1, 2. ¿Imata ruwananpaqmi Josuey kamachisqa karqa Moisespa wañukusqan qipata?

JEHOVA DIOSMI Josueyta nirqa: ‘Serviqniy Moisesmi wañukun. Chaynaqa, llapa runakunawan kay Jordan mayuta chimpay, chaynapi Israelpa mirayninkunaman qusqay allpaman yaykunaykichikpaq’, nispa (Jos. 1:1, 2). Josueyqa yaqa 40 watam Moisespa yanapaqnin karqa, ichaqa payñam Israel runakunataqa pusanan karqa.

² Moisesqa unaymi Israel runakunata pusarqa, chayrayku ichapas Josueyqa tapukurqa sichu runakuna payta chaskinankumanta (Deut. 34:8, 10-12). Huk qillqam Josuey 1:1, 2 nisqanmanta kaynata qillqarqa: “Ñawpaqpi hinaspa kay tiempupipas sasachakuykunallañam kan may nacionpipas kamachiqta huktaña churaptinkuqa”, nispa.

3, 4. ¿Imatam Jehova Diosqa ruwarqa paypi Josuey hapipakusqanrayku, hinaspa imatam tapukuchwan?

 ³ Josueyqa Diospi hapipakuspanmi paypa kamachisqanman hina ruwarqa (Jos. 1:9-11). Chay ruwasqanraykum Jehova Diosqa Josueyta hinaspa Israel runakunata angelninwan pusarqa. Chay angelqa karqachá ‘palabrawan sutichasqa’ angel, huk rimaypiqa Jehova Diospa piwi churin (Juan 1:1; Ex. 23:20-23).

⁴ Jehova Diosqa Israel runakunatam yanaparqa kamachiqninku Josueytaña kasukunankupaq. Kay tiempupi Diospa llaqtanpi imapipas mana chaynalla kasqanta qawaspaqa ichapas tapukuchwan: “¿Imakunaraykutaq mana iskayrayachwanchu kay tiempupi Jesus kamachiwasqanchikmanta?”, nispa (qaway Mateo 23:10). Yachasunyá ñawpaqpi musuq kamachikuykuna kaptin runankunata Jehova Dios imaynata yanapasqanmanta.

5. ¿Piwantaq Josueyqa Jerico llaqtapa hichpanpi tuparurqa? (Qaway 16 kaq paginapi dibujuta).

⁵ Israel runakuna Jordan mayuta chimpasqankumanta qipatam, Josueyqa Jerico llaqtapa hichpanpi huk runata sayachkaqta rikururqa, chay runam hapichkarqa huk espadata. Chaymi asuykuspan tapurqa: ‘¿Ñuqayku partechu kanki icha enemiguykumantachu?’, nispa. Chay runañataqmi nirqa ‘Diospa tropankunata kamachiq’ kasqanmanta, payqa Diospa runankunata yanapananpaqmi kachkarqa (qaway Josuey 5:13-15). Josueywan Jehova Dios rimasqanta biblia niwaptinchikpas, yachanchikmi huk angelnintakama Jehova Dios Josueyta rimapayasqanmanta. Chaytam huk kutikunapipas ruwarqa (Ex. 3:2-4; Jos. 4:1, 15; 5:2, 9; Hech. 7:38; Gal. 3:19).

6-8. (1) ¿Imanasqataq Jehova Diospa kamachisqankunaqa hukman rikchakurqa wakinkunapaqqa? (2) ¿Imanasqataq Diospa kamachisqankunaqa allin karqa? (Qaway uray patanpi kaq willakuyta).

⁶ Josueyqa ñam kamachisqa karqa Jerico llaqtata imaynata munaychakunanmanta. Chay kamachisqanqa qallariypiqa hukmanchá karqa. Diosmi kamachirqa lliw qarikuna qari kayninkupi señalachikunankupaq. Chayraykum qarikunaqa achka punchawkuna peleaytaqa mana atinmankuchu karqa. ¿Allinchu karqa Jerico llaqtaman yaykunankupaqña kachkaptinku señalachikuyninku? (Gen. 34:24, 25; Jos. 5:2, 8).

