrapi pallapakunanpaqpas ruegakurqa (Rut 2:7). Manam nirqachu huk law llaqtayuq kasqanrayku payta yanapanankupaqqa. Chaymantapas yanapaykusqanmantam agradecekurqa (Rut 2:13). Pipas karu llaqtaman astakuspan Rut hina kaptinqa, iñiqmasinchikkunawan huk runakunapas allintam qawanqaku.

19. ¿Imanasqam huk law llaqtayuqkunata kuyakuywan yanapaykunanchik?

¹⁹ Anchatam kusikunchik may law llaqtayuq runakunatapas Jehova Dios kuyasqanmanta yachaspanchik, Diosqa munanmi llapallan runakuna paymanta yachanankuta. Wakinkuqa ichapas llaqtankupiqa mana biblia estudiayta atirqakuchu nitaq huñunakuyninchikkunaman riytapas. Chaymi ñuqanchikwan huñunakuqkunataqa kuyakuywan yanapananchik kusisqa tarikunankupaq. Mana qullqinchik kaptinpas yanapaykuchwanmi Jehova Dios hina kuyapayakuq kaspanchik. Jehova Dios hinayá huk law llaqtayuq runakunatapas kuyakuywan chaskiykusunchik (Efes. 5:1, 2).