⁷ Señalachikuqkunaqa ichapas kaynata tapukurqaku: “¿Imaynatataq ayllunchiktaqa harkasun Jerico llaqtapi tropakuna wañuchiwananchikpaq hamuptinkuqa?”, nispa. Ichaqa Jerico tropakunaqa mancharisqa kaspankum mana lluqsirqakuchu. Bibliam nin: ‘Jerico llaqtapa punkunkunatam Israelpa mirayninkuna mana yaykunankupaq suma-sumaqta wichqarurqaku. Manam pipas lluqsirqachu nitaq yaykurqachu’, nispa (Jos. 6:1). Israel runakunaqa manachá chayta qawaspankuqa iskayrayarqakuchu Jehova Dios paykunata yanapananmantaqa.

⁸ Chaymantapas Jehova Diosqa Israel runakunatam nirqa Jerico runakunawan ama peleanankupaq. Ichaqa Jerico llaqtatam sapa punchaw huk kutita muyunanku karqa. Chaytaqa ruwananku karqa suqta punchawmi. Qanchis kaq punchawpiñataqmi qanchis kutikama muyunanku karqa. Israel nacionpa wakin soldadunkunaqa ichapas nirqaku: “Tiempunchiktawan kallpanchiktam yanqa usuchisunchik”, nispa. Ichaqa Jehova Diosqa yacharqam imanasqa  chayta kamachisqanmanta. Chay kamachisqanqa anchatam Israel runakunata yanaparqa Jehova Diospi hapipakunankupaq, hinaspapas manañam Jerico runakunawanqa pelearqakuñachu llaqtata munaychakunankupaq (Jos. 6:2-5; Heb. 11:30). *

9. ¿Imanasqataq Diospa llaqtanpa imapas niwasqanchikkunataqa kasukunanchik? Willarimuy aparatukunata servichikusqanchikmanta.

⁹ ¿Imatam yachachwan kay willakuymanta? Wakinpiqa ichapas mana allintachu entiendinchik imanasqa Diospa llaqtan imatapas ruwasqanmanta. Kaypi yuyaymanasun: Ichapas pasaq watakunapi hukman tarikurqanchik celularta utaq huk aparatukunata huñunakuykunapi iñiqmasinchikkunapa servichikusqankuta qawaspanchik, chaynallataq Diosmanta willakuspa utaq estudianankupaq servichikuptinkupas. Kunanmi ichaqa musyakunchik chaykunata servichikuyqa allin kasqanmanta. Chaynaqa, qallariyllapi imapas hukman rikchakapuwaptinchikpas, kasukunanchikmi Diospa llaqtanpa niwasqanchiktaqa. Chay niwasqanchikkuna allinpaq kasqanta qawaspanchikmi astawan Diospi hapipakusunchik, hinaspapas astawanmi iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla kasunchik.

10. ¿Pitaq Jerusalenpi kaq punta apaqkunata yanaparqa sasachakuyta allichanankupaq?

¹⁰ Mana judio kaq Cornelio Jesuspa qatiqnin kasqanmanta yaqa 13 wata pasaytam,  wakin judio iñiqkunaqa hinallaraq nichkarqaku qari kayninkuta señalachikuyqa allin kasqanmanta (Hech. 15:1, 2). Antioquia llaqtapi chaymanta mana acuerdupi kaptinkum, apostol Pablota nirqaku Jerusalenman rispa chaypi punta apaqkunawan chaymanta rimanankupaq. ¿Imanasqataq rirqa? Kikinmi nirqa: “Rirqaniqa señorninchik niwaptinmi”, nispa. Jesusmá punta apaqkunataqa yanaparqa chay sasachakuyta allichanankupaq (Gal. 2:1-3).

11. (1) ¿Imatam achka judio iñiqkunaqa señalachikuymanta hinalla piensarqaku? (2) ¿Imata ruwasqanwanmi Pabloqa qawachirqa Jerusalenpi punta apaqkuna kasukusqanta? (Qawaytaq uray patanpi kaq willakuytapas).

¹¹ Jesuspa yanapakuyninwanmi Jerusalenpi punta apaqkunaqa nirqaku, mana judio kaq iñiqkuna qari kayninkuta señalachikunankupaq manaña kamachisqa kasqankumanta (Hech. 15:19, 20). Ichaqa watakuna pasaytam achka judio kaq iñiqkunaqa hinalla churinkupa qari kayninkuta señalachkarqaku. Chaymantapas Jerusalenpi punta apaqkunam uyarirurqaku Moisespa leyninta Pablo mana kasukusqanmanta iñiqkuna rimasqankuta. Hinaptinmi paykunaqa kaynata ruwananpaq Pablota kamachirqaku: Pabloqa templomanmi tawa qarikunata pusanan karqa chaypi chuyanchakunankupaq, chaynapi Moisespa leyninta Pablo kasukusqanta runakuna qawanankupaq (Hech. 21:20-26). * Pabloqa ninmanpaschá karqa: “¿Imaynamá kayta ruwanaypaqqa kamachiwanqaku? Judio kaqkunam mana allintaqa entiendinkuchu señalachikuymantaqa”, nispa. Pabloqa entiendirqam iñiqkuna huk sunqulla kanankuta punta apaqkuna munasqankuta, chayraykum nisqankuta kasukurqa. Chaywanpas yaqapaschá kaynata tapukuchwan: “Jesuspa wañukusqanwan Moisespa leynin tukuruptinqa, ¿imanasqataq Jesusqa hinalla saqirqa chay sasachakuy unay tiempo kananta?”, nispa (Col. 2:13, 14).

12. ¿Imanasqataq señalachikuymanta sasachakuy unay tiempo kananta Jesusqa saqinman karqa?

¹² Wakin iñiqmasinchikkunaqa manam chayllachu bibliamanta musuq yachachikuykunataqa entiendinku. Judio kaq iñiqkunapas sasatam entiendirqaku señalachikuymanta kamachikuytaqa (Juan 16:12). Wakinkuqa piensarqakum Dioswan hinalla kuyachikunankupaqqa señalachikuyninku ancha allin kasqanmanta (Gen. 17:9-12). Wakinkuñataqmi manchakurqaku mana señalachikuptinkuqa llaqtankupi chiqnisqa kanankumanta (Gal. 6:12). Chaymantam ichaqa judio kaqkuna astawan entiendinankupaq, Jesus yanaparqa apostol Pablopa qillqasqankunawan (Rom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25).

13. Diospa llaqtanpi imapas manaña ñawpaqpi hina kaptinqa, ¿imatam yuyarinanchik?

¹³ Diospa llaqtanpi imapas manaña ñawpaqpi hina kaptinqa, yuyarinanchikmi ñawpaqpi Diospa serviqninkunata Jesus imayna yanapasqanta. Josueypa tiempunpipas chaynataq apostulkunapa tiempunpipas Jesusqa Dios yupaychaqkunatam yanaparqa imamantapas waqaychaspan. Yanaparqataqmi Diospi astawan hapipakunankupaq hinaspa huk sunqulla kanankupaqpas (Heb. 13:8).

14-16. ¿Imakunatam musyakunchik ‘allin ruwaq yuyayniyuq sirvientewan’ Jesus yanapawasqanchikta qawaspa?

 ¹⁴ ‘Allin ruwaq yuyayniyuq sirvienteqa’ tiempullanpim yachachikuykunata quwanchik (Mat. 24:45). Chaywanmi yachanchik Jesusqa kuyawasqanchikta hinaspa Dios yupaychayninchikpi allin kananchikta munasqanta. Tawa churiyuq Marc sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Satanasqa tukuytam ruwan ayllukuna iñiyninkupi hukmanyarunankupaq, chaytaqa ruwan huk sunqulla iñiqmasinchikkunawan mana kananchikpaqmi. Chaymi Diospa llaqtanqa sapa kuti yuyarichiwanchik ayllunchikwan bibliamanta estudiananchikpaq. Chaynaqa, ayllupi nanachikuqkunaqa aylluntam yanapananku”, nispa.

¹⁵ Diospa llaqtanpi Jesus tukuy ruwasqanwanmi musyakunchik iñiyninchikpi allin kananchikpaq yanapay munawasqanchikta. Patrick sutiyuq punta apaq iñiqmasinchikmi nin: “Sabadonkunapi hinaspa domingonkunapi sapa grupokunapi Diosmanta willakunanchikpaq kamachiwaptinchikmi wakinkuqa hukmanyarurqaku. Chay kamachikuywanmi ichaqa musyakunchik Jesus llampu sunquyuq runakunapi reparasqanta. Manchapakuq iñiqmasinchikkuna hinaspa wakillanpi lluqsiq iñiqmasinchikkunaqa, kunanqa kallpanchasqam tarikunku hinaspapas astawanñam Diosmanta willakuq lluqsinku”, nispa.

¹⁶ Jesusqa yanapawanchiktaqmi Diosmanta willakuypi astawan kallpanchakunanchikpaqpas (qaway Marcos 13:10). Diospa llaqtan ima niwasqanchikkunata yachaq punta apaq Andre sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Betel wasikunapi yanapakuqkunata asllayachisqankuta qawaspanchikmi, yuyarinchik tukupay punchawkunapi kasqanchikta. Yuyarichiwanchiktaqmi Diosmanta willakunapaq astawan kallpanchakunanchikta”, nispa.

17, 18. ¿Imapitaq yanapawasun Diospa llaqtanpi niwasqanchikkunata kasukuq kasqanchikqa?

¹⁷ Kamachiwaqninchik Jesuspa niwasqanchikkunata kasukuyqa kay tiempupi hinaspa hamuq tiempupipas yanapawasunmi. Chaynaqa, kusikusunyá kasukuq kasqanchikrayku imayna tarikunanchikmanta yuyaymanaspa. Ayllunchikwan estudiaspaqa, rimachwanmi huñunakuyninchikkuna hinaspa Jehova Diosmanta willakusqanchik ñawpaqpi hina imakunapi manaña chayna kasqanpi, hinaspa imaynata yanapawasqanchikpi. Chayqa anchatam kallpanchawasun.

¹⁸ Diospa llaqtanpa niwasqanchikkunata kasukuspa allin tarikunanchikta yuyarispaqa, mana sasachakuspam imatapas kasukusunchik hinaspapas kusisqam kasunchik. Kaypi yuyaymanasun: Aparatukunata servichikusqanchikraykum qillqanchikkunataqa manaña papelpiqa anchataqa ruwakunchu, chaymi qullqiqa manaña usunñachu. Chaywanmi Diospa llaqtanqa runakunata Diosmanta yachanankupaq astawan yanapachkan. Chaynaqa, atikuptinqa kallpanchakuchwanmi internetpi kaq qillqanchikkunata astawan servichikunapaq utaq runakunaman videukunata qawachinapaq. Chaynatam yanapakusun Diospa llaqtanpi kaq qullqita yuyaywan servichikusqa kananpaq, chaytam Jesusqa munan.

19. ¿Imanasqataq Jesuspa kamachiwasqanchikkunata kasukunanchik?

¹⁹ Jesuspa kamachiwasqanchikkunata tukuy sunqunchikwan kasukuspanchikqa, iñiqmasinchikkunatam yanapasun Diospi astawan hapipakunankupaq, hinaspapas paykunawanmi huk sunqulla kasunchik. Betel wasikunamanta lluqsiq iñiqmasinchikkunamanta rimaspanmi Andre iñiqmasinchik nirqa: “Chay iñiqmasinchikkunaqa betelmanta lluqsispankupas manam hukmanyarqakuchu, kusisqam kachkanku maypipas Diosta yupaychaspanku. Chayqa yanapawanmi Jesuspa kamachisqanmanta mana iskayrayanaypaq, hinaspa chayna iñiqmasinchikkunata astawan kuyanaypaqpas”, nispa.

20, 21. (1) ¿Imanasqataq Jesuspa kamachisqanta mana iskayrayaspa kasukunanchik? (2) ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik?

²⁰ Manapas unaymantam kamachiwaqninchik Jesusqa ‘enemigonkunata vencenanpaq lluqsinqa’ hinaspa allinkunata ruwanqa (Apoc. 6:2; Sal. 45:4). Chaykamaqa Diosta yupaychaqkunatam yachachiwachkanchik hamuq tiempupi imaynata kawsakunanchikpaq hinaspa imakunata ruwananchikpaqpas. Chaypiqa kawsarimuqkunatam Jehova Diosmanta yachachinanchik kanqa, hinaspapas kay allpa pachatam sumaqyachina kanqa.

²¹ Jesusmi yanapawasun musuq pachapi kananchikpaq, chaypaqmi paypa kamachiwasqanchikkunata mana iskayrayaspa kasukunanchik imaña kaptinpas (qaway Salmo 46:1-3). Chaywanpas imapas kasqanraykum wakinpiqa sasachakuchwan. Chayna kaptinqa, ¿imataq yanapawasun llumpayta mana hukmanyasqa kanapaq, hinaspa Jehova Diospi astawan hapipakunapaq? Chaymantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik.